Prawo konstytucyjne

(1)

Prawo konstytucyjne

Zasady ustrojowe (powtórzenie)

Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

(2)

Zasady ustrojowe

(3)

Zasada demokratycznego państwa prawnego

(art. 2 Konstytucji RP)

(4)

Zasada demokratycznego państwa prawnego Zasady przyzwoitej legislacji:

1. Zakaz działania prawa wstecz

2. Zasada odpowiedniej vacatio legis 3. Zasada ochrony praw nabytych

4. Zasada określoności przepisów prawa 5. Zasada proporcjonalności

(5)

Zasada suwerenności

państwa

(6)

Art. 90 Konstytucji RP

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi

międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3

głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

(7)

Zasada podziału władz

(8)

Zasada neutralności

światopoglądowej państwa

(9)

Zasada neutralności światopoglądowej państwa

Modele relacji między państwem a Kościołem/religią:

1. System powiązania:

a) państwo wyznaniowe

b) państwo, w którym istnieje Kościół/religia państwowa

2. System separacji:

c) czystej d) wrogiej e) przyjaznej

(10)

Zasada neutralności światopoglądowej państwa

Art. 25 Konstytucji RP

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są

kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.

4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.

(11)

Art. 53 Konstytucji RP 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez

uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

(12)

Art. 30 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

Prawo wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, zwanego dalej "rejestrem", prowadzonego przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych [obecnie – Ministra

Administracji i Cyfryzacji], jest realizowane przez złożenie temu ministrowi (…) deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego i wniosku o wpis do rejestru.

Art. 31 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

1. Prawo wniesienia wniosku, o którym mowa w art. 30, przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych, zwanych dalej "wnioskodawcami".

2. Wnioskodawcy składają listę zawierającą ich notarialnie poświadczone podpisy potwierdzające treść wniosku, o którym mowa w ust. 1, i deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego, imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości oraz numer PESEL każdego z wnioskodawców.

Art. 34 ust. 2 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

Z chwilą wpisu do rejestru kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje, jako całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w ustawach.

(13)

Art. 7 ust. 3 konkordatu

Stolica Apostolska będzie mianować biskupami w Polsce duchownych, którzy są obywatelami polskimi.

Wolne od pracy są niedziele i następujące dni świąteczne:

1) 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (dzień Nowego Roku),

2) drugi dzień Wielkanocy, 3) dzień Bożego Ciała,

4) 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 5) 1 listopada - dzień Wszystkich Świętych,

6) 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia, 7) 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia.

(14)

Nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie (missio canonica) od

biskupa diecezjalnego. Cofnięcie tego upoważnienia oznacza utratę prawa do nauczania religii.

Art. 4 konkordatu

1. Rzeczpospolita Polska uznaje osobowość prawną Kościoła Katolickiego.

2. Rzeczpospolita Polska uznaje również osobowość prawną wszystkich instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych, które uzyskały taką

osobowość na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Władza kościelna dokonuje stosownego powiadomienia kompetentnych organów

państwowych.

3. Inne instytucje kościelne mogą na wniosek władzy kościelnej uzyskać osobowość prawną na podstawie prawa polskiego.

(15)

Zasada społecznej

gospodarki rynkowej

(art. 20 Konstytucji RP)

(16)

Kazus nr 1

Jan Kowalski jako zadeklarowany antyklerykał twierdził, że konkordat, jaki został zawarty między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską, w skandaliczny sposób uprzywilejowuje Kościół katolicki. 15 maja 2015 r. objął on urząd Prezydenta RP i jedną z jego pierwszych decyzji było wypowiedzenie konkordatu. Strona kościelna, niezadowolona z takiego obrotu spraw, postanowiła negocjować z rządem oraz prezydentem Kowalskim w celu zawarcia nowego konkordatu. Przystali oni na tę propozycję i już w grudniu 2015 r. nowy konkordat został podpisany i ratyfikowany. W związku z tym, że kompleksowo regulował on kwestię stosunków między Rzeczpospolitą Polską a Kościołem katolickim, większość Sejmowa stwierdziła, że nie jest potrzebna już w tym zakresie ustawa i uchylił on ustawę z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1169, z późn. zm.).

Jan Kowalski stwierdził, że nowy konkordat tak idealnie reguluje pozycję Kościoła katolickiego w Polsce, że tak samo powinny zostać unormowane relacje z innymi związkami wyznaniowymi. W związku z tym – mimo protestów przedstawicieli Kościoła prawosławnego oraz religii muzułmańskiej – przeforsował on w Sejmie ustawę, która rozciągnęła postanowienia nowego konkordatu na pozostałe związki wyznaniowe funkcjonujące w Polsce.

Polecenie:

Oceń postępowanie prezydenta i pozostałych władz RP w powyższej sprawie.

(17)

Kazus nr 2

W lipcu 2012 r. Sejm uchwalił ustawę, zgodnie z którą żołnierze, którzy zostali ranni w trakcie służby, mieli otrzymać jednorazowy zasiłek w wysokości 10 tys. zł.

Ustawa weszła w życie 1 sierpnia 2012 r. Szybko okazało się jednak, że wypłata zasiłków stanowi duże obciążenie dla budżetu państwa, dlatego już w 24 czerwca kolejnego roku Sejm uchwalił ustawę znoszącą możliwość ubiegania się o to

świadczenie. Ustawa ta weszła w życie 17 września 2013 r.

Pan Andrzej Nowak, który został ranny w czasie służby w Afganistanie w

listopadzie 2012 r., dopiero w listopadzie 2013 r. od swoich przyjaciół dowiedział się, że mógł uzyskać wspomniany zasiłek, gdyby tylko złożył odpowiedni wniosek do Ministerstwa Obrony Narodowej. Poirytowany całą sytuacją zwrócił się po pomoc do radcy prawnego, ten natomiast skierował go do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik po zapoznaniu się ze sprawą postanowił skierować ustawę z dnia 24 czerwca 2013 r. do Trybunału Konstytucyjnego.

Polecenia:

Naruszenie, którego artykułu Konstytucji RP mógłby zaskarżyć Rzecznik Praw Obywatelskich? Odpowiedź uzasadnij.

Jaki wyrok powinien wydać TK?

(18)

Kazus nr 3

W grudniu 2013 r. większość państw świata postanowiła połączyć się w jedno państwo. Rząd Polski ochoczo przystał na ten pomysł i jeszcze tego samego roku zawarł umowę międzynarodową, na mocy której władzę nad Polską miał objąć Rząd Światowy. Sejm na posiedzeniu 14 stycznia 2014 r. uznał, że umowa ta przekazuje kompetencje organów państwa w niektórych sprawach, więc podjął uchwałę, zgodnie z którą zgodę na ratyfikację tej umowy międzynarodowej miał wyrazić naród w referendum. Za tym rozwiązaniem opowiedziała się 200 posłów, 50 było przeciw, a aż 180 wstrzymało się od głosu. Naród poparł w referendum ratyfikację tej umowy, więc Sejm 3 maja 2014 r. uroczystą uchwałą dokonał ratyfikacji traktatu. Za ratyfikacją głosowało 300 posłów, przeciw było 100 z nich, natomiast od głosu wstrzymało się 50 parlamentarzystów.

Polecenie:

Oceń przedstawiony stan faktyczny.