UŻYTKOWANIE I SŁUŻEBNOŚCI

(1)

UŻYTKOWANIE I SŁUŻEBNOŚCI

Mgr Agnieszka Kwiecień – Madej

PODSTAWY PRAWA CYWILNEGO

(2)

UŻYTKOWANIE

ART. 244 KC

(3)

Ogólne cechy



Najmocniejsze obciążenie cudzego prawa własności,



Polega na obciążeniu rzeczy prawem do jej używania i pobierania pożytków,



W stosunkach między osobami fizycznymi spełnia często funkcję alimentacyjną np. w ramach dożywocia,



W okresie PRL szerokie produkcyjne

zastosowanie użytkowania np. rolnicze

spółdzielnie producyjne

(4)

Zakres uprawnień

Używanie

Pobieranie pożytków

Naturalne Cywilne

Prawa

Użytkownie

(5)

Podmiotowe rodzaje

Użytkowanie przez osoby fizyczne

Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie

produkcyjne

Inne wypadki użytkowania

(6)

Treść użytkowania



Używanie rzeczy:



W odniesieniu do nieruchomości może być ograniczone do jej części,



Pobieranie pożytków:



Może być ograniczone do określonego rodzaju pożytków,

Ma charakter osobisty – użytkownik nie musi jednak wykonywać prawa osobiście, może

oddać rzecz osobie trzeciej do eksploatacji np.

na podstawie najmu, dzierżawy, użyczenia.

(7)

Użytkowanie jest niezbywalne

Odpłatne/

Terminowe/

Nieodpłatne

Bezterminowe

(8)

Przedmiot użytkowania

Rzeczy

Ruchome

Oznaczone co

do gatunku Oznaczone co do tożsamości

Najczęściej niezużywalne

Nieruchomości

Prawa Zespół

środków produkcji

(9)

Użytkowanie nieprawidłowe



Jeśli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do

gatunku – użytkownik staje się z chwilą wydania właścicielem,



Po wygaśnięciu użytkowania

obowiązany jest do zwrotu według

przepisów o zwrocie pożyczki – art. 264

KC

(10)

Obowiązki użytkownika

Wykonywanie swojego prawa zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki

Ponoszenie ciężarów, które zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy

Dokonywanie napraw rzeczy i innych nakładów na rzecz związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy

Niezwłoczne zawiadomienie właściciela o dochodzeniu przez osobę trzecią przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy

Po wygaśnięciu użytkowania zwrócenie rzeczy w takim stanie, w jakim ta rzecz powinna znajdować się stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania

(11)

Ustanowienie użytkowania

UMOWA

 Strony: właściciel i użytkownik.

 Treść użytkowania – co do zasady przepisy bezwzględnie obowiązujące – IUS COGENS



Można zmodyfikować zakres użytkowania co

do pożytków rzeczy i zakres wykonywania

użytkowania na nieruchomości, rozkład

wzajemnych obowiązków stron, ustalić

termin końcowy użytkowania).

(12)

Wygaśnięcie użytkowania

Na zasadach ogólnych

zrzeczenie Np.

się

konfuzja Np.

Niewykonywanie

10 lat

(13)

Przedawnienie roszczeń

1 rok od zwrotu rzeczy

Naprawienie szkody (właściciel)

Zwrot nakładów (właściciel) Zwrot

nakładów (użytkownik

(14)

Użytkowanie przez osobę fizyczną

 Wygaśnięcie użytkowania najpóźniej z chwilą śmierci osoby fizycznej,

 Użytkownik obowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie

 Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca (oświetlenie

elektryczne, gaz, telefon, radio i inne podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia sprzeciwia się obowiązującym

przepisom albo zagraża bezpieczeństwu nieruchomości art. 684 kc)

 Właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin

 Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie otrzyma

odpowiedniego zabezpieczenia

(15)

SŁUŻEBNOŚCI

(16)

Istota i rodzaje

Obciążenie cudzego

prawa własności nieruchomoś

ci

Osobist e

Przesył

Gruntow u

e

(17)

Służebności gruntowe



Służą zwiększeniu użyteczności nieruchomości władnącej.



Cudzą nieruchomość

(każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz

każdoczesnego właściciela

nieruchomości władnącej prawem,

którego treść polega na tym, że:

(18)

Rodzaje służebności gruntowych

właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w

oznaczonym zakresie z nieruchomości

obciążonej

Czynne właściciel

nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w

możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań

Bierne

(19)

Powstanie służebności gruntowej

Umowa

• Oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej – w formie aktu notarialnego – ad solemnitatem

• Deklaratoryjny wpis do KW

Zasiedzenie

• Korzystanie z trwałego i

widocznego urządzenia

• Upływ czasu (20 lat/30lat)

• Deklaratoryjny wpis do KW

Orzeczenie sądu

• Konstytutywne

• Np. w zw. z przekroczenie m granic gruntu sąsiedniego przy

wznoszeniu budynku

• Zniesienie

współwłasności

(20)

Ustanowienie służebności drogi koniecznej



Jeśli nieruchomość nie ma dostępu do drogi publicznej lub do należących do nieruchomości budynków

gospodarskich, właściciel może żądać od właściciela gruntów sąsiednich

ustanowienia za wynagrodzeniem

potrzebnej służebności drogowej – art.

145 KC.

(21)

Wykonywanie służebności gruntowych

 Służebność gruntowa może mieć na celu jedynie

zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej części,

 Zakres i sposób wykonywania służebności oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia

społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych,

 Służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z

nieruchomości obciążonej,

 Obowiązek właściciela nieruchomości władnącej utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej

(22)

Zmiana treści służebności gruntowej



W trybie umowy,



W trybie przymusowym sądowym



Przyczyna: „ważna potrzeba

gospodarcza, która pojawiła się po ustanowieniu służebności”



Za wynagrodzeniem dla właściciela

nieruchomości władnącej

(23)

Wygaśnięcie służebności gruntowych

Na zasadach ogólnych

Zrzeczenie się,

Konfuzja

Orzeczenie sądowe

Z powodu uciążliwości

Z powodu utraty znaczenia W wypadkach wskazanych w

ustawie

Niewykonywani e

Przez 10 lat

(24)

Służebności osobiste



Funkcja: zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego



Cudzą nieruchomość (każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz OZNACZONEJ OSOBY FIZYCZNEJ

prawem, którego treść odpowiada

służebności gruntowej

(25)

Cechy

• Służebności osobiste są niezbywalne i nie można przenieść prawo do wykonywania służebności

• Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych

• Zakres i sposób wykonywania służebności osobistej oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z

uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych

• Wygaśnięcie służebności najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego

• Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie

• Rażące uchybienia uprawnionego - właściciel może żądać zmiany służebności na rentę

• Służebność mieszkania

(26)

Służebność mieszkania



Uprawniony może korzystać z pomieszczeń i urządzeń

przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynków



W relacjach właściciela i uprawnionego stosuje się odpowiednio przepisy o

użytkowaniu przez osoby fizyczne

(27)

Uprawniony może przyjąć „na mieszkanie”:

Małżonka i dzieci

Dzieci mogą zostać po osiągnięciu pełnoletności

W umowie można ustalić, że po śmierci

uprawnionego służebność przypadnie jego małżonkowi, dzieciom lub

rodzicom

Inne osoby

Tylko gdy są na utrzymaniu uprawnionego

albo są potrzebne do pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego

(28)

Służebność przesyłu

 Umożliwia przedsiębiorcom przesyłowym

prowadzenie ich działalności z wykorzystaniem sieci urządzeń przesyłowych, położonych

także na terenie cudzych nieruchomości.

 Cudzą nieruchomość (każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego prawem

polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z

nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń

(29)

Cechy

 Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych

 Prawo do żądania każdej ze stron, w przypadku odmowy zawarcia umowy, do ustanowienia za odpowiednim

wynagrodzeniem służebności przesyłu - przez Sąd

 Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń przesyłowych

 Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa

 Po wygaśnięciu służebności przedsiębiorca przesyłowy ma obowiązek usunąć urządzenia przesyłowe, utrudniające korzystanie z nieruchomości

 Z wyjątkiem usunięcia urządzeń, które powodowałoby nadmierne trudności lub koszty – przedsiębiorca winien naprawić wynikłą szkodę z powodu pozostawienia urządzeń

(30)

Kazus

 Nieruchomość rolnika Tomasza od 2 lat była regularnie, co kilka

miesięcy, zalewana przez graniczącą z jego posesją rzekę. Po każdym wylewie rzeki Tomasz przez kilkanaście tygodni nie mógł dostać się ciągnikiem do magazynów, w których przechowywał zboże ze swoich upraw. Za każdym razem, gdy chciał dostać się do magazynów musiał prosić sąsiada o pozwolenie na przejazd przez jego grunt. Za którymś razem sąsiad oznajmił, że nie pozwoli dłużej przejeżdżać Tomaszowi przez jego działkę, bo pozostawia ciągnikiem nieestetyczne koleiny.

Gdyby była tam droga sąsiad niemiałby nic przeciwko temu, jednak obecnie jest to niemożliwe.

1. Czy Tomasz może domagać się umożliwienia mu przejazdu przez grunt sąsiada? Na jakiej podstawie?

2. Na czyj koszt powinna być wybudowana droga?

3. Kto miałby prawo do korzysytania z niej – tylko Tomasz, tylko sąsiad czy obaj?

4. W jaki sposób powinna zostać przeprowadzona?

(31)

Dziękuję za uwagę.