Oddział partyzancki kpt. "Groźnego" i jego żołnierze

Ksawery Jasiak

Oddział partyzancki kpt. "Groźnego" i

jego żołnierze

Niepodległość i Pamięć 13/1 (22), 117-144

2006

„ N ie p o d le g ło ś ć i P am ięć" N r 22, 2 0 0 6

Ksawery Jasiak

W ieluń

Oddział partyzancki kpt. „Groźnego”

i jego żołnierze

W m iejscow ości C zachulec, pow . T urek, 22 m aja 1953 roku otoczony został przez grupę o p eracyjną U rzędu B ezpieczeństw a i M O w sw ojej k ryjów ce sierż. Stanisław P rzybylak „M arianna” - ostatni żołnierz ze zgrupow ania „N iepodległość” - kpt. „G roźnego” . N ie m ając szans na w ydostanie się z okrążenia, przyjął w alkę, w ybrał niezłom ny opór do k o ń c a 1. W y d a rzen ie to, ro zg ry w a ją ce się 8 lat po II w ojn ie św ia to w ej, sta n o w iło sy m b o licz n e za k o ń cz en ie za sa d n icz eg o e ta p u h isto rii p o w o je n ­ nego z b ro jn e g o p o d z ie m ia n ie p o d leg ło ścio w e g o w pow . T u rek . P o dozn an ej k lęsce p o zo sta ło ty lk o p rze trw a n ie i o sa m o tn ie n ie. D alszy op ó r zb ro jn y był d la je d n y ch sz ale ń stw em , d la innych w alk ą o g odność i ideały, k tó ry ch bro n ili od 1939 roku. R o k 1953 n ie za m y k a d alsze g o etap u ruchu n ie p o d leg ło ścio w e g o w w oj. p o zn a ń ­ skim i łó d z k im , w sp o só b o sta te czn y , bo je sz c z e do ko ń ca la t 80. byli żo łn ierze A K , K W P , Z rz e sz e n ia W o ln o ści i N iez aw isło ści, N aro d o w eg o Z je d n o c z e n ia W o j­ sk o w eg o i innych lo k aln y ch fo rm acji, w y w o d zący się z pow iató w : Ł ó d ź, Ł ęc zy c a, B rze zin y , K onin, T u re k , K alisz, uk ry w ali się pod fałsz y w y m i n azw isk am i, nie p rzy ją w szy k ap itu la cji. N ie p ro w ad zili oni ju ż , p o d o b n ie ja k „M a ria n n a ” , ja k ie jk o l­ w iek d ziała ln o śc i o rg a n iz a c y jn e j, a tym b ardziej zb ro jn e j. U k ry w a jąc się przed w ład zam i b e z p ie c z e ń stw a , tk w ili je d n a k nadal, je ś li nie w „p o d z ie m iu ” , to z p ew ­ no śc ią w o p o zy c ji w obec k o m u n isty cz n eg o reż im u , by d o ch o w a ć w ierności z ło ż o ­ nej k ied y ś p rzy się d ze .

M inęło z górą 50 lat, a wiedza o tamtych wydarzeniach je st wciąż niepełna. W p oto­ cznej św iadom ości nadal p o kutują fałszyw e stereotypy, będące produktem kom unisty­ cznej propagandy, która nazyw ała ten okres czasem „w alki o utrw alenie w ładzy ludo­ w ej” . Ż ołnierzy antykom unistycznego podziem ia zbrojnego próbow ano obedrzeć z god­ ności, przedstaw iano ich ja k o bandytów , faszystów i zdrajców . N aw et jeżeli propagan­ dow e kłam stw a m ało kogo przekonyw ały, to na pew no w m iarę upływ u czasu czyny ostatnich „leśnych” popadały w zapom nienie. Stw orzony przez kom unistów skrajnie fałszyw y obraz historii lat 40. i 50. trafiał do podręczników , encyklopedii i okoliczno­ 1 Żołnierze z poakow skim czy N SZ-ow skim rodow odem nigdy nie zaprzestali walki. Niektórzy z nich w o­ leli zginąć niż poddać się reżim ow i stalinowskiem u. Tak było rów nież w przypadku żołnierza AK, zgru­ pow ania partyzanckiego krypt. „N iepodległość” - najdłużej w alczącego żołnierza Eugeniusza K okolskiego „G roźnego” . Sierż. „M arianna” zginął 22 maja 1953 r. w w alce w m iejscow ości Czachulec. Zob.

Żołnierze wyklęci. Antykom unistyczne podziem ie zbrojne p o 1944 r., pod red. G. W ąsowski, L.

ściow ych artykułów prasow ych. F izyczna eksterm inacja żołnierzy antykom unistycznego podziem ia nie w ystarczyła w ładzy PR L , która dobrze w iedziała, że z ofiary życia żo ł­ nierzy p odziem ia m oże w przyszłości pow stać m it, z którego now e pokolenia P olaków będą czerpały p atriotyczne w zorce i siłę do pokonyw ania życiow ych trudności. I w łaś­ nie, dlatego zabitych czy też zam ęczonych partyzantów potajem nie chow ano w dołach kloacznych, na torfow iskach, w ysypiskach śm ieci, by nie został po nich naw et krzyż na m ogile. U trw alacze „w ładzy ludow ej” używ ali w szelkich m ożliw ych chw ytów pro ­ pagandow ych, aby tych, którzy zdecydow ali się na zbrojną w alkę z nim i, unicestw ić m oralnie i w ym azać z pam ięci.

C elem niniejszego artykułu je s t przedstaw ienie zarysu problem atyki działalności zgrupow ania „N iepodległość” pod dow ództw em kpt. „G roźnego” po 1945 roku oraz próba zachow ania pam ięci o ludziach, którzy w najtrudniejszych czasach prow adzili w alkę o w olną P olskę; o żołnierzach - patriotach tropionych przez N K W D i UB, poddaw anych straszliw ym śledztw om , skazyw anym na w ieloletnie w yroki, m ordow a­ nym w „m ajestacie ludow ego praw a” . B ezim ienne cm entarze A K -ow ców d o m agają się w ydobycia praw dy na św iatło dzienne i oddanie ostatniej posługi poległym i pom or­ dow anym w obro n ie w olności i niepodległości Polski.

K onspiracja p o w ojenna na ziem i tureckiej i terenach sąsiadujących z woj. łódzkim , w p rzeciw ieństw ie do tej z czasu w ojny, je s t dziś odkryw ana. O kres P R L -ow skiej p ro­ pagandy w najnow szej historii Polski cały czas ciążą nad badaniam i tych źródeł. M a ­ m y bow iem do czy n ien ia z brakiem opracow ań, m ateriałów , fragm entarycznością źródeł z okresu P R L -u i „dow odam i” sądow ym i, które były w w iększości spreparow a­ ne przez UB na p otrzeby śledztw a. D zieje ruchu oporu II K onspiracji przeciw n arzu­ conej przez S ow ietów w ładzy są dopiero badane i przedstaw iane. D otyczy to nie tylko najw iększych organizacji konspiracyjnych i legendarnych postaci antykom unistycznego p odziem ia zbrojnego, ale i m ałych, lokalnych organizacji konspiracyjnych, w tym przypadku oddziału kpt. „G roźnego” działającego od m aja 1945 do kw ietnia 1946 ro ­ ku na terenie w oj. łódzkiego i woj. poznańskiego. D o tego dodać trzeba dalsze kon­ tynuow anie działalności przez oddział po likw idacji K om endanta, pod d-ctw em „O rła” czy też je g o II kolu m n y w pow . Ł ęczyca i Sieradz jednostki A K krypt. „B łyskaw ica” pod d ow ództw em por. „P aw ła” .

W opracow aniu tego tem atu niezbędnym m ateriałem poznaw czo-historycznym znaj­ dującym się w zbiorach Instytutu P am ięci N arodow ej w Ł odzi były m .in. szczątkow e akta: sądow e i o p era cy jn e z lat 1946-1947, w tórne opracow ania funkcjonariuszy M O i U B z 1970 roku, którzy m ieli dostęp do nieistniejących ju ż akt ludzi „G roźnego” oraz inform acje p raso w e (relacje) w ydane po 1990 roku.

Z brojna o rg anizacja o nazw ie „N iepodległość” , naw iązująca do organizacji „N IE ” g e n e rała „ N ila ” E m ila F ield o rfa, zo sta ła z a ło ż o n a w Ł odzi w m aju 1945 roku p rzez b. A K -ow ców - kpt. E ugeniusza K okolskiego „G roźnego” , byłego żołnierza O kręgu L w ow skiego A rm ii K r a j ó w ^ oraz przez je g o podkom endnego ppor. Stanisław a B udę „O rła” byłego partyzanta A K O bw ód Kielce.

K pt. E ugeniusz K okolski „G roźny” ur. 15 m arca 1918 roku w e L w ow ie, syn P io ­ tra. Służył od 1943 do 1945 roku w L w ow skim O ddziale AK. O d 5 m arca 1945 roku odbyw ał służbę w „ludow ym ” W ojsku P olskim w stopniu kaprala i był dow ó d cą w ar­ ty w W ojskow ym S ądzie G arnizonow ym w Ł odzi. N a przełom ie kw ietnia i m aja 1945 roku, gdy n o w a k o m u n isty c z n a w ładza za in te re so w a ła się c z ło n k a m i A K słu żący m i w W SG , d ecyzja o dezercji i utw orzeniu zbrojnego oddziału antykom unistycznego by­ ła natychm iastow a2. M ateriały W U B P w Ł odzi z 1946 roku podają, że organizacja

Oddział partyzancki kpt. „Groźnego" i jeg o żołnierze 119 zbrojna pod krypt. „N iepodległość” pow stała ju ż w m aju 1945 roku G łów nym i inicja­ toram i w tw orzeniu struktur II konspiracji byli m .in. E ugeniusz K okolski, Stanisław B uda i je g o brat Jan - pracow nik łódzkiego Polpressu, H enryk W ysocki i L eszek C ie­ ślak. W yżej wym ienieni zebrali się u znajom ego Antoniego Leszczyńskiego zam. w Łodzi 1 postanow ili założyć organizację konspiracyjną. O rganizacji nadali nazw ę „N iepodle­ głość” , opracow ali statut i odpow iednie hasła, kryptonim y, a program , cele i zadania zostały zapisane w specjalnej księdze tzw. archiw um organizacji. N ależy przyjąć, że pow stały je d y n ie sam e struktury sztabu „N iepodległości” , a nie m obilna jed n o stk a p ar­ tyzancka, poniew aż dow ódcy łódzkiej organizacji antykom unistycznej nie posiadali w ów czas na tym etapie w ystarczającego zaplecza kw aterm istrzow skiego i w yw iadow ­ czego, aby skutecznie przeciw staw ić się ja k o sam oobrona przed reżim ow ym i siłami bezpieczeństw a. P rzypuszcza się, że od m aja do sierpnia organizacja „N iepodległość” działała w je d n ej grupie w sile 10 osób. E ugeniusz K okolski ps. „G roźny” ja k o naj­ bardziej dośw iadczony żołnierz A K został głów nym dow ódcą całości i dow ódcą akcji dyw ersyjnych. N atom iast S tanisław B uda „O rzeł” m ając w iększe w ykształcenie od po­ zostałych członków podziem ia (3 klasy gimnazjum) został zastępcą dowódcy i w ycho­ w aw cą politycznym z zadaniem prow adzenia agitacji antyrządow ej. A ntoni L eszczyń­ ski otrzym ał pseudonim „P aw ie P ióro” i został kierow nikiem ruchu podziem nego. O trzym ał zadanie przeprow adzenia strajku i akcji sabotażow ej na terenie firm y J.K. Poznański w Ł odzi, w której sam pracow ał. M iał też w rogo nastaw iać robotników do k o m u n isty cz n eg o rządu. Jan H en ry k B u d a ps. „ S k o cz ek ” z o stał łą cz n ik ie m i kol­ porterem tajnych biuletynów antykom unistycznych. H enryk W ysocki otrzym ał pseu d o ­ nim „B ystry” i został łącznikiem m iędzy Janem B udą a oddziałem dyw ersyjnym , któ­ ry m iał przebyw ać w terenie. Lech C ieślak ps. „C zarny” otrzym ał polecenie w erbow a­ nia now ych członków . C hociaż w yznaczono zadania do 23 sierpnia 1945 roku organi­ zacja nie przejaw iała działalności aktyw nej i nie przew idyw ała prow adzenia typow ej działalności partyzanckiej, zaś je d y n ie niew ielkie akcje dyw ersyjne, które m iały być ograniczone d o elim inow ania najbardziej niebezpiecznych organów bezpieczeństw a. D nia 23 sierpnia 1945 roku na tajnej placów ce u A ntoniego L eszczyńskiego odbyło się zebranie konspiratorów , na którym oprócz dow ództw a „G roźnego” i „O rła” byli K azim ierz K w iecień ps. ,N a p a d a ” - adiutant „G roźnego” i Stefan Janiak ,J a s iu ” 3. W szyscy zebrani uznając za fakt, że na terenie woj. łódzkiego rozpoczęły kształtow ać się organy „w ładzy ludow ej” , które rozpoczęły prześladow ania żołnierzy podziem ia, postaw ili sobie heroiczne zadanie walki z reżim ow ym i siłam i przybyłym i ze W schodu, trw ając w czynnym oporze, tw orząc antykom unistyczne zgrupow anie partyzanckie na­ 2 Zob. N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Ko-

kolskiego..., A IPN Ł, IPN Ld 030/78; Banda terrorystyczno-rabunkow a „Arm ia Krajowa krypt. „W ino- grad” dow ódcy E ugeniusz Kokolski ps. „G roźny” i Stanisław Buda ps. „O rzeł” Konin-Kolo-Turek-Ka- lisz. O pracow anie historyczne MO. IPN 0/5/225/1-II1, AIPN w Poznaniu; Konspiracja i opór społeczny

w P olsce 1944-56. Słow nik Biograficzny IPN-u, t. II, Kraków -W arszaw a-W rocław 2004, s. 281-282.

3 Stefan Janik ps. „W rona” ur. 2 XII 23 w Ozorkowie. Od V III 1945 r. służył w oddziale „Groźnego” . W X 1945 r. zw olniony z pow odu choroby. W grudniu pow rócił do oddziału na stanow isko wywiadow- cy-łącznika terenowego. W O zorkow ie był łącznikiem Kazim ierza Skalskiego ps. ,.Zapora” . Będąc łącz­ nikiem pom iędzy „Zaporą”, a oddziałem „Groźnego” utrzym ywał łączność z sekcją egzekutyw y H enryka Karpińskiego ps. „Tarzan” . W yw iadow ca Janik ps. „W rona” jeździł z „Zaporą” do Łodzi po amunicję i broń na ul. Cegielnianą. N astępnie dostarczał materiały do plutonów „Tarzana” i „Żuka” , którzy kw ate­ rowali zawsze u „Sęka” we wsi Krzeszew. Janiaka ps. „W rona” aresztow ano w 12 III 1946 r. Zob. Pro­ tokół przesłuchania Stefana Janiaka ps. „W rona” przez oficera śledczego PU B P Łęczyca Gerarda Bryzę dn. 12 111 1946 r. Akta śledcze G rupy D ywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47. AIPNŁ, AW SR w Ło­ dzi; Raport o w szczęciu rozpracow ania obiektow ego w dn. 22 V 1951 r. Charakterystyka Bandy „G roźnego” w pow. Łęczyca. A kta operacyjne W UBP w Łodzi. IPN Ld p f 10/740 t. II, k. 28-30. AIPNŁ.

wiązujące do tradycji „N IE” gen. „Nila” . W iększość z uczestników zbrojnej walki z oku­ pantem niem ieckim , tak ja k K okolski czy B uda uznali, że w kroczenie do Polski A rm ii C zerw onej nie o znaczało w yzw olenia um ęczonego w ojną społeczeństw a, lecz now ą okupację i prześladow ania. P o 6 latach w alki, w ierni drodze, k tórą w cześniej w ybrali, nie szukali kom prom isu, nie odm ów ili dalszej ofiary dla O jczyzny. Ż ołnierski honor, poczucie godności i um iłow anie w olności staw iali na pierw szym m iejscu, dlatego w ierni przysiędze z 1939 roku stanęli ponow nie z bronią w ręku decydując się na podjęcie w alki z now ym okupantem . N ie m ając odpow iedniej ilości ludzi i broni K o­ kolski postanow ił p rzede w szystkim zdobyć uzbrojenie dla sztabu i organizacji, a n a­ stę p n ie p o zy sk a ć n o w y ch cz ło n k ó w i w spółpracow ników , by dysponow ać du żą siłą, co pozw oliłoby na zastraszenie i likw idację terenow ych organów w ładzy kom unistycz­ nej, co za tym idzie na zdobycie w ten sposób autorytetu w śród uciem iężonego przez reżim społeczeństw a. N ie w idząc m ożliw ości w ykonania sw ych planów na terenie Ł o ­ dzi z pow odu ogrom nych sił operacyjnych stacjonujących przy W ojew ódzkim U rzę­ dzie B e zpieczeństw a P ublicznego oraz tw orzących się je d n o ste k w ram ach 8 pułku K B W , p ostanow ili przenieść działalność na teren w ojew ództw a łódzkiego, gdzie w e­ dług ro zpoznania kierow nictw a nie działały inne o rg anizacje zbrojnego podziem ia n ie ­ p o d le g ło śc io w e g o . B e z p o śre d n ią p rz y c z y n ą d ez ercji i ataku na m ag azy n zb ro je n io ­ w y w S ądzie G arnizonow ym był fakt, ze „G roźny” i „O rzeł” otrzym ali tajne zaw ia­ dom ienie o „czy stk ach ” i aresztow aniach w m acierzystej jednostce. B ył to odpow iedni m om ent na d ecyzję o ew akuacji w teren, by rozpocząć partyzancką działalność zb ro j­ ną przeciw ko narzuconem u siłą ustrojow i kom unistycznem u. P rzełom ow ą datą w ro z­ budow ie k o nspiracyjnych struktur „N iepodległości” był dzień 23 sierpnia 1945 roku, kiedy to czło n k o w ie organizacji pod dow ództw em E ugeniusza K okolskiego udali się do W ojskow ego S ądu G arnizonow ego w Ł odzi, gdzie dokonali spektakularnej akcji rozbicia m agazynów depozytow ych wojska. Jak podaje opracow anie M O z 1976 roku oparte na m ateriałach operacyjnych W U B P Łódź: „(...) E ugeniusz K okolski cieszył się zaufaniem u przełożonych. B ędąc kom endantem w arty w W ojskow ym Sądzie, gdy przyszedł na teren w artow ni tj. na ul. A leje K ościuszki zw rócił się do stojącego na służbie żołnierza, aby ten zw olnił podległych ludzi służących w garnizonie, a w ym ie­ nił na sw oich z organizacji. P otrójna straż, która przyszła z K okolskim zm ieniła w ów ­ czas stanow isko na w arcie. N astępnie K okolski „G roźny” w raz ze S tanisław em B udą „O rłem ” weszli dalej do budynku Prokuratury gdzie wyłam awszy okno dostali się po pa­ rapecie na 1 piętro do wew nątrz tj. głównego sekretariatu m ieszczącego się na 3 piętrze gdzie także w yłam ano okno i ze znajdującego się depozytu w ykradziono m .in. 17 p i­ stoletów , autom aty, 12 zegarków , radio i płaszcze w ojskow e z dystynkcjam i kapitana. P onadto „O rzeł” zniszczył w szystkie akta dotyczące rozpracow ania zbrojnego p odzie­ m ia znajdujące się w zbiorach Sądu. W szyscy członkow ie organizacji „N iepodległość” z zarekw irow aną b ronią syst. P PS za (rów nież z w artow ni) zdezerterow ali z w ojska udając się w kieru n k u ulicy N ow om iejskiej na placów kę L eszczyńskiego. N a kw aterze czekała na „O rła” i resztę żołnierzy łączniczka „G roźnego” B ożena M irow ska ps. „Ż e­ nią” . N astępnego dnia po dokonaniu inspekcji i przeglądu broni cały Sztab „N iepodle­ głości” ew akuow ał się do G ieczna pow . Ł ęczyca gdzie utw orzono tajną ekspozyturę konspiracyjną, któ ra m ieściła się u w yw iadow cy podziem ia Jana K ow alczyka”4. W e 4 Bardzo trudno z tych skąpych inform acji ustalić dane osób, które mogły jeszcze brać udział w tej akcji

i ucieczce z w ojska. N asuw a się wiele pytań, na które nie sposób dziś znaleźć odpowiedzi: dlaczego po dezercji kpt. „G roźny” i „O rzeł” postanow ili pozostać na terenie woj. łódzkiego, a nie na terenach, na których działało wiele oddziałów partyzanckich. Dlaczego żołnierz z L w ow skiego O kręgu AK

zdecydo-Oddział partyzancki kpt. „Groźnego" i jeg o żołnierze 121 w rześniu 1945 roku do struktur „N iepodległości” w łączone zostały 4 osoby z organi­ zacji pod nazw ą G rupa E gzekucyjna N SZ krypt. „B łyskaw ica” na czele z dow ódcą oddziału Józefem K ubiakiem ps. „P aw eł” i zastępcą K azim ierzem Skalskim ps. .Z a p o ­ ra” 5. O rganizacja ta w ram ach „N iepodległości” działała w późniejszym okresie swojej działalności także ja k o sam odzielna kolum na, zw ana rów nież plutonem leśnym AK krypt. „B łyskaw ica”6. W listopadzie 1945 roku dołączyła do oddziału „G roźnego” ro z­ bita poakow ska grupa dyw ersyjna pod dow ództw em E dw arda A ndrzejew skiego ps. „K orona". D rużyna szturm ow a „K orony” w zgrupow aniu „N iepodległość” liczyła w ów ­ czas około 10 osób7.

wal się działać właśnie na tym terenie. Czy może wynikało to z jakichś rozkazów wydanych odgórnie przez struktury WiN albo N SZ działające wówczas w Lodzi. Zob. N ielegalna org. terrorystyczno rabun­ kowa o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza K okolskiego..., A IPN Ł, IPN Ld 030/78, s. 10; Raport o w szczęciu rozpracow ania obiektow ego w dn. 22 V 1951 r. C harakterystyka Bandy „G roźnego” w pow. Łęczyca. Akta operacyjne W U B P w Łodzi. IPN Ld p f 10/740 t. II. AIPNŁ.

5 G rupa Egzekucyjna N S Z pod krypt. „B łyskaw ica” zorganizow ana została przez M ariana G rabskiego „Speca” - oficera AK w czerw cu 1945 r. W dniu 15 lipca 1945 r. M arian Grabski ps. Spec” stanął na czele 10-cio osobow ej G rupy Egzekucyjnej „Błyskawicy” o zabarwieniu endeckim . W skład oddziału bo­ jow ego dow odzonego przez „Speca” weszli m.in. Józef Kubiak „Paw eł” ja k o z-ca kom endanta, Jerzy W alaszczyk „Postrach” , jeg o brat Henryk ps. „K lin”, Józef Pobieralski „Pum a” i Jerzy Maik „Jurek” , Kazim ierz G eraga vel Tadeusz Sernac „Cygan” , Tadeusz W iduliński i Kazim ierz Skalski „Zapora” . Eg­ zekutyw a N SZ „B łyskaw icy” prow adziła zakrojone działania antykom unistyczne na terenie Łodzi i oko­ lic w pow. Łęczyca od VI do IX 1945 r. O rganizacja por. „Speca” została zlikw idow ana 1 w rześnia 1945 r. po uprzednim rozpracow aniu agenturalnym . Dnia 29 w rześnia 1945 r. W ojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł pięć wyroków śm ierci, cztery z nich wykonano. W śród straconych był główny oskarżo­ ny. sierż. d-ca M. G rabski „S pec”. Po rozbiciu Grupy Egzekucyjnej N SZ „B łyskaw ica” 15 w rześnia 1945 r. Józef Kubiak „Paw eł” w w yniku nie naw iązania łączności ze Sztabem N arodow ego Z jednocze­ nia W ojskow ego w Łodzi podporządkow ał sw oją 4-osobow ą sekcję zgrupow aniu partyzanckiem u „G roźnego” należącem u do struktur organizacji „N iepodległość” działającemu w pow. Łęczyca i Turek. Zob. N ielegalna organizacja pod nazw ą Grupa Egzekucyjna NSZ krypt.” Błyskawica”. Opracowanie K.M .M O z Łodzi. Łódź 1974. A rchiw um IPNŁ IPN Ld 030/49; Raport „B łyskaw icy” w sprawie w ciele­ nia do grupy „G roźnego” . Akta śledcze Grupy Dywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 99. A rchi­ w um IPN w Łodzi, A rchiw um W SR w Łodzi; Nielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N ie­ podległość” pod d-ctw em Eugeniusza Kokolskiego..., AIPNŁ, IPN Ld 030/78, s. 8.

6 Pluton Leśny AK krypt. „B łyskaw ica” należał od 15 w rześnia 1945 r. do struktur „N iepodległości” . D- cą tej jednostki był por. Józef K ubiak „Paw eł”, z-cą ppor. Kazim ierz Skalski „Zapora” . Od XII 1945 stanow ił sam odzielny lotny oddział dyw ersyjny operujący na terenie pow. Łęczyca i Sieradz woj. Łódź. W I 1946 r. do jednostki „B łyskaw icy” wcielono pododdział Józefa Bryla „W ilka” . Oddział „W ilka” p o ­ dzielony był na dwie kompanie: pierw szą dowodził „W ilk” , drugą M ieczysław Chojnacki „Jaskółka” . L i­ czył około 15 osób. G rupa „W ilka” w ram ach AK „B łyskaw ica” działała na terenie powiatów Konin i T urek woj. Poznań. Jednostka AK „Błyskawica” liczyła w końcu marca 1946 r. około 40 osób. Zob. Raport „B łyskaw icy” w sprawie w cielenia do grupy „Groźnego” . Akta śledcze G rupy D ywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 99. A rchiw um IPN w Łodzi, A rchiw um W SR w Łodzi; Nielegalna org. ter­ rorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Kokolskiego..., AIPNŁ, IPN Ld 030/78, s. 5; Inform ator o nielegalnych antypaństw owych organizacjach i bandach zbrojnych działa­

ją cych w Polsce Ludow ej w latach 1944-1956, W arszaw a 1964, Lublin 1993, s. 43; Relacja p. F. W oj­

cieszka ps. „N iedźw iedź” z 5 V 2003 r. (w zbiorach autora).

7 Oddział „K orona” działał w październiku 1945 r. na terenie pow. O strów i Turek, woj. poznańskie. Składał się z rozbitego przez organa bezpieczeństw a oddziału „Błyska” . A ndrzejew ski Edward ps. „K o­ rona” d-ca sekcji - w raz z oddziałem kilkudziesięciu ludzi dokonuje uderzenia na Urząd Pocztowy w Cekow ie - zerw ano całą sieć oraz rozbito 26 XII 1945 r. posterunek MO. Podczas akcji ranny w nogę Andrzejewski oraz Zygm unt Fornalczyk zostają ujęci przez UB. M imo tego je g o drużyna bojowa w dalszym ciągu działa w strukturach zgrupow ania kpt. „G roźnego”. 3 I 1946 r. - pododdział „K orony” rozbija posterunek MO w Kow alach Pańskich, pow. Kalisz - uw alniają Stanisław a Janickiego. Podczas obław y Janicki oraz Urbańczyk zostają aresztow ani. Skazani wyrokiem W ojskow ego Sądu Rejonowego w Poznaniu na sesji wyjazdowej w Kaliszu, dnia 19 III 1946 r. Andrzejewski Edw ard „Korona” (ur. 12 VIII 1915 r.), U rbańczyk Jan „K onus” (ur. 8 II 1927 r.) zostali skazani na karę śmierci, Fornalczyk Zygm unt na karę 7 lat więzienia. W yroki śmierci w ykonano przez rozstrzelanie w Kaliszu dnia 29 IV 1946 r. Akta śledcze Sr 511/46. AW SR w Poznaniu. AIPN Poznań; Straceni w polskich więzieniach

Od tego czasu „N iepodległość” zw iększyła siły w terenie do liczby 50 członków . O d połow y w rześnia 1945 roku w zgrupow aniu „N iepodległość” poza partyzantam i A K zaczęli zasilać je d n o stk ę przede w szystkim dezerterzy z „ludow ego” W P. Jest pew ne, że założona organizacja zbrojnego podziem ia przez kpt. K okolskiego objęła sw ym działaniem pow iaty: łódzki, brzeziński, łęczycki, łow icki, turecki, sieradzki, p ło ­ cki i kaliski. W ciągu m iesiąca „G roźny” zebrał w okół siebie kilkudziesięciu ludzi, podobnie ja k on sam b. AK -ow ców i dezerterów z LW P, którzy szukali kontaktu z par­ tyzantką antykom unistyczną. Od drugiej połow y sierpnia 1945 roku „N iepodległość” rozpoczęła ak ty w n ą działalność zbrojną rozbijając i niszcząc posterunki M O i urzędy „w ładzy ludow ej” w pow . Ł ęczyca. P ierw sza zanotow ana akcja oddziału „G roźnego” m iała m iejsce ju ż w połow ie sierpnia 1945 roku grupa kpt. K okolskiego w sile 10 osób w ojskow ych uniform ach z em blem atam i A K na ram ieniu i uzbrojonych w ciężką broń m aszynow ą o strzelała posterunek M O w okolicy P iątek pow . Ł ęczyca, rozpoczy­ nając zm asow ane ataki na instytucje państw ow e i przedstaw icieli w ładz b ezpieczeń­ stwa. W obec nieustannych pościgów organizow anych przez UB na członków „N iepod­ ległości” ju ż po w rześniu 1945 roku organizacja podziem ia zbrojnego zm uszona była ze w zględów b e z p ie c z e ń stw a p o d zielić się na k ilk a za sa d n icz y ch gru p p a rty z a n c ­ kich z przydziałem tzw . rejonów operacyjnych.

Z grupow anie partyzanckie „G roźnego” podzielone było na 9 pododdziałów dyw er­ syjnych:

1. G rupa Ł ęczyca gm. R ogoźno - dow ódca K azim ierz Skalski ps. „Z a p o ra ” po d le­ gły ppor. „P aw łow i” w sile 30 żołnierzy.

2. G rupa K oło - d-ca W alczak ps. „Ż uk” .

3. G rupa T urek - d-ca ppor. Tadeusz S tachow iak „K m icic” . 4. G rupa S ieradz - d -c a N N ps. „Stefan” .

5. G rupa K alisz - d-ca N N ps. „K ajtek” .

6. G rupa K onin - d-ca H enryk O stoński „Z goda” . 7. G rupa B rzeźno - d-ca N N ps. „L ucjan” .

8. G rupa S kierniew ice - d-ca Piękny H enio „S okół” . 9. G rupa K ielce - d-ca N N „O jrzanow ski”8.

W e w rześniu 1945 roku zgrupow anie poakow skie „G roźnego” rozbudow ało sw oje struktury w woj. łódzkim . Pod koniec 1945 roku oddział „G roźnego” liczył około 200 żołnierzy. W zależności od potrzeb każda grupa dzieliła się je szc ze na 2 pododdziały, które dokonyw ały na rozkaz K om endanta pow ierzone zadania dyw ersyjne. Jeżeli w y­ m agała tego sytuacja, sekcje bojow e łączyły się ponow nie, by stanow ić w iększą silę w szturm ie na organa w ładzy ludow ej. S w oją trzym iesięczną d ziałalnością dyw ersyjną oddział d oprow adził do sparaliżow ania rozw oju struktur adm inistracji kom unistycznej, a szczególnie P P R , która w m aju 1945 roku na terenie turkow skiego liczyła 6 tys. członków , zaś w m aju 1946 roku było ich ju ż tylko 228. P oza sam ym T urkiem , na 8 Zob. N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Ko­ kolskiego.... A1PNL, IPN Ld 030/78, s. 5-16; C harakterystyka Bandy „G roźnego" w pow. Łęczyca. Akta operacyjne W U B P w Łodzi. IPN Ld p f 10/740 t. I-III. AIPNŁ; Inform ator o nielegalnych antypaństw o­

wych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludow ej >v latach 1944-1956, MSW,

W arszawa 1964, L ublin 1993, s. 30; „Ryś" od „G roźnego”, „Echo Turku” z 6 XII 2000 r.; Oddział

Partyzancki „G roźny", „Echo T urku” z 2, 9, 16, 30 VII 2000 r.; H. Olejniczak, Zarys działalności or­ ganizacji poakow skich w okręgu łódzkim p o 19 stycznia 1945 r. „W eteran” 2002, nr 1-2, s. 11; A rchi­

wum „C ” KW M O Poznań 286/Ag - 313/Ag; Akta śledcze Jana Bandziesza Sr 688/46. AW SR w Pozna­ niu, AIPN w Poznaniu; W. Kalużny, Walka O rganów Bezpieczeństwa i M O z reakcyjnym Podziemiem, K alisz 1984, s. 74-75.

Oddział partyzancki kpt. „G roźnego” i jeg o żołnierze 123 terenie pow iatu Ł ęczyca działalność struktur PPR została zaw ieszona, a potem przeszła do konspiracji. Struktury organizacji poakow skiej „G roźnego” zapełniały się ujaw nio­ nymi członkam i AK , którzy uciekali przed represyjnym „ludow ym w ym iarem spra­ w iedliw ości” . R o zpoczęła się o stateczna polaryzacja postaw żołnierzy „G roźnego” , któ­ rym była praw dziw a w alka na śm ierć i życie o dobro niepodległej Polski. O ddział „G roźnego” od m aja do grudnia 1945 roku działał na terenie w ojew ództw a łódzkiego w pow iatach: brzezińskim , łęczyckim , łódzkim , łaskim i sieradzkim (w końcu grudnia 1945 roku je d n o stk a ta p rzeniosła się na teren pow . tureckiego). G rupa „N iepodle­ głość” p row adziła rekonesans bojow y stylem m anew row ym na terenie pow . sieradzkie­ go ściśle mówiąc dzieląc się na dw a pododdziały „O rła” i „Paw ła” . Ekspozyturą i m iej­ scem w ypadow ym tej jed n o stk i były głów nie lasy niem ysłow skie, krępskie i księżo- m łyńskie9. W m iesiącu w rześniu 1945 roku grupa „G roźnego” spotykała się najczę­ ściej na koncentracjach w m iejscow ości K rzeszew gm. P iaskow e, woj. łódzkie. To w łaśnie tu doszło do w cielenia m ieszkańca O zorkow a, H enryka K arpińskiego „T arza­ na” , który stanął na czele plutonu tzw . egzekutyw y kierow anej przez ppor. „Z apo­ rę” 10. W iększość członków pochodzących z pow. łódzkiego i sieradzkiego po prze­ szkoleniu w zgrupow aniu przechodziła do sekcji ppor. „P aw ła” . G rupa partyzancka kpt. „G roźnego” - w brew propagandzie kom unistów - była zdyscyplinow anym w oj­ skiem , które rozbijało posterunki M O i UB, a fundusze na działalność zdobyw ało w y­ łącznie w w yniku napadów na instytucje państw ow e (np. na kasy zarządów gm innych, spółdzielni i urzędów pocztow ych). P ozyskane w ten sposób pieniądze przeznaczano (zgodnie z rozkazam i „G roźnego” ) na żołd dla żołnierzy, dozbrąjanie oddziału i w yna­ gradzanie inform atorów . W ystąpieniom zbrojnym tow arzyszyły zazw yczaj przem ów ie­ nia do ludności w ygłaszane przez K okolskiego, który za głów ny cel staw iał sobie m a­ nifestację sił zbrojnych N iepodległej R zeczpospolitej P olskiej, podtrzym yw anie ciągło­ ści w olnego państw a, przynoszenie ludziom nadziei. D ziałalność oddziału zyskała p rzychylność m iejscow ej ludności, poniew aż podczas akcji żołnierze niszczyli do k u ­ m entację urzędow ą, a zw łaszcza w ykazy św iadczeń rzeczow ych, które rolnicy byli zo­ bow iązani dostarczać na rzecz państw a. Stosunek chłopów do partyzantki dobrze ilu­ strują w spom nienia je d n eg o z m ieszkańców wsi Skarżyna: „(...) Od „G roźnego” byli w porządku. M ieli sw ojego piekarza i rzeźnika. C hłopa nie ruszyli. Jak potrzebow ali m ięso, to kupow ali od chłopa i płacili. O ni rabow ali tylko państw ow e spółdzielnie” 11. P ierw szą, w iększą, spektakularną akcją dyw ersyjną „G roźnego” na organa państw o­ w e było ro zbicie w dniu 16 października 1945 roku posterunku M O i U rzędu G m in­ nego w C hociszew ie pow. Łęczyca. W czasie potyczki z M ilicją dokonano zaboru mienia (broń i m undury w ojskow e) na potrzeby organizacji. Podczas dokonyw ania rekw izycji zlikw idow ano kom endanta M O , który próbow ał zbiec z m iejsca zdarzenia. Po akcji 9 Zob. N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Ko­ kolskiego.... AIPNŁ, 1PN Ld 030/78, s. 5-16; Raport o w szczęciu rozpracow ania obiektowego w dn. 22 V 1951 r. Charakterystyka Bandy „G roźnego” w pow. Łęczyca. A kta operacyjne W UBP w Łodzi. IPN Ld p f 10/740 t. II, k. 67-69. AIPNŁ; Oddział Partyzancki „G roźny", „Echo T urku” z 11, 18, 25 VI 2000 r.

10 Sierż. Henryk K arpiński ps. „Tarzan" ur. 31 XII 1923 r. w Ozorkowie. W 1945 r. slużyl w LWP, zde­ zerterow ał w III 1945 r. Działał w AK „Błyskawica” od VI 45 do 17 III 1946 r. Zginął podczas poty­ czki z KBW pod Złoczew em 17 marca 1946 r. Miejsce pochówku nieznane. Zob. Protokół oględzin zwłok H. K arpińskiego ps. „Tarzan” z dn. 18 III 1946 r. o godz. 10. A kta śledcze Grupy Dywersyjnej AK „B łyskaw ica” , Jan Sieradzki i inni Sr 655/46, s. 160. Archiwum Śląskiego Okręgu W ojskow ego we W rocław iu Z. 846, 683/91/5; Członkowie bandy „Błyskawica", „Glos Robotniczy” 1946, nr 120; R ela­ cja p. W. Skalskiej-Tatarow icz z dn. 15 VII 2000 r. (w zbiorach autora).

grupa w sile 38 ludzi udała się w rejon wsi N ow o-M lyny, gdzie kw aterow ała 1 dzień. O koło 20 p aździernika 1945 roku oddział „G roźnego” przem ieścił się w rejon D aliko­ w a gdzie następnie rozbił i spalił posterunek M O. W m iejscow ości N ow o-M łyny na­ stąpiło p o łączenie grup dyw ersji. D o zgrupow ania „G roźnego” przyłączyła się sekcja ppor. „P aw ła” - Józefa K u b iak a12. C ały oddział liczący około 60 ludzi, 21 października 1945 roku d o konała udanego zam achu w m ajątku N akielnica, gm. B rużyce. Z ask o cze­ ni podczas przyjęcia, w ysocy funkcjonariusze now ej w ładzy: sow iecki m jr B ułdakow , sz e f sanitarny D ow ództw a O kręgu W ojskow ego Ł ódź płk Jan W ołosow icz, prokurator w ojskow y K arbow ski i por. M educki, zostali zastrzeleni. Po tej akcji je d n o stk a p arty­ zancka pod d ow ództw em kpt. „G roźnego” przeniosła się na teren w ojew ództw a po ­ znańskiego. K pt. K okolski prow adził działania w edług następującego schem atu m .in.: grupą 20-30 zbrojnych opanow yw ał na kilka godzin w ieś lub m iasteczko, w ygłaszał antykom unistyczne przem ów ienia do ludności, niszczył łączność telefoniczną i do k u ­ m entację u rzędow ą przechow yw aną na posterunkach, a przede w szystkim prow adził sw oją d ziałalność p artyzancką ja k o tzw. sam oobrona przeciw reżim ow ym , kom unisty­ cznym w ładzom . A by przetrw ać w terenie z tak w ielkim zgrupow aniem dow ódca po- akowskiej grupy kpt. „Groźny” nakazał zbierać żywność ze spółdzielczych sklepów i m a­ gazynów , d o zbrojenie następow ało podczas tzw. akcji zaopatrzeniow o-rekw izycyjnych z rozbitych posterunków M O , gm innych kom itetów P P R do tego je szc ze dochodził zabór m ienia państw ow ego, ja k np. odzież i p ie n ią d z e 13. Pod koniec października 1945 roku sekcja A K „B łyskaw icy” połączyła się z kpt. „G roźnym ” w m iejscow ości W itów w ce lu w sp ó ln e g o p rz e p ro w ad z en ia akcji za o p atrz en io w e j na p o ste ru n e k M O w B ielaw ie. «(...) D nia 29 października 1945 roku około godz. 16 na osadę B ie­ lawy napadła grupa dyw ersyjna w sile 40 ludzi uzbrojona w broń m aszynow ą. P o o panow aniu m iejscow ego posterunku M ilicji O byw atelskiej sekcja egzekutyw y udała się na Pocztę i do Urzędu Gminnego. Całym oddziałem dowodził kpt. „G roźny” i por. „O rzeł” . W posterunku M O uszkodzili telefon, zniszczyli księgę służbow ą, zarekw iro­ w ali 7 karabinów , 6 kb. /niem ieckich/, autom at 10-cio strzałow y typ radziecki, 4 b ag ­ nety, 6 granatów , 6 ładow nic i około 200 szt. am unicji. P oza tym pobrano apteczkę, pieczątki k o m endanta posterunku M O w B ielaw ach koło Ł ow icza, m aszynę do pisania oraz m ateriały tekstylne przechow yw ane w m agazynach M ilicji. W czasie akcji grupa „G roźnego” p o dzielona była na 2 kolum ny. 1 kolum ną dow odził por. „O rzeł” , 2 kolu­ m ną d ow odził ppor. „P aw eł” . N atom iast kolum ny podzielone zostały na poszczególne sekcje zw iadu - rozpoznania, egzekutyw y, ochrony i rekw izycji. Jedną z tych sekcji egzekutyw y dow odził ppor. K azim ierz Skalski ,Z a p o ra ” » 14.

T ak ą d ziałalność „G roźnego” i je g o podległych je d n o ste k bojow ych dyktow ały cele polityczne, ja k i utylitarne. B ezsprzecznie polityczno-w ojskow y charakter m iały ataki p rzeprow adzone na siedziby M O i U B. O ddział „G roźnego” w ykonał ich 22 m .in.: od w rześnia do grudnia 1945 r., to jest:

1 w rześnia rozbrojono i zdem olow ano posterunek M O w G iecznie (zabrano 120 sztuk am unicji, kb., pistolety W alther, 3 granaty, 8 ładow nic, 8 pasów , 6 płaszczy w ojskow ych. W akcji brało udział 20 członków A rm ii Podziem ia.

12 A kta śledcze Grupy Dyw ersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 148-150. AW SRŁ, AIPNŁ.

13 H. O lejniczak, Zarys działalności..., s. 11-12; Oddział Partyzancki „G roźny", „Echo Turku” z 2, 9, 16, 30 VII 2000 r.; Relacja p. Floriana Wojcieszka ps. „Niedźwiedź” z dn. 5 V 2003 r. (w zbiorach autora). 14 Raport K om endanta posterunku M O Bielawy ppor. F. Stolarczyka do PU BP w Łow iczu z dn. 3 listopa­

da 1945 r w spraw ie napadu i rozbicia posterunku przez grupę dyw ersyjną AK. Akta sprawy grupy AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, t. I, k. 63. AW SRŁ. A1PNŁ; Relacja p. W. Skalskiej-Tatarow icz z dn. 15 VII 2000 r. (w zbiorach autora).

Oddział partyzancki kpt. „Groźnego" i jeg o żołnierze 125 2 w rześnia rozbito posterunek M O w Piątku.

4 w rześnia rozbito posterunek M O w G órze św. M ałgorzaty i w Leśm ierzu. Z are­ k w iro w a n o 1 p isto le t, am u n icje szt. 130 naboi d o P P S z-y, sp alo n o sz tan d a r Z SR R . W sum ie w akcjach tych brało około 50 osób.

11 IX R ozbito posterunek M O w G iecznie.

W nocy z dn ia 10/11 w rześnia 1945 roku w m iejscow ości B eszekierz pow . Ł ęczy­ ca, gdzie zatrzym ała się jed n o stk a „N iepodległość” , doprow adzono pojm anych: K o­ m endanta posterunku M O w G iecznie pow . Ł ęczyca W ojciecha L eszczyńskiego, fun­ kcjonariusza P U B P w Łęczycy, Stanisław a F lorczaka oraz sekretarza P PR gm. R ogoźno pow . Ł ęczyca, S tefana O terskiego. W yżej w ym ienieni przedstaw iciele „w ła­ dzy ludow ej” na m ocy w yroku Arm ii P odziem ia w ydanego przez kpt. „G roźnego” zo­ stali zlikw idow ani.

22 w rześnia atak na posterunek M O w B iałej pow. B rzeźno. R ozbito i podpalono posterunek.

24 w rześnia atak na kasę g m iną w Rogoźnie.

I p aździernika na m ocy w ydanego w yroku przez kpt. „G roźnego” zlikw idow ano pracow nika sekcji operacyjnej P U B P w Ł ęczycy W acław a Sasa.

3 października atak na posterunek M O w P arzęczew ie gm. P iaskow ice. Z arekw iro­ w ano 15 szt. broni, pow ielacz, 2 m aszyny do pisania, zabrano pieniądze pokw itow ane na sum ę 25 tys. zł (podpisał por. „O rzeł” ). R ów nież w tym sam ym dniu przeprow a­ dzono akcję aprow izacyjną na U rząd G m iny i m łyn w P arzęczew ie skąd zarekw irow a­ no w ów czas 2,3 tys. zł.

7 października rozbito posterunek M O w Beldow ie. 10 października rozbito posterunek M O w Chociszew ie.

I I października grupa „G roźnego” rozbroiła i zdem olowała posterunek M O w M nisz­ kach, sk ąd z a b ra n o broń d łu g ą kb., 85 szt. am u n icji, 1 m aszy n ę d o p isa n ia i koce. W m iędzyczasie rozbito rów nież U rząd G m iny, skąd zabrano 25 tys. zł.

16 października rozbito posterunek M O w C hociszew ie. P odczas akcji zginął k o ­ m endant M O.

18 października rozbito posterunek M O w D alikow ie. W akcji brało udział 56 żo ł­ nierzy.

20 października dokonano napadu na m ajątek państw ow y w Sarnow ie gm. P ęcz­ niew , pow . Łódź.

21 października członkow ie „Niepodległości” zaatakowali majątek państwowy w Na- kielnicy pow . Ł ęczyca. Ó w m ajątek należał do W ojskow ego S zpitala w Ł odzi. Tam że w ykonano w yrok śm ierci na: sow ieckim m jr B ułdakow ie, szefie pionu sanitarnego D o ­ w ództw a O kręgu W ojskow ego w Łodzi płk Janie W ołosow iczu, prokuratorze w ojsko­ w ym K arbow skim i por. M educkim .

24 października rozbito posterunek w Pęczniew ie. Z arekw irow ano broń i m aszynę do pisania.

26 października w e w si B ratków gm. W ierzchy pow . S ieradz zorganizow ano akcje na posterunek i U rząd G m iny. R ozbrojono i pobito w icestarostę i 2 funkcjonariuszy M O.

29 października - rozbito posterunek M O w B ielaw ach. 3 listopada napad na cegielnię Sztanela w D ąbrow ie W ielkiej. 9 listopada - rozbito posterunek M O w Z akrzew iu i Pęczniew ie.

24 listopada w e wsi A lfonsów gm. W ierzchy rozbrojono i zarekw irow ano m ajątek spółdzielni.

14-15 grudnia rozbito posterunek M O i spółdzielnię w m iejscow ości W arta pow . S ierad z15.

W e w szystkich tych przypadkach doszło do opanow ania tych urzędów , zabrania broni i am unicji, w ypuszczenia w ięźniów politycznych, zniszczenia dokum entów i zd e ­ m olow ania lokali.

N a przełom ie grudnia 1945 i stycznia 1946 roku na teren pow. turkow skiego p rze­ rzucono dodatkow e jed n o stk i K B W w celu zlikw idow ania zg ru p o w an ia16.

Z pow odu trudności zakw aterow ania, poruszania się w iększym oddziałem w tere­ nie, co pow odow ało szybkie w yśledzenie podziem ia zbrojnego w dniu 6 grudnia 1945 roku kpt. „G roźny” w ydał rozkaz do ppor. „P aw ła” dow ódcy „B łyskaw icy” . N a pod­ staw ie decyzji D o w ó d ztw a O.P. „G roźnego” zdecydow ano się na rozdzielenie oddziału na dw ie kolum ny. P ierw sza kolum na pod dow ództw em por. „O rła” przeszła na teren pow . T urek i Ł ęczyca, a druga pozostała na terenie woj. łódzkiego pow. Sieradz. Je d ­ nostka ta z dniem 6 grudnia 1946 roku stanow iła sam odzielny, lotny pluton d y w ersyj­ ny A K krypt. „B łyskaw ica” . Jej dow ódcą był ppor. „P aw eł” - Jó zef K ubiak z O zo r­ k o w a 17. P odzielenie zgrupow ania w terenie było w ynikiem pojaw ienia się w zm ożo­ nych obław i pacyfikacji, organizow anych przez bezpieczeństw o i w ojska K BW . P rz y ­ czyną b ezp o śred n ią rozejścia się oddziałów „G roźnego” , „O rła” i „P aw ła” była zasadz­ ka zorganizow ana przez siły M O i UB z S ieradza na leśniczów kę w M iłkow ie 16 grudnia 1945 roku. O ddział składający się 30 ludzi rozdzielił się na 3 grupy. C zęść udała się z dow ó d cą „G roźnym ” , a część z „P aw łem ” i „Z aporą” . W ydarzenie to za d ec y d o w ało , że g ru p a „B ły sk a w ic y ” p o zo stała na te re n ie pow . S ieradz. Ł ąc zn o ść z kpt. K okolskim utrzym yw ana była przez w yw iadow ców z O zorkow a, K azim ierza G ieragę i Jana F ilip k o w sk ie g o 18. W styczniu 1946 roku stan oddziału „G roźnego” w y­ nosił około 4 0 żołnierzy, jed n o stk a „P aw ła” liczyła 35 żo łn ierzy 19.

Rozpracowanie i likwidacja zgrupowania „Niepodległość”

pod dowództwem kpt. „Groźnego”

P race o p eracyjno-agenturalne przedsięw zięte w celu likw idacji zgrupow ania „G roź­ nego” rozpoczęto od dnia 24 sierpnia 1945 roku. Jak podaje tajny raport UB z sierp­ nia 1945 roku. „(...) sieć agenturalno-informacyjna opracowuje bandę „Groźnego” w dal­ 15 Spraw ozdanie z akcji na posterunek MO W arta. Pokwitowanie opieczętow ane AK „B łyskaw ica” ps. „So­ kół” . M ateriały dotyczące napadu na m iejscow ość Pęczniew pow. Turek. Akta śledcze Grupy D yw ersyj­ nej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 149-151. AIPNŁ, AW SRŁ.

16 W terenie woj. poznańskiego w powiatach: Konin, Turek, Kalisz, K ępno zorganizow ano 4 grupy opera­ cyjne, każda w sile 100 żołnierzy KBW wraz z UB i MO. Zob. M. Jaw orski, Korpus Bezpieczeństwa

W ewnętrznego 1945-1965, W arszaw a 1984, s. 81.

17 Rozkaz kpt. „G roźnego” z dn. 6 XII 1945 r. Akta śledcze G rupy D ywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 97. A rchiw um IPN w Łodzi, Archiwum WSR w Łodzi; Relacja p. Floriana W ojcieszka ps. „N iedźw iedź” z dn. 5 V 2003 r. (w zbiorach autora).

18 Protokół przesłuchania M ichała Cabańskiego ps. „Em igrant” przez oficera śledczego PUBP w Łęczycy Jana Szym czaka z dn. 12 III 1946 r. A kta śledcze Grupy D ywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47, s. 34-36. A rchiw um IPN w Łodzi, AW SRŁ.

19 Zgrupow anie AK „B łyskaw icy” liczyło w szczytow ym m om encie około 40 żołnierzy. Stan ten utrzymał się do końca marca 1946 r., tj. kompletnego rozbicia oddziału pod Złoczewem . Skład Grupy D yw ersyj­ nej AK „B łyskaw ica” ustalony na podstawie relacji św iadków i protokołów przesłuchań żołnierzy z o d ­ działu „B łyskaw icy” (w zbiorach autora). Zob. Akta śledcze Grupy Dywersyjnej AK „Błyskaw ica” Sr 166/47, A rchiw um IPN w Łodzi, AW SRŁ., A kta śledcze Grupy Dywersyjnej AK „Błyskaw ica” , Jan Sieradzki i inni Sr 655/46. A rchiw um Śląskiego O kręgu W ojskow ego we W rocławiu Z. 846, 683/91/5; N ielegalna organizacja pod nazw ą Grupa Egzekucyjna NSZ „B łyskaw ica” ..., A IPN Ł IPN Ld 030/49; Re­ lacja p. Floriana W ojcieszka ps. „N iedźw iedź” z dn. 5 V 2003 r. (w zbiorach autora).

Oddział partyzancki kpt. „G roźnego” i jeg o żołnierze 127 szym ciągu. O d dnia 24 V III 1945 r. w dalszym ciągu grupy operacyjne przy częścio­ wej pom ocy M O z Ł ęczycy o p erują w terenie pow. łęczyckiego oraz częściow o brze­ zińskiego i łódzkiego. O d 10 IX do 20 X 1945 r. grupa operacyjna 1 kom panii zm o­ toryzowanej ppor. W ieciecha. Za czas od 29 VIII do 15 X 1945 r. aresztowano 4 czło n ­ ków oddziału „G roźnego” z czego 3 za przetrzym yw anie oraz udzielanie pom ocy ban­ dzie” 20. N ieustające pacyfikacje za grupam i „G roźnego” objęły rów nież rejon pow. T u ­ rek. T rudno sobie w yobrazić, by tak duża je dnostka partyzancka m ogła sw obodnie o p ero w ać w siln ie sp a cy fik o w an y m przez org an a b ez p ie cz eń stw a te re n ie, zw łaszcza w pow . Ł ęczyca i Turek. N ależy przyjąć, że to tylko dobra w spółpraca z ludnością, duża liczba terenow ych w spółpracow ników , udzielających oddziałow i pom ocy, pozw a­ lały na aktyw ne i efektyw ne działanie. N iew ątpliw ie aktyw ność oddziału „G roźnego” m usiała w zbudzać niepokój w śród funkcjonariuszy UB - tak pow iatów objętych d zia­ łaniem zgrupow ania, ja k i W U B P w Ł odzi i W U B P w P oznaniu. W aktach operacyj­ nych W U B P w Ł odzi z 1946 roku znajdujem y tylko ogólne inform acje o działaniach podjętych w celu likw idacji oddziału kpt. K okolskiego „G roźnego” . W spółpracow ały ze sobą przy tym zadaniu Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego m.in. w Ł ę­ cz y cy , K u tn ie , K aliszu , S ierad z u , Ł o d zi, B rzezin ach i T u rk u . P o n ad to K ierow nik III W ydziału W U B P w Łodzi zatw ierdził plan w prow adzenia do struktur O.P. „G roźnego” agentów U B. D la agenta przygotow ano zadanie: w ejścia do oddziału, ustalenia m elin, w których ukryw ają się członkow ie, rozpracow ania w yw iadu, m iejsc m agazynow ania broni, ustalenia liczebności jednostki, uzbrojenia i składu personalnego zg ru p o w an ia. Jak się później o k az ało w prow adzeni agenci do o d d ziału w yw iązali się z zadania bez zarzutu. C hoć oczyw iście m ożna m ieć w ątpliw ości, jeśli w eźm ie się pod uw agę efekty, a m ianow icie, że oddziału nie udało się zlikw idow ać całkow icie. P raca I agenta UB o krypt. „W arszaw a” o tyle dała rezultat, że udało się nam ierzyć placów kę, w której często ukryw ał się K okolski „G roźny” . Jak podaje treść dokum en­ tu zatytułow anego „Sieć A genturalno-Inform acyjna rozpracow ująca bandę „G roźnego” : «(...) N ad rozpracow aniem bandy pracują. I A gent W arszaw a. D zięki je g o doniesie­ n iom ujęto b ard z o akty w n y ch cz ło n k ó w bandy „G ro źn e g o ” b rata B udy, S tan isław a z-cy dow ódcy bandy B udę H enryka Jana ps. „S koczek” »21.

A gent „A ntek” został w prow adzony do bandy „G roźnego” w celu je j dalszego roz­ pracow ania i zlikw idow ania. A gent „Janina” kochanka „Z apada” i siostra ,J e le n ia ” , dzięki jej doniesieniom ujaw niono członka bandy B ilskiego F ranciszka ps. „K w iatek” . P oza tym nad rozpracow aniem bandy pracuje szereg inform atorów z pow . łęczyckiego i łódzkiego22.

W październiku 1945 roku kierow nictw o W U B P w Łodzi pow ołało specjalną grupę operacyjną składającą się z pracow ników tego urzędu z siedzibą w O zorkow ie.

Z adaniem grupy było - przy pom ocy M O i w ojska - zlikw idow anie organizacji „N iepodległość” . G rupa przeprow adziła szereg przedsięw zięć operacyjnych, które p o ­ zw oliły rozeznać szlak przem arszu organizacji i środow isko, w którym organizacja m iała oparcie i bazę działania.

Po napadzie organizacji „N iepodległość” w dniu 10 w rześnia 1945 roku na poste­ runek M O w Ł yszkow icach pow . Łow icz, grupa pościgow a funkcjonariuszy M O i UB okrążyła w nocy organizację „N iepodległość” . R ozpoczęła się w alka. C złonkow ie 20 N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „Niepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza K okolskie­

go..., A IPN Ł, IPN Ld 030/78. 21 Tam że.

„N iepodległości” ratow ali się ucieczką. R anny został w tedy dow ódca E ugeniusz Ko- kolski23. O koło 28 w rześnia 1945 roku kolejna grupa pościgow a funkcjonariuszy UB i M O zaatakow ała w pow . brzezińskim organizację „N iepodległość” . Jednostka po d zie­ m ia zbrojnego po szła w rozsypkę. P o napadzie w dniu 21 października 1945 roku na m ajątek N akielnica i po zlikw idow aniu przedstaw icieli „w ładzy ludow ej” zaalarm ow a­ no U B. W teren N akielnicy w yruszyła grupa operacyjna i w ojsko KB W , które zm usi­ ły do odw rotu żołnierzy „Groźnego” . W w yniku pościgu aresztowano w ów czas kilku członków organizacji. N a podstaw ie ich zeznań, skutecznej „obróbki” podejrzanych, ustalono d alsze instrukcje w celu skutecznego rozpracow ania i likw idacji organizacji „N iepodległość”24. O rganizacja kpt. „G roźnego” ze w zględu na coraz intensyw niejsze działania organów ścigania zm uszona była podzielić się na m niejsze grupy, a w p ó ź­ niejszym czasie przenieść się na inny teren do wojew ództwa poznańskiego. D nia 5 m arca

1946 roku oddział bo jo w y pod dow ództw em E ugeniusza K okolskiego w sile około 50 osób napadł w m iejscow ości Z akrzyń na 3 m ilicjantów i rozbroił ich. W w yniku naty­ chm iastowej akcji organów U B, M O i K BW w ysłana grupa operacyjna naw iązała z je d ­ nostką podziem ia zbrojnego w alkę. Z abito w ów czas 3 członków organizacji, a 5 w zię­ to do niew oli. P ozostali członkow ie A rm ii P odziem ia poszli w rozsypkę. W śród ran­ nych członków , których zabrał ze sobą oddział był kom endant zgrupow ania kpt. „G roźny”25. W kilka dni później tj. 13 m arca 1946 roku w wyniku kolejnego doniesie­ nia agenta w rejonie wsi i lasów P rażuchy i C zachulec, około 10 km na zachód od D obrej, oddział kpt. „G roźnego” został przez K BW , radzieckich pograniczników i z p o ­ m ocą UB z T urku rozbity i rozproszony. S iedm iu rozbitków z tego oddziału schroniło się w dom u W ładysław a O pali we wsi C zyste, 4 km na w schód od D obrej. Byli to:

1. K pt. E u g en iu sz K okolski „G roźny” , ranny w praw e płuco. 2. H enryk O stojski „Jagódka” , m ieszkaniec wsi Skęczniew . 3. Z enon S łow iński - dezerter z je dnostki W P w Sieradzu.

4. P por. T adeusz S tachow iak „K m icic” - dezerter z w ojska radzieckiego.

5. Jó z e f C zupryn „C ygan” ze wsi Januszów ka, kom endant M ilicji i dezerter z M O w D obrej, k o n fident kontaktujący się z M O w D obrej. W okół je g o osoby i d ziałalno­ ści krążyły w ersje, zgodnie z którymi szeroko mówiono, że był tajnym inform atorem UB. 6. S tanisław Ł asocha „S okół” - dezerter z M O w D obrej, którego do oddziału zw erbow ał „C ygan” ,

7. R om an K rólak „G rom ” .

W dniu 15 m arca 1946 roku w czesnym rankiem , do niestrzeżonego dom u W łady­ sław a O pali, w którym znajdow ało się tych siedm iu partyzantów , m ilicjant z D obrej E dw ard K urczew ski podprow adził oddział K B W z P oznania pod dow ództw em ppłk. R óg-M azurka, składający się z 12 polskich i 18 radzieckich żołnierzy. W akcji likw i­ dacyjnej brała rów nież grupa operacyjna z Ł odzi, która otoczyła gospodarstw o, w któ­ rym ukryw ał się dow ódca antykom unistycznego oddziału zbrojnego E ugeniusz K okol­ ski „G roźny” w raz ze sw oim i żołnierzam i26. Z askoczonych partyzantów w ezw ano do w yjścia i p o ddania się. P o krótkim zam ieszaniu „C ygan” w ezw ał kolegów z oddziału, 23 Tamże.

24 Tamże.

25 Tam że, IPN Ld 030/78, 15. AIPNŁ.

26 W czasie operacji likw idacyjnej za grupą „G roźnego” w ysiano ogrom ne siły bezpieczeństw a (m in. bata­ lion K BW , kom pania M O , pluton sam ochodów pancernych WP). Zob. A. Łuczak, G dzie pochow ano żoł­

n ierzy „ G roźnego"?, „B iuletyn IPN” 2003, nr 7, s. 36; P. Kosobudzki, Przez druty, kraty i kajdany,

W rocław 1997, s. 244; N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza K okolskiego..., AIPNŁ, IPN Ld 030/78, s . 14-15; Konspiracja..., t. II, s. 282.

Oddział partyzancki kpt. „G roźnego” i jeg o żołnierze 129 aby złożyli broń i sam pierw szy w yszedł na przedpole. Ż ołnierze „G roźnego” poddali się. W izbie na rozłożonej słom ie pozostał je szc ze ranny, kpt. „G roźny” . G dy w ezw a­ no go do w yjścia i poddania się, ten rozpoczął ostrzeliw anie z M Pi. B ronił się je s z ­ cze, ostrzeliw ując z piw nicy, a gdy rzucono przez okno granat, dem olując izbę, ostat­ ni nabój skierow ał w sw oją w łasną głow ę. K iedy w yw leczono go na podw órko je s z ­ cze żył, ale nie odzyskał ju ż św iadom ości. C harczącego i konającego je d en z polskich opraw ców zaczął kopać, lżąc obelżyw ie. N a to jed en z sow ieckich żołnierzy zw rócił m u uw agę, że tak „nie nada” . N ieprzytom nego w niesiono do sam ochodu i p rzew iezio­ no do P ow iatow ego U rzędu B ezpieczeństw a P ublicznego w Turku. E ugeniusz K okol- ski, pozbaw iony pom ocy lekarskiej, kilkanaście godzin um ierał w siedzibie UB. N ato­ m iast w oficjalnej w ersji w ydarzeń funkcjonariusze U B podaw ali, że: „P odjęte zabiegi dla uratow ania m u życia nie dały pozytyw nych rezultatów ” . D o dziś nie udało się ustalić m iejsca je g o pochów ku, a w śród m ieszkańców T urku krążą na ten tem at dw ie w ersje w ydarzeń. W edług jednej - następnego dnia je g o zw łoki w yw ieziono w cześnie rano na m iejski śm ietnik i tam porzucono. Z godnie z inną - ciało „G roźnego” w yw ie­ ziono sam ochodem w nocy z 15 na 16 m arca 1946 roku w kierunku U niejow a. N a ­ stępnie zw łoki w obciążonym kam ieniam i w orku w rzucono do rzeki W arty27. Ż ołnierzy należących do zgrupow ania „G roźnego” , ujętych podczas opisanej akcji we wsi C zyste, przew ieziono do siedziby P U B P w T urku i um ieszczono w je j piw nicach. Po trw ającym m iesiąc śledztw ie odbyła się rozpraw a, która do dzisiejszego dnia budzi w iele k o ntrow ersji28. W dniu 16 kw ietnia 1946 roku w budynku K om itetu P ow iatow e­ go P PR w T urku odbyło się posiedzenie Sądu O kręgow ego w P oznaniu, W ydziału K arnego do Spraw D oraźnych na sesji w yjazdow ej w Turku. W śród podsądnych znaj­ dow ali się tow arzyszący „G roźnem u” w je g o ostatniej kw aterze: S tanisław Ł asocha „S okół” , H enryk O stojski „Jagoda” , R om an K rólak, ppor. T adeusz Stachow iak, Z enon Słow iński, T adeusz K urek, Jó z ef Staszak i B ronisław C hudzik (z oddziału „A bażur”). Sądow i p rzew odniczył Julian G iem borek, który m ów ił w yłącznie po rosyjsku, ale m iał na sobie m undur m ajora W P. D w aj ław nicy i prokurator byli P olakam i w m undurach W P. O skarżonym przydzielono adw okata z Turku, który nie chciał się podjąć obrony choćby z pow odu, że nie znał spraw y i m iał 15 m inut na zapoznanie się z aktam i. Z ostał je d n a k do tego zm uszony, je g o argum enty ograniczyły się zatem do napo­ m knień o m łodym w ieku oskarżonych. Jak dotąd, nie udało się odnaleźć akt tej ro z­ praw y. Jedynym m aterialnym dow odem procesu je s t p lakat przechow yw any przez m ie­ szkankę Turku. Istniały rów nież przypuszczenia, w edług których spraw ę rozpatryw ał w ów czas Specjalny Sąd K arny z P oznania, poniew aż Sądy doraźne skazyw ały przede w szystkim osoby zatrzym ane w czasie operacji pościgow ej a w yrok w ydany był po ­ śpiesznie. P o dobnie ja k w w ielu innych rozpraw ach prow adzonych przez sądy doraźne, w yrok w ykonano w ciągu 48 godzin. N ajpraw dopodobniej w brew o b w iesz­ czeniom na plakatach, które rozlepiano w całym m ieście, prezydent K R N -u nie zdążył naw et ustosunkow ać się do decyzji sądu. E gzekucji przez rozstrzelanie na sześciu ska­ zanych na karę śm ierci dokonano w pobliskim lesie (tzw. Z drojek L ew ych), w głębi lasu w m ałej kotlince zw anej P orębą w dw a dni po decyzji Sądu w W ielki C zw artek 27 Zob. A. Łuczak, Gdzie pochow ano żołnierzy „G roźnego"?, „Biuletyn 1PN” 2003, nr 7, s. 36; P. Koso-

budzki. Przez druty..., s. 244; G. Piasecka, Oddział partyzancki „G roźny". Z dziejów podziem ia zbrojne­

go w pow iecie tureckim w latach 1944-45, „Echo Turku” , nr 32, 6 VIII 2000 r., nr 34, 20 VIII 2000,

N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Kokolskie- go..., AIPNŁ, 1PN Ld 030/78, s. 15.

28 Zob. A. Ł uczak, G dzie poch o w a n o ..., s. 37-39; G. Piasecka, O ddział p a rty za n cki „ G ro źn y "-., nr 32, 6 VIII 2000 r„ n r 34, 20 VIII 2000 r„ nr 50, 6 XII 2000 r.

dnia 18 kw ietnia 1946 roku. Św iadkam i egzekucji byli ksiądz K atrzyński i doktor Fordoński. R ozstrzelani zostali: Jan N ow ak, R om an K rólak, Jó z ef O lszew ski, A ntoni A ntczak, S tanisław Ł asocha, H enryk O stojski. Z akopano ich w lesie na m iejscu ro z­ strzelania. D o o ficjalnego pogrzebu i zrehabilitow ania żołnierzy „G roźnego” doszło d o ­ piero 13 kw ietnia 1991 roku, kiedy 45 lat po egzekucji ekshum ow ano i pogrzebano partyzantów na cm entarzu w T urku29.

Z ch w ilą śm ierci kpt. „G roźnego” dow ództw o przejął S tanisław B uda ps. „O rzeł”30. Ł ączność z grupą A K „B łyskaw icy” została zerw ana. P oszczególne je d n o ­ stki partyzanckie, które były podporządkow ane kpt. „G roźnem u” zostały osam otnione na placu boju. C zęść rozbitego oddziału A K „B łyskaw icy” w sile 20 żołnierzy pod dow ództw em „Z apory” ew akuow ała się w teren pow . sieradzkiego31.

N atom iast 15-osobow a dyw ersja została pod dow ództw em por. Józefa K ubiaka „P aw ła” w pow . Ł ęczy ca32. P o śm ierci „G roźnego” , dow ództw o przejął S tanisław B u ­ da ps. „ O rz e ł” . D z ia ła ln o ść gru p y „O rła ” p rze b ie g a ła do ko ń ca sie rp n ia 1946 roku. W dniu 2 0 sierpnia tegoż roku na stacji P K P w O strow ie W ielkopolskim „O rzeł” oraz je g o podw ładny „S łoń” , zostali zatrzym ani przez siły U B. W w yniku przeprow adzone­

go śledztw a rozbito całkow icie oddział „O rła” . O ddział „G roźnego” przestał istn ieć33. Z e zgrupow ania „N iepodległość” zatrzym ano ogółem 70 osób. O statnim , najdłużej w alczącym żołnierzem „G roźnego” był S tanisław P rzybylak ps. „M arianna” . Z ginął 22 m aja 1953 roku w w alce z M O w m iejscow ości C zachulec34.

29 Zob. P. Kosobudzki, Przez druty, kraty i kajdany, W rocław 1997, s. 243-245; Żołnierze wyklęci, pod red. G. W ąsow ski, L. Żebrow ski, W arszaw a 1999, s. 323-325; A. Łuczak, Gdzie pochow ano żołnierzy

„ G ro źn eg o "?, „Biuletyn IPN” 2003, nr 7, s. 40 .

30 Zob. W. K alużny, Walka Organów Bezpieczeństwa i M O z reakcyjnym Podziem iem , Kalisz 1984, s. 75; Akta sprawy Stanisław a Janickiego - żołnierza z grupy „O rła” - Sr 249/47. A rchiw um W SR w Pozna­ niu, AIPN Poznań.

31 W czasie am nestii 20 marca 1947 r. z b. zgrupow ania AK „B łyskaw ica” ujaw niło się około 30 człon­ ków. Nie w szyscy skorzystali z „dobrodziejstw a władzy ludow ej” , wiedzieli, bow iem , że ujawnienie nie zapewni im wolności, wybrali ponow nie las. Jednym z żołnierzy zgrupow ania kpt. „G roźnego” , oddziału AK „B łyskaw ica” i KW P, który nie zaprzestał swojej działalności antykom unistycznej był por. K azi­ mierz Skalski „Zapora” . W okresie am nestyjnym utworzył i skom pletow ał na now o sekcję dyw ersji, któ­ ra na rozkaz kpt. Jana M ałolepszego „M urata” z maja 1947 r. w cielona została do organizacji D ow ódz­ two O ddziałów L eśnych K W P T eren 731 tzw. III Komendy Konspiracyjnego W ojska Polskiego. Por. Kazim ierz Skalski zginął 22 stycznia 1948 r. w czasie krwawej potyczki z poznańskim pułkiem KBW w lesie koryckim woj. poznańskie. Zob. Akta spraw y Grupy Dywersyjnej AK „B łyskaw ica” Sr 166/47 A rchiw um IPN w Łodzi, A rchiw um W SR w Łodzi; Protokół przesłuchania Jana M ałolepszego ps. „M u­ rat” przez oficera śledczego W U B P w Łodzi ppor. Cz. Antczaka z dn. 10 XI 1948 r. A IPN Ł, AW SRŁ Sr 130/49, t. I, s. 23; R elacja p. W. Skalskiej-Tatarow icz z dn. 15 VII 2000 r.; Relacja p. M arii Cho- wańskiej Ubych z 8 VI 2000 r. (w zbiorach autora); W. Kalużny, Walka Organów Bezpieczeństwa..., s. 75. 32 W kw ietniu 1946 r. ju ż po rozbiciu „N iepodległości” grupa AK krypt. „B łyskaw ica” w cielona została

przez K onspiracyjne W ojsko Polskie krypt. „Bory” na rozkaz kpt. Stanisław a Sojczyńskiego „W arszyca” . W dniu 30 czerwca 1946 r. Józef Kubiak „Paweł” zastrzelony został przez funkcjonariuszy W UBP w Łodzi we wsi Psary pow. Poddębice. Zob. D-ctwo „Borów” M.p. 168/0766/1 do D-cy „Młockami” z dn. 7 czerw­ ca 1946 r. AIPNŁ, Archiwum KWP IPN Ld 15/1, t. I, k. 96; Protokół przesłuchania ppor. Władysława Bo­ browskiego ps. ,Jacek ”-„W iktor” przez z-cę szefa 2 sekcji Oddziału Informacji Łódzkiego Okręgu W ojsko­ wego ppor. Sidowa dn. 29 czerwca 1946 r. w Łodzi. AIPNŁ, AW SRŁ Sr 786/46, t. II, s. 455; KW P w woj. łódzkim . O kres działalności 1945-48. O pracow anie historyczne łódzkiej kom endy M O z 1978 r. A IPN Ł IPN Ld 030/279, t. I, s. 139; Nielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em E ugeniusza Kokolskiego..., AIPNŁ, IPN Ld 030/78, s. 15; Lista zatrzym anych i zabitych z organizacji KW P „B ory” 1946 r. A IPN Ł Ld pf. 12/2270, t. I; AIPNŁ IPN Ld 30/279, t. II, s. 139. - kw estionariusz osobow y Józefa Kubiaka ps. „Paw eł” ; N ielegalna organizacja pod nazw ą G rupa Egzeku­ cyjna..., AIPNŁ. IPN Ld 030/49; N ielegalna org. terrorystyczno rabunkow a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza K okolskiego..., AIPNŁ, IPN Ld 030/78, s. 15; Akta spraw y K. M aciejew skiego i inni Sr 494/47. AW SRŁ, A IPN Ł IPN Ld 6/103, t. I, k. 376; Relacja p. W. Skalskiej-Tatarow icz z dn. 15 VII 2000 r.; Relacja p. F. W ojcieszka ps. „N iedźw iedź” z 5 V 2003 r. (w zbiorach autora). 33 P. Kosobudzki, Przez druty..., s. 243.

O ddział partyzancki kpt. „ Groźnego " i jeg o żołnierze 131 W w yniku rozpracow ania i likw idacji zgrupow ania „N iepodległość” W U B P w Ł o ­ dzi zdobył ogółem 35 je d n o ste k broni palnej, w tym: 2 rkm , 11 pistoletów autom aty­ cznych, 12 pistoletów i 10 sztuk karabinów m aszynow ych syst. niem iecki i radziecki oraz 6 sztuk granatów bojow ych.

O gółem skazano 65 członków organizacji, ujaw niło się 24, um orzono postępow anie karne na m ocy am nestii w obec 4 osób, zw olniono ze śledztw a na zasadzie am nestii je d n eg o , przeszło do innej organizacji 5, zabito w akcji 10.

C złonkow ie organizacji otrzym ali następujące w ym iary kary: - karę śm ierci - 22,

- karę dożyw otniego w ięzienia - 1, - 15 lat w ięzienia - 5, - 10 lat w ięzienia - 9, - 8 lat w ięzienia - 9, - 7 lat w ięzienia - 7, - 6 lat w ięzienia - 2, - 5 lat w ięzienia - 3, - 4 lata w ięzienia - 8,

- 3 lata i 6 m iesięcy w ięzienia - 1, - 3 lata w ięzienia - 3,

- 2 lata w ięzienia - 1, - 1 ro k w ięzienia - 1,

- karę śm ierci w drodze aktu łaski zam ieniono na 15 lat - 1,

- aresztow ano i skazano około 20 w spółpracow ników (za udzielanie kw ater i w y­ w iadu na rzecz organizacji zbrojnego podziem ia)35.

35 Bilans rozpracow ania i likwidacji zgrupow ania „N iepodległość” przez W U BP w Łodzi pochodzi z m ate­ riałów KW M O Łódź z 1976 r. Zob. Charakterystyka organizacji. N ielegalna org. terrorystyczno rabunko­ w a o krypt. „N iepodległość” pod d-ctw em Eugeniusza Kokolskiego..., A1PNŁ, 1PN Ld 030/78, s. 16-17.