Nauczyciel: Elżbieta Walesiewicz Przedmiot: język polski
Klasa: 2te
Temat lekcji: Jakimi wartościami należy kierować się w życiu? Praca z tekstem "Bema pamięci żałobny rapsod" Cypriana Kamila Norwida.
Data lekcji: 06.05.2020r.
Wprowadzenie do tematu:
Teksty literackie, zwłaszcza poetyckie, powstawały bardzo często jako odpowiedź na sytuację polityczną kraju, na skutek inspiracji wydarzeniami historycznymi oraz działalnością wodzów, żołnierzy. Poeta to często głos sumienia, głos, który rozliczał z nikczemności systemu, z okrucieństwa drugiego człowieka, jego celem było głoszenie prawdy.
Instrukcje do pracy własnej:
Zapoznaj się z treścią- link poniżej:
https://lektury.gov.pl/lektura/bema-pamieci-zalobny-rapsod
Poezję Norwida wypełnia pamięć o ludziach wielkich. Sokrates, Napoleon, Szopen, Mickiewicz, John Brown, Dante, Kościuszko to tylko niektóre postacie, jakie zafrapowały twórcę. Mimo że reprezentują tak różne dziedziny rzeczywistości, jest coś, co je łączy. To przede wszystkim pasja, namiętność, oddanie sprawie, bezkompromisowość, często także niezrozumienie przez współczesnych i odtrącenie.
Do takich postaci należy również generał Józef Bem, bohater zacytowanego wyżej wiersza. Pisał o nim Norwid, że ,,w bohaterstwie na czele wieku stawa” i tak było w istocie. Nigdy nie zrażały go klęski, zawsze liczyła się jedynie idea, nawet jeśli była utopią i wymagała karkołomnych wysiłków. Dzisiaj w powszechnej polskiej świadomości generał Bem jest bardziej symbolem niż konkretną postacią. Uosabia to wszystko, co tak bliskie polskiej mentalności – romantyczne szaleństwo, bunt, brak pokory, bezkompromisowość, walkę do ostatniej kropli krwi. Dla Norwida był żołnierzem na miarę starożytnych wodzów, stąd też wiersz swój opatrzył autor słowami wielkiego Kartagińczyka, Hannibala – ,,Przysięgę złożoną ojcu aż po dzień dzisiejszy tak zachowałem…” Wypowiedź ta może określać również samego Bema, który tak jak Hannibal nigdy nie pobratał się z obcym wojskiem. Zmarł w Syrii w 1850 roku. Niedługo po tym Norwid dedykował mu swój wiersz. Zatytułował go Bema pamięci żałobny – rapsod.
Kiedy powstał wiersz?
Ten utwór powstał w 1851 r., w rocznicę śmierci generała Józefa Bema. Józef Bem uczestniczył w powstaniu listopadowym, walczył w Wiośnie Ludów, potem w wojsku tureckim. Stał się dla Norwida symbolem nieugiętej postawy w walce o wolność wszystkich ludów.
Motto utworu
Mottem utworu są słowa Hannibala – kartagińskiego wodza: „Przysięgę złożoną ojcu aż po dzisiejszy dzień tak zachowałem”. Poeta podkreślił w ten sposób patriotyzm Józefa Bema, który mimo służenia pod innymi sztandarami (w armii węgierskiej i tureckiej), nigdy nie wyrzekł się swojego narodu.
Pierwsza uwaga
Dotyczy kształtu utworu
Jak sam tytuł wskazuje, odwołał się poeta do starożytnej formy rapsodu. W czasach antycznych rapsody były rodzajem wierszy okolicznościowych, pisali je poeci dla uczczenia i opromienienia blaskiem sławy wielkich rycerzy, wodzów, bohaterów, którzy polegli w walce. Temat zatem wymagał podniosłego stylu i odpowiedniego metrum. W pieśniach bohaterskich czyli rapsodach stosowano 6- stopowy wiersz bohaterski, zwany heksametrem, który dzięki regularnemu rozłożeniu akcentów odznaczał się rytmicznością, wzmacniającą nastrój powagi.
Norwid w swoim tekście przestrzega reguł gatunku. Patos wypełnia każdy wers utworu, a miara wierszowa wzorowana jest na antycznym heksametrze. Jego polski odpowiednik stanowi tutaj piętnastozgłoskowiec o rytmice naśladującej pochód konduktu żałobnego.
Wiersz ma natomiast budowę nieregularną, składa się z sześciu strof o różnym formacie. Najdłuższa,
bo aż dziesięciowersowa, jest zwrotka pierwsza, potem następują: strofa sześciowersowa, a następnie cztery zwrotki złożone tylko z czterech wersów o regularnym układzie rymów abab i
anafora ,,Dalej – dalej – -”
Druga uwaga
Odnosi się do kompozycji tekstu i organizacji materiału poetyckiego.
Wyraźnie można wyodrębnić w utworze dwie płaszczyzny:
• opisową, przedstawiającą wizję pogrzebu generała Bema. Odpowiadałyby jej cztery pierwsze strofy.
• refleksyjną zawierającą ogólne przesłanie wiersza. Tworzą ją dwie ostatnie zwrotki i anafora ,,Dalej – dalej – -”
Mamy zatem do czynienia z dość tradycyjnym zabiegiem, polegającym na przejściu od opisu do refleksji. Trzeba przy tym zauważyć, że każdej z części odpowiada inne ukształtowanie sytuacji lirycznej i inna tym samym kreacja podmiotu mówiącego.
• W partii opisowej występuje podmiot epicki, trzecioosobowy, który tonem namaszczonym powagą i patosem relacjonuje przebieg pogrzebu.
• W części refleksyjnej narracja trzecioosobowa ustępuje pierwszoosobowej, bardziej emocjonalnej, mniej wyważonej. Tej zmianie należałoby się zatem bliżej przyjrzeć, niewykluczone, że wiąże się z określonym znaczeniem.
Praca własna:
Zrób w zeszycie krótką notatkę na temat problematyki utworu. Weź pod uwagę gatunek –rapsod i budowę tekstu.
Informacja zwrotna:
zdjęcia notatek do tematów z 04.05 i 06.05 trzeba wysłać do 11.05. 2020 na maila: ela.walesiewicz.kontakt@gmail.com
- przypominam o przeczytaniu noweli „Mendel Gdański” i powieści „Lalka”
- należy kupić kolejną część podręcznika „Świat do przeczytania” klasa 2, część 1
