Henryk Bogacki
"Der „Denzinger” : Geschichte und
Bedeutung eines Buches in der Praxis
der neueren Theologie", Joseph
Schumacher, Freiburg-Basel-Wien
1974 : [recenzja]
Collectanea Theologica 46/2, 219-220
C ollectan ea T h eologica 46 (1976) f. II
R E C E N Z J E
Josep h SC H U M ACH ER, D er „ D e n z in g e r ”. C e s c h ic h t e u n d B e d e u tu n g e in es
Buches in d e r P r a x i s d e r n e u e r e n Theolo gie, Freiburg— B a sel—W ien 1974,
V erlag H erder, s. 318 (F reib u r g er theologis che S tu d ie n , t. 95).
E n ch iridion s y m b o l o r u m , d e fi n it io n u m e t d e c la r a ti o n u m de r e b u s fi d e i et m o r u m , w y d a n y p rzez H. D e n z i n g e r a po raz p ierw szy w r. 1854*, przez
ponad sto la t w y d a tn ie w p ły w a ł na p ro fil te o lo g ii k a to lick iej. W p ływ ten — jak każdego lu d zk iego środka, jak im p o słu g u jem y się w zgłęb ian iu O b jaw ien ia — b y w a ł zarów no dodatni, ja k u jem n y. D opiero w ostatn im czasie p o w sta ło o k reślen ie D e n z in g e r -T h e o lo g ie , u ży w a n e w sen sie zd ecy d o w a n ie p e jo ra ty w n ym . J. S c h u m a c h e r p od jął się a n a lizy d ziejów ench iryd ion u — od jego p ierw szeg o w y d a n ia po trzy d zieste czw arte z r. 1967 — na tle p rzem ian zach o d zących w teo lo g ii tego okresu. C zęść p ierw sza u kazuje d z iew iętn a sto w ieczn e tło, na k tórym p o w sta ł en ch iryd ion (s. 15—93), druga szczegółow o om aw ia jego k o le jn e (od r. 1854 po 1967) w y d a n ia (s. 97—235), część trzecia rozw aża w artość i fu n k cję en ch iryd ion u w czasach w sp ó łczesn y ch (s. 239— 292).
W op ozycji do b łęd ó w w y stęp u ją cy ch w X IX w iek u , H. D e n z i n g e r pragnął oprzeć teo lo g ię o a u torytet K ościoła i jego naukę. Z am ierzał podać teo lo g ii d rogow sk az i norm ę w p o sta ci zbioru a u to ry ta ty w n y ch w y p o w ied zi n a u czy cielsk ich K ościoła. N a stęp n i w y d a w c y rozszerzali i przerabiali jego dzieło (I. S t a h 1 — w yd . 6—9, 1888— 1900; C. B a n n w a r t — w y d . 10— 13, 1908— 1921; J. B. U m b e r g — w y d . 14— 27, 1922— 1951; K. R a h n e r w yd . 28—31, 1952— 1957; A. S c h ô n m e t z e r — w y d . 32— 34, 1963— 1967), u legając ten d en cjom w y stęp u ją cy m w teologii k o lejn y ch okresów . Z m iany p o leg a ły p rze de w szy stk im na se le k c ji i u zu p ełn ian iu zakresu d zieła oraz sto p n io w y m roz szerzaniu w stę p ó w h istoryczn ych do p o szczeg ó ln y ch d ok u m en tów , d zięk i czem u d ok u m en ty te u k a zu ją się w p ełn iejszej p ersp ek ty w ie h istoryczn ej.
J. S c h u m a c h e r p rzed sta w ił słu szn e zarzuty p rzeciw u p raw ian iu teo lo gii w oparciu w p ierw szy m rzędzie o „D en zin gera” (D e n z in g e r - T h e o lo g ie ). Jed n ak że en ch iryd ion ten n a d a l zach ow u je sw ą w artość i w y m a g a n a leży teg o u żyw an ia. W tym celu autor p od aje d ziesięć w sk a zó w ek p om ocn ych do w ła ś c i w eg o w y k o rzy sta n ia zaw artych w n im d ok u m en tó w (s. 289—291):
1. W ięk szość d ok u m en tów en ch iry d io n u je s t w yrazem raczej i u d i c iu m f i
dei niż t e s t i m o n i u m f i d e i tzn. p o w sta ła w op ozycji do k o n k retn ych b łęd ów
i n ie m ożna w n ich d oszu k iw ać się o d p ow ied zi na w sz y stk ie p ytan ia, a w ię c p ełn ej d ok u m en tacji w ia ry K ościoła.
* T y tu ł p ierw szego w y d a n ia brzm iał: E n c hiridio n s y m b o l o r u m e t d e fin i-
ti o n u m qu a e d e r e b u s f i d e i e t m o r u m a conciliis oecu m en icis e t s u m m i s p o n - tific ib u s e m a n a r u n t, W urzburg 1854.
220 R E C E N Z J E
2. W e n ch iry d io n ie d om inują d o k u m en ty n au czan ia papieży, a le n ie riależy zapom inać, że urząd n a u czy cielsk i K ościoła w y p o w ia d a się n ie ty lk o u stam i pap ieży.
3. E n ch iryd ion p od aje w y łą c z n ie w yb ór en u n cja cji soborów i p ap ieży — choć au torzy k o lejn y ch w y d a ń sta ra li się d ok on yw ać tego w yboru coraz w szech stro n n iej, a le dzieło ze sw ej n atu ry n ieu ch ro n n ie n o si ch arakter w y ją t k ó w dob ran ych z p ew n ą dozą su b iek ty w izm u .
4. E n ch iryd ion zaw iera w y ją tk i ty lk o z n iek tó ry ch źród eł w ied zy teo lo g icz n ej, a c a łk o w ic ie pom ija np. św ia d e c tw a litu rgii.
5. W artość p o szczególn ych d o k u m en tó w je s t różnorodna, w o b ec czego n a le ż y szczeg ó ło w o badać ich m oc w iążącą, w żad n ym zaś w yp ad k u n ie sta w ia ć na jed n ej p łaszczyźn ie.
6. K ażd y d ok u m en t w y m a g a od czytan ia w e w ła sn y m k on tek ście h isto ry cz nym przy pom ocy zasad k ry ty k i litera ck iej.
7. S zczególn ej u w a g i dom aga się term in o lo g ia zm ien iająca się w d o k u m en tach w za leżn o ści od ep o k i h istoryczn ej.
8. N a jw a ż n ie jsz e je s t w y d o b y cie zasadniczej treści d an ego dok u m en tu jako p rzed m iotu n a u cza n ia i od różn ien ie jej od w y w o d ó w tow arzyszących .
9. P o szczeg ó ln e w y p o w ied zi n a u c z y c ie lsk ie n a leży rozu m ieć w ram ach ca ło ści E w a n g elii, T radycji oraz a k tu aln ego n au czan ia K ościoła.
10. W o g ó le d ok u m en ty en ch iryd ion u trzeba u jm ow ać w k o n tek ście żyw ej w ia r y K ościoła, gdyż celem ich za w sze b yło k szta łto w a n ie tego życia, n ie zaś
d ostarczan ie a rg u m en tó w d la d y sc y p lin teologiczn ych .
S c h u m a c h e r słu szn ie stw ierd za , iż en ch iryd ion nie p o tra fi zastąpić d ogm atyk i, a le — w ła śc iw ie u ży w a n y — m oże sta n o w ić w y d a tn ą pom oc d la dogm atyka. D zieło S c h u m a c h e r a choć fo rm a ln ie zajm u je się en ch iry d io - n em D e n z i n g e r a , jed n a k że p rzy ok azji bad an ia jeg o d z ie jó w i aktualnej w a rto ści n a św ie tla w ę z ło w e p ro b lem y e k le z jo lo g ii i m e to d o lo g ii teologiczn ej w ok resie ostatn ich 150 lat.
k s . H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
G a b riel A D R IA N Y I, U n g a rn u n d d a s I. V a ti c a n u m , K öln —W ien 1975, B ö h - la u V erla g , s. X X II + 567 (B o n n e r B e i t r ä g e z u r K i r c h e n g e s c h ic h t e , t. 5).
G. A d r i ä n y i za ją ł się u d zia łem ep isk o p a tu w ę g ie r sk ie g o w S oborze W a ty k a ń sk im I. T erm in em „ep isk op at w ę g ie r s k i” ob jął — n ieza leżn ie od n a ro d o w o ści — w szy stk ich b isk u p ó w u czestn iczą cy ch w ó w cza s w k on feren cjach ep isk o p a tu w ęg iersk ieg o . Z tej ra cji autor o m a w ia d ziałaln ość podczas soboru tak że n iek tó ry ch b isk u p ów p och od zen ia sło w a ck ieg o lu b ru m uńskiego.
S tu d iu m je s t g ru n to w n ie op racow an e. W p row ad zen ie tra k tu je o p ołożen iu K o ścio ła n a W ęgrzech w ram ach p a ń stw a a u stro -w ęg iersk ieg o . R ozdział I d o k ła d n ie p rezen tu je p o szczeg ó ln e jed n o stk i a d m in istra cy jn e K ościoła na W ęg rzech oraz jeg o h ierarch ów (s. 24— 101). N a stęp n e rozd ziały o m a w ia ją k olejn o w e w n ętrzn ą sy tu a c ję K ościoła n a W ęgrzech w ok resie soboru (s. 102— 138), p rzy g o to w a n ia b isk u p ó w w ęg iersk ich d o soboru (s. 139— 158), ud ział tych b is k u p ó w w p racach soboru (s. 159— 268), n acisk i rządu w ęg iersk ieg o i w ęgiersk iej o p in ii p u b liczn ej n a u czestn ik ó w soboru (s. 269— 293), ech a soboru n a W ęgrzech (s. 294— 384). W załącznik u — poza ta b lica m i p om ocn ym i do zorientow an ia się w tem a cie — autor o p u b lik o w a ł w ie le te k s tó w źród łow ych d otyczących przed s ta w ia n y c h w y d a rzeń (s. 387— 567).
Ó w czesn y ep isk o p a t w ęg iersk i b y ł p r z eciw n y z w o ła n iu Soboru W atyk ań sk iego I, gd yż — w zorem fra n cu sk ich k a to lik ó w lib era ln y ch __ zależało m u raczej n a p ojed n an iu K ościoła z n o w y m k szta łtem św ia ta niż na w a lc e z nim . M im o ta k ieg o u sp osob ien ia b isk u p i w ę g ie r sc y in te n sy w n ie w łą c z y li się w prace
