W sadzie i na polu. 1. Czym są pole i sad?

(1)

W sadzie i na polu

Materiał składa się z sekcji: "1. Czym są pole i sad?", "2. Rośliny uprawne pól i sadów", "Podsumowanie",

"Zadania". W materiale określono warunki życia roślin i zwierząt na polach i w sadach, podano przykłady roślin uprawianych przez człowieka.

Materiał zawiera 10 ilustracji przedstawiających rośliny uprawne, 6 ćwiczeń interaktywnych z możliwością sprawdzenia poprawności odpowiedzi. Zastosowano zadania wielokrotnego wyboru, zadania typu prawda - fałsz

(2)

W sadzie i na polu

Aby istniał las, muszą rosnąć w nim drzewa. Sad pod tym względem jest podobny, też muszą w nim rosnąć drzewa. Łąka jest pełna różnych roślin. Inaczej jest na polach uprawnych, gdzie rolnik sieje lub sadzi wybrane rośliny. Jakie są podobieństwa i różnice między lasem, łąką a polem uprawnym?

Już wiesz

co to jest łąka;

co to jest pole i czym różni się od łąki.

Nauczysz się

oceniać warunki życia roślin i zwierząt na polach i w sadach;

podawać przykłady roślin uprawianych przez człowieka;

rozróżniać zboża uprawiane w Polsce;

wskazywać znaczenie pól i sadów dla zwierząt dziko żyjących.

1. Czym są pole i sad?

Pole i sad to sztucznie utworzone środowiska, które bez pomocy człowieka zarosłyby drzewami i po latach przekształciły sie w las. Pole jest obszarem przeznaczonym pod uprawę roślin. Niektóre rośliny uprawia się, aby przeznaczyć je na żywność dla ludzi lub na paszę dla zwierząt hodowlanych. Części roślin uprawianych na polach zostają przetworzone w zakładach przemysłowych na produkty spożywcze, ubrania, a nawet paliwo samochodowe.

Na danym polu uprawia się w jednym czasie tylko jedną wybraną roślinę. Najważniejsze zabiegi, które rolnik musi wykonać na polach, aby móc zebrać plony, to:

orka i inne zabiegi związane z uprawą gleby;

nawożenie nawozami naturalnymi lub sztucznymi;

siew nasion bądź sadzenie roślin;

w niektórych obszarach konieczne jest nawadnianie;

zabiegi ochronne;

zbiór plonów.

Zimą nie wykonuje się prac polowych, ale niektóre rośliny mogą być siane już jesienią po to, by wcześniej rosły i dojrzały wiosną. Na zimę sieje się na przykład rzepak i niektóre zboża. Zimą na polach pozostają resztki niezebranych roślin, które zjadane są przez różne zwierzęta.

(3)

Wykorzystanie maszyn do prac polowych umożliwiło znaczne zwiększenie obszaru upraw. Ułatwia to uprawę roślin, jednak ogromne obszary obsiane jednym gatunkiem rośliny są podatne na choroby lub ataki zwierząt uznawanych za szkodniki

Sad jest miejscem, na którym uprawia się drzewa lub krzewy owocowe. Rosną one w tym samym miejscu przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat. Zbiór owoców odbywa się ręcznie lub za pomocą

specjalistycznych maszyn. Sad jest także miejscem życia wielu zwierząt. Oprócz zapylaczy dużą grupę stanowią owady „szkodniki”, np. owocówka jabłkóweczka i żywiące się nimi owady drapieżne, jak biedronka, biegacz czy złotook. Licznymi owadami żywią się ptaki, np. sikory i szpaki, krety, ryjówki i jeże. Ślimaki są zjadane przez żaby i ropuchy. Te zwierzęta są sprzymierzeńcami sadowników.

W przypadku większości owoców konieczny jest ręczny zbiór

Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego wskazane jest, aby nie sadzić lub nie siać przez wiele kolejnych lat tej samej rośliny na tym samym polu.

2. Rośliny uprawne pól i sadów

(4)

Na większości pól w Polsce uprawia się zboża. Są to: pszenica, żyto, pszenżyto, jęczmień, owies, proso, i kukurydza. Ze zbóż produkowane są mąki (ziarna są mielone), kasze (ziarna łamane) i płatki (ziarna gniecione). Zboża przeznacza się też na paszę dla zwierząt.

Kłosy pszenicy dwóch różnych odmian

Kłos żyta ma 4 rzędy ziaren, każde okryte łupiną z długą ością

Kłos pszenżyta ma wygląd zbliżony do żyta, ale jest dłuższy, a jego ziarna są grubsze

 



 



(5)

Na polach uprawia się także rośliny oleiste, np. rzepak. Na dużą skalę hoduje się warzywa, jak ziemniaki, kapusta, marchew, cebula, buraki, pomidory i wiele innych. Niektóre rośliny mają zastosowanie

w przemyśle innym niż spożywczy, np. rzepak wykorzystywany do produkcji paliw oraz len – do produkcji włókien. Spośród drzew owocowych najpopularniejsze są jabłonie, wiśnie, śliwy i grusze.

Kłos jęczmienia ma bardzo długie i miękkie ości

Kukurydza pochodzi z Ameryki Środkowej. Można ją uprawiać w Polsce na żyznych glebach. Wykorzystuje się ją głównie jako paszę dla zwierząt

Wiecha owsa znacznie różni się od innych zbóż uprawianych w Polsce

 



 



(6)

Krzewami są dostarczajace owoców porzeczki (czarna i czerwona), maliny, agrest i aronia. Uprawia się także wiele innych roślin, jak chmiel, słonecznik, zioła (np. rumianek czy mięta).

Niektóre rośliny uprawne mają wiele różnych zastosowań. Należy do nich ziemniak, którego bulwy mogą być po ugotowaniu, upieczeniu lub usmażeniu zjadane przez ludzi. Mogą być paszą dla zwierząt lub surowcem do produkcji mąki ziemniaczanej. Mogą także służyć do produkcji alkoholu wykorzystywanego w przemyśle lub dodawanego do benzyny.

Strąki rzepaku – najważniejszej rośliny oleistej uprawianej w Polsce. Ten krewniak kapusty jest też ważną rośliną miododajną

Buraki cukrowe różnią się od buraków ćwikłowych wielkością i barwą

Polecenie 2

Zastanów się i opisz, jaki wpływ ma tępienie tzw. szkodników w sadzie i na polu. Wskaż zalety i wady takiego postępowania.

Podsumowanie

Pole jest miejscem uprawy roślin.

(7)

Sad jest miejscem uprawy drzew i krzewów owocowych.

Na polach i w sadach żyje wiele gatunków zwierząt, gdyż mają tam zapewnioną obﬁtość pożywienia.

Pole i sad to ekosystemy sztuczne, utrzymywane przez człowieka.

Praca domowa Polecenie 3.1

Zrób spis artykułów spożywczych, z jakich składał się twój wybrany posiłek. Następnie zastanów się, jakie rośliny trzeba było uprawiać i jakie zwierzęta wyhodować, aby otrzymać te produkty.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

Łańcuch pokarmowy i sieć pokarmowa Obieg materii i przepływ energii w przyrodzie Cztery pory roku

Na łące i na polu

Zadania

Ćwiczenie 1

Wskaż nazwy zbóż, z których ziaren wytwarza się kaszę.

pszenica jęczmień kukurydza żyto owies rzepak burak ziemniak marchew

Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2

Połącz w pary nazwy roślin uprawnych i produktów z nich wytwarzanych.

olej, cukier, mąka, konﬁtury

burak cukrowy rzepak

pszenica śliwa

(8)

Ćwiczenie 3

Jakie zabiegi są stosowane na polach uprawnych?

orka siew nawożenie zbiór plonów wyrąb drzew koszenie łąk

koszenie trawników

Ćwiczenie 4

Wskaż zboża, z których ziaren uzyskuje się mąkę stosowaną do wypieku chleba.

pszenica żyto pszenżyto kukurydza rzepak ziemniak słonecznik fasola mak

Ćwiczenie 5

Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących drzew i krzewów owocowych.

Prawda Fałsz

Jabłonie są uprawiane w polskich sadach.

□ □

Banany są uprawiane w polskich sadach.

□ □

Brzoskwinie są uprawiane na łąkach.

□ □

Grusze zaliczamy do krzewów owocowych.

□ □

(9)

Ćwiczenie 6

Wskaż nazwy miejsc, w których rolnicy prowadzą uprawę roślin.

pola sady

szklarnie i tunele foliowe parki

lasy trawniki bagna torfowiska rezerwaty