Problemy dofyczące radców prawnych

Waldemar Niemotko

Problemy dofyczące radców

prawnych

Palestra 14/11(155), 7-18

1970

Problemy dofyczqce radców prawnych

I. W IELO ŚĆ U N O R M O W A Ń PRA W N Y CH

A kty p ra w n e k o n sty tu u ją c e zaw ód rad cy p raw n eg o na now ych za sa d ach rodziły się pow oli i z nam ysłem . T ak więc:

— w 1961 r. prom ulgow ano p rzepisy dotyczące obsługi p ra w n e j p rze d sięb io rstw pań stw o w y ch , zjednoczeń oraz b anków państw ow ych

— w 1962 r. u n orm ow ano org an izację obsługi p ra w n e j w tych je d n o stk a ch 1 2; — w 1963 r. w y d an o p rzepisy w sp raw ie w y n ag ra d z a n ia rad có w p ra w n y c h i r e ­

fere n tó w p ra w n y c h .3

N ow e zasady obsługi p ra w n e j objęły se k to r sp ó łd z ie lcz y 4 oraz stow arzyszenia p ro w ad zące działalność gospodarczą.

K ierow nicy reso rtó w i urzędów c e n traln y c h oraz p rezy d ia w ojew ódzkich ra d n a ­ rodow ych i m ia st w ydzielonych sk o rzy stały z p rzy z n an ej im p rze p isem § 3 ust. 1 p k t 1 za rząd zen ia n r 62 delegacji do w y d an ia in stru k c ji, k tó re m ia ły uw zględnić „szczególne po trzeb y i w a ru n k i działalności podpo rząd k o w an y ch im zjednoczeń i p rze d sięb io rstw w zak resie obsługi p r a w n e j”. P o stan o w ien ie § 3 u st. 1 p k t 2 z a rz ą ­ dzenia n r 62 um ożliw iło kiero w n ik o m reso rtó w i urzędów c e n tra ln y c h w p ro w a d z a ­ nie — za zgodą P re ze sa B ady M inistrów — odchyleń od w yty czn y ch dotyczących o rg an iz ac ji obsługi p ra w n e j p rzedsiębiorstw .

Z d arza ły się w y p a d k i stosow ania d aleko idącej w y k ła d n i fu n k c jo n a ln e j. I ta k przepis § 4 ust. 2 u ch w ały n r 533 zak reślił ram y d elegacji u sta w o w e j k iero w n ik ó w reso rtó w do m o d y fik a cji te j uchw ały w yłącznie do k w estii ro zszerzenia listy spraw , w k tó ry ch d y rek to rzy p rzed sięb io rstw pow in n i zasięgać opinii p ra w n e j. Tym czasem p o stan o w ien ie § 3 in s tru k c ji stan o w iącej załącznik do zarząd zen ia n r 50 M in istra H an d lu Z agranicznego z d n ia 1 sie rp n ia 1963 r. w sp raw ie zasad obsługi p ra w n e j w p rze d sięb io rstw a ch h a n d lu zagranicznego (Dz. Urz. MHZ N r 16, poz. 125) p o sta ­ w iło rad c o m p ra w n y m przed sięb io rstw h a n d lu zagranicznego d o d atk o w e k ry te riu ń i

1 U c h w a ła n r 533 R a d y M in is tró w z d n ia 13 g r u d n ia 1961 r . w s p r a w ie o b s łu g i p r a w n e j p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o w y c h , z je d n o c z e ń o ra z b a n k ó w p a ń s tw o w y c h (M on. P o l. N r 96, poz. 406). * 2 Z a rz ą d z e n ie n r 62 P re z e s a R a d y M in is tró w z d n ia 3 lip c a 1962 r. w s p r a w ie o g ó ln y c h z a s a d o r g a n iz a c ji o b słu g i p r a w n e j p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o w y c h , z je d n o c z e ń o ra z b a n k ó w p a ń s tw o w y c h (M on. P o l. N r 57, poz. 270). * 3 U c h w a ła n r 400 R a d y M in is tró w z d n ia 10 g r u d n ia 1363 r. w s p r a w ie z a s a d w y n a g r a ­ d z a n ia r a d c ó w p r a w n y c h i r e f e r e n tó w p r a w n y c h z a tr u d n io n y c h w p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń ­ s tw o w y c h , z je d n o c z e n ia c h o ra z w b a n k a c h p a ń s tw o w y c h (M on. P o l. N r 94, poz. 438). 4 U c h w a ła P re z y d iu m N a c z e ln e j R a d y S p ó łd z ie lc z e j z d n ia 2 s ty c z n ia 1963 r. w s p r a w ie o b s łu g i p r a w n e j s p ó łd z ie ln i i ic h z w ią z k ó w (M on. S p ó łd z ie lc z y n r 1, poz. 1).

8 W a l d e m a r N l e m o t k o N r 11 (155)

(p odyktow ane po trzeb am i p ra k ty k i) w postaci w y k az an ia się odpow iednią z n a jo ­ m ością p ra w a obcego i języków obcych.

Z jednoczenia otrzy m ały n a mocy § 3 u st. 1 p k t 2 za rządzenia n r 62 — u p o w aż n ie­ nie do w y d a n ia d odatkow ych in s tru k c ji w ykonaw czych, d y rek to ro m zaś zjednoczeń i p rze d sięb io rstw p rzyznano w § 3 ust. 3 zarządzenia n r 62 p raw o tra k to w a n ia w y ­ tycznych w sp raw ie w y k o n y w an ia obow iązków radców p ra w n y c h i re fe re n tó w p ra w n y c h (załącznik n r 2 do zarządzenia n r 62) jedynie ja k o ram ow ego w zo rca do o p raco w an ia w łaściw ych in stru k c ji d la podległych im jednostek. Było to p rz e ja w e m k o n se k w e n tn e j rea liza cji lin ii w ytyczonej p o stanow ieniem § 2 ust. 2 u ch w a ły n r 533, k tó ry w k ła d a ł w ręcz n a p rze d sięb io rstw a obow iązek u sta le n ia o rg an iz ac ji „sw ej o b ­ sługi p ra w n e j w sposób o d pow iadający w aru n k o m i potrzebom p rz e d się b io rstw a ” .

B ogactw o istn iejące j m ozaiki p ra w n e j w o m aw ianej dziedzinie m ożna sobie ty lk o w yobrazić, poniew aż n ik t dotychczas nie p o k u sił się o kom pleksow e p o ró w n a n ie rządzących o rg an iz ac ją obsługi p ra w n e j w Polsce zarządzeń resortow ych, in s tru k c ji i reg u lam in ó w . Z ad an ie to byłoby w dzięcznym polem do działan ia przed e w szy stk im dla Z rzeszenia P ra w n ik ó w P olskich. N ależałoby to tra k to w a ć jako pierw szą, p o d ­ staw o w ą fazę „k o d y fik a cji” p ra w a o rad c ach praw n y ch .

II. N IE D O M Ó W IE N IA L E G IS L A C Y JN E

O dnoszące się do radców p ra w n y c h ogólnokrajow e przepisy w y k a z u ją d y sp ro p o rc ję w u n o rm o w an iu poszczególnych m a terii. I ta k § 9 u chw ały n r 533 w p ro w a d ził d ro ­ biazgow o opraco w an y tr y b postępow ania w razie odm ów ienia przez p rez esa okręgo­ w ej k o m isji a rb itra ż o w e j d o konania w pisu d an e j osoby n a listę rad có w p raw n y c h . U chw ała p rze w id zia ła trzy in sta n c je odw oław cze, przy czym k o m p e ten c ję do u s ta ­ le n ia sk ła d u n ajw y ższej z nich pow ierzono P rezesow i R ady M inistrów . Z d ru g iej n a to m ia st stro n y nie rozw iązano szeregu problem ów o bard zo doniosłym znaczeniu p rak ty c zn y m .

A. R a d c a p r a w n y a d y r e k t o r p r z e d s i ę b i o r s t w a 5

P rz e d e w szy stk im n ie został do końca u stalo n y w zajem n y stosunek służbow y radcy p raw n eg o i d y re k to ra przed sięb io rstw a, a obow iązujące p rzep isy — sam ym sw ym brzm ien ie m — sta n o w ią tu zarzew ie konfliktów .

U ch w ała n r 533 w k ła d a w § 4 ust. 1 n a d y rek to ró w p rze d sięb io rstw obow iązek zasięg an ia opinii p ra w n e j w całym szeregu en u m eraty w n ie ta m w sk az an y c h w y ­ pad k ó w , a dyspozycja cytow anego ju ż p rzepisu § 4 ust. 2 u chw ały n r 533 um ożli­ w iła w y d a tn e rozszerzenie te j listy w poszczególnych re so rta c h gospodarczych. P is ­ mo okólne n r 101 P re ze sa R ady M inistrów z d n ia 15 m a ja 1952 r. (Mon. Pol. N r 67, poz. 1025) w k ład a , m.in. ta k że n a rad c ę praw nego, obow iązek p rze ciw d ziała n ia w d a ­ w a n iu się przez przedsiębiorstw o w procesy w ątp liw e lu b niepew ne.

5 P o ję c ie „ p r z e d s ię b io r s tw o ” u ż y w a n e j e s t w n in ie js z y m a r t y k u l e w z n a c z e n iu s z e ro k im , ta k im j a k r o z u m ie je p rz e p is § 1 u s t. l c y to w a n e g o z a r z ą d z e n ia n r 82; d o z a k r e s u te g o p o ję c ia w c h o d z ą t u w ię c z a ró w n o p r z e d s ię b io r s tw a p a ń s tw o w e , j a k i z je d n o c z e n ia , b a n k i p a ń s tw o w e o r a z in n e p a ń s tw o w e je d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e d z ia ła ją c e w e d łu g z a s a d r o z r a ­ c h u n k u g o sp o d a rc z e g o .

P ostan o w ien ie § 8 ust. 2 załącznika n r 2 do zarządzenia n r 62 — o ile nie zostało zaw czasu sk rzę tn ie p o m in ięte w treśc i in stru k c ji o pracow anej dla danego p rz e d się ­ b io rstw a — su g e ru je w ręcz obow iązek rad cy p raw n eg o za w iad a m ia n ia je d n o stk i o r­ gan izacy jn ej bezpośrednio n ad rz ęd n ej n a d d y rek to rem p rze d sięb io rstw a o w y p a d ­ k ach pow ażnego lu b uporczyw ego n aru sz a n ia p raw a.

A ja k p rz e d sta w ia się k w estia z a g w aran to w a n ia p ra w osobistych rad c y p raw nego, dzięki czem u m ógłby on zdobyć się n a odw agę w y d aw an ia w ła sn y c h sądów ? Owszem, przepis § 5 ust. 1 stanow i o bezw zględnym zakazie w y d a w a n ia rad c y p ra w n e m u „poleceń co do treśc i żąd an e j od niego opinii p r a w n e j” c. R an g ę pozycji rad cy p raw n eg o podnosi fa k t, że — stosow nie do § 3 ust. 1 załączn ik a n r 1 do za­ rząd zen ia n r 62 — m a on być sam odzielnym p rac o w n ik iem p rze d sięb io rstw a , podle­ gającym d y rek to ro w i p rze d sięb io rstw a lu b w yznaczonem u przez d y re k to ra zastępcy i za jm u jąc y m sam odzielne stanow isko w s tru k tu rz e o rg an iz ac y jn ej p rze d sięb io rstw a . A b stra h u ją c od fa k tu , że w reg u la m in a ch w ew n ętrzn y ch w ielu p rze d się b io rstw b ez­ ce rem o n ialn ie p odporządkow ano radców p ra w n y c h k iero w n ik o w i p io n u o rg a n iz a c y j­ nego (nazyw anego stą d czasem pionem o rg an iz ac y jn o -p ra w n y m ), n ik łe są szanse obrony pozycji rad c y p raw n eg o w w y p ad k u , gdy jego „nadgorliw ość” sp o tk a się z d e­ z a p ro b a tą d y re k to ra p rzed sięb io rstw a, w y ra ż a ją c ą się np. pom inięciem p rzy p rz y z n a ­ w a n iu n agród, podw yżek itp.

R etoryczny c h a ra k te r będzie m iało p y ta n ie dotyczące środków b ędących do d yspo­ zycji ra d c y p raw n eg o w zak resie rea liza cji w łożonych n a p raco d aw cę — p o sta n o ­ w ien iam i § 3 ust. 4 i 5 załącznika n r 1 do za rządzenia n r 62 — im p e raty w ó w w po­ staci zap ew n ien ia radcy p ra w n e m u pom ocy b iu ro w ej czy z a g w a ra n to w a n ia m u od­ pow iedniego pom ieszczenia jako niezbędnego w a ru n k u do w y k o n y w an ia jego dzia­ łalności * 7.

W ypow iedzenie um ow y o p rac ę z ra d c ą p ra w n y m lu b n a w e t ro zw iązan ie z nim um ow y bez w ypow iedzenia o k u p u je d y re k to r p rze d sięb io rstw a n iezb y t k ło p o tliw ą dla siebie czynnością w postaci za w iadom ienia o ty m e x post je d n o stk i n a d rz ę d n e j oraz p rez esa okręgow ej k om isji a rb itra ż o w e j (§ 15 ust. 1 i 2 u ch w a ły n r 533). W y­ d a je się, że n ajp iln ie jsz y m p o stu late m d oraźnym byłoby tu w p ro w a d ze n ie p rzep isu o dopuszczalności zw olnienia z p rac y rad c y p raw n eg o dopiero po u zy sk an iu zgody je d n o stk i n ad rz ę d n e j n a d przedsiębiorstw em , w k tó ry m rad c a p ra w n y je s t z a tr u d ­ n iony 8.

e K a te g o ry c z n e b r z m ie n ie c y to w a n e g o p r z e p is u p o d w a ż a ją s y g n a ły o c z ę s ty c h w y p a d k a c h n a c is k u w y w ie r a n e g o n a r a d c ę p ra w n e g o , a b y p ro w a d z ił p r o c e s w to k u in s t a n c ji c h o ć b y d la u z y s k a n ia „ p o d k ła d k i” w c e la c h k s ię g o w y c h (E. S a r n o w s k i : R a d c a p r a w n y n a c e n z u ­ r o w a n y m , „ P a l e s t r a ” 1967, n r 2, s. 78; R. M a r ę k : Z a d a n ia a d w o k a ta - r a d c y p r a w n e g o n a t l e u c h w a ły V Z ja z d u P Z P R , „ P a l e s t r a ” 1969, n r 5, s. 11; S. G o d l e w s k i : A n a liz a k a d r a d w o k a t u r y , „ P a l e s t r a ” 1969, n r 12, s. 12. Z re s z tą d y r e k to r o w i p r z e d s ię b io r s tw a p r z y s łu g u je u p r a w n i e n i e ( w y n ik a ją c e z ra m o w e g o p r z e p is u § 15 u s t. 2 z a łą c z n ik a n r 2 d o z a r z ą d z e n ia n r 62) d o w y d a n ia r a d c y p r a w n e m u p o le c e n ia z a ła tw ie n ia lu b p r o w a d z e n ia s p r a w y w sp o s ó b o d m ie n n y od o p in ii r a d c y p ra w n e g o , p o d je d n y m ty lk o w a r u n k ie m , a m ia n o w ic ie u c z y n ie n ia te g o w f o rm ie p is e m n e j.

7 O u c h y b ie n ia c h w ty m z a k r e s ie od d a w n a sy g n a liz o w a ło p iś m ie n n ic tw o p r a w n ic z e . P o r. R. M a r e k : N ie k tó r e p r o b le m y p r a c y z a w o d o w e j a d w o k a tó w - r a d c ó w p r a w n y c h w W a r­ s z a w ie , „ P a l e s t r a ” 1965, n r 7—8, s. 18.

8 W. D ą b ro w sk i w y s u n ą ł słu s z n y p o s tu la t, ż e b y o fa k c ie z w o ln ie n ia z p r a c y r a d c y p r a w ­ n e g o b ę d ą c e g o a d w o k a te m p rz e d s ię b io r s tw o z a w ia d a m ia ło w ła ś c iw ą r a d ę a d w o k a c k ą (W. D ą- b r o w s k i: A d w o k a c i- r a d c o w ie p r a w n i, ic h p o s tu la ty i s ta n o w is k o w a d w o k a tu r z e , „ P a l e ­ s t r a ” 1968, n r 4, s. 27).

10 W a l d e m a r N i e m o t k o N r 11 (155)

B. W y n a g r o d z e n i e

S topień uzależn ien ia rad c y praw n eg o od k ie ro w n ic tw a przedsiębiorstw a, o g ra n i­ czający z życiow ych w zględów intensyw ność jego działan ia jako czynnika strzeżen ia praw o rząd n o ści w przedsiębiorstw ie, u k az u je się w y ra źn ie w zakresie w y n ag ro d ze­ nia. D y rek to r ocenia — w m yśl p ostanow ienia § 2 ust. 2 uchw ały n r 400 — d ośw iad­ czenie zaw odow e rad cy p raw nego n ab y te w ciągu p racy w dziedzinie p ra w n e j oraz stopień jego p rzy d atn o ści do pracy. P rzepis o p rzy z n aw an iu radcy p ra w n e m u do­ datkow ego dw uprocentow ego w y nagrodzenia, liczonego od sum y w y g ra n e j w p ro ce­ sie z zag ran icą (§ 6 ust. 6 * uchw ały n r 400), uzupełniono w resorcie h a n d lu z a g ra ­ nicznego k la u zu lą , że „ocena korzystności w y ro k u i w arto śc i sporu należy do dy ­ re k to ra p rze d sięb io rstw a” 9, co raz po raz doprow adza do ro zstrz y g an ia dopiero na szczeblu m in iste ria ln y m w ątpliw ości, ja k ie n a su w a ją się głów nym księgow ym p rzed ­ siębiorstw .

P rzepis § 2 ust. 1 u chw ały n r 400, od którego oczekiw ano w zględnego w y ró w n a ­ n ia zarobków radców p raw n y ch , w p row adził w istocie znaczne zróżnicow anie tych zarobków , skoro uzależnił w ysokość zasadniczego w ynagrodzenia rad cy p raw n eg o od w ysokości zasadniczego w yn ag ro d zen ia p rzysługującego w dan y m zakładzie p ra c y n a stan o w isk u k ie ro w n ik a działu ekonom icznego (lub in n y m rów norzędnym ). W yższe zaszeregow anie było też uzyskiw ane przez w sta w ien ie całkiem now ych stan o w isk do ta b eli n o m e n k la tu ry służbow ej (np. rzeczoznaw ca p raw n y , rad c a p ra w n y -k o n s u l- t a n t ) 10.

O ile p rzepisy dotyczące w y g ra n y ch k rajo w y c h procesów czynnych u z a le żn ia ją w y p ła tę radcy p ra w n e m u dodatkow ego w yn ag ro d zen ia od w yegzekw ow ania p rz y są ­ dzonych kw ot, o ty le przepisy dotyczące procesów zag ranicznych elem ent te n p o ­ m ija ją m ilczeniem . W te j sy tu a cji bodziec m a te ria ln y oddziałuje na rad c ę praw n eg o jedynie do trzj^dziestego dnia od upraw o m o cn ien ia się orzeczenia lub ugody, k o ­ rzy stn y ch dla jego za k ła d u pracy. K w estia efektyw nego w yegzekw ow ania pieniędzy

z zagranicy pozostaw iona jest tym sam ym sferze obyw atelskiej sk ru p u latn o ści rad cy praw nego. D otychczas nie została przep ro w ad zo n a analiza, k tó ra p ozw alałaby n a ­ b ra ć przek o n an ia, że czynnik te n działa w każdym w y p a d k u z jed n ak o w ą sk u tecz­ nością.

P ośw ięcając w iele m iejsca sp raw ie dodatkow ego w y n ag ra d z a n ia radców p r a w ­ nych z ty tu łu w y g ra n y ch procesów k rajo w y c h i zagranicznych (§ 6 uchw ały n r 400), nie przew idziano żadnego a w a n taż u dla rad cy praw nego, k tó ry sw ą system atycznie p row adzoną działalnością p ro filak ty c zn ą oraz k o n se k w e n tn y m k ie ro w a n iem w y siłk u n a pozaprocesow e z a ła tw ian ie sp raw spornych u strzegł przedsiębiorstw o przed po ­ noszeniem kosztów p ro ceso w y ch ,« w y d atk o w an iem n a koszty podróży służbow ych, s tr a tą czasu pełnom ocnika procesow ego i św iadków itd. Z głębienie tego pro b lem u i znalezienie p rak ty c zn y c h rozw iązań byłoby w dzięcznym polem działania dla o rg a ­ nizacji polityczno-społecznych, a przed e w szystkim dla zw iązków zaw odow ych.

9 P a r a g r a f 6 u s t. 6 z a łą c z n ik a do z a rz ą d z e n ia n r 11 M in is tra H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o z d n ia 31 s ty c z n ia 1964 r. w s p r a w ie z a s a d w y n a g r a d z a n ia ra d c ó w p r a w n y c h i r e f e r e n tó w p r a w n y c h z a tr u d n io n y c h w p r z e d s ię b io r s tw a c h h a n d lu z a g ra n ic z n e g o (Dz. U rz. M H Z N r 3, poz. 18).

10 w r e s o r c ie h a n d lu z a g ra n ic z n e g o p rz e p is § 3 u s t. 2 z a łą c z n ik a d o c y to w a n e g o w y ż e j z a r z ą d z e n ia n r 11 w p ro w a d z ił m o ż liw o ść p r z y z n a n ia r a d c y p r a w n e m u p rz e z M in is tra H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o w y n a g r o d z e n ia a d p e r s o n a m w w y s o k o śc i d o 20 p ro c . od m a k s y m a ln e j s ta w k i je g o p ła c y z a s a d n ic z e j — s to s o w n ie d o § 1 z a łą c z n ik a n r 3 d o z a r z ą d z e n ia n r 37 M in is tra H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o z d n ia 3 c z e rw c a 1963 r. w s p r a w ie z a sa d w y n a g r a d z a n ia p r a c o w n ik ó w z a tr u d n io n y c h w p r z e d s ię b io r s tw a c h h a n d lu z a g ra n ic z n e g o (Dz. Urz. M H Z N r 10, poz. 91).

Z resztą ro zw ik ła n ie alem b ik u tru d n o ści w yrosłych w relacji: ra d c a p ra w n y — d y re k to r będzie w ym agało dużej dozy w nikliw ości, zw łaszcza w obec p o d y k to w an e j dobrze po jęty m i w zględam i gospodarczym i te n d e n c ji do w zm a cn ian ia pozycji dy­ r e k to r a w przed sięb io rstw ie.

C. S t r u k t u r a

S pośród zarzu tó w sta w ian y c h radcom p raw n y m w y b ija się n a czoło ten, k tó ry m ów i, że rad c a p ra w n y je st w p rzed sięb io rstw ie n ieu ch w y tn y czy w ręcz w yobco­ w a n y z jego środow iska. C zynnikiem przeciw d ziałający m tem u' z jaw isk u m iało być (np. w n ie k tó ry ch p rze d sięb io rstw a ch h a n d lu zagranicznego) w iąz an ie radców p r a w ­ nych za ściśle o k reślonym b iu rem branżow ym . Z w olennicy tego sy stem u a rg u m e n ­ tu ją , że ra d c a p ra w n y p o znaje w ten sposób lep iej specyfikę d a n e j b ran ż y i ty m ła tw ie j z n a jd u je w spólny język z handlow cem , k tó ry szuka u niego nie uczonego w yw odu p opartego dużą ilością cytatów , ale pom ocy w rozstrzygnięciu k o n k re tn e j k w estii, w y n ik a ją c e j często n a gorąco w to k u negocjow ania treśc i k o n tr a k tu z k lie n ­ tem zagranicznym . Z b y t późne zw rócenie się do rad c y p raw nego o opinię może uniem ożliw ić w yelim in o w an ie w ad liw ie użytych sform ułow ań lu b zastosow anych n iep re cy z y jn y ch pojęć. Łączy się to z koniecznością p rze łam a n ia tk w ią cy c h jeszcze tu i ów dzie n a d e r uproszczonych schem atów m yślow ych, tra k tu ją c y c h ra d c ę p ra w ­ nego jako czynnik h am u ją c y w y k o n an ie zadań planow ych p rze d sięb io rstw a , skoro sw ym i k ry ty cz n y m i uw ag am i i w ątpliw ościam i przed łu ża rozm ow y z k o n tra h e n ta m i i opóźnia zaw arcie um ow y. W iąże się to oczywiście z p roblem em podniesien ia ogól­ nego poziom u k u ltu r y p ra w n e j w społeczeństw ie.

O p ty m aln y m rozw iązaniem przedstaw ionego pro b lem u byłoby w iąz an ie radcy p raw n eg o z p ra c ą określonego b iu ra branżow ego dopiero po p rze jściu w szystkich in n y ch biu r branżow ych. Z apew niałoby to rad cy p raw n em u znajom ość specyfiki całego p rze d sięb io rstw a , um ożliw iając ty m sam ym k o rzy sta n ie w każd ej potrzebie z jego k w alifik acji, u ła tw ia ją c za stę p stw a itd.

N iezależnie od o b ra n e j w d an y m p rzed sięb io rstw ie w ew n ętrz n ej m ery to ry czn ej s tr u k tu r y p ra c y radców p raw n y ch , n ie należałoby rezygnow ać z lokalow ego w y­ o d ręb n ie n ia ko m ó rk i p ra w n e j z p rac o w n ik iem pom ocniczo-biurow ym , w yposażonej w n iezbędne d zienniki urzędow e i lite r a tu r ę p raw n ic zą oraz stw a rz a ją c ą w a ru n k i dla w za jem n ej k o n su ltac ji, w y m ian y dośw iadczeń, su b sty tu c ji itd. In aczej n ie sposób byłoby w yobrazić sobie w y p ełn ian ia dyspozycji § 3 ust. 4 i ust. 5 załącznika n r 1 do za rządzenia n r 62.

D. K o o r d y n a c j a

L iczne są p rze d sięb io rstw a o w ieloosobow ej obsłudze p ra w n e j. W sto su n k u do nich § 3 ust. 2 załączn ik a n r 1 do zarządzenia n r 62 dopuszcza różnorodność rozw iązań stosow nie do decyzji d y re k to ra , p odejm ow anej p rzy u w zględnieniu specyfiki p rz e d ­ się b io rstw a. Je d n y m z rozwuązań je st pow ierzenie jed n em u z radcówT p ra w n y c h k o ­ o rd y n a c ji obsługi p ra w n e j w p rzedsiębiorstw ie. R adcy p ra w n e m u p ełn iąc em u fu n k ­ cje k o o rd y n a to ra p rzy słu g u je — w m yśl § 5 ust. 1 uchw ały n r 400 — d o d atek w w y ­ sokości 5% w y n ag ro d ze n ia zasadniczego, p rzy czym w łaściw y m in iste r może za zgodą

12 W a l d e m a r N i e m o t k o N r 11 (155)

P rzew odniczącego K o m itetu P ra c y i P ła c przyznać d o d atek do 15% w ynag ro d ze­ n ia zasadniczego (§ 5 ust. 2 u ch w ały n r 400).

J e s t rzeczą ciekaw ą, że zarządzenie n r 62, k tó re ty le m iejsca pośw ięciło m .in. do­ raź n y m usługom p raw n y m , n ie określiło sta tu su ra d c y p ra w n e g o -k o o rd y n a to ra choćby w fo rm ie przepisów ram o w y ch (np. jako osobnego rozdziału w załączniku n r 2 do zarząd zen ia n r 62).

Do niedom ów ień legislacy jn y ch należy tak że pro b lem specjalizacji zaw odow ej rad có w p ra w n y c h oraz k w estia sta tu su p racow ników k om órek p ra w n y c h naczelnych i teren o w y ch organów a d m in istra c ji p ań stw o w e j. T em aty te z a słu g u ją na po św ięce­ nie im w ięcej m iejsca.

III. S P E C JA L IZ A C J A

P o stu la t sp ecjalizacji w ra m a c h zaw odu adw okackiego jest od la t przed m io tem z a in te re so w an ia naszej p ra sy p raw n ic zej n .

Z daniem b. dziek an a p a ry sk ie j ra d y adw o k ack iej A lb e r ta B ru n o is ustaw a f r a n ­ cu sk a z 1965 r. o zaw odow ych i m iędzyzaw odow ych zespołach cyw ilnych stw o rzy ła w a ru n k i do organ izo w an ia w ty m k r a ju sw oistych „poliklinik p ra w n y c h ”, w k tó ry ch k lie n t m ógłby o trzym ać rozw iązanie n a jb a rd z ie j n a w e t skom plikow anych k w e stii p raw n y ch dzięki zbiorow em u w ysiłkow i specjalistów . Co w ięcej, p raw n ic y m ieliby w ra m a c h jednego zespołu w spółpracow ać z p rze d staw ic ie lam i in n y ch zaw odów , n p , ze sp e cja listam i w dziedzinie k się g o w o ści* 12.

S am orząd adw okacki w Polsce pow ołał do życia w k ilk u n ajw ażn iejszy ch c e n tra c h gospodarczych k r a ju ad w o k ack ie zespoły specjalistyczne, k tó re się z a jm u ją p ro w a ­ dzeniem cyw ilnych sp raw cudzoziem ców dew izow ych.

S pecjalizacja osób sp ra w u ją c y c h fu n k c ję radcy p raw n eg o w jedn o stk ach gospo­ d a rk i uspołecznionej też istn ieje, gdyż dopom inało się o to życie. B ra k je st je d n ak dotychczas u reg u lo w a n ia tego zag ad n ien ia w fo rm ie in sty tu c jo n a ln e j. In n y m i słow y, nie w iadom o kto, kied y i w jak im try b ie może uzyskać m iano p ra w n ik a -sp e c ja lis ty oraz kto i w czyim im ieniu m a m u to m iano nadać.

A może nie m a ta k ie j potrzeby? Owszem, przepisy odnoszące się do radców p r a w ­ n y ch sy g n a liz u ją ak tu aln o ść pro b lem u w sposób niedw uznaczny. Czyni ta k zw łaszcza załącznik n r 1 do zarządzenia n r 62. J e s t tu m ow a o specjalizow anej (§ 3 ust. 2) alias w yspecjalizow anej obsłudze p ra w n e j (§ 10 ust. 5), osoby zaś d ziałające n a ty m polu ok reśla się m ianem w y b itn y c h specjalistów , szczególnie w y k w alifikow anych p ra w n ik ó w (§ 15 ust. 2) bądź niezbędnych specjalistów (§ 16 ust. 1). P rzep is § 2 ust. 1 lit. c za rząd zen ia n r 36 P re ze sa R ady M inistrów z d n ia 26 k w ie tn ia 1964 r. w s p ra ­ w ie w ytycznych dla w y k o n y w an ia obsługi p ra w n e j je d n o ste k g ospodarki uspołecz­ n io n e j przez zespoły adw okackie (Mon. Pol. N r 31, poz. 135) o p e ru je pojęciem „w y­ b itn y sp e c ja lista ”. N asuw a się p y tan ie, czy w tych w szy stk ich w y p ad k a ch nie w y ­ starczy ło b y po p ro stu użycie te rm in u : specjalista?

Te m ało na pozór znaczące niekonsekw encje term inologiczne św iadczą o b ra k u w y ra ź n e j koncepcji na om aw ian y te m at, a pom inięcie w zm ian k i o p ra w n ik a c h -sp e - cjalistac h p rzy om aw ian iu obow iązków rad cy p raw n eg o zjednoczenia (rozdz. II zał.

u W. N i e m o t k o: S p e c ja liz a c ja w a d w o k a tu r z e , „ P r a w o i Ż y c ie ” , 1964, n r 20, s. 4; Z. C z e r s k i : S p e c ja liz a c ja w a d w o k a tu r z e , „ P a l e s t r a ” 1965, n r 5, s. 1.

12 „ F o r u m ” z 1967 r ., n r 45, s. 20 w e d łu g : „ R é a lité s ” , 1967, p a ź d z ie r n ik , s. (?7 ( r e la c ja F r a n ­ ç o is S c h lo s s e ra ).

n r 2 do zarządzenia n r 62) stanow i potw ierdzenie tego negaty w n eg o w sw ych p r a k ­ tycznych n a stę p stw a c h przypuszczenia 13.

S p ecjalizacja w ram a ch zaw odów praw n iczy ch je st nieodzow na, ta k ja k od d a w ­ n a istn ie je już ona w n au k a c h technicznych, m edycynie, ekonom ii itd. F ak ty c zn a sp ecjalizacja — choć n ie u ję ta w fo rm ę in sty tu c jo n a ln ą — z n a jd u je zastosow anie w śród sędziów, p ro k u ra to ró w i notariu szy . Je d y n ie od rad cy p raw n eg o oczekuje się w ciąż, aby b yl „om nibusem ”. Z w iększa to oczyw iście jego d o raź n ą użyteczność dla przed sięb io rstw a, ale nie może stanow ić praw idłow ego rozw iązan ia w u ję ciu p e r s ­ pektyw icznym .

B ra k in sty tu cjo n aln e g o u reg u lo w a n ia sp raw y specjalizacji rad có w p ra w n y c h p rz y ­ czynia się do m ałej p opularności p rzep isu § 15 ust. 2 załącznika n r 1 do za rząd zen ia n r 62, k tó ry przecież zezw ala n a doraźne k o rzy sta n ie z usług sp e cja listó w zarów no w p o stępow aniu sądow ym , a d m in istra c y jn y m lu b arb itra żo w y m , ja k i w zakresie p o rad n ic tw a, o p iniow ania itd . 14 W stydliw a rez erw a m ogłaby być p rze łam a n a w ra z z w ykorzenieniem poglądu, jakoby p rzy zn an ie się rad c y p raw n eg o do nieznajom ości p rzepisu w specjalisty czn ej dziedzinie p ra w a św iadczyło n ie k o rz y stn ie o jego k w a li­ fik acjach w ogóle. Sam fak t, że n a praw o obro tu uspołecznionego sk ła d a ją się n a d e r liczne a k ty n o rm a ty w n e nie publik o w an e, pow inien przem aw iać w ta k im w y p a d k u n a korzyść ra d c y praw nego.

O pracow any z in ic ja ty w y K om itetu N au k i i T echniki w ykaz specjalności w r a ­ m ach poszczególnych za w o d ó w 15 stw a rz a ł szanse ta k że p raw n ik o m .

S pecjalizacja m ogłaby przede w szy stk im dotyczyć p ra w a dew izow ego, p o d atk o ­ wego, lokalow ego, spółdzielczego, tran sp o rto w eg o , pracy, ubezpieczeniow ego itd. S p e­ cy fika re g io n a ln a zadecydow ałaby o zain te re so w an iu ta k im i dziedzinam i p raw a, ja k p raw o m orskie czy górnicze. W reso rta ch gospodarczych, k tó ry c h p rze d sięb io rstw a w y k az u ją słuszne a s p ira c je do p rzy z n aw an ia im sam odzielności w zak resie u tr z y ­ m y w an ia bezpośrednich stosunków gospodarczych i handlow ych z zag ran icą, cieszy­ łyby się z pew nością pow odzeniem n a stę p u ją c e tem aty : p odm ioty uczestniczące w m iędzynarodow m obrocie gospodarczym , p raw o a rb itra żo w e, płatn o ści, unorm o­ w a n ia R W PG -ow skie, ochrona w łasności przem ysłow ej, um ow y agen cy jn e, um ow y o spółkach itd. Z resztą m ożna sobie w yobrazić tak że specjalizację w edług k ry te rió w geograficznych, p o le g ają cą na bliższym za zn a ja m ian iu się ze specyfiką poszczegól­ n ych system ów p ra w a obcego.

Za w cześnie byłoby tu m ów ić o try b ie uzy sk iw an ia stopnia sp e cja listy , jak i o p rzesąd zan iu k ry te rió w , n a podstaw ie k tó ry ch n ad a w an o by te n stopień (cenzus n a ­ ukow y, staż p racy , dorobek w postaci p u b lik a c ji praw niczych, p o sia d an ie d o d atk o ­ w ych k w a lifik a c ji np. w zak resie księgow ości, znajom ości języków obcych itd.). T rzeb a to sobie je d n a k jasno pow iedzieć, że p e rsp e k ty w a u z y sk an ia m ia n a sp e c ja ­ listy w o b ran e j gałęzi p ra w a sta n o w iła b y dla niejednego rad cy p raw n eg o zachętę * 1

13 W. D ą b ro w s k i w y s u n ą ł w c y to w a n y m ju ż w y ż e j a r t y k u l e p r z e k o n y w a ją c y p o s tu la t, ż e b y n a s ta n o w is k a ra d c ó w p r a w n y c h w je d n o s tk a c h n a d r z ę d n y c h p r z y jm o w a n o o so b y o w y s o k ic h k w a lif ik a c ja c h z a w o d o w y c h i ty m sa m y m m a ją c y c h n a le ż y te p r z y g o to w a n ie d o s p r a w o w a ­ n ia n a d z o r u i k o n tr o li n a d p r a c ą ra d c ó w p r a w n y c h p o d le g ły c h je d n o s te k . 14 O p o lu do d z ia ła n ia ze sp o łó w a d w o k a c k ic h w o m a w ia n e j d z ie d z in ie p is a ł S. M i z e r a : D o p u s z c z a ln o ś ć i z a k r e s w y k o n y w a n ia o b siu g i p r a w n e j je d n o s te k u s p o łe c z n io n y c h p rz e z z e s­ p o ły a d w o k a c k ie , „ P a l e s t r a ” 1964, n r 4, s. 15. 1J Z a rz ą d z e n ie n r 11 P rz e w o d n ic z ą c e g o K o m ite tu N a u k i i T e c h n ik i z d n ia 29 s ty c z n ia 1970 r. w s p r a w ie u s ta le n ia w y k a z u s p e c ja ln o ś c i o ra z o k r e ś le n ia m in is tr ó w w ła ś c iw y c h d o w y z n a c z a n ia je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h u p r a w n io n y c h d o w y d a w a n ia o c e n i o p in ii i d o u s t a ­ n a w ia n ia rz e c z o z n a w c ó w (Dz. U rz. K N iT n r 2, poz. 5).

14 W a l d e m a r N i e m o t k o N r 11 (155)

do p o djęcia — niełatw ego w n a w a le codziennych zajęć — tru d u sam okształcenia. A o to przecież w g ru n cie rzeczy chodzi, skoro w grę w chodzi dobro obsługi p ra w n e j jednostek gosp o d ark i uspołecznionej, a w szczególności tro sk a o je j poziom.

IV . O B SŁ U G A P R A W N A M IN IS T E R S T W I U RZĘD Ó W C E N T R A L N Y C H

Nie m a dotychczas jednolitego a k tu praw nego regulującego obsługę p ra w n ą m in i­ ste rstw i urzędów c e n traln y c h oraz ich jednostek nie p o d porządkow anych rad o m n arodow ym , chociaż p iśm iennictw o praw nicze w skazyw ało już daw po n a koniecz­ ność u n o rm o w an ia te j k w e s tii16.

S ta n p ra w n y je st ta k i, że p raw n ic y za tru d n ien i w k om órkach p ra w n y c h c e n tr a l­ nych organów państw ow ych, k tó ry ch opracow ania pow inny służyć za w zór e ru d y c ji p raw n ic zej pod w zględem w nikliw ości ro zp a try w a n ia problem ów , znajom ości n a j­ św ieższej lite r a tu r y praw n iczej, piśm ien n ictw a, glos itp., są n aw e t pozbaw ieni u s a n ­ kcjo n o w an ej przez praw o m ożliw ości korzy stan ia w ram a ch norm aln eg o czasu p racy „z pom ocy p ra w n y c h i n au k o w y c h ” (§ 11 ust. 2 załącznika n r 1 do zarządzenia n r 62), rea lizo w a n ej np. przez u d a n ie się do biblioteki w razie u zn a n ia p o trzeby d o tarcia do źródeł n iedostępnych w ich m acierzystym zakładzie pracy.

S tab iliza cji fin an so w ej p rac o w n ik a, a tym sam ym stabilności k a d r o m aw ianych organów z pew nością nie sp rzy ja fa k t b ra k u rekom pensaty dla p raw n ik ó w , k tó ry m z tych czy in n y ch w zględów nie było d an e skorzystać z p rzy w ile ju § 7 ust. 3 u c h w a ­ ły n r 533, dotyczącego możliw ości jednoczesnego p ełn ien ia fu n k c ji ra d c y p raw n eg o p rze d sięb io rstw a , i k tó rzy ty m sam ym za tru d n ien i są w d anym o rg an ie a d m in istra c ji p ań stw o w e j w pełn y m w y m iarze godzin.

D odajm y, że p ra w n ik z dług o letn im stażem p racy w zespole ad w o k ack im lub w c h a ra k te rz e rad c y p raw nego w jednostce gospodarki uspołecznionej, z chw ilą podjęcia z a tru d n ie n ia w a d m in istra c ji państw ow ej tra c i w pis n a listę radców p r a w ­ nych p ro w a d zo n ą przez prezesa w łaściw ej okręgow ej k om isji arb itra ż o w e j, a w r a ­ zie w y ra ż e n ia chęci p o w ro tu do zaw odu radcy praw nego, sta je w obec konieczności ponow nego u b ie g an ia się o u zyskanie tego w pisu.

Różnie k sz ta łtu je się k oncepcja (a w łaściw ie jej b rak ) co do um iejsco w ien ia ko­ m órki p ra w n e j w stru k tu rz e poszczególnych m in iste rstw i urzędów ce n traln y c h . S łużba p ra w n a łączona byw a z pionem ekonom icznym , org an izacy jn y m , a d m in is tra ­ cyjnym czy z g o sp o d ark ą fo rm u larza m i. Rzadko w y stę p u je sam odzielnie.

W iną za te n sta n m ożna obarczyć i sam ych praw ników , któ rzy nie p o tra fili do­ tychczas zdobyć się n a zaprezentow anie sw ym kierow nictw om śm ielszej koncepcji kom pleksow ego u reg u lo w a n ia problem u, choćby idąc za w zorem ekonom istów , k tórzy osiągają dzięki te m u coraz w iększe sukcesy w podnoszeniu ran g i sw ego zaw odu. P ra w n icy m in iste rstw i urządów c e n traln y c h nie zdołali n aw e t obronić swego ty ­ tu łu służbow ego. W rezu ltacie zdarza się, że w tej sam ej jednostce o rg an iz ac y jn ej m in iste rstw a n a sta n o w isk u starszego rad cy za tru d n ien i są p raw n ic y z d ługoletnim stażem p ra c y w sw oim zaw odzie i... m aszynistka.

P ro b le m n ie je st na pew no ła tw y do rozw iązania. W ydaje się jed n ak , że służba p ra w n a szczebla m inisterialn eg o w reso rta c h gospodarczych p ow inna być w coraz

16 W. B e n d e t s o n : N o w e u n o r m o w a n ie z a s tę p stw a są d o w e g o p a ń s tw o w y c h je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h , „ P U G ” 1954, n r 8, s. 295; E. W e n g e r e k : O b słu g a p r a w n a je d n o s te k g o s­ p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j, K u r s U s ta w o d a w s tw a G o s p o d a rc z e g o (1962/63), zesz. X X X V IIa , s. 18.

m niejszym sto p a iu sk ie ro w a n a n a u zu p ełn ian ie lu k w działalności ko m ó rek p r a w ­ nych podległych sobie jednostek organizacy jn y ch . D ziałalność ta p o w in n a n ato m ia st w coraz szerszym zak resie polegać n a w yciąg an iu uogólniających w niosków ty p u p ro filak ty c zn o -p raw n eg o n a użytek podległych jednostek oraz przed e w szy stk im na ak ty w n y m u czestniczeniu w p rzygotow yw aniu śm iałych koncepcji now ych ro zw ią­ zań praw n o -ek o n o m iczn y ch , służących rozw ojow i naszej gospodarki i u sp ra w n ie n iu za rząd zan ia nią. S ystem p ra c y o p arty n a k o n su ltac jac h ze sp e cja listam i z innych dyscyplin p o w in ien m ieć w sobie coś z cech rac jo n aln ie zorganizow anego w a rsz ta tu naukow ego. W ym agania tego nie w y su w a jeszcze z całą w y razisto ścią teraźniejszość, ale z pew nością — i to w sposób k ategoryczny — w ysunie je n ajb liższa przyszłość.

V. F U N K C JE Z E W N Ę T R Z N E

We w spółczesnym św iecie trw a proces u n ifik a cji, k tó ry o b jął rów nież sferę p r a w ­ ną. U n ifik ac ja p ra w n a d okonyw ana jest w zak resie u n iw ersa ln y m (w drodze w p ro ­ w ad zan ia w życie kon w en cji m iędzynarodow ych) bądź też poprzez za w ie ra n ie m ię­ d zypaństw ow ych porozum ień o zasięgu regionalnym . Z najom ość zachodzących w św iecie procesów prow adzących do now ych u norm ow ań p ra w n y c h oraz u m ie ję tn o ść znalezienia w nich naszego polskiego m iejsca — oto „ fu n k c je ze w n ę trz n e ” p r a w ­ ników z a tru d n io n y ch w reso rta ch gospodarczych. Dotyczy to nie tylko p raw n ik ó w szczebla cen traln eg o , poniew aż rów nież rad cy p ra w n e m u poszczególnego p rz e d się ­ b io rstw a za jm u jąc eg o się p rzygotow aniem lub kom pletow aniem p ro d u k cji n a ek sp o rt bądź też za k ła d u p rac u jąc eg o na surow cach lu b przy użyciu narzęd zi pochodzących z im p o rtu n ie p o w innny być obce te n d en c je p rz e ja w ia ją c e się za g ra n ic ą np. w z a ­ k re sie o k reśle n ia g ran ic odpow iedzialności p ro d u ce n ta z ty tu łu g w a ra n c ji i ręk o jm i, te rm in ó w re k la m ac y jn y c h , obsługi te chnicznej, ochrony znaków to w aro w y ch itd.

Pow yższe p o stu la ty odnoszą się w sposób szczególnie d o bitny do p o trzeby znajo­ mości przepisów p ra w n y c h obow iązujących w k ra ja c h socjalistycznych. W zajem ne w y jaśn ian ie sobie zasad obow iązującego u staw o d aw stw a, k o n su lto w a n ie p ro jek tó w w ażniejszych ak tó w p ra w n y c h dotyczących m iędzynarodow ego o b ro tu g o sp o d ar­ czego — oto p rak ty c z n a płaszczyzna u ła tw ie n ia dążeń do in te g ra c ji p ra w n e j, k tó re j w idom ym p rz e ja w e m było w prow adzenie w życie ogólnych w a ru n k ó w dostaw RW PG z 1958 r. (zastąpionych now ym i ogólnym i w a ru n k a m i uch w alo n y m i w 1968 r.).

Dla p ra w n ik a isto tn e znaczenie m a zaw sze te k st a k tu n o rm aty w n e g o . J e s t to kw estia o znaczeniu podstaw ow ym , n iestety , m e ro zw iązana dotychczas te ch n ic z­ nie w sposób zado w alający , skoro np. zam ów ienie na zakup k o deksu m orskiej żeglugi h an d lo w e j ZSRR z 1968 r., złożone w O środku R ozpow szechniania W y d a w ­ n ictw N aukow ych PA N w W arszaw ie na początku 1969 r., doczekało się odpow iedzi dopiero w połowie^ 1970 r., i to odpow iedzi n eg a ty w n ej. S p ra w n e za o p a try w a n ie w te k sty u staw , w y m ia n a m ateriałó w szkoleniow ych, in icjo w an ie zaw odow ych sp o t­ k a ń d y sk u sy jn y ch — oto środki służące do zbliżenia poglądów i zn alezien ia w sp ó l­ nych rozw iązań. O ptym istycznym sygnałem jest tu pow ołanie do życia N a ra d y P rz ed sta w icieli K ra jó w C złonkow skich RW PG do S p ra w P ra w n y c h jako stałego o r­ ganu. 17

17 N a 49 p o s ie d z e n iu K o m ite tu W y k o n a w c z e g o R W PG o d b y ty m w M o sk w ie , w d n ia c h 20—22 p a ź d z ie r n ik a 1970 r ., z a tw ie rd z o n o s t a t u t te g o o rg a n u .

16 W a l d e m a r N l e m o t k o N r 11 (155)

V I. R O L A O R G A N IZ A C JI SPO ŁE C Z N Y C H

W toku dy sk u sji, ja k a w d niu 3 lutego 1970 r. odbyła się w W arszaw ie s ta r a ­ niem K lubu P u b licy sty k i P ra w n e j, red. K ucharski z O pola pow iedział, że gdyby m iał napisać a rty k u ł n a te m a t zawodu radcy praw nego, to o p atrzy łb y go ty tu łe m : „C złowiek lu zem ”. W sy tu a c ji gdy m iłośnicy ak w a riu m m ają możność d y sk u to w a ­ nia ila ze b ran ia ch w łasnego stow arzyszenia o przedm iocie swego za in te re so w an ia, 7-tysięczna blisko rzesza radców p raw nych nie m a dotychczas w ła sn e j re p re z e n ­ ta c ji zaw odow ej.

W ydaje się, że n a jb a rd z ie j realnym kieru n k iem u zyskania przez rad có w p r a w ­ nych ram . org an izacy jn y ch d la dyskutow ania w try b ie roboczym sw ych p o stu lató w byłoby tw orzenie w w iększych ośrodkach m iejskich kół radców p ra w n y c h Z P P 18 (przy założeniu pow szechnej przynależności radców p raw n y ch do te j organizacji).

N iezależnie od zgłoszonego już w yżej postu latu zasięgania przez d y re k to ra p rz e d ­ sięb io rstw a zgody je d n o stk i nadrzędnej na zw olnienie z p rac y ra d c y p raw n eg o , m ożna się spodziew ać, że ju ż de lege lata prezesi okręgow ych kom isji arb itra żo w y ch u z n a ją za m ożliw e w n ik liw e badanie każdego w yp ad k u sygnalizow anego im zw ol­ n ien ia rad cy p raw n eg o — pod k ątem możliwości w ery fik a c ji przez d y re k to ra p rze d sięb io rstw a w y d an e j przez niego decyzji.

R ów nocześnie p o w in n a się rozw ijać intensyw na działalność szkoleniow a, zm ie­ rz a ją c a do pogłębienia i w zględnego w yrów nania poziom u radców p raw n y ch . Du­ żej pom ocy w ty m zak resie mogłyby udzielić organy sam orządu adw okackiego ze w zględu na b ogate dośw iadczenie w prow adzeniu p racy szkoleniow ej, n a istn ien ie K om isji do S p ra w A dw okatów —Radców P raw n y ch (na mocy u chw ały N RA z dn ia 13 m a ja 1965 r.), n a p rzyw iązyw anie dużej w agi do k w estii ety k i i godności zaw odu (nowe zasady dotyczące adw okatów w eszły w życie uchw ałą NRA z d n ia 10 stycz­ n ia 1970 r.) oraz n a zaangażow anie się w problem atykę zaw odu rad c y p raw nego, czego p rze jaw em m ogą być m. in. liczne a rty k u ły opublikow ane w ciągu o statn ich la t na łam ach „ P a le stry ”.

D w adzieścia p ro ce n t ogółu radców p raw nych — to osoby p o sia d ające ró w n o ­ cześnie w pis n a listę adw okatów . Można oczekiwać, że n o w elizacja u sta w y o u stro ju a d w o k a tu ry uzna za w ykonyw anie zaw odu adw okackiego ta k że p ra c ę adw okatów z a tru d n io n y ch n a rad co stw ach p r a w n y c h 19 oraz w k om órkach p ra w n y c h c e n tra l­ nych i terenow ych organów państw ow ych.

A dw okaci m a ją szczególną um iejętność proponow ania - rozw iązań m ogących słu ­ żyć rów nie dobrze adw o k ato m w ykonującym p ra k ty k ę w zespołach adw okackich, jak i radcom p raw n y m , np. jeśli chodzi o u zasadnianie celowości w p ro w ad zen ia ustaw ow ych fe rii są d o w y c h 20 czy organizację pracy k a n c e la r y jn e j21.

V II. PO D SU M O W A N IE W N IO SK Ó W

Ż yjem y w dobie w ielkich przedsięw zięć kodyfikacyjnych, o b ęjm u ją cy c h poszcze­ gólne działy naszego p ra w a m aterialnego i procesowego. A k tu a ln a je st obecnie sp ra w a sk odyfikow ania i ujednolicenia przepisów p ra w a pracy.

18 P o r. D. S z y s z k o : R a d c a p r a w n y n a co d zień , „ P a l e s t r a ” 1966, n r 5, s. 80. 19 W. D ą b r o w s k i : A d w o k a t- ra d c a p r a w n y , „ P a l e s t r a ” 1965, n r 7—3, s. 7—11; L . G r a ­ b o w s k i : Z a w ó d , a n ie z a w ó d , „ P a l e s t r a ” 1965, n r 11, s. 87—91; S. G o d l e w s k i , op. c it., s. 13. 20 p . A s ł a n o w i c z: B y liś m y w P o z n a n iu , „ P a le s tr a ” 1967, n r 12, s. 13—14. 21 E. M u s z a 1 s k i: K a n c e la r ia r a d c y p ra w n e g o , „ P a l e s t r a ” 1969, n r 6, s. 62—66.

G ru p ą zaw odow ą, k tó ra m a w d ra ż a ć w życie now e no rm y p raw n e, je st m. in. w ielotysięczna rzesza radców p raw n y ch . W ym agania now ocześnie p o jm o w a n ej deon- tologii n ie p o zw a la ją dłużej przechodzić do p o rzą d k u dziennego n ad lu k a m i i sp rze­ cznościam i w y stę p u ją c y m i w u reg u lo w a n iu p ra w n y m tego zaw odu.

O śm ioletni okres obow iązyw ania system u n o rm u jąceg o w y k o n y w an ie obsługi p ra w n e j je d n o ste k gospodarki uspołecznionej doprow adził do sp o lary zo w an ia poglą­ dów na k w estię k ie ru n k u koniecznych zm ian oraz w sk az ał n a p o trze b ę dokonania tego — w sposób zasadniczy i kom pleksow y — u sta w ą.

W nikliw ego zb a d an ia w y m ag a ła b y przede w szy stk im k w estia u sta le n ia w łaściw ie w yw ażonej re la c ji m iędzy ra d c ą p ra w n y m a d y re k to re m je d n o stk i g o spodarki uspo­ łecznionej. B yłoby to bow iem kluczem do o k re śle n ia pozycji rad cy p raw n eg o w p rzed sięb io rstw ie, do u sta le n ia za k resu jego k o m p e ten c ji i n a d a n ia kom órkom p raw n y m (na szczeblu p rze d sięb io rstw a i zjednoczenia) ta k ie j czy in n e j form y o rga­ n izacy jn ej, do p rzy z n an ia rad cy p ra w n e m u odpow iedniego w y n ag ro d ze n ia itd.

Z ajm u ją c się rad c am i p ra w n y m i p rze d sięb io rstw pań stw o w y ch , zjednoczeń, b a n ­ ków p aństw ow ych i spółdzielni, n ie n ależy tra c ić z pola w idzenia zap o m in an ej do­ tychczas g ru p y p raw n ik ó w pełniących sw e odpow iedzialne fu n k c je w naczelnych i teren o w y ch o rg an a ch a d m in istra c ji p ań stw o w e j. Szkoda, ja k a może w y n ik n ąć z n ie tra fn e j lu b pow ierzchow nej opinii w y d an e j przez rad c ę p raw nego, uleg a zw ie­ lo k ro tn ie n iu w tedy, gdy w y d a je ją p ra w n ik m in iste rstw a lu b c e n traln e g o urzędu. W zm ożonem u poczuciu odpow iedzialności za sk u tk i sw ych czynności pow inno to ­ w arzyszyć tra k to w a n ie tych osób w sposób je d n o lity z całą g ru p ą zaw odow ą jako radców p raw n y ch . P ow inni oni uzyskać w pis n a lis tę radców p ra w n y c h , podobnie ja k będąc ad w o k a ta m i zach o w u ją p rzynależność do w łaściw ej teren o w o izby adw o­ kackiej.

O krzepnięcie zaw odu rad cy p raw n eg o stan o w ić będzie p u n k t w y jśc ia do d al­ szych długofalow ych przedsięw zięć zm ierzający ch do p rzy sto so w y w an ia go do w y ­ m ag ań ro z w ija jąc ej się in d u stria liz ac ji, p o stę p u technicznego oraz kom p lik u jący ch się na tym tle stosunków p raw n y ch .

Z asadniczą ro lę w rea liza cji tego p ro g ra m u od g ry w ać będzie sp e cja liz a c ja zaw o­ dow a, bez k tó re j nie m ożna sobie w ogóle w y o b razić dalszego rozw oju. O kreślenie k ie ru n k ó w sp ecjalizacji p raw n ic zej — a rad có w p ra w n y c h w szczególności — po­ w in n o być dokonane w sposób o ty le elastyczny, żeby zw iększyć p ra k ty c z n ą użytecz­ ność radców p raw n y ch dla p o trze b naszej gospodarki. Z re sz tą o k reśla n ie k ie ru n ­ ków specjalizacji radców p ra w n y c h pow inno być sta le k o relo w a n e n a bieżąco z rozw ojem innych dziedzin w iedzy i d ziała n ia prak ty czn eg o , w ażnych d la o kreślo­ nej gałęzi g ospodarki i poszczególnego p rze d sięb io rstw a .

D użym u ła tw ie n ie m w p rac y rad có w p ra w n y c h — ja k i p rze d staw ic ie li innych zaw odów p raw n ic zy ch — byłoby za stosow anie odpow iednich środków zap ew n iający ch im zaop atrzen ie w niezbędne te k sty u sta w przez skró cen ie cy k lu w ydaw niczego i zw iększenie nak ład ó w , ja k rów nież u ła tw ia ją c y c h im d o ta rc ie do nie p u b lik o w a­ n ych ak tó w norm aty w n y ch .

R anga roli p raw n ik ó w , w y ra ż a ją c a się m .in. w w y n ik a c h o b rad ostatn ieg o posie­ dzenia K o m itetu W ykonaw czego R W PG , p o w in n a n a d a l w z ra sta ć ja k o elem e n t zbliżenia w ra m a c h socjalistycznej w spólnoty. Ł atw ość d o ta rc ia do zagranicznych te k stó w przepisów p raw n y ch , w y m ia n a p u b lik a c ji i organizow anie spotkań d y sk u ­ sy jn y c h — oto nieodzow ne w y m a g a n ia p ra k ty c z n e j rea liza cji n a co dzień p rzed ­ staw ionych zadań.

18 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 (155)

Do podjęcia in ic ja ty w y w celu szukania now ych rozw iązań pow inno się poczuw ać przed e w szy stk im Zrzeszenie P raw n ik ó w Polskich. Życzliw a pomoc ze stro n y o rg a ­ nów państw ow ego a rb itra ż u gospodarczego oraz w spółdziałanie a d w o k a tu ry — z w ła ­ szcza w z a k resie szkolenia zawodowego — mogą przynieść dużą k orzyść zarów no radcom p ra w n y m , ja k i przede w szystkim gospodarce narodow ej k tó re j potrzebom w zak resie obsługi p ra w n e j m a ją oni sprostać.

P rz ed ośm iom a la ty dużo się mówiło i pisało o potrzebie rea liza cji szeroko z a ­ krojonego p ro g ra m u podniesienia rangi zaw odu radcy praw nego. Je śli — z tych czy innych w zględów — nie powiodło się to w pełni w ów czas, to obecnie n ad a rza się sposobność do sp łacen ia k re d y tu zaufania, jakim społeczność p ra w n ik ó w -ra d c ó w p raw n y ch o bdarzyła i chce n ad a l obdarzać tych, w k tó ry ch rę k u w a ż ą się losy te j ich — n ie w ą tp liw ie w aż n ej dla dalszego harm onijnego rozw oju naszej ekonom iki — g ru p y zaw odow ej.

WŁADYSŁAW BUGAJSKI

Prawne sposoby zapobiegania hałasom

i szkodliwym drganiom w mieszkaniach

i w zakładach pracy

I. H A Ł A SY U CIĄ ŻLIW E I SZK O D LIW E O RA Z SPO SO B Y ICH PO M IA R Ó W I O ZN A CZEŃ (PO JĘ C IA O G 0 L N E )

1. P ro b le m a ty k ę p raw n y ch sposobów zw alczania hałasów m ożna system atyzo­ w ać w różny sposób. M ożna np. przedstaw ić najp ierw te przepisy, n a k tó re może się pow oływ ać każdy zagrożony lub poszkodow any o ddziaływ aniam i hałaśliw ym i w tedy, gdy:

I. p rzeb y w a on w ja k im ś w łasnym m ieszkaniu (hałasy m ieszkaniow e);

II. p rzeb y w a w ja k im ś m iejscu swojej p racy (hałasy przem ysłow e se n su largo); III. z n a jd u je się n a ulicy, na placu publicznym albo gdy k o rzy sta z publicznych gm achów i z publicznych środków kom unikacji (hałasy k o m u n ik a cy jn e i in n e niż w ym ienione w yżej pod I i I I ) . 1

Do w ielu m ieszkań (I) m ogą jed n ak dochodzić hałasy:

1) od w spólnych u rząd zeń znajdujących się w tych dom ach, w k tó ry c h zn a j­ d u je się ta k ie m ieszk an ie (dźwigi, urządzenia w odociągowe itp.),

2) z m ieszkań sąsiednich, * i

i W o p ra c o w a n ia c h d o ty c z ą c y c h te c h n ic z n y c h sp o so b ó w z w a lc z a n ia h a ła s ó w s p o ty k a się n a jc z ę ś c ie j p o d z ia ły n a tr z y k a te g o r ie : 1) h a ła s y m ie s z k a n io w e , 2) h a ła s y k o m u n ik a c y jn e i 3) h a ła s y p rz e m y s ło w e .