Żegluga morska; organizacja i eksploatacja przedsiębiorstw żeglugowych - Bałtycka Biblioteka Cyfrowa

?EGLUGA _MORSKA

DR FELIKS ^HILCHEN

?EGLUGA ^MORSKA

ORGANIZACJA I EKSPLOATACJA

PRZEDSI?BIORSTW ?EGLUGOWYCH

W A R S Z A W A 1939

WYDAWNICTWO LIGI MORSKIEJ I KOLONIALNEJ

SK?AD G?ÓWNY: ^{INSTYTUT WYDAWN} ... BIBLIOTEKA POLSKA" S. A. W WARSZAWIE

DRUKIEM

ZAK?ADÓW GRAFICZNYCH

•• B I B LlOT E K A P O LS K A"

W BYDGOSZCZY ,.

(ID

Ksi??ka niniejsza jest przeznaczona ^dla tych czytelnik6w, kt6rzy chc? si? zapozna? ^z zagadnieniem ?eglugi morskiej ⁱ jej ^element6w po-

mocniczych, jako przedsi?biorstw ^{handlowych lub} przemys?owych.

Ujmuje ^ona ??cznie ^z wydan? ^{dwa lata temu} ksi??k? "Porty morskie"

-ca?o?? transportu morskiego. ^{W obu} powy?szych ksi??kach ogra-

niczy?em ^{si? do} podania ^{w mo?liwie} przyst?pnej ^formie najwa?niej- szych ^{wiadomo?ci z zakresu} organizacji ⁱ eksploatacji tych przedsi?- biorstw, jakimi ^s? porty morskie, ?egluga morska, maklerstwo okr?-

towe itp., ^{oraz ich stosunku do} gospodarki narodowej.

Mam nadziej?, ^{?e ta} próba, skoncentrowania wiadomo?ci rozsianych dotychczas ^w ró?nych dziedzinach nauki znajdzie pófniej kontynua- torów, którzy potrafi? ^{lepiej uj?? ca?o??} zagadnienia transportu morskiego jako ^szeregu oddzielnych przedsi?biorstw, ^?ci?le jednak

Ze sob? wspó?pracuj?cych ^{i od siebie wzajemnie} uzale?nionych, ^{a sta-} nowi?cych ^wa?n? ga?q? gospodarki narodowej.

Transport ^morski pozna? musz? przede wszystkim wychowa?cy wy?-

szych ^szkó? handlowych ^{oraz ze} studiuj?cych zagadnienia gospo-

darcze ci, którzy pó?niej ^w ?yciu b?d? ^{mieli do} czynienia ^{z handlem}

i przemys?em opartym ^{na obrocie} mi?dz,"()f"odowym.

Do opracowania ^{dzia?u IV} potrzebnych danych technicznych ^?aska-

wie udzieli? mi p. Tadeusz Cie?lck, kierownik Wydzia?u Frachtowego

linii ?eglugowych Gdynia-Ameryka ^{S. A.,} opracowanie ^{za? dzia?u}

si6dmego "Umowy przewozowe ^w transporcie ^{morskim i doku-}

menty za?adowania" wzi?? ^{na siebie} p. ^mecenas Tadeusz Bierowski

z Gdyni, ^uwa?a?em bowiem, ^?e cz??? ^ta wymaga ^nie tylko gospo-

darczego, ^{ale i ?ci?le} prawnego uj?cia. ^{Obu panom serdecznie} dzi?kuj? ^za pomoc.

Na ko?cu ksi??ki poda?em ^mo?liwie wyczerpuj?c? literatur?, ^która

pozwoli studiuj?cym pog??bi? poruszone przeze mnie tematy,

a przede wszystkim ^{u?atwi im} dalsz? samodzieln? prac?.

AUTOR.

I

EWOLUCJA ^{STATKU MORSKIEGO}

•

\

\ ? e g l u g ^{o w} y ^{m i} (tj. armatorami).

\

Morski statek handlowy s?u?y ^do przewozu towarów

i pasa?erów ^{w celach} zarobkowych: jest ^to jedyne ^?ród?o dochodu,

z którego pokrywa koszty swego utrzymania ^{w ruchu i czer-}

pie ^z tego ^{?rodki na} oprocentowanie ⁱ amortyzacj? kapita?u

w?o?onego ^w inwestycje ?eglugowe.

Charakter prawny statku handlowego wymaga ?ci?lejszego

omówienia: chocia? jest ^on ruchomo?ci? ^{w znaczeniu} prawnym t.

to jednak ^{w wielu} wypadkach ^ma cechy, ^które by go raczej

uto?samia?y ^z nieruchomo?ci?, ^a mianowicie:

I. przez wpis ^do rejestru okr?towego ² mo?emy ^statek obci?-

?a? hipotecznie;

2. w?a?ciciel statku ³ musi si? wylegitymowa? ^z tytu?u posia-

dania _go i z poprzednich ^zmian w?a?cicieli, ^tak jak ^{to ma}

miejsce ^w wypadku nieruchomo?ci.

Poza tym ^{statek morski} posiada jakby "obywatelstwo", tj.

przynale?no?? ^do tego pa?stwa, ^w którego porcie jest zarejestro-

l Definicja ^{ruchomo?ci mówi:} "Rzeczy, ^które mog? by? przenoszone

z miejsca ^na miejsce ^bez uszkodzenia samej istoty, s? ruchomo?ciami".

2 Rejestr okr?towy jest ^to specjalna ksi?ga publiczna, prowadzona

przewa?nie ^przez s?dy, ^w której wpisuje si? wszystkie ^{dane o statku w} my?l

przepisów ^{prawa danego pa?stwa.}

3 Cho? ^w nomenklaturze morskiej przyj?to ^ostatnio nazw? "okr?t" ^na

oznaczenie jednostek wojennych, "statek" za? ^- jednostek handlowych, ^to

jednak ^w niniejszej ksi??ce u?ywam ^obu wyrazów ^w poj?ciu handlowym.

9

wany; musi posiada? nazw?, której ^{nie mo?e zmienia? dowolnie}

bez ujawnienia ^w rejestrze ^{i bez} zachowania przepisów obowi?-

zuj?cych ^w pa?stwie, gdzie jest zarejestrowany. ^{Posiada rów-}

nie? swe dokumenty osobiste, ^bez których ^{nie wolno mu} p?ywa?.

Pa?stwo, pod którego flag? p?ywa ^{1 statek} handlowy, ^roz-

ci?ga ^{nad nim swe} _prawa ^bez _wzgl?du na miejsce jego pobytu

i wymaga ^od jego kierownictwa i za?ogi bezwzgl?dnego pod-

porz?dkowania si? prawu macierzystemu ^obok przestrzegania

norm ogólnie przyj?tych ^na pe?nym ^{morzu, a} uznanych ^w cz??ci

za prawo mi?dzynarodowe.

Dlatego ca?y szereg prawników sk?onny by? ^{uwa?a? statek}

handloV\ry, ^bez wzgl?du ^na to, gdzie ^on si? znajduje, ^za "cz?stkr;

terytorium PaJistwo·wego". ^Nie jest ^to jednak zupe?nie ^?cis?e

pod wzgl?dem _prawnym, gdy? suwerenno?? pa?stwa "ban-

dery statku" wchodzi w kolizje ^z suwerenno?ci? innych pa?stw

wód terytorialnych ^lub portów, ^do których ^statek zawija, ^{a na}

pe?nym ^{morzu ze} _zwyczajami ^{i normami} _{przyj?tymi przez prawo}

mi?dzynarodowe.

Z powy?szego widzimy, ^{?e morski statek} handlowy ^stosownie

do tego, gdzie si? znajduje, czy ^we w?asnym porcie macierzystym

lub na w?asnych ^{wodach t e r} y ^{t o r} i a l n y ^{c h} 2, czy ^w porcie

obcym ^{lub na wodach} terytorialnych obcych, ^{musi stosowa?} si? ^do

obowi?zuj?cych ^{tam norm} prawnych, czyli podporz?dkowywa?

si? suwerenno?ci tego pa?stwa, ^na którego ^{wodach lub w} którego

porcie przebywa. Podlegaj? ^{one tam} jurysdykcji, ^zarówno

w sprawach cywilnych jak ⁱ karnych obcego pa?stwa.

Statku znajduj?cego ^{si? na} pe?nym ^{morzu nie} obowi?zuj?

przepisy innych pa?stw, ^{natomiast musi} si? ^on podporz?dkowa?

,

1 Widom? oznak? przynale?no?ci ^{statku do} danego pa?stwa jest jego

bandera, któr? obowi?zany jest ^on wywiesza? ^{na rufie.}

2 Wodami terytorialnymi nazywamy pas wód przybrze?nych ^szero-

ko?ci kilku kilometrów, ^na którym ^dane pa?stwo wykonuje sw? w?adz? ^suwe-

renn?, statki za? innych pa?stw musz? si? podporz?dkowa? obowi?zuj?cym

przepisom ustalonym ^dla ?eglugi ^na danym pasie. Wszystkie pa?stwa zga-

dzaj? si? ^na SWobodny przejazd przez ^swe wody terytorialne, zachowuj?c

dla siebie, tj. ^dla swej bandery gospodarcz? eksploatacj? tych ^wód.

normom mi?dzynarodowym, ^{które za} naczeln? zasad? przyjmuj?

?e pe?ne ^morze jest w?asno?ci? wspóln? wszystkich pa?stw

i wszystkie pa?stwa maj? prawo korzysta? ^z niego ^w równym

stopniu. Dlatego ^na pe?nym ^{morzu mo?na} raczej twierdzi?,

?e statek morski jest cz?stk? terytorium tego pa?stwa, pod

którego flag? p?ynie.

Statek i jego za?oga ^na pe?nym ^morzu podlegaj? wy??cznie

prawu macierzystemu ^{zarówno w sprawach} cywilnych jak

karnych.

Wszystkim ^{statkom, stosownie do uznanego przez} wszystkie

narody ^morskie prawa, przys?uguje ^mo?no?? zachodzenia do

obcych portów, ^{o ile obronno?? terenu nie stanowi} przeszkody

(porty wojenne, ufortyfikowane miejsco?o?ci, ^{stan wojenny itp.).}

Ka?dy ^statek handlowy obowi?zany jest ^uiszcza? wszystkie

ustalone op?aty portowe, ^{kana?owe i wszelkie inne} przewidziane

dla ?eglugi handlowej ^oraz przestrzega? przepisy ^ruchu policyj-

nego, przepisy ^{sanitarne, celne i} administracyjne, ^{które obo-}

wi?zuj? ^{statki w} danym porcie.

Za wszelkie zobowi?zania zaci?gni?te ^w obcym porcie ^na

potrzeby ?eglugi ^{sto. tek} handlowy ⁱ jego ^kierownik odpowiada

wedlug ^norm prawnych obowi?zuj?cych ^w tym porcie.

Wka?dym porcie obcym ^konsul danego pa?stwa, pod którego

flag? okr?t p?ynie, ^{roztacza nad nim} opiek? ⁱ spe?nia funkcj?

w?adzy pa?stwowej ^okr?tu.

Konsulowie _s? nie tylko opiekunami ?eglugi handlowej

swego pa?stwa, ^ale równocze?nie wyst?puj? jako zwierzchnicy

kapitanów okr?tu, ^co wyra?a si? ^{w ich} prawie ^kontroli statków,

rozstrzygania sporów wynik?ych ^{na statku,} ?ci?gania ^{na statek}

dezerterów _przy pomocy w?adz lokalnych ^{i w} pewnych wypad-

kach spe?niania funkcji ^w?adz rejestrowo-s?dowych ⁱ rejentalnych

w odniesieniu do statku. Dlatego kapitan ^statku jest obowi?zany

zg?osi? ^{go po} przyj?ciu ^do portu ^{swemu konsulowi i} z?o?y?

potrzebne ^{dokumenty przy} wprowadzaniu ^{statku do} portu.

Warunki, kiedy ^{statek ma} prawo p?ywa? pod bander?

danego pa?stwa, reguluj? przepisy ka?dego pa?stwa. ^Przewa?nie

11

kryterium ^dla wi?kszo?ci pa?stw ^stanowi sprawa: obywatelstwa

armatora, ^stosunku kapita?u zagranicznego ^do kapita?u krajo-

wego ^w danym przedsi?biorstwie ^oraz obywatelstwo za?ogi ^{i kie-}

rownictwa przedsi?biorstwa.

Polskie ustawodawstwo morskie (ustawa ^{z dn. 28} maja

1920 ^r., znowelizowana rozporz?dzeniem prezydenta ^{z dn. 6 marca}

1928 ^{r. i} rozporz?dzeniem ^ministra przemys?u ^{i handlu i mi-}

nistra skarbu z dn. 26 czerwca 1929 r.) ^ustala:

1. Rejestr ^{statków morskich} prowadzi ^{S?d Grodzki w} Gdyni,

który obowi?zany jest wyda? w?a?cicielowi statku odpis

rejestru, ^tzw. certyfikat okr?towy, b?d?cy ^{dowodem przy-}

nale?no?ci statku do polskiej bandery ⁱ prawid?owo?ci ^zareje-

strowania statku ^w s?dzie ^1.

W prawodawstwie polskim jako ^{morski statek} handlowy

mo?e by? zapisany ^do rejestru ^taki statek, który uprawia ?eglug?

w celu zarobkowania i stanowi w?asno?? obywatela polskiego

wzgl?dnie ^osób nale??cych ^do narodowo?ci polskiej ^{lub osób} praw-

nych, maj?cych ^{siedzib? na obszarze} Rzeczypospolitej Polskiej ^.

.Dla osób prawnych ^warunki przewiduj?, ^?e:

1. Udzia? kapita?u zagranicznego ^w kapitale zak?adowym ^nie

przewy?sza 49%, dlatego udzia?y ⁱ akcje powinny by?

imienne.

1 Polskie przepisy wymagaj?, aby ^w rejestrze by?y uwidocznione ^na-

st?puj?ce ^{dane: I. nazwa} okr?tu, któr? ^statek posiada ^{w chwili} wpisania ^do

rejestru; ^II. rodzaj ^statku (?aglowiec, motorowiec, parowiec); ^III. pomiary

statku, tj. jego pojemno?? ^{w tonach} sze?ciennych ^oraz podanie w?adzy, ^która

te pomiary zrobi?a; IV. nazwa stoczni i data wybudowania statku; V. port

macierzysty; ^vr. przynale?no?? pa?stwowa, imi? ^{i nazwisko} pe?nomocnika;

VII. data zarejestrowania statku; ^{VIII. stosunki} w?asno?ci; IX. przyna-

le?no?? pa?stwowa w?a?cicieli, wspó?w?a?cicieli, udzia?owców wzgl?dnie

akcjonariuszy ^{oraz wszelkie} zmiany w?asno?ci; ^X. tytu?y nabycia ^statku;

XI. wszystkie obci??enia ^{statku wraz z} pó?niejszymi ^zmianami.

Rejestr jest upodobniony ^do ksi?gi hipotecznej, sk?adaj?cej si? ^{z XIII dzia-}

?ów, ^XI wy?ej oznaczonych, ^{za? XII.} przewiduje wpisy ^w przedmiocie wy-

kre?lenia, ^a XIII. zawiera zmiany zapisanych danych prócz ^{zmian w?asno?ci.}

2. Udzia? obcokrajowców ^{we w?adzach} zarz?dzaj?cych ^nie

mo?e by? wi?kszy, ^{ani?eli stosunek udzia?u w} kapitale ^za-

k?adowym.

3. Zarz?dzaj?cym towarzystwa ^musi by? obywatel ^{polski 1.}

4. Statki, których udzia?y ^w 3/5 nale?? ^{do osób} narodowo?ci

polskiej, ^{o ile} pe?nomocnik towarzystwa jest obywatelem

Polski, mog? by? zarejestrowane jako ^statki polskie.

Ustawa polska nakazuje polskiemu ^{statkowi handlowemu}

wywieszanie ^{na rufie} wy??cznie polskiej ^{bandery handlowej, wy-}

pisanie ^{nazwy statku i portu} rejestracyjnego ^{statku na burcie}

statku i utrzymywanie ^{na statkach} za?ogi polskiej- ^oraz u?ywanie

przy prowadzeniu ksi?g ^{i dokumentów na statku} wy??cznie j?zyka

polskiego.

1 Do ko?ca 1938 ^{r. minister} przemys?u ^{i handlu ma prawo} indywidualnie

pozwala? ^{dla ?eglugi} oceanicznej ⁱ rybackiej ^na inny ^stosunek obcego kapi-

ta?u i obcokrajowców ^{we w?adzach.}

II Dla ?eglugi rybackiej ^minister przemys?u ^{i handlu mo?e} wyj?tkowo

pozwala? ^{w okresie} dziesi?cioletnim ^na obsadzanie za?ogi przez obcokra-

jowców.

13

Do po?owy ^{XIX wieku królowa? na morzu ? a} g l ^0-

w i e c i w i a t r by? jego si?? p?dn?.

Jeszcze ^w 1850 ^{roku ilo?? tona?u} ?aglowego wynosi?a ^dzie-

wi??dziesi?t ^sze?? procent ca?ego ^tona?u ?wiatowego.

Przeci?tna ^{wielko?? statku} ?aglowego ^waha?a si? ^{w ruchu}

transatlantyckim ^od 300 do 400 B. R. T. 1. Prawda, ^?e ju?

w XIV wieku budowano na owe czasy kolosy ?aglowe ^o pojemno?ci

1500 B. R. T., jednak by?y ^{to zaledwie} sporadyczne wypadki,

tak ?e statki ?aglowe ^o pojemno?ci ^{2000 B. R. T. w} pierwszych

dziesi?tkach ^{XIX w.} by?y jeszcze ^{uwa?ane za} olbrzymy, jakich

niewiele posiada?y towarzystwa ?eglugi.

•

Od czasów ?eglarzy greckich ^{a? do} pocz?tku ^{XIX wieku}

nie by?o ^{wielkich zmian zarówno} pod wzgl?dem ^{wielko?ci tona?u,}

jak ⁱ sposobu ?eglugi.

Okres najwi?kszego rozwoju ?aglowca przypada ^{na lata}

1840-1870. ^W tym ^{bowiem czasie} zastosowano do budowy

1 B. R. T. ⁼ Brutto Register ^{Ton -} jest ^to pojemno?? przestrzenna

ca?ego zamkni?tego okr?tu, wyra?ona ^{w tonach} obj?to?ciowych, gdzie

tona = 100 stóp sze?ciennych ⁼ 2.83 ^m3.

N. R. T. ⁼ Netto Register ^{Ton -} jest ^to pojemno?? przestrzenna tego?

miejsca ^na okr?cie, ^{które mo?e} by? wyzyskane ^handlowo, tj. ^na?adowane

towarem ^- wyra?one ^{równie? w tonach = 100} stóp sze?ciennych ^=: 2.83 ^m3

ka?da tona, ^{a zatem} od pojemno?ci ^brutto okr?tu odejmuje si? miejsca zaj?te

przez maszyny, bunkier, miejsce ^{na balast,} pomieszczenia ^dla za?ogi ^{i inne}

pomieszczenia potrzebne ^{dla ruchu statku.}

T. D. W. ⁼ Tonn Dead Weight ^{- miara} ci??aru, gdzie jedna ^{tona równa}

1000 kg ⁱ obejmuje pe?n? wag? mo?liwego ^{do zabrania ?adunku} plus wag?

bunkru, wag? balastu wodnego, wody ^do picia ^{i wszelkich materia?ów i za-}

pasów ?ywno?ci ^oraz kompletu pasa?erów ⁱ za?ogi, przyjmuj?c, ^?e ka?dy

pasa?er ^{i cz?onek} za?ogi wa?y ¹⁰⁰ kg ^{wraz ze swoim} baga?em.

okr?tów ^{? e l a z o} (1838), ^{które bardzo} przyczyni?o si? ^do po-

wi?kszenia ^{obj?to?ci okr?tów.}

Okr?t zbudowany ^{z ?elaza} móg? by? ^{dwa i} _pó? ^raza d?u?ej

w u?yciu, ^{ani?eli okr?t z drzewa. Ponadto} ?elazo ze wzgl?du ^na

sw? wytrzyma?o?? ^{pozwala?o w} budownictwie okr?tów zyskiwa?

wi?cej miejsca ^na towary.

Dalszym post?pem ^w budownictwie kad?uba okr?towego

by?o zastosowanie s t a l i (1872 r.). ^{Ró?nica mi?dzy drzewem}

a stal? ^w zastosowaniu do tej samej obj?to?ci ^{statku daje 45 pro-}

cent wi?cej przestrzeni u?ytkowej (netto ^{ton) na} korzy?? ^{statku ze}

stali, pozwalaj?c równocze?nie zastosowa? ^du?e otwory ^?adun-

kowe (luki), ^{co dla statku trampowego ma wielkie znaczenie.}

Statek drewniany ^{no?no?ci 3000 ton ci??aru} móg? ^mie? tylko

dwie luki statek za? stalowy tej samej ^{wielko?ci mo?e mie?}

cztery luki. Przy?piesza ^{to i u?atwia} wy?adowywanie ⁱ na?adowy-

wanie towaru.

Poza tym asekuracja ^statku drewnianego ^kosztowa?a przesz?o

dwa razy wi?cej ^{ni?li statku} stalowego tej?e obj?to?ci, ^{a przy}

tym ^{stal umo?liwi?a równie?} budow? ^statków seryjnych, ^{co obni-}

?y?o ^koszt budowy.

W wieku XX udoskonalono rywalizuj?cy ^{z parowcem ?aglo-}

wiec, jednak?e ^zarówno pod wzgl?dem ^wielko?ci jak ⁱ szybko?ci

mo?liwo?ci jego rozwoju pozosta?y ograniczone.

W przewozach ^{morskich XIX i XX wieku} ?aglowce mia?y

swój okre?lony ^{towar i} swoje ^kierunki ?eglugi.

Do przewo?onego ^{towaru nale?a?o:} zbo?e, ry?, w?giel, ^sa-

letra chilijska, ^{drzewo i inne masowe a tanie} produkty.

N a j ^{w i ? k s z e ? a} g l ^{o w c e,} jakie zosta?y wybudowane,

mia?y ^{oko?o 8 000 ton no?no?ci} ci??arowej ^{i 13 l mil morskich}

szybko?ci przeci?tnej ^na godzin? (H ^{.. C.} Rykmers ^{i La} France).

Przy ^bardzo sprzyjaj?cym ^wietrze ?aglowiec ^zrobi? móg? ^do

17 mil morskich na godzin? ^.

..)

l Mila morska równa si? 1.853 ^kilometra.

15

o

Od 1878 ^roku nast?puje ^coraz silniejszy spadek ^tona?u ?aglo-

wego, ^a powi?kszenie ^tona?u _parowego. W roku 1878 by?o: ?aglow-

ców 15 milionów B. R. T., parowców 3,8 ^{miliona B. R. T.}

W roku 1887 ?aglowce posiadaj? ju? tylko ^{10 milionów B. R.}

T., ^a parowce dosz?y ^do 7 milionów B. R. T.

W 1914 roku ?aglowców by?o ju? tylko 3% ^{tona?u ?wia-}

towego, ^{a w roku} 1930 zaledwie 2,3%, tj. ^I 583 840 ^{B. R. T.}

Pomimo tak gwa?townego spadku ?eglugi ?aglowej ^{ma ona}

jeszcze ^do dzisiaj zastosowanie dla przewozów niektórych ^towa-

rów wymagaj?cych taniego ^{frachtu i} oboj?tnych ^na szybko??

przewozu, ^oraz dla towarów ^w ?egludze mi?dzy ^bliskimi por-

tami tego? samego ^morza.

Na miejscu ?aglowca rozwija ^si? nowy typ ^{statku - motoro-}

wiec ?aglowy.

Motorowiec ?aglowy jest ^{to statek} niedu?y, ^zastoso-

wany do obs?u?enia ?eglugi przybrze?nej, przewa?nie ^do

300 B. R. T. wielko?ci, posiadaj?cy ⁱ ?agle ^{i motor,} którego

.. u?ywa, ^{o ile nie ma} dogodnego ^{wiatru. W ten} sposób ^eman-

cypuje si? i uniezale?nia od wiatrów.

Niemcy ju? ^{w ko?cu} 1935 ^r. posiada?y przesz?o ^{I 000 sztuk}

tego rodzaju ^{statków, wielko?ci od} 75 ^do 250 ^{B. R. T.} Statki te

w ?egludze ^{na Morzu} Pó?nocnym ⁱ Ba?tyckim odgrywa?y du??

rol?, gdy? mog?y ^daleko taniej ^{wozi? ni? statki parowe lub wy-}

??cznie motorowe, oszcz?dzaj?c ^na paliwie.

Z punktu ^widzenia spo?ecznego ^{statki te} by?y równocze?nie

warsztatami ca?ej rodziny ^{i nieraz} licznych krewnych danego

w?a?ciciela i w ten sposób przyczynia?y si? ^do z?agodzenia ^bez-

robocia. Pierwszy ^{taki statek,} jako ^motorowiec ?aglowy, przez

wbudowanie do ?aglowca ^motoru by? uruchomiony ^w 1922 ^r.

Rozwój tego rodzaju ?eglugi by? ^{bardzo wa?nym momentem}

w powstawaniu samodzielnych ?eglarzy (gdy? ^{na takich statkach}

najlepiej ^szkoli?a si? za?oga), przy tym tego rodzaju ^{ma?e statki}

motorowce ?aglowe, b?d?c ^{tanimi i} dost?pnymi ^{dla wielu}

zupe?nie drobnych kapitalistów, przyczynia?y ^si? równocze?nie do

stworzenia nowego ^warsztatu pracy.

G?ównym przeznaczeniem ^{takich statków} motorowców-

?aglowych jest ?egluga ^{trampowa. Praca na nich} jest bezwzgl?dnie

ci??sza ^{ni?eli na} innych ^{statkach, a} p?aca za?ogi ^ze wzgl?du

na stosunki rodzinne ^naturalnie mniejsza. ^W tych ^warunkach

warsztat tego rodzaju transportu morskiego ^okaza? si? ^bardzo

odporny ^{na kryzysy, bowiem stawka} przewozowa, po jakiej

mo?e on towar przewozi? ju? ^z zarobkiem, ^zawsze b?dzie ^daleko

ni?sza ^od stawki przewozowej wi?kszej jednostki. ^W porcie

taki, ^bardzo ruchliwy ^{statek, ?atwo mo?e zebra? towar z kilku}

magazynów ⁱ nast?pnie ^rozwie?? go ^w porcie wy?adowania ^do

ró?nych ^{sk?adów. Poza} tym wg wielu taryf portowych ^statki

do 100 B. R. T. uiszczaj? mniejsze op?aty portowe, jak ^równie?

mniejsze op?aty przejazdu przez kana?y.

Motorowce ?aglowe ?aduj? ⁱ wy?adowuj? ^{towar w?asn?}

za?og?.

•

Okr?ty ^szkolne pozostan? ^zawsze ?aglowcami, najlepiej

bowiem wychowuj? ^{si? na nich} zast?py m?odych marynarzy.

Si?? ^{wiatru starano} si? wykorzysta? ^{dla statku w} inny sposób

jak przez zastosowanie ?agla.

In?. Antoni Flettner zbudowa? w 1924 ^{roku statek} Buckau

(pó?niej Baden-Baden), ^na którym ^zastosowa? rotory ^zamiast

?agli.

Statki rotorowe zamiast masztów maj? ^wbudowane cylindry

z blachy ^{w formie kominów, obracane na osi} si?? ^wiatru.

Poza statkiem Buckau zbudowano jeszcze jeden rotorowiec,

Bamberg, ^o 3000 B. R. T. Oba te rotorowce nie spe?ni?y jednak

pok?adanych ^{w nich nadziei.}

?egluga morska 2 17