Wstępne wyniki badań nad wpływem nawożenia mineralnego na glebę i przyrost drzewostanu sosnowego w Nadleśnictwie Chojnów

BOLESŁAW JA N ISZEW SK I, A LO JZY KOW ALKO W SK I

W STĘPN E W Y N IK I BADAŃ NAD W PŁYW EM NAW OŻENIA M INERALNEGO NA GLEBĘ I PR ZY R O ST DRZEW OSTANU

SOSNOW EGO W N A DLEŚNICTW IE CHOJNÓW

Z ak ład G leboznaw stw a i N aw ożenia I n s ty tu tu B adaw czego L eśnictw a W arsz aw a-S ęk o cin

W STĘP

W intensyfikow an ej p ro d u k cji roślin nej w gospodarce leśnej szczegól­ ne znaczenie p rzypisu je się ostatnio zao p atry w an iu roślin w wodę, skład­ niki p okarm ow e oraz w pow ietrze glebowe.

Założone w ro ku 1970 dośw iadczenie naw ozow e w nadleśnictw ie Chojnów jest rozw inięciem b ad ań K r ó l i k o w s k i e g o [4, 5] n a d n a ­ w ożeniem u p raw i drzew ostanów sosnowych. Ma ono na celu zbadanie w pływ u różnych daw ek i kom binacji naw ożenia azotowego stosow anych trz y k ro tn ie w okresach dw uletnich i corocznych na przy ro sty m asy d rew ­ na w drzew ostanie sosnow ym 50-letnim I b o n itacji oraz na w ażniejsze chem iczne w łaściw ości gleb. W niniejszym opracow aniu przedstaw iono w stęp n e w y n ik i 5-letniego ok resu 1970-1974.

O B IEK T I [METODY BADAŃ

Dośw iadczenie zlokalizowano w oddziale 55p N adleśnictw a Chojnów , na glebie rd zaw ej bielicow anej w ytw orzonej z głębokich piasków luź­ nych, n a siedlisku boru świeżego z d eg rad acy jn y m stad iu m boru suche­ go. P o letk a dośw iadczalne zostały w yznaczone w kształcie prostokątów 25X 20 m, z zachow aniem m iędzy nim i pasów izolacyjnych szerokości 10 m. Zastosow ano układ bloków losow anych w 4 pow tórzeniach ze w zrastającym i daw kam i naw ozów azotow ych N 50, N 100 i N 150 kg na h e k ta r w czystym skład n ik u i w kom binacjach N 100 z fosforem — P2Os 100 kg, potasem — K 20 100 kg, m agnezem — MgO 30 kg oraz wę­ glanem w apnia — C a C 03 2000 kg na hektar. Nawożenie w ykonano ręcz­ nie w latach 1970, 1972, 1974 w kom binacjach N 50, N 100, N 150, NK,

104 В. Jan iszew sk i, A. K ow alkow ski

NP„ NPK, NPKM g, NPKM gCa, NCa oraz w latach 1970, 1971, 1972 w kom binacjach N 50 i N 100 kg, a w roku 1970 NPKCa (jednorazowo). Zastosow ano n astępujące fo rm y nawozów: saletrę am onow ą 34,5% , super- fosfat g ran ulow any 19,5%, sól potasow ą 60%, kalim agnezję i w apno nawozowe. W celu określenia w pływ u naw ożenia m ineralnego na che­ m iczne właściwości gleby pobrano jesienią ro ku 1974 średnie próbki gle­ bowe po w ykonaniu cyklu nawożeń. P ró b k i pobrano z poziomów

O l - O f h - A h (0-5 c m ) -A E (5-20 cm )-B v c (20-40 cm). Poszczególne analizy

w ykonano p rzy zastosow aniu następ u jących m etod: pH potencjom etrycznie, Corg m etodą T iurina, N ogółem w edług K jeldahla, łatw o rozpuszczalne P20 5 i K 20 w wyciągu m leczanow ym w edług E ngera-R iehm a, łatw o roz­

puszczalny w apń m etodą płom ieniow ą w w yciągu 0,05n HC1 i łatw o rozpuszczalny m agnez m etodą S chachtschabela (tab. 1 ).

Do analizy w pły w u naw ożenia na p rzy ro st p rzy jęto dw a pow tórzenia ze w zględu na konieczność w yelim inow ania części poletek z n ierów n o­ m iern y m drzew ostanem o różnych pierśnicach i domieszce sosny banki. W zw iązku z w stępnie stw ierdzonym znacznym zróżnicow aniem n a po­ szczególnych działkach liczebności drzew (tün = 13,9%), przeciętn ej p ierśn i­ cy (tüd = 4,56%), przeciętnej pow ierzchni p rze k ro ju (tüg = 9,05%), zm ien­ ności 10-letniego p rzyrostu pierśnicy drzew przed naw ożeniem (Wi-10 = = 33,1%), zm ienności 5-letniego p rzy ro stu pierśnicy drzew przed naw oże­ niem (tüj_5 = 36,8%) i zm ienności 5-letniego przyrostu pierśnicy drzew po naw ożeniu (г^ + 5 = 44,2%) zastosowano do oceny w yników doświadczenia analizę staty sty czn ą m etodą k o w a ria n c ji1.

Za przedm iot analizy p rzy jęto współzależność m iędzy 5-letnim p rzy ­ ro stem n a grubość d rzew przed naw ożeniem i po naw ożeniu. Celem stw orzenia porów nyw alnej podstaw y bad ań obliczono przeciętną p ierśn i- cę i miąższość p rze k ro ju w szystkich drzew oraz miąższość drzew ostanu na badanych poletkach. Stwierdzono., że przeciętna pow ierzchnia p rze­ k ro ju w ynosi 0,03678 m 2, przeciętn a pierśnica drzew a przekrojow ego 21,6 cm (tab. 2), a sta n d a rd pierśnicy 7,7 cm.

W oparciu o uzyskaną c h a ra k te ry sty k ę pierśnic w badanym drzew o­ stanie p rzy jęto jed nolitą zasadę pom iaru grubości drzew . Na w szystkich b adany ch poletkach m ierzono p rzy ro sty 15 drzew po 5 o przeciętnych pierśnicach 17,5, 21,0 i 24,5 cm. P rzyrosty m ierzono w w yw iertach po­ bieran y ch św idrem P re ssle ra (10- i 5-letnie przed naw ożeniem i 5-letnie po naw ożeniu) z dokładnością do 0,02 m m (tab. 2).

Po u staleniu, że nie istn ieje w pływ pierśnicy drzew a próbnego na współzależność m iędzy 10-letnim p rzy ro stem przed naw ożeniem a 5-let­ nim przy ro stem po naw ożeniu, obliczono 5-letnie p rzy ro sty pierśnicy (tab. 3) przed naw ożeniem i po naw ożeniu w poszczególnych kom bina­ cjach w celu ustalen ia w pływ u naw ożenia na przyrost. Stw ierdzono, że

Ważniejsze chemiczne właściwości gleb działek doświadczalnych

po trzech powtórzeniach nawożenia mineralnego w 5С-letnim drzewostanie sosnowym /średnie z 4 powtórzeń/

More important chemical properties of soils of experimental plots at the mineral fertilization repeated three times in the 50 years old pine stand

/means for 4 replications/

V a ria n t naw ożenia F e r t i l i z a t i o n trea tm en t Poziom gene­ ty czn y G en etio h o r iz o n pH С % H % CsH S?rładnikL łatw o ro zp u szc z a ln a mg/100 g g le b y R e a d ily s o lu b le components i n mg per 100 g c f s o i l H20 KC1 * 2°5 K2o Ca Mg i ?. 3 4 6 b 7 " ""'3 " 7 1C 0 01 3 6 ,8 1 ,1 9 • 3 2 ,3 4 8 ,0 9 5 ,4 _ Ofh - - 3 5 ,2 1 ,2 2 2 8 ,9 2 1 ,2 4 7 ,6 - -Ah 4 ,4 3 ,8 1 .4 6 0 ,0 6 9 2 1 ,2 0 ,9 1 2 ,5 4 ,0 0 ,5 . A3 4 .5 4 , 3 0 ,4 9 0 ,0 2 6 1B ,9 1 ,2 5 1 ,0 4 ,0 1 :0 Вт 4 ,9 4 ,3 0 ,1 5 0 ,0 0 8 1 8 ,6 2 ,7 4 1 ,0 4 ,0 0„5 H 50 01 _ 4 4 ,5 1 ,6 6 4 1 ,9 4 2 ,8 1 0 0 ,8 _ .. 1970, 1 9 7 2 , 1974 Ofh - - 3 5 ,2 1 ,4 7 2 3 ,4 1 4 ,4 4 1 ,8 - -Ah 4 ,6 3 ,8 1 ,9 1 0 ,0 9 4 2 0 ,3 0 ,2 3 7 ,5 1 0 ,0 1*5 15 4 ,9 4 ,3 0 ,7 1 0 ,0 4 3 1 6 ,5 3 ,2 0 2 ,0 4 ,0 la 5 By 5 ,5 4 ,9 0 ,1 6 0 ,0 1 4 1 1 ,4 2 ,4 0 1 ,0 4 ,0 1 .5 N 100 01 _ 4 5 ,6 0 ,9 8 4 6 ,5 4 0 ,0 1 0 0 ,8 1970, 197 2 , 1974 Ofh - - 3 5 ,5 1 ,3 5 2 6 ,3 1 3 ,8 4 5 ,2 - -Ah 4 ,8 3 ,7 2 ,0 0 0 ,0 3 0 2 5 sO 0 523 5 ,5 1 0 ,0 1 ,5 AE 5 ,0 4 ,4 0 ,6 5 0 ,0 4 1 1 5 ,5 3 ,2 0 1 ,5 4 ,0 0 ,5 By 5 ,3 4 ,9 0 ,1 7 0 ,0 1 4 1 2 ,1 0 ,5 7 1 ,0 2 ,0 0 ,5 H 150 01 _ _ 4 5 ,9 1 ,0 6 4 3 ,3 5 0 ,4 1 0 0 ,8 1970, 1972, 1974 • Ofh - - 3 4 ,1 1 ,3 0 2 6 ,0 1 5 ,0 3 7 ,0 - -Ah 4 ,4 3 ,6 2 ,5 4 0 ,1 0 8 2 3 ,5 0 ,5 7 5 ,0 1 0 ,0 “i r:-s AE 5 ,1 4 ,5 0 ,7 7 0 ,0 4 8 1 6 ,7 0 ,5 7 2 ,0 4 , 0 0 ,5 Вт 5 ,4 4 ,9 0 ,2 0 0 ,0 1 2 1 6 ,1 0 ,5 7 1 ,5 4 ,0 1 ,5 H 100, К 100 01 « 4 7 ,8 1„02 4 0 ,9 4 8 ,4 1 1 3 ,6 1970, 1 9 7 2 , 1974 Ofh - - 3 5 ,8 1,26 2 8 ,4 1 6 ,4 5 2 ,8 - -Ah 4 ,7 3 ,3 2 ,1 8 0 ,1 0 8 2 3 ,0 0 ,5 7 5 ,0 8 , 0 2 ,0 AS 4 ,8 3*9 0 ,7 9 0 ,0 4 8 1 6 ,5 2 ,0 6 1 ,0 4 ,0 0 ,5 Br 5 ,4 4 ,9 0 ,3 6 0 ,0 1 8 1 6 ,6 0 ,4 5 1 ,0 4 ,0 1 ,0 N 100, P 100 01 _ 4 6 ,8 1 ,1 2 4 1 ,8 4 7 ,2 1 0 3 ,6 _ • 1970, 197 2 , 1974 Ofh - - 3 5 ,2 1 ,1 5 3 0 ,6 2 4 ,0 4 8 ,8 - -Ah 4 ,6 3 ,7 2 ,1 7 0 ,1 0 4 2 0 ,9 0 ,5 7 6 ,0 1 6 ,0 1 .5 AE 5 ,1 3 ,9 0 ,7 3 0 ,0 4 5 1 6 ,2 2 ,0 6 1 ,5 4 ,0 0 ,5 Вт 5 ,3 4 ,9 С, 21 0 ,0 1 7 1 2 ,4 0 ,5 7 1 ,0 4 ,0 1 ,0 К 100, P 10 0 , 01 - 4 5 ,9 1 ,2 5 3 6 ,7 5 3 ,2 1 1 3 ,6 . -К 100 1 970, 1 9 7 2 , Ofh - - 3 3 ,7 1 ,1 7 2 8 ,8 2 4 ,4 5 3 ,0 - -1974 Ah 4 ,5 4 ,0 1 ,9 2 0 ,0 9 1 2 1 ,1 1*14 9 ,5 1 0 ,0 2 ,0 AE 5 ,0 4 ,1 0 ,5 7 0 ,0 3 1 1 8 ,4 1*25 1 ,0 8 f 0 1 ,0 Вт 5 ,9 5 ,0 0 ,1 6 0 ,0 1 3 1 2 ,3 2 ,0 b 2*0 4 ,0 1 .5

współzależność m iędzy 5-letnim przyrostem przed naw ożeniem i po naw o­ żeniu jest zależna od zastosow anej kom binacji naw ożenia.

W tabeli 4 zestaw iono dane p rzeciętne dla całego drzew ostanu przed naw ożeniem oraz dane dla w ariantów naw ożenia na podstaw ie 30 drzew

106 В. Jan iszew sk i, A. K ow alkow ski c d . t a b e l i 1 1 " ■3 — T - --5" b” ' T ■■■s... . . . T . . 10 ""Il "" H 100, P 100, 01 4 5 ,4 1,20 3 8 ,0 48,0 1 0 5 ,3 К 100, 1970, 1972,Mg 30; Ofh - - 3 5 ,5 1 ,2 5 2 8 ,4 20,2 5 5 ,0 - -1974 Ah 4 ,5 3 ,4 2 ,2 3 0 ,1 0 5 21,2 1 ,8 3 4 ,0 10,0 3 ,0 AS 4 ,9 4 ,3 0,56 0 ,0 3 2 1 7 ,5 2,06 1,0 4 ,0 0 ,5 Вт 5 ,5 4 ,7 0 ,1 9 0,016 1 1 ,9 2,96 2,0 4 ,0 0 ,5 1 100, P 100 01 4 5 ,4 1,00 4 5 ,4 4 5 ,6 1 0 1 ,5 _ К 100, Hg 30; Ca 2000: Ofh - - 3 4 ,5 1,26 2 7 ,5 3 3 ,0 5 0 ,0 - -1970, 1972, Ah 5*2 3 ,9 2 ,2 8 0 ,0 9 3 2 4 ,5 1 ,4 8 3 ,0 4 8 ,0 3 ,0 1974 _{AS 5 ,4 4 ,2 0 ,7 3 0 ,0 4 1 1 7 ,8 0 ,8 0 1,0 4 ,0 1 ,5} Вт 5 ,2 4 ,2 0,13 0,013 1 4 ,6 0 ,4 5 1,0 4 ,0 0 ,5 H 100, P 1 0 0 , 01 _ _ 4 5 ,5 1 ,0 9 4 1 ,7 4 4 ,4 9 5 ,4 _ К 100, 1970, 1972,Ca 2000 Ofh - - 3 0 ,8 1,10 2 8 ,0 2 6 ,4 46,8 - -1974 Ah 4 ,4 3 ,8 1 ,8 1 0 ,0 9 0 20,1 2,06 4 ,5 16,0 1 ,5 AB 5 ,2 4 ,3 0 ,5 4 0 ,0 3 5 1 5 ,4 0 ,9 1 1,0 4 ,0 1,0 Вт 5 ,3 5 ,0 0 ,1 9 0 ,0 1 5 12,6 1 ,2 5 1 ,5 4 ,0 0 ,5 H 100 01 _ _ _{46,8 1,21 3 8 ,9 4 4 ,4 8 7 ,6} 1970, 1972 1971, Ofh - - 3 4 ,6 1 ,0 5 3 2 ,9 1 4 ,6 3 6 ,6 - -Ah 4 ,7 3 ,8 1 ,5 2 0 ,0 7 1 2 1 ,4 0 ,5 7 6,0 8 , 0 1 ,5 AS 5 ,1 4 ,0 0 ,5 4 0 ,0 3 2 1 6 ,9 2 ,2 9 1,0 4 ,0 1,0 Вт 5 ,4 4 ,9 0 ,1 3 0 ,0 0 9 1 4 ,4 1 ,2 5 1 ,5 4 ,0 0 ,5 H 50 01 _ 4 6 , 2 0 ,9 5 48,6 4 0 ,2 8 8 ,8 _ _ 1970, 1972 1971, Ofh - - 3 6 ,9 1 ,2 4 2 9 ,8 2 0 ,4 5 3 ,2 - -Ah 4 ,6 3 ,8 1 ,7 4 0 ,0 8 0 21,8 1 ,1 4 7 ,5 16,0 1 ,5 AS 5 ,1 4 ,1 0 ,5 7 0 ,0 3 7 1 5 ,4 0 ,4 5 1,0 4 ,0 0 ,5 Вт 5 ,5 4 ,7 0 ,1 9 0,016 1 1 ,9 2,06 1 ,5 2,0 0 ,5 S 100

,

z dw u poletek w każdej kom binacji. P rz y ro st miąższości drzew ostan u w 5-leciu na 1 ha obliczono ze wzoru:

gdzie:

I G — p rzy ro st pow ierzchni p rzek ro ju d rzew ostanu na 1 ha,

V — miąższość całego drzew ostanu n a 1 ha = 307,609 m 3,

G — pow ierzchnia p rze k ro ju drzew ostanu na całej pow ierzchni dośw iad­

T a b • 1 a 2 Zestawienie wyników pomiaru drzew w poszezegćlnyoh. kombinacjach

doświadczenia

Speoification of résulte of thee measurements In fertilisation treatments of the experiment

Kombinacja /wariant/ Pol« 2 powtó?le ­ nia ary Plot ef the area a# О Liczba

dr sew Przeeiotna powierz­ chnia prze­ kroju - m2 Przecietna pier śni oa , OB' Mean

Przeciętny przyrost pierónioy Mean Inorement of diameter . at the breast level /cm/ Treatment Ih N I of tree« Mean area of the oross-inorement of disas­ ter at the przed nawożeniem

before fertilization po nawo- ieniu tl Ł If* petitions ares •ectiom m 2 breast level cm 10-letni 10-yeas 5-letni 5-year fertili­ zation 5-letni. 5-yea* 0 18 67 0ff323 20,3 2,4934 1,2144 1,4794 Ж 50. 1970, 1972, 1974 10 65 0t037T 21,3 2,4348 1,1594 1,2914 I 100 1970, 1972, 1974 10 64 0,0393 22,5 2,2674 1,1306 1,4794 I 150 1970. 1972, 1974 10 52 0,041* 22,8 2,2246" 1,0348 1,2920 I 100, E 100 1970, 1972, 1974 10 77 0,0377 21,3 2,1449 1,0314 1,3266 Ж 100*, P 100 1970, 1972, 1974 10 63 0,0403 22,6 2,5286 1,2366 1,7606 Ж 100, P 100, E 100 1970, 1972, 1974 18 73 0,03*7 22,2 2,0886 0,9954 1,3840 Ж 100, P 100, E 100, Mg 30 1970, 1972, 1974 10 72 0,0382 22,8 2,0540 1,0046 1,3366 Ж 100, P 100, E 100 Mg 30, Ca 2000 1970, 1972, 1974 10 71 0,0367 21.6 2,3806 1,1386 1,3806 Ж 100, P 100, E 100 Ca 2000 1970, 1972* 1974 10 87 0,0302 19,6 2,5326 1,2728 1,7566 Ж 100 1970, 1971, 1972 10 55 0,035« 21,6 2,6340 1,2914 1,6340 Ж 50 1970, 1971# 1972 10 78 0,0307 19,8 2,8280 1,4194 1,7800 Ж 100, Р 100, Е 100 Са 2000 1970 10 65 0,0394 22,4 2,1660 1,0594 1,3026 Ж 100, Са 2000 1970, 1972, 1974 10 84 0,0355 21,3 2,3726 1,1680 1,5966 Przeciętna Mean 69,5 0,03678 21,6 _{2,367762 1,153096 1,482904} Standard /S/ Standard /S/ 9,64 0,0033 0,98$ 0,784 0,4154 0,6560

W PŁYW NAW OŻEN IA NA GLEBĘ

W prow adzenie naw ozów do gleby nie spowodow ało isto tniejszych zm ian kw asow ości z w y ją tk ie m w yraźnego zm niejszenia zakw aszenia w ko m b inacjach z w ap n em naw ozow ym (tab. 1). O dczyn gleby w po­ ziom ach A E i B v w ynoszący 4,4-4,9 osiągnął pH 5,2-5,4. W k o m b in acjach

В. Jan iszew sk i, A. K ow alkow ski

T a b e l a 3 Wyniki pomieru 5 - l e t n i e g o p r z y ro stu p ie r ś n ic y przed nawożeniem

i i : £ G t0 8 0- - v a n i u te g o z a b ie g u w p o sz cz e g ó ln y c h kom binacjach R é su lta o f th e 5 - y e a r increm ent o f th e diam eter a t th e b r e a st l e v e l b e fo r e and a f t e r f e r t i l i z a t i o n In p a r t ic u l a r tr e a tm e n ts Kombinacja /w a r ia n t/ i Treatment L iczba drzew próbnych Numbsr o f sample t r e e s 5^ -letn i p r z y r o s t przed nawożeniem 2! y cm Z, y - 5 -y e a r increm ent b e fo r e f e r t i l i z a t i o n i n cm 5 - l e t n i p r z y r o s t po nawożeniu S z cm £ z - 5 -y ea r increm ent a f t e r f e r t i l i z a t i o n in cm 0 30 1 8 ,2 2 * 2 ,1 9 E 50 1970, 1972, 1974 30 1 7 ,3 9 1 9 ,3 7 К 100 1970, 1 9 7 2 , 1974 30 1 6 ,9 6 2 2 ,1 9 Bf 150 1970, 1972, 1974 30 1 5 ,5 1 1 9 ,3 8 N 100, К 100 1970, 1972, 1974 30 1 5 ,4 7 1 9 ,9 0 N 100, P 100 1 970, 1972, 1974 30 1 8 ,5 5 2 5 ,0 6 ÏJ 100, P 100, К 100 1970, 19 7 2 , 1974 40 1 4 ,9 3 2 0 ,7 6 N 100, P 100, К 100, Kg 30 1970, 1972, 1974 30 1 5 ,0 7 2 0 ,0 5 H 100, P ICO, К 100 Mg 30, Ca 2000 1970, 1972, 1974 30 1 7 ,0 8 2 0 ,7 1 H 100, P 10 0 , К 100, Ca 2000 1970, 1972, 1974 30 1 9 ,0 8 2 6 ,3 5 H 100 1970, 1971, 1972 30 1 9 ,2 7 2 5 ,2 6 H 50 1970, 1971» 1972 30 2 1 ,2 9 2 6 ,7 0 H 100, P 10 0 , К 100, Ca 2000 1970 30 1 5 ,8 9 1 9 ,5 4 N 100, Ca 2000 1970, 1972, 1974 30 1 7 ,5 2 2 3 ,9 5 Hazeä - T o ta l 420 2 4 2 ,1 5 3 1 1 ,4 1

naw ozow yuh bez w apnow ania odczyn w a h a się od pH 4,4 do 5,2, nie w ykazu jąc określonych zależności z zastosow anym i zabiegam i. W sto­ su nkach ilościow ych su b stan cji organicznych i azotu nie stw ierdzono w yraźnego w pływ u naw ożenia m ineralnego z w y ją tk ie m poziom u ściółki

Ol, w k tó ry m w e w szystkich kom bin acjach naw ozow ych stosunek С : N

u legał poszerzeniu. Je d n ak zaw artość su b stan cji organicznych w zrosła w poziom ach OZ, A h , AE, i B v w poró w n aniu z kom binacją zerow ą. W poziom ach O fh n ato m iast po zastosow aniu w ap n a z reg u ły zaw artość

T a b e l a Dano p r s e c ię t n s d la drzewoótai-a przed nawożeniem A 1 po naw ożeniu В

Average data f o r a tr e e sta n d b e fo r e A one a f t e r В f e r t i l i z a t i o n

Kombinacja Pi-cy-roü t p i e r ś -n ic y D la p r z e c ię tn e g o drzewa przekrojow ego 1Элч1 *ifA«ÉA MA л«

P r z y r o sty drzewc at&nu Tree etand Increm ents /w a r ia n t / i. ui. «и а тих а g, ^ tr e e p o w lerzch - m lą ż e z o ś ć а ' / Ь л t h i cime аз n^/ka z w ięk sz a n ie p r z y r o s tu pow ierzch n i p r z e k fo ju % Kzotsih o f th e с г о з в - - s o o t i o n a rea increm ent % Treatm ent cm I u o r o - mont o f diame­ t e r a t th e b r e a st l e v e l OB p i e r ś -n ic a om diame­ t e r a t th s b r e a st l e v e l p r z e c ię tn a pow ierzch ­ n ia p r a e - k ro ju average с г о в з - - s e c t l o n a r ea c a 2 p r z y r o s t po­ w ie r z c h n i p r z ek ro ju -Increm ent o f th e a r ea o f th e o r o s s - - s e c t i o n a t th e o r o a et l e v e l , cm2 zuLaL p rzek ro ju m2/h a СГ0ЕЗ-- s e o t i o n a rea m2/h a A ./p r z e d nawoże­ niem / A ./b e fo r e f e r t i ­ l i z a t i o n / B. 0 1 .1 5 2 0 ,4 5 3 6 6 ,4 3 6 2 3 7 ,9 8 2 ,6 2 7 7 4 1 2 2 ,7 7 3 3 1 ,4 0 2 0 ,2 0 320 ,4 7 4 6 4 5 ,9 6 1 5 3.1 7 9 9 4 5 2 7 ,5 5 9 0 10 0 ,0 0 H 50 1970, 1 9 7 2 , 1974 1 ,2 8 2 0 ,3 2 3 2 4 ,2935 4 2 ,1 4 2 7 2,9 1 5 7 4 8 2 5 ,2 6 9 3 9 1 ,6 9 N 100 1970, 1 9 7 2 , 1974 1 ,5 0 20 о 10 317 ,3 0 9 4 4 9 ,1 2 6 8 3,39893* 2 9 ,4 5 6 9 1 0 6 ,8 3 H 150. 1970, 1 9 7 2 , 1974 1 ,4 1 2 0 ,1 9 3 2 0 ,1 5 7 4 4 6 ,2 7 8 8 3 ,201891 2 7 ,7 4 9 2 1 0 0 ,6 9 Ьт 700, К 100 1^70, 19 7 2 , 1974 1 ,4 6 2 0 ,1 4 318,5736 47,8 6 2 6 3,311470 2 8 ,5988 1 0 4 ,1 4 S 100, P ICO 1970, 19 7 2 , 1974 l , 5 6 x 2 0 ,0 4 315 ,4 1 7 9 5 1 ,0 1 3 3 3,5 2 9 8 0 3 30,5 9 1 0 1 1 1 ,0 0 Я 100, P ICO, К ЮО 1970, 1572, 1974 l , 5 5 z 2 0 ,0 5 3 1 5 ,7328 50,7031 3 ,506041 30,4024 1 1 0 ,3 2 ïï 100, P 1 00, i: 100, Hg 3ü 1970, 1972, 1974 1 ,5 2 2 0 ,0 3 316 ,6 7 8 3 4 9 ,7 5 7 9 3,442600 2 9 ,8 3 5 3 1 0 8 ,2 6 H 10 0 , ? 1 0 0 ,К 100, Mg 30, Cä £ü00 1970, 13 7 2 , 1974 1 ,4 0 ПО, 20 320,474b 4 5 ,9 6 1 5 3 ,179945 2 7 ,5550 1 0 0 ,0 0 Ж 10 0 , P ICO, К IOC; Cg 2000 1970, 197 2 , 1974 1 ,6 4 ^ X 9,9;3 3 12,9096 53,^266 3,793345 32*0950 1 1 6 ,4 6 H ICO 197'J» 1971, 1972 1 ,5 5 * 2 0 ,0 5 315 ,7 3 2 8 5 0 ,7 0 3 4 3,508016 30,4 0 2 2 1 1 0 ,3 2 Ж 50 1970, 1971, 1972 1 .4 7 2 0 s13 3 1 8 .2 5 7 3 48 ,1 7 8 9 3 ,3 3 3 3 5 3 28,3385 1 0 4 ,8 2 5 100, P 10 0 , К 1 0 0 , Ca 2000 1970 1 .4 3 2 0 ,1 7 319 ,5 2 3 4 4 6 ,9 1 2 3 3,245756 2 0 ,1 2 9 3 1 0 2 ,0 7 N 100, Ca 2000 1 970, 1 9 7 2 , 1974 1 .5 8 2 2 0 ,0 2 3 1 4 ,7 8 8 6 5 1 ,6 4 7 6 3.5 7 3 3 4 2 3 0 ,9 6 8 4 1 1 2 ,3 7

Wskaźnik p r z y r o s tu p o w ierzch n i p rzek ro ju drzew ostanu na 1 ha r . 0 , 0

^ ^ ^ . a / l ha ■ . 6 9 1 .8 7 4 9 Index o f th e o r o s s - s e c t i o n a r ea o f t r e e s per 1 he let are q 0366436 1 40

Wskaźnik p r z y r o s tu m ią ż s z o ś c i drzew ostanu na 1 ha

Index o f th e c r o s s - s e c t i o n th ic k n e s s o f t r e e s per 1 h e k ta re

X ■ HUE — Ii*Séi)a

I . . 8,6665

G 35,4 9 3 9

su b sta n c ji organicznych m aleje. Z aw arto ść łatw o rozpuszczalnych fo rm fosforu i potasu m a ten d e n c ję w zro stu w k o m binacjach naw ozow ych, w k tó ry c h stosow ano te składniki, jed y n ie je d n a k w poziom ach O fh w yraźn iejsze różnice w y k a z u ją w szystkie kom bin acje naw ozow e w za­ w artości łatw o rozpuszczalnego w apnia. W poziom om ie A E np. kom bi­

п о В. Jan iszew sk i, A. K ow alkow ski

nacje naw ozow e nie w apnow ane w y k a z u ją około d w u - i p ó łk ro tn e zw iększenie zaw artości tego sk ład n ik a w form ie łatw o rozpuszczalnej, a w apnow ane — d w u - do dw u n asto kro tn eg o. Podobnie zaw artość łatw o rozpuszczalnego m agnezu w poziom ie A h w zrosła 3 -4 -k ro tn ie w ko m ­ binacjach N, P i K, zm alała n atom iast w większości przypad k ów w po­ ziomie AE. Po zastosow aniu naw ozu m agnezow ego stw ierdzono 6-k ro tn y w zro st zaw artości łatw o rozpuszczalnego MgO w poziom ie A h. O ceniając jed n a k zasobność gleb n a podstaw ie k ry te rió w p o trzeb naw ożenia ‘[2] stw ierdzam y, że zastosow ane naw ożenie nie spow odow ało w b ad an ej glebie istotniejszego trw ałego uzu p ełn ien ia łatw o rozpuszczalnych sk ład ­ ników.

W PŁYW N AW OŻENIA NA D RZEW OSTAN

Obliczone dane p rzeciętn e d la całego d rzew ostanu przed naw ożeniem oraz dane dla w a ria n tó w po naw ożeniu (tab. 4) w skazują, że jedyn ie w a ria n t N PK C a stosow any w d w u le tn ic h odstępach w y k azu je isto tne e fek ty c h a ra k te ry z u ją c e się zw iększeniem p rzy ro stu m iąższości o 16,5%. Isto tn ą różnicę p rzy ro stu stw ierdzono także w w aria n c ie NCa stosow anym w odstępach dw uletnich. Z w iększenie p rzy ro stó w m iąższości od 10 do ll°/o, zbliżające się do poziom u istotnego, stw ierdzono rów nież w w a ria n ­ tach naw ożenia N P i N P K stosow anego w odstępach d w u letnich , a także w w arian cie N 100 p rzy corocznym naw ożeniu.

Stosunkow o niew ielkie zw iększenie p rzy ro stu m iąższości od 2 do 6°/o osiągnięto w kom b inacjach naw ożenia N 100 i N K stosow anego w od­ stępach d w u le tn ic h oraz corocznie w w ariancie N PK C a. Bez efek tu pozostało naw ożenie N 50 kg, N 150 kg oraz N PK M gCa stosow ane trz y ­ k ro tn ie w odstępach dw u letn ich . B rak efek tu w p rzy p a d k u trzy k ro tn eg o naw ożenia N 150 kg oraz N PK M gCa n ależy tłum aczyć zróżnicow aniem populacji drzew ostanu.

N ależy rów nież nadm ienić, że po 3 -k ro tn y m naw ożeniu sąsiedniego drzew ostanu sosnowego daw kam i N 50, P2O5 80, K 20 120, C aC 03 2000 k g /h a po 7-letnim okresie uzyskano zw iększenie p rz y ro stu miąższości d rew n a w kom binacjach: N P K o 16,20%, N PK C a o 8,76%, oraz Ca o 6,26% [3].

PODSUM OW ANIE W YNIKÓW

P ięcioletnie b adania nad w p ły w em ró żn ych daw ek naw ożenia azoto­ wego w yk azały częściowo isto tn y w p ły w n a środow isko gleby rdzaw ej bielicow anej i n a p rzy ro st m asy d rew n a d rzew ostanu sosnowego 50-let- niego I k lasy bonitacji. Z b y t k ró tk i okres obserw acji, p rzy o statn im pow tórzeniu naw ożenia w ro k u 1974 (bądź 1973), nie pozw ala na ustalen ie optym alnego efek tu zarów no w środow isku glebow ym , jak i w drzew o­ stanie. W iadom o jed nak, że zastosow ane naw ożenie w y w iera w ielo k ieru n ­ kow y n atych m iasto w y w p ły w n a środow isko leśne. P rzy czy n ia się ono do

zw iększenia m asy opadu roślinnego w poziom ie Ol i do inten sy w niejszej ak u m u la cji p ró ch n icy w poziom ach A h , A E i B v. P rócz tego naw ożenie re g e n e ru je d y nam ikę w odną siedlisk leśnych, od k tó re j w edług F ło ro w a fl] zależy ich pro duktyw ność. P rz y zubożonym bilansie składn ikó w w za­ gospodarow anym lesie najlepsze e fe k ty d a je pełne naw ożenie m in eraln e. P ozy ty w n e w y n ik i uzy sk an e p rzez zastosow anie kom binacji N PK C a, N P K , N P i NC a w daw k ach N 100, P 100, К 100 i C a C 03 2000 kg n a h e k ta r w trz y k ro tn y m pow tó rzen iu są p otw ierdzeniem w niosku U l r i c h a i w spółpracow ników [6] o konieczności w yrów nyw ania u jem ­ nego b ilan su Ca, P i К w d rzew o stan ach gospodarczych n a ubogich glebach w y tw o rzo n y ch z piasków . W skazują one jednocześnie na n ie­ dobory azotu, p o tasu i fosforu w b a d an y ch glebach.

W stępne w nioski w y n ik ające z dośw iadczenia m ożna sform ułow ać następująco.

1. Zastosow anie w ieloskładnikow ego naw ożenia N P K C a p ow oduje in ten sy fik ację obiegu su b sta n c ji organicznych i zw iększa ich ak u m u lację w poziom ach m in e raln y c h gleb rd zaw y ch bielicow anych.

2. S tatystycznie istotne zw iększenie p rzy ro stu m asy drew na w yno­ szące 16,46% w sto su n k u do kom bin acji zerow ej uzy sk an e po naw ożeniu N PK C a, a tak że isto tn e i bliskie isto tn em u zw iększenie p rzy ro stu , w y ­ noszące 10-12% , a uzyskane w kom binacjach N, N P, N P K i NCa, w skazują na niedobory azotu, fosforu, p o tasu i w ap nia w naw ożonych glebach.

3. Z w iększenie p rzy ro stu m asy d rew n a poniżej 10%, p rzy jednocześnie w y raźn y m w pływ ie m elio racy jn y m n a środow isko glebow e, uzyskano w kom bin acjach N PK M g, N K w d w u le tn ic h pow tórzeniach, N P K C a jednorazow o i N 50 kg corocznie. D aw ki N 50 kg w dw u letnich p ow tórzeniach w p ły n ę ły jed y n ie n a środow isko glebow e. Te sam e daw ki stosow ane corocznie spow odow ały zw iększenie p rz y ro stu m asy d rew n a o około 4,8% .

4. P rzed staw io n e w y n ik i b a d ań ze w zględu n a zbyt k ró tk i okres trw an ia dośw iadczenia należy tra k to w a ć jako w stępne rozpoznanie.

L IT E R A T U R A

[1] F ł o r o w R. J.: G id ro tierm iczesk ij reżim i p ro d u k tiw n o st lesow je stie stw ie n - nogo proischożdienija. L esow iedienije 1975, 3, 21-28.

[2] J a n i s z e w s k i B., K o w a l k o w s k i A.: W stępne w ytyczne naw ożenia lasu. I n s ty tu t B adaw czy L eśnictw a, W a rsza w a -S ęk o c in 1974.

[3] J a n i s z e w s к i B., K o w a l k o w s k i A., K r ó l i k o w s k i L.: B ad an ia gleboznaw cze i opracow anie m etod naw ożenia gleb leśnych pod u p raw am i, m ło d n ik am i i d rzew ostanem . D o k u m en tac ja IBL, 1975.

[4] K r ó l i k o w s k i L.: In flu e n ce of a single ap lica tio n of m in e ra l fe rtiliz e r in th e cu ltiv a tio n of p in e tre e s in th e chief fo re st d istric t B a rte l W ielki and W an ­ da. T ra n s, of th e In t. C ongr. of Soil Sei. P a ris 1966.

[5] K r ó l i k o w s к i L.: D üngung von W ä ld e rn in P olen. T agungsber. der DAL 50, 1962, 227-236.

1 12 В. Jan iszew sk i, A. iKo w alko wis ki

[6] U l r i c h В., M a y e r R., S o m m e r U.: Ü ber R ü ck w irk u n g en der W irt­ sc h a ftsfü h ru n g ü b e r den N ä h rsto ffh a u sh a lt au f die L eistu n g sfäh ig k e it der S ta n ­ dorte. F o rsta rc h iv 1975, 1, 5-8. Б. Янишевски, A. Ковальковски П Р Е Д В А Р И ТЕ Л ЬН Ы Е Р Е З У Л Ь Т А Т Ы ИССЛЕДОВАНИ Й ПО В Л И Я Н И Ю М И НЕРАЛЬНОГО У Д О Б РЕ Н И Я Н А П О Ч В Ы И П РИ Р О С Т Ы СОСНОВОГО ДРЕВОСТОЯ В Н А ДЛ ЕСН И Ц ТВ Е ХОЙНОВ О тделение почвоведения и удобрения, Н ауч н о-и сслед овательски й институт лесного хозяйства, В арш ава-С енкоцин Р е з ю м е П ятилетние и спы тания р азн ы х доз и сочетаний м инерального удобрения вы явило сущ ественность их в л и ян и я на среду р ж а в о й подзолистой почвы об­ разованной из м ощ ны х ф л ю в и о гл ац и а ль н ы х песков и к а прирост древесной м ассы в 50-летнего возраста сосновом древостое первого бонитета. П рим енен­ ное удобрение благоприятствовало увеличению м ассы растительного опад а б горизонте Ol и более интенсивном у аккум ули рован и ю перегноя в горизонтах А /г, А Е и B v. В вар и ан та х с и звесткованием п онизилась кислотность почв; удобрение N PK содействовало увеличению со д ерж ан и я легкораствори м ы х ф орм Ca, Mg и К в почвах. Т роекратн ое внесение N 100, Р 100, К 100 и Са 2000 кг на га в д в ухл етн и х и н тер вал ах весьм а сущ ественно повы сило прирост д ре­ весины — на 16,4% в течение 5 лет от н ач а л а удобрения. С ущ ественное и близ­ кое сущ ественному увели чен и е приростов древесины , составляю щ ее 1 0- 1 2% в в ар и ан та х N, NP, N PK NCa было отмечено троекратно в н азван н ы х и н тер вал ах времени при дозе отд ельн ы х элем ентов равной 100 кг а Са 2000 кг на га. П о­ вы ш ение прироста древесины менее 10%, но при отчетливом улучш аю щ ем влиянии на почвенную среду, было отмечено в вари ан те N PK M g и N P трое­ кратно в д в ухлетн и х ин тервалах, N PK C a — однократно и троекратно N 50 кг ежегодно. В. J A N IS Z E W S K I, A . K O W A L K O W S K I

PR ELIM IN A R Y R ESU LTS O F IN V E STIG A TIO N CO N CERNIN G THE E FFEC T OF M IN ER A L F E R T IL IZ A T IO N ON S O IL AND ON P IN E W OOD INCREM ENTS

IN TH E FO R EST D IS T R IC T CH O JN Ó W

D ep a rtm e n t of Soil Science and F ertilizatio n , F o re st R esearch In stitu te of W a rsza w a -S ęk o c in

S u m m a r y

T he fiv e -y e a r in v e stig a tio n s on th e effect of d iffe re n t ra te s an d com binations of m in e ra l fe rtiliz e rs pro v ed a sig n ific a n t effect on th e podzolized ru s ty soil deve­ loped fro m d ilu v ial sa n d s an d on th e w ood b u lk in c re m en t in th e 50 y ears old p in e sta n d of th e 1st b o n ita tio n class. T he fe rtiliz a tio n applied c o n trib u ted to an in ­ crease of litte r in th e Ol horizon an d to an in te n sific atio n of th e h u m u s ac cu m u ­ la tio n in th e A H , A E and B v horizons. In tr e a tm e n ts w ith lim in g a decrease of th e soil acid ity and in th e O fh horizon a decrease of th e organic m a tte r co n ten t w as

observed. The N PK fe rtiliz a tio n led to an in crease of rea d ily soluble Ca, Mg and К com pounds in soils. The th ree fo ld fertiliza tio n w ith N — 100, P — 100, К — 100 and Ca — 2000 kg p er h e c ta re at tw o -y ea r in te rv a ls resu lted in a sig n ifican tly high wood b u lk in c re m en t by 16.4°/o in th e perio d of 5 y ea rs since th e fertiliza tio n s ta rt. A sig n ifican t or n e a rly sig n ifican t wood bu lk increm ent, am ounting to 10-12%, has been a tta in e d in th e tre a tm e n t of the ithreefold N, N P, NPIK and NCa fe rtiliza tio n applied at tw o -y e a r in te rv a ls at th e r a te of p a rtic u la r elem ents (NPK) by 100 kg an d of Ca of 2000 kg p e r h ectare. An in c re m en t of th e wood bu lk being less th a n 10% , at a sim u ltan eo u s im proving effect on the soil m edium , has been o btained in th e tre a tm e n ts of th e N PKM g and NP fe rtiliza tio n , rep e ate d every tw o years, as w ell as of th e N PK C a fe rtiliz a tio n applied once and of the N fertiliza tio n applied ev ery y ea r a t the ra te of 50 kg per hectare.

M gr B olesław Ja n isze w sk i I n s ty tu t B a d a w czy L eśn ic tw a w S ęko cin ie