Sprawozdanie Stanu Gospodarczego Rzemiosła Okręgu Izby Rzemieślniczej w Bydgoszczy za Rok 1931

Biblioteka

Główna

OAfbAĄ I

UMK Toruń

SPRAWOZDANIE

STANU GOSPODARCZEGO RZEMIOSŁA

OKRĘGU

IZBY RZEMIEŚLNICZEJ

W BYDGOSZCZY

ZA ROK

1931

BYDGOSZCZ 1932

NAKŁADEM IZBY RZEMIEŚLNICZEJ W BYDGOSZCZY.

SPRAWOZDANIE

STANU GOSPODARCZEGO RZEMIOSŁA

OKRĘGU

IZBY RZEMIEŚLNICZEJ

W BYDGOSZCZY

ZA ROK

1931

BYDGOSZCZ 1932

NAKŁADEM IZBY RZEMIEŚLNICZEJ W BYDGOSZCZY.

on jH

URIWEIffTRA»

*

Ą . J O S O / j ę

■wm

Spis rzeczy.

4 str.

W s t ę p ... 5

I. Położenie rzemiosła w okręgu I z b y ... 7

II. Stan gospodarczy poszczególnych grup rzemieślniczych • •• • 11 III. Stan liczebny rzem iosła...15

IV. Organizacje rzem ieślnicze... 21

V. Oświata r z e m ie ś ln ic z a ...31

VI. Działalność komisyj egzaminacyjnych • • 34 VII. S p ó łd z ie lc z o ś ć ... ... .* • 38

VIII. K r e d y t ... 38

IX. Ilość i wartość p ro d u k cji... 40

X. Eksport r z e m ie ś ln ic z y ... 41

XI. Działalność I z b y ... 42 XII. Tabela statystyczna

J

<

■ ¡

S łow o w stępne.

01) w yko na niu o bow iązków n a ło żo n ych J z b ie R z e ­ m ie śln ic ze j m ocą ustaw y p rze m y sło w ej z dnia 7. 6. 1927 r.

¿Dz. 01. R z p l . OZr. 5 3 po z. Ą68 i ro zp o rzą d zen ia w yko n a w ­ c ze g o R a n a OTZinistra ¿Przem ysłu i Jća n dlu z ónia 7 g ru ­ dnia 1927 r. ¿Dz. 01. R z p l . OZr. 111 poz. 9 ^ 2 p rze d kła d a J z b a n in iejszem u p rzejm ie sp ra w o zd a n ie z c z y n n o ś c i J z b y z a c z a s od 1 sty c z n ia 1931 r. do 31 grudnia 1931 r.

IBiczne p ra ce o rg a n iza cyjn e i inne, które w ubiegłym o kresie były do zw y c ię że n ia , n ie p o zw o liły n ie ste ty rychlej- sze g o opracow ania, ja k ró w n ież z tego sam ego i innych powodów, m ogła J z b a zw rócić się w sp ra w ie p o parcia r z e ­ m iosła, ty lko w ogran iczon ym za k re sie .

C hoćby w ię k s za c z ę ś ć rzem io sła o dnosiła się do J z b R z e m ie ś ln ic z y c h p r zy c h y ln ie w e w ykonaniu ich, c za sa m i trudnych za d a ń i obow iązków , to je d n a k ż e z n a jd z ie się z a w ­ s z e p e w ie n odłam jed n o stek, obojętnie, n ie zro zu m ia le lub te ż n ie p rzy c h y ln ie usposobionych, któ rych n ie ste ty ani p r z e ­ ko n a ć ani zadow olić nie m ożna.

¿W ielu, bardzo w ielu rzem ieśln ikó w , bądź to z o p ie sz a ­ łości c z y le k c e w a że n ia , c z y te ż w sk u te k z łe g o sta n u g o ­ sp o d a rczeg o w prost nie u d ziela s ię i nie b ie rze udziału w e w yko na niu dobrodziejstw a ja k ie daje je d n o lite ustaw odaw ­ stw o p rze m y sło w e dla całej R o ls k i.

Ż y c z e n ie m J z b y byłoby, aby w nieza dług im c z a s ie rzem io sło zro zu m ie ć zech cia ło za m ia ry R z ą d u , ¿W ysokich

¿W ładz ¿R adzorczych i w ysiłki J z b y , któ re idą w kieru n ku napraw y bytu rzem iosła i sp o łe c ze ń stw a . Z ro zu m ia łem bo­

wiem je st, ż e ty lk o w sp ó ln a i in ten syw n a p ra ca m o że do­

p ro w a d zić sfe ry g o sp o d a rc ze do d o c ze k a n ia się le p sz e g o jutra i o sią g n ięcia d a w n iejszeg o zn a c ze n ia .

R z e m io s ło m usi o d zy sk a ć daw ne m iano zło te g o p o d ­ łoża, le c z aby to u zyska ć, m usi do tego rę k ę d o ło żyć k a żd a je d n o stk a od siebie. J z b a z a pop arciem ¿W ysokich ¿W ładz będ zie uw ażała i n a d a l z a sw ój n a jw ię k szy o b o w ią zek sta ra ć się pracow a ć z w sze lk im w ysiłkiem dla dobra rzem iosła, sp o łe c z e ń s tw a i R a ń s tw a .

¿Bydgoszcz, w m arcu 1932 r.

J zb a (R zem ieślnicza

¿Prezydent Jzb y Sekretarz Jzby

(—) y . G rześko w ia k (—) R u d k o w sk i.

Położenie rzemiosła w okręgu Izby w roku 1931.

Położenie rzem iosła w o kręgu Izby w ro k u 1931 uległo nie- | stety w p oró w naniu z rokiem ubiegłym dalszem u, aż n a d to J znacznem u pogorszeniu. Rok ten przyniósł ta k ie pogłębienie się k ryzysu gospodarczego, że sta ł się d la rzem iosła rokiem nie­

om al k atastro faln y m . Liczne w a rszta ty rzem ieślnicze zostały , pozbaw ione przez wyzbycie się zapasów surow cow ych i k a p ita łu obrotowego, k tó ry zużyły w bezproduktyw nej egzystencji o stat- ( nich la t kryzysow ych, n ajisto tniejszych podstaw swego istn ie ­ nia, tak, że obecnie w eg etu ję o graniczeni do m in im u m w roz­

m ia rac h działalności. Rok 1931 był rokiem w alki z kryzysem , w któ ry m nietylko Izba Rzem ieślnicza, lecz tak że całe rzem iosło i jego o rg an izacje w ytężały w szystkie siły dla u trz y m a n ia rów ­ now agi gospodarczej rzem iosła. Jeżeli k ra je o w ysokim roz­

woju sta n u gospodarczego, o siln ie zorganizow anym system ie w zajem nej w spółpracy gospodarczej n ie m ogę podołać kryzyso­

wi, w idocznem się staje, że zużyte n a d m ia ry pracy, energji i w szelkiego w ysiłku nie w y k azu ję takiego w yniku, ja k i tej p ra ­ cy odpow iadać powinien. Zaznaczyć należy, że jeżeli pod dzia­

łan iem kry zy su k u rcz ę się i n ie m ogę utrzy m ać w istn iejęcy m sta n ie w szelkie gałęzie życia gospodarczego, to rzem iosło jako ekonom icznie najsłabsze, najw ięcej pod p an u ję c y m kryzysem ucierpiało. Rok 1931 obniżał system aty cznie produkcję rzem io­

sła, doprow adzajęc ję do m inim um . Z akłady rzem ieślnicze, k tó re ro zm iaram i i p ro d u k cję dorów nyw ały w zupełności po­

w ażnym fabrykom , w ro k u 1931 częściowo w k ró tk im o k resie czasu, częściowo przez stopniow ę red u k cję zm niejszyły ro zm iar swej pracy ta k dalece, że n a 30 i więcej zatru d n io n y ch pracow ­ ników pod koniec ro k u 1931 zajętych było 6 i m niej praco w n i­

ków. D robniejsze w a rszta ty rzem ieślnicze, pracu jęce z jed n ę siłę n a je m n ę n iejed no k ro tn ie przez 1 lub 2 dni w tygodniu, zu­

pełnie były bez pracy, co przecież jest jask ra w y m dowodem b ra k u pracy. Ten stan rzeczy spowodow ał k a ta stro faln e zubo­

żenie rzem iosła. Rzem ieślnik w yczerpał się niety lko z gotówki,

a le tak że z reszty zasobów, a jeżeli je st zadłużony u dostaw cy,

to może tem u przeciw staw ić jedynie szereg pretensyj, k tó re sę

nieścięgalne. N aw et in sty tu c je państw ow e i k o m un alne zale-

gały w ro k u 1931 z op łatą należności za prace w ykonane przez rzem iosło względnie rozkładały regulację na zbyt d łu go term i­

nowe raty . Nie będziem y jednakże pogarszającego się położe­

n ia rzem iosła sprow adzać w yłącznie do ogólnego kryzysu go­

spodarczego, gdyż także inne, aczkolw iek w pew nym stopniu m niej lub więcej z kryzysem zw iązane przyczyny, w płynęły na to położenie.

Do niekorzystnego położenia w rzem iośle przyczyniło się w dużej m ierze bezrobocie wśród czeladzi rzem ieślniczej oraz zubożenie ludności pow odującej ograniczenie konsum cji, a tem- sam em ograniczenie pracy i zarobków. Po złożonym egzam i­

nie czeladniczym czeladnik, któ ry został zwolniony przez pryn-

• cypała, u którego pobierał naukę, sz u k a n ad arem n ie pracy u sa ­ m odzielnych rzem ieślników , a nie p osiadając przepisanego

* u zdoln ien ia zawodowego do usam odzielnienia się, czeladnik ta ­ k i oferuje sw ą pracę po dom ach pryw atnych, i w ypiera tem- sam em coraz więcej sam odzielnego rzem ieślnika. Często bez­

robotni czeladnicy w ra c ają w rodzinne strony, ażeby w śród zn a­

jom ych u p raw iać rzem iosło. W ten sposób w w ioskach, w k tó­

rych dotychczas nie było wcale w arsztatów rzem ieślniczych, z n ajd u je się niejednokrotnie k ilk a w arsztatów szew skich, k r a ­ w ieckich, sio d larsk ich i t. p. W idocznem jest, że sk u tk i tego nielegalnego prow adzenia rzem iosła są dla sam odzielnego rze ­ m ieśln ik a bardzo szkodliwe. Rzem ieślnik w m ałem

u trz y m u je się w większej części z klienteli okolicznych wiosek, k tó ra swoje zapotrzebow ania w dziedzinie p rac rzem ieślniczych pokryw a u nielegalnych rzem ieślników we wsi, a rzem ieślnika w m ieście om ija naw et w dni targow e. Izba R zem ieślnicza rozw in ęła szeroką akcję, zd ążającą do u św ia d am ian ia rzem io­

sła, że z a tru d n ia n ie czeladników z a m iast uczni leży we w ła­

snym interesie sam odzielnych rzem ieślników , gdyż pozbyw ają się w ten sposób nieuczciw ego k o n k u ren ta.

Zauw ażyć należy, że ten nielegalny proceder zostaje przez n iek tóre w ładze przem ysłow e tra k to w a n y z zbytnią pobłażli­

wością. Ogół rzem ieślniczy, nie zdając sobie spraw y, że regulo­

w anie tych sp raw należy do władz przem ysłow ych, w ini Izbę R zem ieślniczą i czyni ją odpow iedzialną za istn iejący sta n rze­

czy. Interw encje ze stron y Izb u w ładz przem ysłow ych jeszcze wciąż zo stają zbyw ane m ilczeniem , albo pobieżnie załatw ione.

I)o bezrobotnego czeladnika, który swojem postępow aniem pow oduje pogorszenie położenia gospodarczego rzem iosła, do­

dać jeszcze należy rzeszę pozbaw ionych p racy robotników fa ­ brycznych oraz całą m asę osób, które nigdy nic wspólnego z rzem iosłem nie m iały, a z b rak u innego zajęcia ch w y tają się czegokolwiek. Są to zwolnieni i em erytow ani posterunkow i, ko­

lejarze i inni, a n aw et urzędnicy w czynnej służbie w godzinach pozasłużbow ych im a ją się zajęć w ym agających m niej u m iejęt­

ności jak szewstwo, m alarstw o, zduństw o, fryzjerstw o, szklar-

stw o e. t. c. Pracow nicy w arsztatów kolejowych n a to m ia st po­

dejm ują, się w godzinach pozasłużbow ych i w dniach wolnych od zajęć, różnych robót sto larsk ich, fry zjerskich lub ś lu s a r­

skich i innych. Wobec tak ostrej w alki o pracę rzem ieślniczą, i wobec pow iększających się szeregów bezrobotnych czeladni­

ków, a naw et bezrobotnych sam odzielnych rzem ieślników , k tó ­ rzy zm uszeni byli w arsztaty zlikw idow ać, młodzież rzem ieśln i­

cza odnosi się z niechęcią do rzem iosła, porzuca lekkom yślnie n a u k ę i albo rozpoczyna fuszerkę n a w łasną rękę, albo staje się robotnikiem fabrycznym . Poniższe zestaw ienie w ykazujące ilość zarejestro w anych w państw , urzędach po średnictw a pracy bezrobotnych rzem ieślników nie w ykazuje oczyw iście całkow i­

tego obrazu bezrobocia w śród rzem ieślników na teren ie Izby.

Z estaw ienie nie obejm uje bowiem tych rzem ieślników , którzy u tra c ili p racę w fabry k ach i większych przedsiębiorstw ach prze­

m ysłowych. Bezrobotni rzem ieślnicy, zarejestrow an i w P. U.

P. P. na dzień 31. 12. 1931 r.

N ieistotnem zdawać się m usi tw ierdzenie, że do tru dn ego położenia gospodarczego rzem iosła przyczyniały się n aw et in ­ sty tu c je państw ow e i sam orządow e. F a k tem jednakże jest, że zakład y i w a rszta ty tych in sty tu cy j, w ięzienia, szkoły i zakłady w ychow aw cze w ytw arzały p ro d u k ty rzem ieślnicze i odbierały tem sam em pracę sam odzielnym rzem ieślnikom . In sty tu cje te w yrab iały nietylko przedm ioty dla potrzeb P ań stw a, lecz ta n io ­ ścią swych wyrobów, nie obciążonych żadnym i ciężaram i po- datkow em i czy socjalnem i, w ypierały w prom ieniu swego za­

sięgu zupełnie w arsztaty rzem ieślnicze. W ojskow e w a rszta ty ślu sa rsk ie w Bydgoszczy i w ięzienne w arsztaty sto la rsk ie w Ko- ronow ie polecały przez liczne ogłoszenia w iększych rozm iarów w p rasie swoje wyroby, a posługując się ta n ią robocizną i wol­

ne od jakich kolw iek ciężarów, stały się, siłą rzeczy, groźnym k o n k u ren tem sam odzielnego rzem iosła. N iektóre zakłady w y­

żej w ym ienionych in sty tu cy j staw ały naw et do przetargów i po­

daw ały ta k n iskie ceny, za które rzem ieślnik nie jest w sta n ie pracow ać. R zem ieślnik, k tó ry poświęcił k ilk a la t in tensyw nej nauce, ażeby zdobyć uzdolnienie do sam oistnego prow adzenia rzem iosła, czuje się w tych w a ru n k a ch upośledzony. Dla po-

G rupa b udow lana

„ spożywcza

„ sk ó rzan a

„ usług osob.

drzew na m etalow a w łókiennicza

851

778

1313

130

164

206

38

3480

lepszenia położenia rzem iosła należy przeto użyć w szelkich środków , ażeby trwałą, p racą ożywdć w arsztaty rzem ieślnicze.

U norm ow anie stosunków w tak i sposób, ażeby p raca rze­

m ieślnicza w zakład ach in stytu cy j państw , i sam . była o g ran i­

czona do w łasnych potrzeb, jest p alącą potrzebą. Dalszym środkiem zasadniczym byłoby przydzielenie rzem iosłu robót i dostaw rządow ych. Jednakże w a ru n k i przetargów n a roboty i dostaw y rządow e s ą ta k u tru d n io n e różnem i g w a ra n cja m i i w adjam i, że rzem ieśln ik dla b ra k u potrzebnych kapitałów i kred y tu , nie je st w stan ie brać udział w p rzetarg u . Z szcze­

gólnym n aciskiem w skazujem y n a zupełny b rak w spółpracy in ­ sty tu cy j w y dających p racę i dostaw y z Izbą Rzem ieślniczą.

0 niek tórych p rzetarg ach dla rzem iosła, bardzo a k tu aln y ch , jak n. p. uszycie k ilk u n a s tu tysięcy m undurów dla policji, dowie­

działa się Izba k ró tk o przed p rzetargiem z pew nej gazety pro­

w incjonalnej. P o d aw anie do w iadom ości Izbie przetargów 1 p rac w chodzących w zakres rzem iosła, przyczynić się może do zorganizow ania w spólnych o fert ze strony rzem ieślników i do ożyw ienia w p racy i pom niejszenia bezrobocia w śród rzem iosła.

W sk azując n a czynniki szkodliw e dla rzem iosła, nie m ożna po­

m inąć dziedziny podatkow ej i św iadczeń socjalnych. Nieomal na każdem zebran iu rzem ieślników poddany zostaje kryty ce nie­

ra c jo n aln y i dla życia gospodarczego szkodliw y c h a ra k te r po­

d a tk u obrotowego. Obowiązek podatkow y je st obow iązkiem obyw atelskim i rzem iosło w okręgu Izby obowiązek ponoszenia godziw ych św iadczeń skarbow ych rozum ie i gotowe jest go w y­

pełnić. Jednakże p ra k ty k a w ym iarow a w ykazuje ta k nierów ­ nom ierne tra k to w a n ie podatników , że w yw ołuje poważne roz­

goryczenie. Rzem ieślnik nie m a m ożności w jaw nem postępo­

w an iu bronić swych praw i obalić bezpodstaw ny w ym iar. Za­

łatw ien ie odw ołań nie n a stę p u je przed upływ em 2 lat, chociaż jest przew idziany w ustaw ie term in 6 m iesięczny. W ładze po­

datkow e in te rp re tu ją u staw y podatkow e zawsze n a niekorzyść płatn ik ó w i nie re sp e k tu ją zupełnie w ydanych w podobnych sp raw ach orzeczeń Najwyższego T ry b u n a łu A dm inistracyjnego.

Jak o jedyny objaw dodatn i podkreślić m ożna, że w ro k u 1931 ro zk ład ano w większości w ypadków zaległy po datek n a 6—10 r a t m iesięcznych z rów noczesnem obniżeniem odsetek do

N ato m iast nie uw zględniono zupełnie podań o obniżenie zali­

czek n a p odatek obrotow y za rok 1931, aczkolw iek w idocznem było, że ponad w szelką w ątpliw ość obroty w ro k u 1931 będą niż­

sze od obrotów z ro k u 1930. Jako pow ażny ciężar odczuw ali liczni rzem ieślnicy podw ójny w y m iar p o d a tk u obrotowego i to dla w a rsz ta tu i dla m iejsca sprzedaży. M iejsce sprzedaży rze­

m ieśln ik a zaopatrzone w św iadectw o przem ysłow e kat. handl.

nie jest odrębnem przedsiębiorstw em , gdyż rzem ieślnik sprze­

daje tam swoje wyroby, k tó re w yprodukow ał w w arsztacie.

W p o d atk u dochodowym władze podatkow e ab so lu tn ie nie sto-

sow ały norm zyskowności, ustalo ny ch n a w spólnej konferencji w Izbie Skarbow ej.

Ogłoszona w o sta tn im d n iu 1931 now elizacja u staw y o po­

d a tk u przem ysłow ym przyczyni się pow ażnie do lik w idacji szkodliwego n a stro ju przeciw podatkow ego a rozum ne postępo­

w anie w ładz podatkow ych może w znacznej m ierze złagodzić k rytyczne położenie rzem iosła.

II.

Położenie gospodarcze poszczególnych grup rzemiosła.

Grupa budowlana.

S tan zawodów, w chodzących w sk ład g ru p y budow lanej, nie doznał w ro k u 1931 żadnego polepszenia. Nieom al zupełny zastój ru c h u budow lanego jest w szystkim w iadom y. N aw et in ­ sty tu cje państw ow e i sam orządow e z powodu ograniczenia b u d ­ żetów, nie przyczyniły się do ożyw ienia ru c h u budow lanego a inicjatyw ę p ry w a tn ą nie zachęcały tru d n o ści w u z y sk an iu k red y tu budow lanego. Zauw ażyć było m ożna domy, k tóre dla b ra k u środków pieniężnych nie m ogły być ukończone i przez dłuższy czas były pozostaw ione w tak im stanie. Z ru chem b u ­ dow lanym łączy się ściśle k w estja m ieszkaniow a. Zaznaczyć przeto w ypada, że m im o zastoju w budow nictw ie zauw ażyć m o­

żna pew n ą popraw ę w sto su n k ach m ieszkaniow ych. B udow ­ nictw o jest p od staw ą egzystencji w szystkich zawodów grupy budow lanej. W ciężkiem położeniu z n a jd u ją się przeto także de- karstw o , kam ieniarstw o , zduństw o i inne. Z upełny nieom al za­

nik n astęp u je w sztuk ato rstw ie. O droczenie rem ontów m iesz­

kaniow ych od czu w ają specjalnie m alarze. S y tu acja g rupy b u ­ dow lanej jest przeto ogólnie niepom yślna.

Grupa drzewna.

Poszczególne gru p y zawodów rzem ieślniczych naw zajem n a siebie oddziaływ ują. To też nie pozostał bez w pływ u n a g ru ­ pę drzew ną sta n gru p y budow lanej. Odczuły to zawody sto la r­

skie, to k arsk ie i ciesielskie. Stolarstw o, najliczniejsze w tej g ru ­ pie jest bardzo rozw inięte w dziedzinie w yrobu mebli. N aj­

p rostsze i też w ykw intn e wyroby m eblowe w y syłają tu te jsi sto­

larze n a Górny Śląsk, do Łodzi, W arszaw y i do G dańska.

W całej zachodniej Polsce je st Bydgoszcz najw iększym ośrod­

kiem sto la rstw a meblowego. Pow szechne zubożenie spowodo­

w ało obniżenie zaku p u m ebli o 60%. Rok 1931 był w drugiej

połowie szczególnie ciężki dla tutejszego stolarstw a, gdyż nie­

któ re w arsztaty potraciły k ilk a do k ilk an aście tysięcy złotych na n iesum iennych odbiorcach n a Górnym Śląsku. Pozostałe zawody g ru p y drzew nej też s ą w ciężkiem położeniu. Kołodziej- stw o podważone jest przez kryzys w rolnictw ie, bednarstw o co­

raz więcej zostaje w ypierane przez produkcję fabryczną, rzeź­

biarstw o w drzew ie łączy się ściśle ze stolarstw em i wobec no­

woczesnego sty lu o c h a ra k te rz e prostych linji tra c i rację bytu.

K oszykarstw o n a terenie Izby chociaż nieliczne, walczy z tru d ­ nościam i, gdyż nie może przeciw staw ić się tan iej prod uk cji w arsztatów ko szykarskich M ałopolski, n. p. Sanoku. W in stru - m en tarstw ie m uzycznem likw id acja licznych o rk iestr, spowo­

dow ana zaprow adzeniem rad jo tech n ik i, zmniejszyła, obroty w in stru m e n ta c h m uzycznych. Z akłady in stru m en tó w m uzycz­

nych rozszerzają siłą rzeczy zakres swego d z ia łan ia i p rzy jm u ją do nap raw y a p a ra ty radjow e.

Nie m ożna pom inąć fak tu , że posiedzicie! e ziem scy likw i­

d u ją istn iejące na obszarach dw orskich w arsztaty kołodziejskie i pozbaw iają tem sam em p racy rzem ieślnika, który, nie mogąc znaleść pracy an i z b rak u k a p ita łu się usam odzielnić, popada w s k ra jn ą nędzę.

Grupa włókiennicza.

Położenie rzem iosł grupy w łókienniczej na teren ie Izby c h a ra k te ry z u je zm niejszenie prod u k cji o 50—60%. Krawiectwo, najliczniejszy zawód tej grupy, pracuje bezpośrednio dla ko n­

su m e n ta i prosperuje, jeżeli stan m a te rja ln y ludności jest zado­

w alający. Ogólne zubożenie odbiło się więc w w ysokim stopniu na kraw iectw ie. N iektóre w a rszta ty k raw ieck ie zeszły d la b ra ­ k u pracy do roli chałup n ik ó w i w ykonują konfekcję. Sprzedaż u b ra ń gotowych jest n ajw ięk szą k o n k u ren c ją dla sam odziel­

nych kraw ców , gdyż cena gotowego u b ra n ia ró w n a się nieraz cenie, ja k ą kraw iec pobiera za uszycie ub ran ia. K raw cy p ra ­ cujący dla konfekcji, są ta k źle opłacani, że w dom ach tak ich p a n u je w ielka bieda. Mniej w ybredna ludność zao p atruje się w garderobę w licznych h an d la c h starzyzny, które u b ra n ia n a ­ b yw ają za bezcen. Domy tow arow e i m agazyny b ław atne u trz y ­ m u ją w łasn e w arsztaty k raw ieck ie i przez udzielanie d łu g o ter­

m inow ego k red y tu o d b ierają kraw com resztę klienteli. Podczas, gdy w ro k u 1930 system o p ła t rata ln y c h przy zaku pie m a te rja łu przez k lientelę przyczyniał się do w ykonyw ania u b ra ń m iaro ­ wych, w ro k u 1931 wobec zubożenia ludności i to nie pomogło.

Pod koniec ro k u n a stą p iło lekkie ożywienie w k u śn ierstw ie wo­

bec n a stro ju mody, przew idującej d ługie fu tra . Pow ażniejszych

sukcesów nie osięgnięto ze względu n a zubożenie ludności

i tra n s a k c je odnosiły się przew ażnie do fu te r tanich. Kapelusz-

nictw o i czapnictw o z a tra c a ją coraz więcej c h a ra k te r rzem ieśl-

niczy, gdyż zakłady kapelusznicze opierają coraz więcej swój obrót n a sprzedaży wytw orów produkcji fabrycznej. Dla pro ­ d u k cji rzem ieślniczej pozostały jeszcze tylko czapki klubow e i specjalne. T apicerstw o w ykazuje pow ażną zniżkę obrotów i produkcji, gdyż w yroby te, jak o luksusow e, w obecnych cza­

sach nie każdy może nabyć. W sta ra n ia c h o zbyt obniżano stopniow o cenę wyrobów i g a rn itu ry klubowe, za które z począt­

kiem ro k u żądano 700,— zł, pod koniec roku sprzedano za 400,—

złotych. B andażow nictw o, szm uklerstw o, szczotkarstw o są na tere n ie Izby słabo reprezentow ane i większego znaczenia nie p o siadają.

Grupa metalowa.

W g rup ie m etalow ej coraz gorzej p rzed staw ia się kow al­

stwo. W w ioskach i m iasteczkach zawód ten ściśle je st zw ią­

zany z rolnictw em , którego położenie jest fatalne, a w dużych ośrodkach m iejskich pojazdy m echaniczne coraz więcej w ypie­

r a ją konia i wóz, najw ażniejszych klientów kow ala. Ś lu sa r­

stw o jak o rzem iosło z jednej strony dzieliło los zawodów grupy budow lanej, z d rugiej strony okazyw ało coraz większy rozwój w dziedzinie napraw y sam ochodów. Pód koniec rok u je d n a k ­ że wobec k u rczenia się autom obilizm u i zaprow adzenia p od atku drogowego także ta dziedzina pracy osłabła. Rzemiosło b la ­ charsk ie, chcąc się u trzym ać, łączy się coraz więcej z in stala- torstw em i n astęp u je w ypadek tru d n o ści stw ierdzenia, czy dany osobnik jest rzem ieśln ik iem lub czy u p raw ia koncesjonow any przem ysł. W blach arstw ie w y p ierają tańsze wyroby fabryczne p ro d u k t pracy ręcznej. P o praw a sy tu acji w blach arstw ie n a ­ stąp ić może po ożyw ieniu się ru ch u budowlanego. Zegarm i- strzostw o, ju b ilerstw o i złotnictw o z powodu pow szechnego k ry ­ zysu m a ry n ek zbytu ograniczony do m inim um . Nieliczne za­

k łady g raw erskie są zad aw alająco czynne.

Grupa spożywcza.

Rzem iosło tej grupy, a głów nie p iek arstw o i rzeźnictw o, u c ie rp ia ły stosunkow o m niej niż inne rzem iosła a to dzięki te ­ m u, że są to a rty k u ły pierw szej potrzeby, których obyw anie się jest tylko w pew nym stopniu możliwe, oraz, że w rok u spraw o­

zdawczym u trz y m a ła się n isk a cena zboża i żywca mięsnego.

Mimo to obroty spadły o dalsze 20%. S ytuację rzem iosł spo­

żywczych u tru d n ia w dużym stop n iu n iera cjo n a ln a reg la m e n ­ ta c ja cen m aksym aln ych przez w ładze a d m in istracy jn e. Kom i­

sje cennikow e pow inny się zchodzić nietylko, gdy surow iec zniż­

kuje, lecz także, gdy n astąp i znaczniejsza zwyżka surow ca.

Rzem iosło piek arsk ie żyje w ciągłej obawie, że w strzym anie roz­

porządzenia o m echanizacji p iek arń będzie zniesione i wówczas

większość p iek a rń nie mogąc się zastosować do wymogów tegoż

rozporządzenia, będzie m u siała być zlikw idow ana. Rzeźnictwo zostało w ro k u 1931 zaniepokojone rozporządzeniem o dozorze nad m ięsem , k tó re przew iduje oddzielny lokal sprzedaży dla m ięsa i oddzielny dla wędlin. Na teren ie Izby sprzedaż m ięsa i w ędlin jest niero zerw aln ie złączona, a utrzym y w anie tylko m iejsca sprzedaży m ięsa w m niejszem m ieście nie dałoby moż­

ności bytu.

Grupa skórzana.

N ajliczniejszym z w szystkich zawodów n a terenie Izby jest szewstwo. W tej gałęzi rzem iosł w ro k u 1931 sy tu acja była n a j­

cięższa. Aczkolwiek obuwie jest arty k u łem bardzo potrzebnym , to jednakże k o n k u ren c ja obuw ia w yprodukow anego system em chałupniczym , k o n k u ren c ja obuw ia m echanicznego, w łasne m iejsca sprzedaży obuw ia fabrycznego uru ch o m ian e przez f ir­

m y k rajo w e i zagraniczne, w zajem na w a lk a o byt tej licznej rzeszy szewców doprow adziły pod koniec ro k u do> niebyw ałego zastoju i b ra k u pracy. Zawód szewski p rzy sw aja ją sobie coraz więcej em eryci i zw olnieni pracow nicy kolejowi oraz wogóle bezrobotni i po d ejm u ją się n ap raw y i w7y k o n a n ia obuw ia.

W tym stan ie rzeczy w arsztaty rzem ieślnicze szew skie nie z a tru d n ia ją praw ie wcale czeladników , co znów pow iększa licz­

bę bezrobotnych. W ro k u 1931 ceny wytw orów szew skich spa- dły o 20—30%. Rzem iosło szew skie dom aga się specjalnych ulg podatkow ych. Rzem iosło g a rb a rsk ie i! rękaw icznicze nie od gryw a n a teren ie Izby w ażniejszego znaczenia. Kurczy się także in tro ligato rstw o , k to rem zaw ładnęły d ru k arn ie, szkoły i w ięzienia. R ym arstw o i siod larstw o dzielą los zawodów n a j­

bardziej d otkniętych kryzysem rolnictw a.

Grupa usług osobistych.

B rak p racy spowodow ał fo rm aln ą licytację w zniżce cen n. p. w fryzjerstw ie, co> się szczególnie odbiło n a przedsiębior­

stw ach, który ch koszty handlow e z pow odu w ysokiej dzierżaw y i in n y ch przyczyn są znaczne. Stan ten w yw ołał n aw et ferm en t wśród członków cechów.

W zak ład ach fryzjerskich obroty spadły o 40%, w fotogra­

ficznych n aw et o 60%. Ja k o szczególny objaw kry zy su należy w skazać p o k ą tn ą konk u rencję, k tó rą w gru pie tej w y tw a rz ają w zawodzie fryzjersk im czeladnicy przez to, że w niedzielę i św ięta, gdy przedsiębiorstw a są zam knięte, odw iedzają k lie n ­ tów w dom u i tam ją obsługują.

Zakaz pracy w niedzielę i św ięta w zak ładach fryzjersk ich pow oduje też, że publiczność zak u p u je a p a ra ty do golenia i przyzw yczaja się nie korzystać z usłu g zawodowego golarza.

N aw et m aszynki do strzyżen ia włosów n ab y w ają rodziny licz­

niejsze i w szystko p rzyczynia się do zm niejszenia frekw encji

w z a k ład ach fryzjerskich.

W zawodzie fotograficznym u staw a przem ysłow a zdaje się nie istnieć, gdyż wbrew przepisom , że otw arcie zak ład u fotogra­

ficznego nastąp ić może po u zy sk an iu uzd oln ienia zawodowego, ulice, p arki, m iejsca rozryw kow e w letniej porze pełne są ulicz­

nych fotografów, którzy o trzym ali zezwolenie na w ykonyw anie swego am ato rskiego „rzem iosła“. Jeżeli w tym względzie nie n a stą p i ra d y k a ln a zm ian a oraz p rzestrzeganie kw alifikacyj, spo- aziew ać się należy zupełnej ru in y zaw odu fotograficznego.

W ro k u 1931 uległo n a tere n ie Izby k ilk a zakładów fotograficz­

nych likw idacji z powodu zupełnego zastoju. Fotografy n arze­

k a ją też n a dokonyw ania zdjęć ulicznych przez a p a ra ty film o­

we i zajm ow anie się fotografją, a szczególnie stro n ą techniczno- chem iczną przez skład y apteczne i drogeryjne.

Stan liczebny rzemiosła w okręgu Izby.

W zw iązku z p racam i nad p rojektem u staw y o zasileniu funduszów Izb R zem ieślniczych przeprow adziła Izba Rzem ieśl­

nicza w Bydgoszczy w lipcu 1931 r. za pom ocą urzędów prze­

m ysłow ych d o k ład n ą sta ty sty k ę w arsztatów rzem ieślniczych.

S tatystyk ę tę spraw dzono ponownie n a dzień 31. 12. 31 r.

Na dzień ten było zarejestro w an y ch w urzędach przem ysło­

wych na teren ie o k ręg u Izby Rzem ieślniczej w Bydgoszczy 7472 sam oistn ych w arsztatów rzem ieślniczych, w których było we­

dług danych uzyskan ych z kw estjo n arjuszy statysty czny ch za­

tru d n io n y c h 3804 czeladników . Ilość uczących się w w a rszta ­ tach rzem ieślniczych n a teren ie Izby term inatorów w ynosi 6874.

Poszczególne gru py zawodowe rzem iosła p rze d staw ia ją się pod wgzlędem liczbowym, ja k następu je:

1) G rupa budow lana 771 zakładów rzem ieślniczych

2)

drzew na 1186

3)

w łókiennicza 906

4)

m etalow a 1301

5)

spożywcza 1399

6)

sk ó rzan a 1466

7)

u słu g osobist. 443

razem 7472

W edług obwodów w yborczych liczba w arsztatów wynosi:

I. obwód: Bydgoszcz m iasto i pow. Szubin 2214 w arszt. rzem . II. „ Inow rocław m iasto i powiat,

Mogilno, Strzelno 1710 „ „

III. „ Gniezno m iasto i pow iat, Żnin,

W ągrow iec 1070 „ „

IV. „ Chodzież, Czarnków, W yrzysk 1872 „ „ razem : 7472 w arszt. rzem.

Liczebność poszczególnych zawodów w znacznej liczbie ponad inne zawody w ykazują:

1) szew stw o z liczbą w arsztatów 1108

2) kow alstw o z „

839

3) kraw iectw o z „

812

4) rzeźnictw o z „

781

5) stolarstw o z „

595

6) piekarstw o z „

572

7) kołodziejstw o z „ 434

8) fryzjerstw o z „

392

9) ślu sa rstw o z „

228

10) m u ra rstw o z „

227

11) m alarstw o z „ Liczebnie najsłabsze są zawody

yy

220

1) białoskórnictw o 1 w arszt, rzem.

2) m osiężnictw o 1

3) rzeźnictw o koni 3

4) sztu k ato rstw o 3

5) wyrób instrum . muz. 3

(i) p iln ik arstw o 4

Z upełnie nie fig u ru ją w ew idencji Izby w arsztaty rze m ieślnicze w zaw odach:

1) rękaw icznictw o,

2) wyrób przedm iotów z drucików , 3) wyrób przedm iotów z złota i srebra, 4) wyrób narzędzi optycznych,

5) bronzow nictwo, 0) szm uklerstw o, 7) wyrób frendzli, 8) grzebieniarstw o, 9) wyrób szkieł.

Prócz rzem ieślników posiadających k a rty rzem ieślnicze w liczbie 7472 zajm uje się rzem iosłem bez posiad ania w ym aga­

nego uzdolnienia zawodowego pokaźna liczba osób. Najlicz-

niejsi są chałupnicy, którzy szczególnie z ajm u ją się k raw iec­

tw em i szewstwem . N iepodobna też ująć w cyfrę te w szystkie kobiety, który po kilkutygodniow em w yuczeniu się u p ra w ia ją n ielegalnie zawodowe kraw iectw o dam skie.

Liczba w arsztató w rzem ieślniczych nie zm niejszyła się w po rów n aniu z rokiem 1930. N ato m iast zm niejszyła się w za­

stra sza jąc y sposób liczba czeladników zatrud nio ny ch w w a r­

sztatach rzem ieślniczych, k tó ra z 6284 w ro k u 1930 spadła n a 3804 pod koniec ro k u 1931. W ystępuje tu w jask ra w y sposób związek przyczynow y z kryzysem , b rak iem pracy i bezrobociem.

S tatystyczne zestaw ienie cyfr sam oistnych w arsztatów rze­

m ieślniczych w poszczególnych zaw odach n a terenie Izby Rze­

m ieślniczej w Bydgoszczy z uw zględnieniem podziału na pow ia­

ty przedstaw ia tab e la dołączona n a końcu niniejszego sp ra ­ w ozdania.

Terminatorzy.

Stosunek liczebny term in ato ró w uległ w ro ku 1931 zniżce.

Podczas gdy w ro k u 1930 rozpoczęło n aukę 2275 uczniów , w ro ­ k u 1931 cyfra rozpoczynających n au k ę w rzem iośle wynosi 1650.

N atom iast ukończyło w ro k u 1930 n au k ę 1775 uczni. Najwięcej uczni jest w zawodzie ślu sarsk im , m ianow icie 951, następn ie w kow alstw ie 844.

Poniższe zestaw ienie w ykazuje wyżej w ym ienione dane, u jęte w edług poszczególnych zawodów:

\

Z a w ó d

w r. 1931 ukończyło

naukę

w r. 1931 rozpoczęło

naukę

stan per 31. 12. 31 r.

b e d n a r s t w o ...

_ _

fotografow anie... ^— 1 1

f r y z j e r s t w o ... 105 188 536 g r a w e r s t w o ... 1 1 2

introligatorstwo • • ... 5 2 16

k a m ien iarstw o... — — 13 k a p e lu s z n ic t w o ... 2 — 12 k o s z y k a r s t w o ... 5 — —

k o ło d z ie j s t w o ... 88 66 351 k o tla r stw o ... 10 5 28

do przeniesienia: 277 307 1195

17

Z a w ó d w r .'1931 ukończyło

naukę

w r. 1931 rozpoczęło

naukę

stan per 31.12. 31 r.

z przeniesienia: 277 307 1195

k o w a lstw o ... 325 215 844 k r a w ie c t w o ... 83 60 302 k u ś n ie r s tw o ... ^— 1 1 la k ie r n ic tw o ... 5 1 18 m a la r s tw o ... 38 40 233 m o s ię ż n ic t w o ... 3 6 21 m u rarstw o... 119 36 293

piekarstwo • • • • ... 125 200 668

p iln ik a r stw o ... 1 ^— 2 p o w r o ź n ic tw o ... — 1 1

p o zło tn ictw o ... .... 2 4 14

rzeźbiarstwo w drzewie . . . . 11 9 28

rzeźnictwo • ... 132 234 710 s i o d l a r s t w o ... 29 13 73 s to la r s tw o ... 205 167 800 stu d n iarstw o... • — — 10 s z e w s t w o ... 127 158 438 sz k la r stw o ... ^— 1 3 ślu sa r stw o ... 257 160 951 t a p ic e r s t w o ... 4 4 16 tokarstwo w m e t . ... 16 10 47

wyr. inst. muz. ... ^— 2 8

,, narz. o p t . ... — — 5 z d u ń s t w o ... 4 14 57

zegarmistrzostwo ... 9 6 25

z ło t n ic t w o ... 3

1 11

R a z e m : 1775 1650 6874

K ształceniu uczniów pośw ięciła Izba swą, szczególną u w a­

gę i dużo czasu przez udzielenie w yjaśnień lub pouczające a rty ­ k u ły w prasie i n a zebraniach. Co do w yboru zaw odu i zam iło­

w an ia do niego jedno z d rugiem nie zawsze idzie w parze. Ro­

dzice iub p raw n i zastępcy młodzieży, nie zawsze k ie ru ją się zasad ą i nie p y ta ją czy uczeń do tego lub innego zaw odu jest fizycznie dość rozw inięty i um ysłow o zdolny, lub czy posiada k w alifik acje szkolne. Zdanie, że do rzem iosła ten n ajm n iej uzdolniony, czy fizycznie czy um ysłowo dość rozw inięty, jest dobry dosyć, należy zaniechać. M ianowicie w dzisiejszych tru d ­

nych w a ru n k a c h gospodarczych, n ik t nie p y ta do jakiego za­

wodu chłopiec m a zam iłow anie, lecz w yda go, byle go z dom u i z ulicy pozbyć, co zdaniem Izby wychodzi n a szkodę m łodzie­

ży. By w łaśnie tak ie m u stanow i zaradzić i niezdolnych do rze­

m iosła niedopuścić, zaw iązały się we w ielu cechach kom isje,

k tóre b a d a ją uczniów i stan ich kw alifikacji. Po orzeczeniu się kom isji, czy uczeń do obranego zaw odu się n ad aje lub nie, rozstrzyga zarząd cechu, w ydając decyzję. W ro k u 1931 zapo­

czątkow ano prace n ad utw orzeniem w Bydgoszczy In sty tu tu Psychotechnicznego, którego celem jest b ad anie zdolności i skłonności zawodowej m łodzieży i w skazów ki przy wyborze zawodu. W ielu m istrzów , m ianow icie w m ałych ośrodkach i na w ioskach zaniedbuje swój obow iązek względem ucznia, z a tru d ­ niając ucznia zam iast we w arsztacie, do innych prac dom o­

wych, w polu i t. p. prac, nie m ający ch nic w spólnego z rze­

m iosłem . Uczeń należy do w arsztatu , nie gdzieindziej, i nie wolno term in ato ró w używ ać do in n y ch prac. Na tle tern pow­

staje dużo sporów, które, o ile są udow odnione, wychodzą w znacznej m ierze n a niekorzyść m istrza pryncypała.

B ardzo w ielka liczba m istrzów zaniedbuje zapis uczniów do cechu i Izby, zgłaszając uczniów do ew idencji rok, dw a i póź­

niej, gdy tym czasem art. 110 ust, przem . w ym aga zgłoszenia 4 tygodnie po rozpoczęciu nauki. Bardzo liczni m istrzow ie za­

n ied b u ją i grzeszą wobec szkoły dokształcającej, m ając oczy­

wiście niesłuszne do szkoły uprzedzenie, posyłając m łodzież n ie re g u la rn ie lub w cale do szkoły, co się później .m ści nie na pracodaw cy, ale n a uczniach, którzy nie posiadając św iadectw szkoły po m yśli art. 155 ust. przem . do egzam inów dopuszczeni być nie mogą.

Spraw y te rm in a to rsk ie są i pozostaną zadaniem Izby, k tó ­ re trak to w an e będą z sp ecjaln ą staran no ścią.

Podczas gdy czeladnicy, jak o siły drożej w ynagradzane, aniżeli term in ato rzy sta li się w pierw szej lin ji o fiarą red u k cji pracow ników w w a rszta ta c h rzem ieślniczych, w łaściciele po­

m agali sobie p ra c ą licznych uczni, którzy nietylko nic nie kosz­

tow ali lecz niejed n ok ro tn ie za n au kę płacili.

N adm ierne z a tru d n ia n ie uczni w fabry kach i zakładach przem ysłow ych zostało uniem ożliw ione u sta w ą z 7. 11. 31, w m yśl której In sp ek to r P racy może zarządzić zm niejszenie liczby zatrudn io nych m łodocianych. W zakład ach tak ich w zbronione jest z a tru d n ia n ie uczni bezpłatnie oraz przyjm ow a­

nie w ynagrodzenia za naukę.

Poniew aż postanow ienia tej u staw y nie sto su ją się do w a r­

sztatów rzem ieślniczych i term in atoró w rzem ieślniczych, za­

tru d n io n y ch n a podstaw ie pisem nej um ow y o n au k ę w w a r­

sztacie rzem ieślniczym , W ojewództwo P oznańskie zarządziło, że w w a rszta ta c h rzem ieślniczych wolno z a tru d n ia ć ilość uczni u sta lo n ą postanow ieniem § 130 niem . ord. proc., zatw ierdzoną przez niem. M inistra dla H an d lu i P rzem ysłu w dniu 21 kw iet­

n ia 1902 r. Na podstaw ie powyższego m ak sy m a ln a liczba te r­

m inato rów w w a rszta ta c h rzem ieślniczych wynosi dla poszcze­

gólnych zawodów, jak n astęp u je:

a ) bez czeladnika b) z l czeladn. c) z 2 czeladn. d) z 3 czeladn.

golarstwo fryzjerstwo perukarstwo

a) 2 b) 2 c) 4 Najwyżej 4

blacharstwo kołodziejstwo

piekarstwo studniarstwo murarstwo ciesielstwo

a) 2 b) 2 c) 3 d) 4 i t. d.

ślusarstwo

bednarstwo tokarstwo grzebieniarstwo

a) l b) 1 c) 2 - 3 Najwyżej 3

kowalstwo

introligatorstwo a) 3 b) 3 c) 3 d) 4 i t. d.

szewstwo

szczotkarstwo puszkarstwo

a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 Najwyżej 5

zduństwo garncarstwo

cukiernictwo a) 2

b) 2 c) 3 d) 4 Najwyżej 4

stolarstwo

dekarstwo a) 3

b) 4 c) 5 d) 6 Najwyżej 6

szklarstwo

rzeźnictwo wędliniarstwo pilnikarstwo

mosiężnictwo

malarstwo lakiernictwo krawiectwo zegarmistrzostwo

a) 3 b) 3 c) 5 d) 5 Najwyżej 5 a) 3 b) 5 c) 7 d) 9 Najwyżej 9 a) 2 b) 3 c) 3 d) 3 Najwyżej 3

złotnictwo kuśnierstwo rzeźbiarstwo

w kamieniu kamieniarstwo tapicerstwo powroźnictwo rymarstwo siodlarstwo garbarstwo rękawicznictwo rzeźba w drzewie wyrób instrum.

sztukatorstwo pozłotnictwo wyrób przedni,

z drucików

a) 2 b) 3 Ci 4 d)< 4 Najwyżej 5 a) 2 b) 4 c) 6 d) 8 Najwyżej 8 a) 3 b) 4 c) 5 d) 6 Najwyżej 6 a) 2 b) 3 c) 3 d) 4 Najwyżej 4 a) 1 b) 2 c) 3

d) 4 i t. d.

a) 2 b) 3 c) 3 d) 3 Najwyżej 5 a) 2 b) 2 c) 4 d) ;6 Najwyżej 6

jak wyżej

» )f >)

» i)

yy ty

yy yy

yy yy

»

yy yy

yy »

yy > >

yy yy

yy y '

yy yy

yy yy

IV.

Organizacje rzemieślnicze.

Zasadniczy organizację, rzem ieślniczy sy cechy. W okręgu Izby sy 153 cechy, k tóre g ru p u jy 4344 członków. W p orów naniu z rokiem 1930 liczba członków cechów w zrosła o 1080 członków.

Z niesienie cechów przym usow ych przez ustaw ę rzem ieślniczy zaw ażyło na sile liczebnej cechów, gdyż p ro cent rzem ieślników , będęcych członkam i cechów w sto su n k u do la t 1924—1928 zm niejszył się znacznie. T ru d ne położenie gospodarcze, w ja ­ kim się z n a jd u jy rzem ieślnicy pow oduje zobojętnienie wobec tak doniosłej organizacji zawodowej. Izba R zem ieślnicza s ta ra się przeciw działać b rak o w i należenia do cechów, wychodzyc z założenia, że całe rzem iosło pow inno być zorganizow ane w ce­

chach, jak o podstaw ow ej organizacji rzem iosła. W tym celu Izba u ch w aliła podnieść wysokość wpisowego dla uczni u nie- cechow anych z 10,— zł n a 20,— zł. P o p raw a sta n u liczebnego członków cechów jest konieczna dla u trz y m a n ia tej trad y cy jnej i zdrowej organizacji rzem ieślniczej. Tam , gdzie zn ajd u jy się ludzie przedsiębiorczy oraz obdarzeni inicjatyw y, rozpoczęły ce­

chy rozw ijać dość silny a k cję w k ie ru n k u podniesienia sp ra w ­ ności zawodowej, urzy d zenia pogadanek, p ren u m e ra ty p rasy fachow ej i tw orzenia cechow ych organizacji gospodarczych oraz spółdzielni kredytow ych. W ro k u 1931 zorganizow ane zo­

stały 2 nowe cechy, m ianow icie w Bydgoszczy i Gnieźnie cech k raw iectw a dam skiego. W stan ie o rganizacyjnym znajd uje się cech rzeźbiarzy. W bieżycym ro ku został n a sk u tek zarzydze- n ia U rzędu W ojewódzkiego zlikw idow any cech stolarsko-koło- dziejski w Ł abiszynie za bezpraw ne egzam inow anie uczni. Zu­

p ełnie nieżyw otne sy cech rzeźnicki w M argoninie i cech sto la r­

ski w U jściu. Cechy pow inny stać się ścisłem łycznikiem pom iędzy rzem iosłem a Izby Rzem ieślniczy, gdyż przez zgodny i rzeczowy w spółpracę Izba Rzem ieślnicza będzie m ia ła d okła­

dny poglyd n a całokształt życia rzem ieślniczego i w yczuje po­

trzeby rzem iosła. Jeżeli cechy rozw iny w ytężony działalność organizacyjny, k u ltu ra ln y , gospodarczy i w zajem nego p opiera­

n ia się członków zasłuży się dobrze rzem iosłu i będę się coraz pom yślniej rozw ijać. N iestety n iek tóre cechy nie zdajy sobie spraw y z znaczenia intensyw nej pracy, o g raniczajy się do k w a r­

taln y ch zebrań, n a któ re przybyw a nieliczn a g a rstk a , nie odpo­

w iada jy zupełnie na p ism a Izby Rzem ieślniczej i tem sam em nie idy po lin ji interesów rzem iosła. T akie cechy prędzej czy póź­

niej zakończy swój byt i pozostaw ię po sobie sm u tn y pam ięć w rzem iośle.

W dyżeniu do p opierania cechów Izba Rzem ieślnicza do­

nosi cechom o w szystkich w ażniejszych u staw ach i zarzydze-

niach, o dostaw ach i p racach rządow ych, spraw ach podatkom wych i gospodarczych, w ysyła n a zeb ran ia cechowe prelegentów i ud ziela cechom w szelkich porad. W ro k u 1931 w ysłano do ce­

chów razem przeszło 3000 okólników i k ilk a se t in n y ch pism indy w idu alnych . W obwodzie Izby jest najw ięcej cechów szew­

skich i rzeźnickich i to po 22, kow alskich 20, k raw ieckich 16, p iek a rsk ic h i kołodziejskich po 14, po jednym cechu jest w za­

wodzie b lac h a rsk im i dek arsk im . Pod względem ilości człon­

ków n ajsiln iejsze są cechy p iek arsk ie, szewskie, rzeźnickie, ko­

w alskie i kraw ieckie.

Cechy jednego zaw odu łączą się w zw iązki wojewódzkie, jednoczące w szystkich pracow ników jednego zawodu. Akcja ta jest dodatnim objaw em , gdyż p o w stają organizacje silne, m a ­ jące n a celu zdobycie m ożliwie jak n ajw ięk szych korzyści dla sw ych członków, któ rych p o p ierają zawodowo i gospodarczo.

Oprócz cechów łączą się rzem ieślnicy w tow arzystw a rze­

m ieślnicze, istn ie ją c e nieom al

każdem m ieście powiatow em . Z najliczniejszych należy w ym ienić to w arzystw a Przem ysłow o- Rzem ieślnicze, C hrześcijańsko-N arodow e Zjednoczenie Rzemio­

sła, T ow arzystw o Rzem ieślników Polsko-K atolickich, Związek Rzem ieślników , Z. Z. P.

P rzy 30 cechach istn ie ją w ydziały czeladnicze, m ające za zadanie w spółpracę czeladników w cechach. T ak n isk a cyfra tłom aczy się m a łą liczbą czeladników zatrudnionych u m istrzów cechow ych tak , że utw orzenie w ydziału czeladniczego w n ie ­ któ ry ch cechach jest niem ożliwe.

Z w ydziałów przy cechach zorganizow any jest w ydział czeladniczy przy Izbie, k tó ry zatw ierdzony przez W ładzę W o­

jew ódzką w d n iu 5 lipca 1930 r. w spółdziała z Izbą o ile chodzi 0 pracę do niego należącą.

Czeladź jest zorganizow ana w T ow arzystw ach Czeladzi K a­

tolickiej oraz w Z w iązkach Czeladzi i Tow. Pom ocników , te r ­ m in ato rzy w Tow. T erm inatorów . Zasługi Tow. Czeladzi i T er­

m in atorów są w szystkim znane. P rzy Tow arzystw ie Czeladzi 1 T erm inatorów istn ie ją bursy. W Bydgoszczy Tow. Czeladzi dzierżaw i cały dom, w k tó ry m jest bursa, b ib ljo tek a i t. d. Nie­

które zawrody zorganizow ały się w odrębne organizacje zawo­

dowe, ja k Zw iązek Sam odzielnych Z egarm istrzów , Tow arzy­

stw o Rzeźbiarzy, Pow szechny Związek Pracodaw ców i inne.

Zam ieszczone w dalszym ciągu zestaw ienie w ym ienia istn iejące

w d niu 31. 12. 30 cechy n a tere n ie Izby.

L.

b.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

W Y K A Z

eślniczych w okręgu Izby Rzemieślniczej w Bydgoszczy

Nazwa cechu

Ilość człon­

cechuków

Nazwisko i adres starszego cechu

bednarski i tokarski

Bydgoszcz i pow 9 Ignacy Fritz Bydgoszcz ul. Grudziądzka 10.

blacharski 99 99 25 K. Krawczak

Bydgoszcz ul. Śniadeckich 43.

cukierniczy obw. Izby Rzem. 25 St. Ganasiński Bydgoszcz ul. Jezuicka 9.

dekarski 99 99 99 10 Fr. Niemczewski Bydgoszcz ul. Jasna 19.

fryzjerski

i peruk. Bydgoszcz i pow. 75 M. Źewicki Bydgoszcz Dr. Em.Warmińskiego 1.

kowalski 99 50 Edm. Kamiński

Bydgoszcz ul. Toruńska 14.

kołodziejski 99 99 24 Józef Modlibowski Bydgoszcz ul. Ad. Czartoryskiego 8

krawiecki 99 99 64 Wł. Zieliński

Bydgoszcz ul. Śniadeckich 25.

krawiecko-

damski ^{99 99}

50 Jan Janicki Bydgoszcz ul. Herm. Frankiego 3.

malarski _{99 99} 37 Roman Graczyk

Bydgoszcz ul. Pomorska 14.

murarzy, cieśli

i kamieniarzy ^{99 99}

21 Marjan Trojański Bydgoszcz ul. Toruńska 4.

piekarski 99 99 86 Apol. Burzyński

Bydgoszcz ul. Dworcowa 24.

rzeźnicki

i wędlin. ^{99 99}

130 Jan Błaszak Bydgoszcz ul. Bocianowo 9.

siodlarski 99 99 21 Boi. Najdrowski

Bydgoszcz ul. Dworcowa

ślusarski 99 99 18 Józef Słomiński

Bydgoszcz Dr. Em.Warmińskiego 5.

stolarski ₉₉ 99 65 J. Szczepański

Bydgoszcz, ul. Podwale

23

L.

b.

Miejscowość Nazwa cechu

ności cechu Ilość człon­

cechuków

Nazwisko i adres starszego cechu

17 Bydgoszcz szewski Bydgoszcz i pow. 170 Jan Borucki Bydgoszcz ul, Sienkiewicza 52.

18 zduńsko- 22 E. Tschoerner

garncarski Bydgoszcz, ul. Różana

19 Barcin ogólny Barcin i okolica 21 A. Kwiatkowski

rzemieśln. ^Barcin

20 Chodzież fryzjerski Chodzież i pow. 17 P. Sobkowski

i peruk. ^Chodzież

21 kowalski 36 Wł. Ziebarth

Chodzież

22 y y kołodziejski 26 J. Gapiński

Ujście n. N., p. Chodzież

23 krawiecki 12 K. Urbanek

Chodzież

24 y y piekarski y y y y 16 J. Łukowski

i cukierń. ^Chodzież

25 ślusarski Chodzież, Bu- 12 K. Harwas

dzyń, Margonin, Szamocin, Ujście

Ujście n. N., p. Chodzież

26 stolarski Chodzież i pow. 19 A. Leszek

Chodzież

27 y y szewski 21 St. Górzny

Chodzież

28 y y rzeźnicki 18 St. Stepczyński

Chodzież 29 Czarnków fryzjerski Czarnków i pow. 13 Palinkiewicz

i peruk. ^Czarnków

30 kowalski 40 J. Wójdziak

Czarnków

31 kołodziejski y y y y 13 P. Ratajczak

Czarnków

32 krawiecki Czarnków 16 Ign. Błoch

i okolica ^Czarnków

33 _{y y} piekarski Czarnków i pow. 18 Adam Studniewski

Czarnków

34 rzeźnicki y y y y 13 J. Górczyński

Czarnków

35 _{y y} stolarski y y y y 14 Thiel

Czarnków

36 szewski Czarnków 17 Józef Kurzawa

i okolica ^Czarnków

37 Czerniejewo szewski Czerniejewo 16 Fr. Grunwald

i okolica Czerniejewo

38 Fordon n/W wolny mie- Fordon i okolica 17 Modrakowski

szany ^Fordon

39 Gniewkowo złączony cech Gniewkowo 41 L. Świdrowicz

rzemieślniczy i okolica ^Gniewkowo

L.

b.

Miejscowość Nazwa cechu

ności cechu Ilość człon­

ków cechu

Nazwisko i adres starszego cechu

40 Gniewkowo rzeźnicki Gniewkowo

i okolice

10 Jan Szulc

Gniewkowo

41 Gniezno budowlany Gniewkowo

i powiat

3 M. Splonskowki Gniezno

42 11 fryzjerski

i perukarski Gniezno i powia­

ty, Gniezno, Mo­

gilno, Wągro­

wiec, Żnin

50 Wł. Skowroński Gniezno

43 i i garncarski Gnieznoi powiat 6 Wł. Bisikiewicz

Gniezno

44 91 kowalski 11 11 108 Wł. Gończyński

Gniezno ul. Słomianki 8.

45 19 kołodziejski 11 11 30 St. Śrama

Gniezno

46 19 krawiecki

chrześcijański 91 *9 32 Wł. Borowski

Gniezno ul. Chrobrego 4.

47 91 malarzy

i pozłotników ^{91 l i}

26 J. Przybyszewski Gniezno ul. Fama 4.

48 li mistrzów

piekarzy ^{11 11}

37 Fr. Streich Gniezno uli Wawrzyniecka 30

49 11 rzeźnicki i i 11 40 A. Galantowicz

Gniezno

50 11 siodlarski 11 11 21 Wł. Białachowski

Gniezno

51 11 ślusarski Gniezno i pow.

Gniezno, Mo­

gilno, Wągro­

wiec i Żnin

43 St. Czerniak Gniezno

52 •1 stolarski Gniezno i pow. 24 J. Zakrzewski

Gniezno ul. Moniuszki 4.

53 11 szewski f i 99 62 J. Śliwiński

Gniezno

54 Gołańcz ślusarski

i kowalski

Gołańcz i okolice 45 J. Lewandowski Gołańcz

55 11 szewski 11 11 12 Sz. Koepliner

Gołańcz 56 Inowrocław golarsko-fryz-

jerski i peruk. Inowrocław, Strzelno, Pakość.

Żnin, Kruszwica, Barcin Gniew­

kowo

42 Jan Nowak

Inowrocław

57 11 powoźniczo

kołodziejski

Inowrocław i powiat

55 A. Urbański Inowrocław ul. Panny Marji 14.

L

Miejscowość Nazwa cechu

Nazwisko i adres

b. ności cechu _cechu^ków

starszego cechu

58 Inowrocław kowalski Inowrocław 95 Marcin Karski

i powiat Inowrocław

ul. Staszyca 9.

59 krawiecki Inowrocław, 38 St. Ośmiałowski

Gniewkowo ^Inowrocław

i Pakość ul. Staszyca 25.

60 malarski pozł.

i lakierniczy

Inowrocław, pow. Inowrocław

Strzelno i Mo-

24 Ign. Lisiecki Inowrocław ul. Szkolna 7.

gilno

61 mura rski Inowrocław, 14 L. Stroiński

i ciesielski Strzelno, Mo­

gilno Inowrocław i powiat oraz

Pakość

62 piekarski ³⁹ A. Litwicki

Inowrocław Pakość i Krusz-

wica

63 5) rzeźnicki Inowrocław

i powiat

46 Fr. Drogowski Inowrocław.

64 5» siodlarski Inowrocław, Mo­

gilno i Strzelno

26 St. Kurzawski Inowrocław.

65 )> ślusarski Inowrocław

i powiat Żnin, Mogilno, Pakość

18 T. Bochinski Inowrocław.

i Strzelno

66 M stolarski Inowrocław

i powiaty o-

32 L. Nowicki

Inowrocław.

ścienne

67 szewski Inowrocław 55 Apolin Bociek

Inowrocław.

68 Kcynia rzeźnicki Kcynia i okolice 6 A. Polcyn

Kcynia.

69 Kłecko szewski Kłecko 1 okolice ^{26 Ł.} Dychtowicz Kłecko.

70 Koronowo kowalski Koronowo ²⁴ J. Kotlęga

i kołodziejski ^Koronowo.

71 krawiecki ⁹ A. Łoboda

Koronowo.

72 y y piekarski ⁷ Wł. Małkowski

Koronowo.

73 rzeźnicki Koronowo ^to W. Radtke

miasto ^Koronowo.

74 stolarski Koronowo i wój- 13 Fr. Nadolny

tostwo Sieci nko ^Koronowo.

Wierzchucin

75 szewski Koronowo mia- 12 St. Jachczyk

sto i obwód Wierzchucin

Koronowo.