Robert Bieleń
Kościół katolicki w Polsce w służbie
rodzinom dotkniętym bezrobociem
Seminare. Poszukiwania naukowe 19, 231-24519 * 2003 * s. 231–245
KS.ROBERT BIELEŃ SDB
KOŚCIÓŁ KATOLICKI W POLSCE
W SŁUŻBIE RODZINOM DOTKNIĘTYM BEZROBOCIEM
WPROWADZENIE
Bezrobocie jest problemem ogólnoświatowym, dotykającym nawet najbar-dziej rozwinięte państwa. Jest ono zjawiskiem złożonym1
i nabiera cech specy-ficznych dla danego kraju2. Bezrobocie w Polsce początku XXI wieku przybiera charakter klęski społecznej. Po wielkim wyżu stopy bezrobocia w 1994 r., rok 2000, a jeszcze bardziej 2001 r., przyniosły gwałtowne zwiększenie się liczby bezrobotnych. Do tego prognozy społeczne wskazują, że sytuacja na rynku pracy będzie się dalej pogarszała.
Bezrobocie, będące udziałem poszczególnych osób, dotyka jednocześnie bar-dzo dotkliwie rodziny bezrobotnych. Rodzina taka doświadcza szeregu zaburzeń w funkcjonowaniu, od spadku poziomu życia przez inne niedogodności odczuwa-ne na co dzień aż do życia w biedzie. Dla niektórych rodzin bezrobocie staje się przyczyną ich rozpadu.
Kościół katolicki, dla którego pojedynczy człowiek, jak i rodzina są warto-ściami priorytetowymi, staje w obronie bezrobotnych i ich rodzin. Oprócz głosze-nia katolickiej nauki społecznej, promującej wartość pracy i wskazującej na zło bezrobocia oraz możliwości walki z tą plagą społeczną, Kościół podejmuje
rów-1
Ł. Czuma, Bezrobocie, w: Encyklopedia katolicka, t. II, red. F. Gryglewicz i inni, Lublin 1976, kol. 351–352; W. Piwowarski, Bezrobocie, w: Słownik katolickiej nauki społecznej, Warsza-wa 1993, s. 20.
2
W Polsce wśród tych cech wyróżnia się selektywność, zróżnicowanie geograficzne oraz cha-rakter recesyjny. T. Borowski, A. Marcinkowski, Bezrobocie w latach 1990–1994, w: Socjologia bezrobocia, red. T. Borowski, A. Marcinkowski, Warszawa 1996, s. 157. Por. też: Z. Tyszka, Ro-dzina a bezrobocie w okresie transformacji systemu społeczno-gospodarczego w Polsce, w: RoRo-dzina polska w okresie kryzysu i ożywienia gospodarczego (1990–1995), red. W. Rakowski, Warszawa 1997, s. 189–192.
nież szereg innych działań, które mają na celu likwidowanie, zmniejszanie lub zapobieganie skutkom bezrobocia.
1. POLSKIE BEZROBOCIE POCZĄTKU XXI WIEKU
Bezrobocie w Polsce przełomu 2001 i 2002 r. przyjęło charakter klęski spo-łecznej. Po okresie spadku bezrobocia w latach 1995–1998 bezrobocie rejestro-wane w urzędach pracy zaczęło od 1999 r. rosnąć corocznie o dwa punkty procen-towe i w pierwszym półroczu 2002 r. oscyluje między 17 a 18% ludności aktyw-nej zawodowo3. Według oceny analityków pozarządowych stopa bezrobocia już dawno przekroczyła 20%4. Ponad 17-procentowa stopa bezrobocia w Polsce oznacza, że bez pracy pozostaje około 3 i pół miliona Polaków5. Sytuację
bezro-botnych pogarsza fakt, że zdecydowana większość z nich nie ma już prawa do zasiłku (ponad 80% zarejestrowanych)6
oraz że nie ma możliwości szybkiego i znaczącego ograniczenia bezrobocia7. Oprócz bezrobotnych zarejestrowanych część Polaków nie podejmuje pracy z powodów osobistych. Osób biernych zawo-dowo w wieku powyżej 15 lat pod koniec 2000 r. było 13,4 mln, z czego więk-szość stanowiły kobiety (60,9%)8
.
Część osób bez pracy korzysta z aktywnych form przeciwdziałania bezrobo-ciu. W ciągu 2000 r. zatrudnienie przy pracach interwencyjnych znalazło 99,4 tys. osób, 50,3 tys. przy robotach publicznych, 50,2 tys. rozpoczęło szkolenia, 48,5 tys. rozpoczęło staż u pracodawcy; przy czym na jedną ofertę pracy przypa-dało 473 bezrobotnych zarejestrowanych9
.
Do osób najbardziej zagrożonych bezrobociem należą kobiety, mieszkańcy województw północno-zachodnich, młodzież w wieku do 24 lat oraz osoby mają-ce niższe wykształmają-cenie10. Brak zatrudnienia wywołuje szczególnie trudną sytua-cję życiową na wsi, zwłaszcza na obszarach po byłych PGR-ach. W rejonach rol-niczych bezrobocie jest bardziej trwałe i trudniejsze do ograniczenia. Prowadzi to
3
GUS, Stopa bezrobocia w latach 1990–2002, w: http://www.stat.gov.pl/; 25 X 2002.
4
IAR, BCC: stopa bezrobocia przekroczyła dawno 20%, w: http://www.wp.pl, 23 I 2002.
5
PAP, Ponad 3 mln Polaków bez pracy, w: http://www.wp.pl, 20 XII 2001.
6
IAR, 3 mln bezrobotnych w Polsce, 30 X 2001.
7
IAR, Hausner: bezrobocie pod koniec roku 18–19%, w: http://www.wp.pl, 23 I 2002; IAR, BCC: stopa bezrobocia przekroczyła dawno 20%, 23 I 2002.
8
Do przyczyn bierności zawodowej należała w pierwszym rzędzie nauka i uzupełnianie kwali-fikacji (25,5%) oraz choroba i niesprawność (23,1%). Zob. GUS, Mały rocznik statystyczny 2001, w: http://www.stat.gov.pl, 20 I 2002.
9
GUS, Mały rocznik statystyczny 2001, 20 I 2002.
10
IAR, 3 mln bezrobotnych w Polsce, 30 X 2001. Por. też: Pełnomocnik Rządu do Spraw Ro-dziny, Raport o sytuacji polskich rodzin, Warszawa 1998, s. 190 (nt. bezrobocia kobiet) i s. 135–136 (nt. bezrobocia młodzieży).
do powstawania długotrwałego bezrobocia więcej niż jednego członka rodziny, a w konsekwencji do nędzy w rodzinie11
.
Status osoby bezrobotnej pociąga za sobą swoiste wykluczenie (ekskluzję) bezrobotnego ze społeczeństwa i jego marginalizację w życiu publicznym, co dotyka w znacznym stopniu także rodzinę bezrobotnego12. Z utratą pracy w pierwszym rzędzie łączą się kłopoty bytowe. Spadek dochodów bieżących pro-wadzi do obniżenia się poziomu życia i zmiany struktury konsumpcji. Jeżeli sytu-acja utrzymuje się przez dłuższy okres, doprowadza to rodziny dotknięte bezro-bociem do ubóstwa13
.
Brak pracy prowadzi osoby bezrobotne do pogarszania się ich kondycji psy-chicznej. Wśród bezrobotnych następuje spadek pozytywnych nastrojów, a coraz więcej ludzi zaczyna bać się o utratę pracy14. Najważniejszym problemem, który
trapi bezrobotnych, jest brak środków na utrzymanie rodziny oraz popadanie w biedę (wymieniło go 50% respondentów, gdy kolejny – brak zdrowia – wymienia tylko 11% badanych). Tylko mała grupa respondentów dostrzega w bezrobociu nową możliwość dysponowania większą ilością czasu wolnego, które wykorzy-stują dla rodziny, w tym również dla dzieci.
Ponieważ szanse na znalezienie pracy są małe i przeważająca większość osób bezrobotnych (80%) poszukuje jej bezskutecznie, dlatego u większości z nich rodzi się poczucie utraty szans rozwoju zawodowego (72%), uczucie bezradności (56%), poczucie nadmiaru czasu (59%) oraz bycia niepotrzebnym innym osobom (41%)15.
Bezrobocie wpływa też na życie moralne i religijne osób bez pracy. Ich sto-sunek do wiary jest nieco osłabiony, choć z drugiej strony szukają oparcia w wie-rze. Bezrobotnych, w porównaniu z osobami będącymi w innych sytuacjach za-wodowych, jest najmniej wśród głęboko wierzących (7,6%), podczas gdy najwię-cej w grupie wierzących – bezrobotni zarejestrowani (84,6%) i niezarejestrowani (80,3%). Tylko w tej grupie nie ma ateistów (0,0%).
Bezrobotni niezarejestrowani stanowią grupę najsłabiej praktykującą systema-tycznie (26%, gdy bezrobotni zarejestrowani – 45,5%) i jednocześnie jest wśród
11
Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny, Raport o sytuacji polskich rodzin, s. 43–45; R. An-drzejewski, Wobec bezrobocia na wsi, w: Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski, Nowa ewange-lizacja u progu Trzeciego Tysiąclecia. Program duszpasterski na rok 2000/2001, Katowice 2000, s. 353–356.
12
J. Koral, Społeczna i gospodarcza marginalizacja bezrobocia, „Roczniki Naukowe Caritas” 3 (1999), s. 24–26.
13
J. Koral, Bezrobocie przyczyną pogłębiającego się ubóstwa w społeczeństwie polskim, „Roczniki Naukowe Caritas” 2 (1998), s. 77–84.
14
CBOS, Nadzieje i obawy Polaków w 2001 roku. Komunikat CBOS BS/17/2001, oprac. K. Pankowski, w: http://www.cbos.pl, 10 I 2002, s. 1–19; Bezrobotni i zamożni razem boją się przy-szłości, w: http://www.wp.pl, 29 I 2002.
15
CBOS, Polacy o bezrobociu i bezrobotnych. Bezrobotni o sobie. Komunikat CBOS BS/59/2001, w: http://www.cbos.pl, 10 I 2002, s. 35–38.
nich najwięcej niepraktykujących – 11,5%16
. Analiza uczestnictwa bezrobotnych w praktykach obowiązkowych i nadobowiązkowych pokazuje, że wskaźnik regular-ności praktyk u bezrobotnych jest na niskim poziomie w porównaniu z osobami będącymi w innych sytuacjach zawodowych, ale jest porównywalny z osobami pracującymi zawodowo. Wskazuje to, że strata pracy nie wywołuje wprost spadku większości praktyk religijnych, tylko ogólne osłabienie religijności17
.
Pozostawanie bez pracy wpływa na podejście do świata wartości. W dziedzi-nie akceptacji wartości życia codziennego okazuje się, że osoby bez pracy bardzo nisko akcentują znaczenie polityki i życia publicznego, słabiej akcentują znacze-nie wiary religijnej, podczas gdy wysoko podkreślają znaczeznacze-nie majątku i dostat-niego życia18
.
Trudne warunki życiowe wystawiają na próbę moralność osób bez pracy, prowadząc niektórych na drogę patologii społecznej. Część bezrobotnych ulega alkoholizmowi, narkomanii lub popada w konflikt z prawem19. Brak pieniędzy skłania co piątą osobę bezrobotną (21%) do nieuczciwego zarabiania pieniędzy, przy czym najliczniejsze grono tych osób (36%) znajduje się wśród osób bez pra-cy w wieku 35–44 lat20.
2. SKUTKI ODDZIAŁYWANIA BEZROBOCIA NA RODZINĘ
W 1995 r. było w Polsce 12 501 tys. rodzin, z czego większość żyła w mia-stach (8385 tys.)21. Pod koniec 2001 r. w co czwartej (26%) rodzinie był przy-najmniej jeden bezrobotny, a w co trzeciej (35%) rodzinie w ciągu ostatnich pię-ciu lat bezrobocie dotknęło kogoś z jej członków22. Osoby bezrobotne zajmują w rodzinie zróżnicowaną pozycję. Według danych z 1998 r. co piąty z nich był gło-wą rodziny, ponad jedna trzecia byli to bezrobotni współmałżonkowie, a kolejne 38% to córki i synowie (synowe i zięciowie).
Utrata pracy, szczególnie przez osoby utrzymujące rodzinę, uderza w pierw-szym rzędzie w najbliższych. Wśród negatywnych następstw tej sytuacji wyróż-nia się zbyt duży udział młodych bezrobotnych w wieku do 34 lat (ok. 59%) wśród ogółu zarejestrowanych bezrobotnych, znaczny udział osób długotrwale bezrobotnych, bardzo wysoki poziom udziału osób nie mających prawa do zasiłku
16
E. Jarmoch, Globalne postawy Polaków wobec religii, w: Religijność Polaków 1991–1998, red. W. Zdaniewicz, Warszawa 2001, s. 20–21, 24–26.
17
J. Mariański, Niedzielne i wielkanocne praktyki religijne, w: Religijność Polaków…, s. 87–90; tenże, Praktyki religijne o charakterze pobożnościowym, w: tamże, s. 103–104, 109–110.
18
W. Piwowarski, Wartości życia codziennego, w: Religijność Polaków…, s. 61–67.
19
J. Koral, Społeczna i gospodarcza…, s. 26–27.
20
CBOS, Polacy o bezrobociu i bezrobotnych, s. 34–35.
21
GUS, Mały rocznik statystyczny 2001, 20 I 2002.
22
dla bezrobotnych oraz znaczny udział bezrobotnych kobiet w stosunku do ogółu bezrobotnych. Zjawiska te prowadzą do ubożenia rodzin, grożąc utrwaleniem się w niej biedy i jej dziedziczeniem23.
Negatywne skutki utraty pracy przez rodziców uwidaczniają się na początku na płaszczyźnie ekonomicznej, a następnie wyrażają się w zubożeniu wszystkich pozostałych funkcji rodziny – zwłaszcza wychowawczej i emocjonalnej. To na rodzinę spada ciężar utrzymania osoby bezrobotnej. Badania CBOS z 2001 r. pokazały, że aż dla 81% respondentów rodzina pozostaje głównym źródłem utrzymania24, co prowadzi do pogarszania się sytuacji bytowej tych rodzin (tak twierdzi 77% bezrobotnych)25.
Utrata pracy powoduje obniżenie dochodów rodziny przeciętnie o ponad jed-ną trzecią26. Znaczna część rodzin dotkniętych bezrobociem żyje w sferze
ubó-stwa. W 1996 r. poniżej relatywnej linii ubóstwa żyło w takich rodzinach około 27% osób, podczas gdy w rodzinach bez osób bezrobotnych – 10%. Czynnikami pogłębiającymi biedę jest zamieszkanie na wsi, wielodzietność lub samotne ro-dzicielstwo oraz niski poziom wykształcenia27. Trudności materialne gospodarstw
domowych powodują ograniczenia w zaspokojeniu podstawowych potrzeb rodzi-ny, takich jak zakup wyżywienia, ochrona zdrowia, opłaty mieszkaniowe i kształ-cenie dzieci28.
Sytuacja rodziny dotkniętej utratą pracy odbija się silnie na opiece i wycho-waniu dzieci. Działania opiekuńcze rodziców koncentrują się na zaspokajaniu potrzeb biologicznych dzieci i ich potrzeby bezpieczeństwa. Sfrustrowani i zde-nerwowani bezrobotni rodzice stosują częściej kary niż nagrody, a kary i nagrody nie są adekwatne do postępowania i potrzeb dziecka.
Rodziny dotknięte bezrobociem mają także trudności z zaspokojeniem po-trzeby korzystania z kultury i wypoczynku. Głównym miejscem spotkania z kul-turą jest telewizor (97%), oglądany bezmyślnie bez wybierania programów (66,5%); natomiast minimalne jest korzystanie tych rodzin z kina, teatru, opery, operetki i filharmonii oraz słabe czytelnictwo książek i prasy. Ze względu na
kło-23
Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny, Raport o sytuacji polskich rodzin, s. 42–43; Z. Tyszka, dz. cyt., s. 193–196.
24
Zob. CBOS, Polacy o bezrobociu i bezrobotnych, s. 17.
25
Bezrobotni, oprócz pomocy finansowej, mogą liczyć na życzliwość i radę rodziny (28%), a tylko mały procent respondentów czuje się osamotnionym (7%) lub odrzucanym przez rodzinę (3%), tamże, s. 22.
26
Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny, Raport o sytuacji polskich rodzin, s. 42.
27
S. Golinowska, Ubóstwo w Polsce. Synteza wyników badań, w: Polska bieda II. Kryteria. Ocena. Przeciwdziałanie, red. S. Golinowska, Warszawa 1997, s. 321–326; Pełnomocnik Rządu do Spraw Rodziny, Raport o sytuacji polskich rodzin, s. 83–88.
28
GUS, Sytuacja bytowa gospodarstw domowych w 2000 r., oprac. A. Szukiełojć-Bieńkuńska, w: http://www.stat.gov.pl, 20 I 2002.
poty finansowe w latach 1999–2000 ok. 50% rodzin rezygnowało z wyjazdów rekreacyjnych dorosłych i dzieci29
.
Konsekwencją wymienionych powyżej trudności rodzinnych jest pogorszenie się atmosfery w domu. Jako złą atmosferę swoich rodzin na przełomie 1995 i 1996 r. określiło 43,75% badanych dotkniętych bezrobociem30. Podobne były odczucia młodzieży, w której oczach różnice w jakości atmosfery w domach do-tkniętych bezrobociem w porównaniu z domami, gdzie wszyscy pracują, wynosi-ły na niekorzyść tych pierwszych od 5 do 15%, a gdy bezrobocie połączone było z piciem alkoholu różnice wzrastały od 15 do 30%31
.
Mówiąc o wpływie bezrobocia na rodzinę, należy jeszcze podkreślić fakt, że rodzina dotknięta utratą pracy potrzebuje pomocy z zewnątrz. Zdecydowanie naj-bardziej potrzebna jest rodzinom pomoc finansowa (w 2000 r. potrzebowało jej ok. 33% rodzin), następnie rzeczowa (ok. 14% rodzin) oraz w formie różnego rodzaju usług (ok. 8%). Nie wszystkie jednak gospodarstwa domowe, które od-czuwały konieczność korzystania z pomocy, taką pomoc uzyskiwały. W 2000 r. pomoc finansowa dotarła do ponad 13% rodzin, pomoc rzeczowa do 11%, a z usług skorzystało 20% rodzin32
.
3. BEZROBOCIE W NAUCZANIU SPOŁECZNYM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO Nauczanie społeczne Kościoła katolickiego na temat bezrobocia rozpoczęło się zasadniczo w 1891 r. encykliką Leona XIII O kwestii robotniczej „Rerum
novarum” (15 V 1891 r.) i było reakcją Kościoła na sytuację na rynku pracy
pod-czas poważnych kryzysów gospodarczych ówczesnego świata. Nauczanie to było sukcesywnie rozwijane przez następców Leona XIII33, a szczególnie dużo na
te-mat bezrobocia mówił i pisał Jan Paweł II34
.
29
H. Marzec, Funkcje opiekuńczo-wychowawcze rodzin bezrobotnych, „Rocznik Pedagogiki Rodziny” 1 (1998), s. 234–236; GUS, Sytuacja bytowa gospodarstw domowych w 2000 r., 20 I 2002.
30
H. Marzec, dz. cyt., s. 228.
31
K. Pawlina, Polska młodzież przełomu wieków, Warszawa 1998, s. 165–167.
32
GUS, Sytuacja bytowa gospodarstw domowych w 2000 r., 20.01.2002.
33
Wśród ważniejszych wystąpień Kościoła należy wymienić encyklikę O odnowieniu ustroju społecznego „Quadragesimo anno” (15 V 1931) Piusa XI oraz jego list apostolski Piusa XI O nie-zwykle ciężkim przesileniu gospodarczym, o opłakanym w wielu krajach bezrobociu i o wzrastają-cych zbrojeniach wojennych „Nova impendenta” (2 X 1931), orędzia radiowe Piusa XII, encykliki O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej „Mater et Magistra” (15 V 1961) i O pokoju między wszystkimi narodami „Pacem in terris” (11 IV 1963) Jana XXIII oraz Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” (7 XII 1965), nr 26.
34
Nauczanie Jana Pawła II na temat bezrobocia zawiera zwłaszcza encyklika O pracy ludzkiej „Laborem exercens” (14 IX 1981), Praca jest znakiem jedności i solidarności. Przemówienie w Międzynarodowej Organizacji Pracy (15 VI 1982), encyklika Z okazji XX rocznicy ogłoszenia «Po-pulorum progressio» „Sollicitudo rei socialis” (30 XII 1987), Homilia mszalna na Legnickim Polu
Wykorzystując dorobek Kościoła powszechnego, Kościół katolicki w Polsce zabierał głos w sprawie bezrobocia. Działo się tak w okresie międzywojennym35
. We współczesnej Polsce, wraz z pojawieniem się bezrobocia w okresie transfor-macji systemowej, przedstawiciele Kościoła katolickiego znowu stanęli w obronie bezrobotnych. Wśród najważniejszych wypowiedzi Kościoła należy wymienić listy biskupów: J. Chrapka Tylko miłość się liczy (2000)36, D. Zimonia Kościół
katolicki na Śląsku wobec bezrobocia (19 III 2001)37
i J. Życińskiego
„Przywró-cić nadzieję”. List Metropolity Lubelskiego w sprawie pomocy dla bezrobotnych
(2 I 2002)38, dokumenty Episkopatu Polski: Komunikat biskupów polskich na
te-mat bezrobocia (15 III 2001)39 i W trosce o nową kulturę życia i pracy. List
spo-łeczny Episkopatu Polski (30 X 2001)40
oraz wypowiedzi II Polskiego Synodu Plenarnego (1991–1999)41. Problematykę bezrobocia zgłębiają też opracowania teologiczne, np. ks. B. Mierzwińskiego42
, ks. J. Korala43 i ks. J. Mariańskiego44. Nauczanie społeczne Kościoła katolickiego na temat bezrobocia powiązane jest ściśle z nauką o pracy ludzkiej. Praca jest czynem wyrażającym istotę ludzką i rozwijającym osobowość, jest współuczestnictwem z Bogiem w realizowaniu
(2 VI 1997) oraz Człowiek musi być w centrum kwestii zatrudnienia. Przemówienie do uczestników V Zgromadzenia Ogólnego Papieskiej Akademii Nauk Społecznych (6 III 1999). Zob. B. Mierzwiń-ski, Problematyka bezrobocia w nauczaniu Jana Pawła II, „Homo Dei” 2, 2000, s. 75–88.
35
Np. listy pasterskie wydali biskupi M. L. Fulman czy J. Bilczewski, jego ocenę etyczną sformułowali ks. A. Szymański i ks. A. Wóycicki, a nad rozwiązaniami praktycznymi pracowali m.in. członkowie prymasowskiej Rady Społecznej czy stronnictwa Chrześcijańska Demokracja. Por. Cz. Strzeszewski, Bezrobocie w katolickiej nauce społecznej, w: Encyklopedia katolicka, t. II, kol. 353–354.
36
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy, w: Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski, Nowa ewangelizacja…, s.307–330.
37
D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku wobec bezrobocia, w: http://www.opoka.pl, 16 I 2002.
38 J. Życiński, „Przywrócić nadzieję”. List Metropolity Lubelskiego w sprawie pomocy dla
bezrobotnych, w: http://www.e.kai.pl, 3 I 2002.
39
Episkopat Polski, Komunikat biskupów polskich na temat bezrobocia, w: http://www.opoka.pl, 16 I 2002.
40
Episkopat Polski, W trosce o nową kulturę życia i pracy. List społeczny Episkopatu Polski, w: http://www.opoka.pl, 3 XI 2001.
41
Następujące dokumenty synodalne omawiają problematykę bezrobocia: Powołanie do życia w małżeństwie i rodzinie, zwłaszcza nr 22; Kościół wobec życia społeczno-gospodarczego, zwłasz-cza nr 22, 37; Posługa charytatywna Kościoła, zwłaszzwłasz-cza nr 50. Zob. II Polski Synod Plenarny (1991–1999), Poznań 2001.
42
Zjawisko bezrobocia i jego skutki w życiu rodzinnym, w: Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski, Nowa ewangelizacja…, s. 286–300; Problematyka bezrobocia w nauczaniu Jana Pawła II, „Homo Dei” 2, 2000, s. 75–88; Specyfika polskich znaków czasu, w: Duszpasterstwo a wyzwania XXI wieku, red. J. Ostrowski, Kielce 2001, s. 63–94; Duszpasterstwo bezrobotnych, w: Teologia pastoralna, t. 2, red. R. Kamiński, Lublin 2002, s. 313–331.
43
Bezrobocie jako jedno ze współczesnych zagrożeń młodzieży, „Seminare” 10 (1994), s.159–165; Społeczna i gospodarcza marginalizacja bezrobocia, „Roczniki Naukowe Caritas” 3(1999), s. 19–33; Podstawy działalności charytatywnej Kościoła na przykładzie organizacji Caritas, Kraków 2000.
44
Królestwa Bożego, jest wartością autonomiczną i dlatego jest naturalnym i pod-stawowym prawem ludzkim45. Praca zabezpiecza utrzymanie i stwarza perspek-tywy życiowe pracobiorcy i jego rodzinie. Z tego względu zatrudnienie pełne i realne ma miejsce wówczas, gdy wszystkie osoby zdolne i chętne do pracy znaj-dują miejsce i możliwość realizacji aktywności zawodowej. Nauczanie społeczne Kościoła katolickiego przeciwstawia się przymusowi zatrudnienia, ale zarazem wysuwa postulat dotyczący pełnego zatrudnienia46.
Państwo jest tym podmiotem, do którego obowiązków należy zapewnienie pełnego zatrudnienia, które umożliwia pracownikom i ich rodzinom słuszną stopę życiową oraz gwarantujące pracownikom godziwe warunki pracy. Osoby bez pracy państwo powinno wspierać finansowo przede wszystkim przez wielkie ro-boty publiczne. Natomiast zasiłki dla bezrobotnych z punktu widzenia moralnego są tylko doraźnym środkiem walki z bezrobociem.
Bezrobocie jest patologią życia społecznego, kiedy to dążenie do dobra wspól-nego, przejawiające się w powszechnym dobrobycie, jest realizowane przy naru-szeniu dobra osobowego, a dobrobyt społeczeństwa jest osiągany przy pozostawie-niu jakiejś grupy społecznej w nędzy materialnej i frustracji społecznej. Utrata lub brak możliwości podjęcia pracy, prowadząc do obniżenia poziomu życia, nędzy, poczucia krzywdy społecznej i beznadziejności życiowej bezrobocie, degeneruje życie społeczeństwa i poszczególnych osób47
. Z tego powodu bezrobocie jest szczególnym złem społecznym i pogwałceniem prawa naturalnego48
. Bezrobocie jest zatem zamachem na godność i poziom życia osoby tracącej pracę i na jego naj-bliższych49, a także naruszeniem prawa do pracy, będącego jednym z
podstawo-wych praw osoby ludzkiej. Występowanie lub brak bezrobocia jest jednym z pod-stawowych wskaźników jakości moralności życia społeczno-gospodarczego50
. Nauczanie społeczne Kościoła podkreśla od początku ścisły związek pracy i bezrobocia z rodziną osoby pracującej lub pozbawionej pracy. Praca służy utrzy-maniu i rozwojowi rodziny51, a osoba bezrobotna doznaje nie tylko szkody osobi-stej, ale zostaje obarczona licznymi niebezpieczeństwami dotykającymi jej rodzi-nę52, które prowadzą do dezintegracji rodziny, lub nawet jej rozpadu53
. Z tego
45
J. Gałkowski i S. Gałkowski, Praca, w: Słownik katolickiej nauki społecznej, Warszawa 1993, s. 137–138.
46
W. Piwowarski, Bezrobocie…, s. 20.
47
Cz. Strzeszewski, Bezrobocie w katolickiej nauce…, kol. 352–353.
48
W. Piwowarski, Bezrobocie…, s. 20.
49
Katechizm Kościoła katolickiego, nr 2436.
50
Cz. Strzeszewski, Bezrobocie w katolickiej nauce…, kol. 352–353.
51
Przykładem nauki Kościoła w tym względzie jest postulat „płacy rodzinnej” wysunięty przez Leona XIII. Papież ten postulował, aby pracownik otrzymywał wynagrodzenie za pracę po-zwalające mu utrzymanie siebie samego, żony oraz dzieci. Zob. J. Kłys, Płaca rodzinna, w: Słownik małżeństwa i rodziny, red. E. Ozorowski, Warszawa 1999, s. 336–337. Por. też: Papieska Rada do Spraw Rodziny, Gospodarka dla rodziny. Zalecenia, „Społeczeństwo” 1–2, 1997, s. 239–246.
52
względu Kościół katolicki, broniąc prawa do pracy pojedynczych osób i wspiera-jąc bezrobotnych, broni i ochrania także rodzinę osoby pozbawionej pracy54
.
4. POMOC KOŚCIOŁA OKAZYWANA RODZINOM DOTKNIĘTYM BEZROBOCIEM
Konsekwencją nauczania Kościoła na temat bezrobocia i pracy jest konkretne działanie podejmowane przez katolików, duchownych i świeckich. W tym i na-stępnym paragrafie omówione zostaną tylko formy działań zorganizowanych, podejmowanych przez duchowieństwo lub laikat w łączności z hierarchią. Należy bowiem podkreślić fakt, że Kościół jest wspólnotą wiary i miłości tworzoną przez wszystkich ochrzczonych do niego przynależących, w której od początku istnie-nia okazuje się pomoc najbardziej potrzebującym. To wsparcie ze strony ducho-wieństwa, zakonów i zgromadzeń zakonnych oraz osób świeckich, spełniane za-równo indywidualne, jak wspólnotowo (rodzina rodzinie), zgodnie z nauką ewan-geliczną było i jest okazywane często bez najmniejszego rozgłosu. Tych działań nieformalnych nie brakuje, choć nie ujmuje się ich w statystyki.
Działalność Kościoła katolickiego wobec problemu bezrobocia jest z jednej strony wspierająca, a jej celem jest pomoc osobom odczuwającym skutki utraty lub braku pracy. Pomoc ta ma umożliwić godne przeżycie okresu bezrobocia oraz wyjście z niego przez podjęcie nowej pracy. Z drugiej strony Kościół prowadzi działalność prewencyjną, mająca na celu rozwijanie etosu pracy oraz zachęcanie do budowania społeczeństwa zapewniającego powszechne zatrudnienie.
Początki tej działalności sięgają połowy XIX w., czyli pojawienia się pro-blemu bezrobocia w czasach współczesnych na terenach podzielonej między za-borców Polski55
. Wraz z pojawieniem się jawnego bezrobocia po 1989 r. i odzy-skaną swobodą działalności społeczno-politycznej, jaką przyniósł polskiemu spo-łeczeństwu upadek komunizmu, Kościół katolicki w Polsce mógł na nowo włą-czyć się w pomoc bezrobotnym oraz w działania prewencyjne.
Wśród działań wspierających bezrobotnych na pierwsze miejsce wysuwa się promocja godności osób bezrobotnych i ich rodzin. Ma ona na celu zapewnienie osobom dotkniętym bezrobociem poczucia solidarności i realnego wsparcia ze strony wspólnoty Kościoła. Dokonuje się to poprzez nagłaśnianie problematyki bezrobocia i zachęcanie wiernych do aktywnej pomocy potrzebującym56
. Pocze-sne miejsce w tym dziele zajmują komunikaty i listy biskupów, kazania księży i wystąpienia liderów świeckich wygłaszane w parafiach i za pośrednictwem
53
II Polski Synod Plenarny, Powołanie do życia w małżeństwie i rodzinie, nr 22.
54
Jan Paweł II, Rodzina i ekonomia. Przemówienie do uczestników Międzynarodowego Sym-pozjum „Rodzina i ekonomia w społeczeństwie jutra” (8 III 1996), „Społeczeństwo” 1–2, 1997, s. 235.
55
Cz. Strzeszewski, Bezrobocie w katolickiej nauce…, kol. 353–354.
56
diów, jak również przykład skromnego materialnie życia kapłanów i liderów ru-chów katolickich, bliski stylowi życia uboższej rodziny57. W tym nurcie mieści
się również różnorodne wsparcie duchowe, którego przejawem jest ustanowienie przez Kościół w Polsce 1 maja dniem modlitwy z bezrobotnymi i za bezrobot-nych oraz inicjowanie takiej modlitwy w różbezrobot-nych okolicznościach w czasie nabo-żeństw wspólnotowych58. W przywracaniu godności osobom załamanym utratą
lub brakiem pracy wykorzystać powinno się możliwości, jakie daje telefon zaufa-nia. Należy również dbać o podmiotowe traktowanie bezrobotnych w czasie udzielania im pomocy, widząc w nich przede wszystkim ludzi potrzebujących59
. Przywracanie i podtrzymywanie poczucia godności u osób i rodzin dotknię-tych bezrobociem pomaga tym osobom niepoddawać się poczuciu osamotnienia, bezradności, apatii i bierności oraz chroni je przed postawami roszczeniowymi i „migracją wewnętrzną”60. Aktywność osobista potrzebna jest w pierwszym
rzę-dzie do przetrwania w sposób godny i owocny okresu braku pracy – od skorzy-stania z pomocy charytatywnej przez otwarcie się na wsparcie społeczeństwa aż do wykorzystania czasu wolnego dla rodziny i działalności społecznej oraz pod-noszenia kwalifikacji i poziomu wykształcenia61
.
Ponieważ rodziny bezrobotne szybko ubożeją, a część z nich popada w nędzę lub biedę, konieczne są zdecydowane działania charytatywne. Z powodzeniem rolę tę w Kościele w Polsce spełnia zwłaszcza Caritas62
. Organizacja ta prowadzi liczne dzieła stacjonarne, jak np. stacje opieki, kuchnie dla ubogich, świetlice dziennego pobytu dla dzieci i dla starszych; realizuje programy pomocy, jak np. organizację wypoczynku zimowego i letniego dla tysięcy dzieci z rodzin ubogich; prowadzi formację charytatywną swoich pracowników, duchowieństwa oraz wo-lontariuszy. Należy zatem doskonalić posługę charytatywną Kościoła wobec osób poszkodowanych przez bezrobocie, wspierając działalność Caritas oraz rozwijając współpracę pomiędzy nią a parafialnymi grupami charytatywnymi, ruchami reli-gijnymi świadczącymi pomoc potrzebującym oraz wszystkimi pojedynczymi osobami63. Działania charytatywne powinny być prowadzone w sposób roztropny,
57
D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku wobec bezrobocia, 16 I 2002.
58
Episkopat Polski, Komunikat biskupów polskich na temat bezrobocia, 16 I 2002. Okazją do wsparcia duchowego są szczególnie religijne spotkania świat pracy, jak np. pielgrzymka do Piekar Śląskich – zob. D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku wobec bezrobocia, 16 I 2002.
59
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy, s. 327–328.
60
Por. M. S. Szczepański, Parafianie bez społecznego przydziału, „Gość Niedzielny” 16, 2001 (w: http://www.opoka.pl, 28 I 2002).
61
D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku wobec bezrobocia, 16 I 2002.
62
A. Kowalczyk, Caritas Polska i Caritas diecezjalne – cele, struktury, działalność, w: Ko-ściół w Polsce wobec potrzebujących, red. M. Chmielewski, Lublin 1994, s.69–80.
63
II Polski Synod Plenarny, Posługa charytatywna Kościoła, w: II Polski Synod Plenarny (1991–1999), Poznań 2001, nr 21–58.
aby nie prowadzić bezrobotnych do bierności, uzależniając ich trwale od pomocy zewnętrznej64
.
Kolejną formą wsparcia bezrobotnych jest organizowanie samopomocy ro-dzin. Przykładem takich działań jest archidiecezja lubelska, gdzie z inicjatywy arcybiskupa J. Życińskiego w styczniu 2002 r. powołano Dzieło Pomocy Rodzi-nom Bezrobotnych (DPRB). W ramach DPRB w parafiach tworzy się najpierw dwie listy rodzin. Na jednej liście zapisywane są rodziny deklarujące pomoc po-trzebującym, począwszy od materialnej przez rzeczową (np. rzeczy dla dzieci) do usługowej (zwłaszcza pomoc prawna i organizacyjna). Na drugiej liście gromadzi się rodziny w największym stopniu dotknięte bezrobociem. Następnie zadaniem parafii jest koordynowanie przepływu pomocy od rodziny do rodziny oraz współ-praca między parafiami dekanatu i diecezji65
.
Osoby dotknięte bezrobociem są często zagubione w zaistniałej sytuacji. Z tego względu potrzebne są im podstawowe informacje: co zrobić w sytuacji utraty lub braku pracy, jakie prawa im przysługują, gdzie i na jaką pomoc mogą liczyć itp. Informacje te powinny być dostępne dzięki wykorzystaniu wszystkich środ-ków społecznego przekazu66
.
Długofalową inicjatywą Kościoła jest tworzenie duszpasterstwa bezrobot-nych. Dzięki wykorzystaniu istniejących już struktur kościelnych (diecezja, deka-nat, parafia) można w krótkim czasie objąć skutecznym wsparciem duże rzesze potrzebujących. Z tego względu powinno się powołać na każdym stopniu struktu-ry kościelnej Zespół do spraw pomocy bezrobotnym, któstruktu-ry powinien koordyno-wać działania na swoim terenie. Zapleczem finansowym duszpasterstwa bezro-botnych jest Fundusz pomocy bezrobotnym, który gromadzi pieniądze w ramach okolicznościowych zbiórek przy parafiach oraz specjalnej puszki na dobrowolne ofiary „Pomóż bezrobotnym”67. Kolejną formą pomocy bezrobotnym jest
zakła-danie lub wspieranie istniejących już organizacji zrzeszających bezrobotnych68
. Ważną inicjatywę stanowi tworzenie wyspecjalizowanych ośrodków, w któ-rych osoby pokrzywdzone przez bezrobocie mogłyby znaleźć wsparcie. W ra-mach diecezji powinny to być Kościelne ośrodki wsparcia dla bezrobotnych, w których specjaliści z różnych dziedzin, pracujący jako wolontariusze, doradzaliby
64
Tamże, nr 37.
65
Dzieło wzorowane jest na dwóch udanych akcjach wspierania rodziny przez rodziny: z okresu stanu wojennego oraz dla poszkodowanych przez powódź na Lubelszczyźnie w 2001 r. zob. J. Życiński, Przywrócić nadzieję, 3 I 2002. Akcję samopomocy rodzin po powodzi w 1997 r. orga-nizowała również m.in. archidiecezja katowicka – zob. IAR, Abp Zimonia sposób na bezrobocie, w: http://www.wp.pl, 20 I 2002.
66
B. Mierzwiński, Specyfika polskich znaków…, s. 91.
67
M. Puzewicz, Komunikat w sprawie Dzieła Pomocy Rodzinom Bezrobotnych w Archidiece-zji Lubelskiej, w: http://www.kuria.lublin.pl, 24 I 2002.
68
Przykładem takiej działalności jest powstanie w Stalowej Woli stowarzyszenia Związek Bezrobotnych, nad którym opiekę duchową sprawuje bp E. Frankowski. Zob. MB, Bezrobocie z odzysku, w: http://www.opoka.pl, 4 I 2002.
potrzebującym bezrobotnym, świadcząc im pomoc prawną oraz psychologiczną, pedagogiczną i inną69
. Z kolei w parafiach powinny powstawać Parafialne Kluby Bezrobotnych (PKB)70.
Wśród znaczących form pomocy bezrobotnym i ich rodzinom znajduje się wsparcie rodziców dotkniętych bezrobociem w ich funkcji wychowawczej. Pod-mioty prawne w Kościele powinny dążyć do stwarzania jak największej liczby miejsc spotkań dla dzieci i młodzieży z tych rodzin, wspomagając ich w nauce i organizując im czas wolny. Należy dążyć do otwierania nowych przedszkoli i świetlic dla dzieci i młodzieży, których rodzice są bezrobotni, organizować dla nich wyjazdy rekreacyjne, fundować stypendia naukowe71.
Ważną formą pomocy bezrobotnym jest rozwijanie dzieł edukacyjnych72
. Pod-noszenie kwalifikacji i wykształcenia oraz nauka nowych zawodów czy przekwali-fikowanie w ramach kursów i szkoleń umożliwia bezrobotnym łatwiejsze znalezie-nie pracy. Kursy i szkolenia, wśród których powinny się też znaleźć warsztaty au-toprezentacji, muszą być darmowe lub bardzo tanie, a mogą je organizować stowa-rzyszania, ruchy bądź szkoły katolickie73. Należy przy tym dbać o szeroko pojętą
formację kulturalno-intelektualną, której zapleczem są biblioteki i wideoteki, kursy czytania i pisania, redagowania pism i podań, wypełniania druków itp.74
W miarę możliwości podmioty prawne w Kościele powinny prowadzić dzia-łalność gospodarczą, tworząc nowe etaty pracy (zwłaszcza na wsi), co jednocze-śnie stwarza możliwość pozyskiwania funduszy na działalność charytatywno-społeczną75; należy przy tym dbać o wyraźny prymat etyki nad chęcią zysku
fi-nansowego76. Bezrobotnych należy angażować do różnorodnych, nawet drobnych prac parafialnych i wynagradzać ich za nie77. Ważną formą pomocy bezrobotnym
69
Tamże.
70
Przykładem takiej działalności jest Parafialny Klub Bezrobotnego w Rybniku, który powstał w 2001 r. W ofercie Klubu znajdują się m.in. kursy dla bezrobotnych, bank żywności i odzieży, czytel-nia, wypożyczalnia kaset video, siłownia i świetlica dla młodzieży, jadłodajnia wydająca codziennie darmowe obiady. Zob. KAI, Rybnik ma Parafialny Klub Bezrobotnego, w: http://www.kai.pl, 9 XII 2001.
71
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy…, s. 328.
72
II Polski Synod Plenarny, Kościół wobec życia społeczno-gospodarczego, nr 37.
73
D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku…, 16 I 2002.
74
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy…, s. 329.
75
E. Czaczkowska, Jak utrzymać Kościół? „Biuletyn KAI” 21, 1999, s. 46–47. Przykładem dużej inwestycji podjętej w ramach Kościoła jest współtworzenie przez Episkopat towarzystwa emerytalnego. Por. Rusza „kościelne” towarzystwo emerytalne, „Biuletyn KAI” 19, 1999, s. 2. Przykładem działań wspierających rodziny polskich rolników ze strony Kościoła katolickiego jest Kościelny Komitet Rolniczy, zob. „Gazeta Wyborcza” 118, 1998, s. 3.
76
J. Życiński, Kościół a biznes, konferencja prasowa abp Życińskiego, „Biuletyn KAI” 26, 1999, s. 7.
77
jest też tworzenie kas zapomogowych oraz współdziałanie w organizowaniu robót publicznych78.
5. OCHRONA RODZIN PRZED BEZROBOCIEM POPRZEZ KOŚCIELNĄ DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNĄ
Oprócz pomocy osobom i ich rodzinom dotkniętym bezrobociem niemniej ważną dziedziną działalności są działania prewencyjne, które rozwijają etos pracy i rynek pracy. Wśród działań Kościoła, mających na celu zapobieganie powsta-waniu bezrobocia, jest rozwijanie i popularyzacja społecznej nauki Kościoła na temat bezrobocia i pracy. Kościół ze swej natury jest predysponowany do moral-nej oceny zjawisk społecznych i od początku swego istnienia prowadzi nad nimi głęboki namysł, który stale pogłębia, odczytując współczesne „znaki czasu”. Dzięki perspektywie moralnej można analizować zjawisko bezrobocia i propo-nować adekwatne środki zaradcze, jednocześnie „nie tracąc z oczu” tragedii kon-kretnych osób i ich rodzin, i nie pomijając ich w dziele pomocy.
Z popularyzacją społecznej nauki Kościoła na temat pracy i bezrobocia zwią-zane jest opracowywanie konkretnych wskazań etycznych dla różnych grup spo-łecznych, w tym postulaty dla odpowiedzialnych za kształt życia publicznego, dla osób dotkniętych bezrobociem i dla członków Kościoła79
. Popularyzacja nauki Kościoła łączy się też ściśle z edukacją całego społeczeństwa. Począwszy od pe-dagogizacji rodziców na omawiany temat, poprzez kształcenie dzieci (na kateche-zie) i młodzieży (na katechezie i w ramach grup religijnych) do edukacji doro-słych (w tym również w ramach katechezy dorodoro-słych)80. W edukacji dorosłych
szczególną uwagę należy poświęcić politykom, prawnikom, samorządowcom oraz pracownikom mediów, którzy mają bardzo duży wpływ na kształtowanie się rynku pracy i na jakość walki z bezrobociem. W uczestnikach spotkań powinno się kształtować wizję edukacji jako procesu obejmującego całe ich życie81
.
Należy podjąć działania zmierzające do dowartościowania pracy, stwarzając dobrą atmosferę wokół idei pracy, ucząc szacunku dla niej, przyczyniając się do jej dobrej organizacji i zachowania proporcji między różnymi zawodami, promu-jąc ludzi pracowitych i uczciwych.
Budowanie społeczeństwa obywatelskiego poprzez tworzenie środowiska lo-kalnego i wspieranie jego inicjatyw jest kolejną formą działalności Kościoła, któ-ra sprzyja rozwojowi rynku pktó-racy. Katolicy, indywidualnie i poprzez organizacje religijne, powinni przy tym wspierać powstawanie nowych sektorów produkcji i usług, przez podejmowanie oddolnie właściwych decyzji wykorzystania środków
78
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy…, s. 328.
79
D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku…, 16 I 2002.
80
B. Mierzwiński, Specyfika polskich znaków…, s. 88–89; D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku…
81
finansowych pochodzących z różnych funduszy82. Wymienione działania
zakłada-ją integrację wysiłków ludzi dobrej woli, a zwłaszcza polityków, samorządow-ców, pracowników mediów i woluntariuszy. Ludzie Kościoła powinni stwarzać jak najliczniejsze płaszczyzny dialogu i wymiany doświadczeń dla wszystkich, którzy chcą pomóc bezrobotnym83
.
Kolejną formą przeciwdziałania bezrobociu jest wpływanie na politykę pań-stwa, aby była ona prorodzinna. W demokracji typu zachodniego instrumentem oddziaływania obywateli na życie polityczno-społeczne jest tworzenie lobbingu w parlamencie i poza nim. Katolicy powinni zatem zachęcać parlamentarzystów do pracy nad rozwiązywaniem zjawiska bezrobocia oraz włączać się aktywnie w działania instytucji rządowych i pozarządowych84
.
Istotną pomocą w rozwoju różnych form zwalczania bezrobocia i przeciw-działania jemu jest wykorzystanie mediów. Środki społecznego przekazu, świec-kie i kościelne, stwarzają Kościołowi duże możliwości w rozwiązywaniu zjawi-ska bezrobocia. Oprócz telewizji i prasy, ważną rolę w tym względzie odegrać może stworzona strona internetowa, która umożliwia znalezienie w krótkim cza-sie potrzebnych danych oraz szybką wymianę informacji przez nieograniczoną liczbę osób85
.
ZAKOŃCZENIE
Obecna klęska bezrobocia w Polsce jest dla katolików czasem wielkiej, histo-rycznej próby86. Kościół katolicki w Polsce, chcąc być „Kościołem
bezrobot-nych”87, musi stale rozpoznawać „znaki czasu” związane z bezrobociem oraz
wspierać i chronić osoby, które utraciły pracę lub które nie mogą jej podjąć na nowo, a także osłaniać rodzinę bezrobotnego. Katolicy w Polsce wiele uczynili dla dobra bezrobotnych i dla zapobieżenia utracie pracy, ale ciągle jest jeszcze wiele do zrobienia, a do tego co pewien czas pojawiają się nowe wyzwania88.
82
R. Andrzejewski, Wobec bezrobocia…, s. 356–357.
83
J. Chrapek, Tylko miłość się liczy…, s. 330. Przykładem takiego wpływania na biznesme-nów jest spotkanie bpa P. Jareckiego z członkami Business Centre Club – por. Biznesmeni z bisku-pem o bezrobociu, w: http://www.e.kai.pl, 07 XII 2001.
84
B. Mierzwiński, Specyfika polskich znaków…, s. 92.
85
Przykładem jest strona archidiecezji lubelskiej – zob.: http://www.bezrobocie.lublin.pl.
86
J. Życiński, „Przywrócić nadzieję”, 3 I 2002.
87
Jan Paweł II, Świat pracy potrzebuje ludzi prawego sumienia, „L’Osservatore Romano”, wyd. pol., 8, 1999, s. 94–95; D. Zimoń, Kościół katolicki na Śląsku...
88
Świadczą o tym m.in. statystyki ujawniające stopień korzystania bezrobotnych z pomocy Kościoła. Por. CBOS, Polacy o bezrobociu i bezrobotnych, s. 17, 21.
CATHOLIC CHURCH IN POLAND IN SERVICE OF FAMILIES AFFECTED BY UNEMPLOYMENT
Summary
Unemployment is a worldwide problem being present even in the most developed countries. It is a complex phenomenon being specific of each country. Unemployment in Poland at the dawn of XXI century appears as a social disaster, reaching as high as 20% of workforce.
Unemployment touches certain people as well as their families. These families experience many difficulties in proper functioning, starting with a non high standard of life through to predica-ments and poverty being felt in every day life. For some families unemployment is the cause of a break up in relationship.
The Catholic Church, for whom each person as well as the families is the priority, defends the unemployed and their families. Besides preaching the catholic social doctrine, which promotes the value of work, showing the evil of unemployment and the possibility of fighting against it, the Church provides many different actions to minimize and prevent the unemployment.
Nota o Autorze: ks. dr ROBERT BIELEŃ SDB – doktor teologii pastoralnej (specjalizacja
duszpa-sterstwo rodzin); wykładowca duszpasterstwa rodzin w Instytucie Pastoralno-Katechetycznym KUL w Lublinie oraz wykładowca duszpasterstwa rodzin i teologii pastoralnej w WSD Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie i WSD Sercanów; pełni funkcję wikariusza dyrektora Wspólnoty Filo-zoficznej WSD TS; jest członkiem prezydium Polskiego Towarzystwa Analizy Transakcyjnej (PTAT) i członkiem Europejskiego Towarzystwa Analizy Transakcyjnej (EATA) oraz redaktorem naczelnym biuletynu „Wiadomości PTAT”.
