Królestwa Wschodnich i Zachodnich Franków

(1)

Królestwa Wschodnich i Zachodnich Franków

Materiał składa się z części: "Rozpad Cesarstwa Karolingów", "Królestwo Wschodnich Franków",

"Królestwo Zachodnich Franków", "Zamiast podsumowania".

Materiał zawiera 22 ilustracje (fotografie, obrazy, rysunki), w tym: oś czasu, 1 ilustrację interaktywną z poleceniami dla ucznia ( historyczną z epoki ), 4 mapy . Zawiera też 1 film, 1 ćwiczenie interaktywne, 11 poleceń dla ucznia, 1 polecenie do źródła graficznego oraz krótki arkusz samooceny dla ucznia. Może być wykorzystany w nauczaniu plastyki, historii w szkole ponadpodstawowej.

(2)

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Długie trwanie idei cesarstwa, opowiada prof. dr hab. Przemysław Wiszewski Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Długie trwanie idei cesarstwa, opowiada prof. dr hab. Przemysław Wiszewski Długie trwanie idei cesarstwa, opowiada prof. dr hab. Przemysław Wiszewski Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Z perspektywy XX i XXI wieku, podział Europy na narody i właściwe dla nich państwa wydaje się naturalny. Ale na przełomie wieków IX i X świat wyglądał zupełnie inaczej. To jedność Cesarstwa przy wielości różnych współtworzących ją społeczności wydawała się przyszłością dla Europy. Dlaczego tak się nie stało? Próba odpowiedzi na to pytanie będzie wątkiem przewodnim spotkania realizowanego w czasie niniejszej lekcji.

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Dla zainteresowanych

Klęczący Germanin, Sweb

Królestwa Wschodnich i Zachodnich Franków

Ród władców Niemiec

Ród władców Niemiec, licencja: CC 0

(3)

Bullenwächter, Klęczący Germanin, Sweb, Biblioteka Narodowa w Paryżu, licencja: CC BY 3.0

Rzymski posążek (I w.) przedstawiający klęczącego barbarzyńcę z wzniesionymi dłońmi, odkryto we Francji w XIX w. Francuzi uznali go wówczas za przedstawienie pokonanego Germanina błagającego Rzymian o życie. Dla Niemców był to fragment sceny, w której Germanin pogrążony był w modlitwie do swoich bogów.

Polecenie 1

Przypomnij sobie, kim byli Frankowie, twórcy cesarstwa obejmującego tereny współczesnej Francji i Niemiec. Biorąc to pod uwagę, prześledź przedstawiane poniżej dzieje królestw frankijskich

i zastanów się czy nie ma w nich odpowiedzi na pytanie o przyczyny takiego zróżnicowania poglądów XIX‑wiecznych historyków.

Polecenie 2

Wraz z koleżanką i kolegą z grupy podzielcie się rolami. Jako badacze obu narodowości sformułujcie po trzy argumenty, które odwołując się do dziejów IV‑XI‑wiecznej Europy pozwoliłyby uzasadnić, że:

Germanie zawsze ulegali Rzymianom i przyjmowali ich kulturę, Germanie zawsze zwyciężali i zachowali swoją tradycję.

Spróbujcie zebrać argumenty z całej klasy i je przedyskutować.

Rozpad Cesarstwa Karolingów

Ludwik Pobożny jako obrońca Krzyża

Ludwik Pobożny jako obrońca Krzyża, domena publiczna[online], dostępny w internecie: wikimedia

Miniatura z przedstawieniem cesarza Ludwika Pobożnego z około 830 r. zdobiła traktat Hrabana Maura poświęcony Krzyżowi Świętemu. Cesarza ukazano w sposób charakterystyczny dla przedstawień antycznych, bizantyjskich władców. Zwróć szczególną uwagę na przedmioty, które trzyma władca, oraz na sposób ujęcia jego głowy.

Zauważ, że zdania wpisane w poszczególne elementy wizerunku cesarza miały istotne znaczenie.

Zdania wpisane w poszczególne elementy wizerunku cesarza miały bardzo istotne znaczenie.

Tekst na nimbie otaczającym głowę władcy: Ty, Chryste, ukoronuj Ludwika.

(4)

Tekst wpisany w krzyż: W Twoim Krzyżu, Chryste, prawdziwe zwycięstwo i zbawienie, wszystkim rządzisz sprawiedliwie.

Na tarczy z kolei wpisano sentencję: Ponieważ tarcza wiary zasłania przed złymi strzałami, chroni

cesarza, przygotowuje wspaniałe trofea zwycięstwa, utwierdza pobożne serce, zmusza wrogie zastępy do ucieczki.

Głowę cesarza zdobi hełm (z napisem Iesu Criste), na plecach ma narzucony żołnierski – antyczny lub frankijski według różnych badaczy – płaszcz, na nogach czerwone cesarskie buty.

Dla zainteresowanych

Ćwiczenie 1

Na podstawie analizowanej miniatury wypełnij tabelę opisującą charakter władzy cesarza Ludwika.

Symbol Znaczenie

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Śmierć Karola Wielkiego (814 r.) nie zapowiadała końca jego Cesarstwa. Syn zmarłego, Ludwik Pobożny, jako nowy cesarz, podjął wiele działań na rzecz utrzymania jedności monarchii. Wydzielił synom, zgodnie z prawem Franków, odrębne królestwa. Władzę zwierzchnią nad nimi wszystkimi miał jednak sprawować najstarszy, cesarz Lotar I. Jeszcze za życia ojca został on mianowany współwładcą. Po śmierci Ludwika Pobożnego miał panować nad większością Cesarstwa. Starania o utrzymanie jedności ziem karolińskich wspierali możni. Posiadali oni bowiem majątki rozrzucone po całym państwie i chcieli, by znajdowały się one pod panowaniem jednego władcy. Łatwiej mogliby wpływać na jednego cesarza, niż na wielu królów jednocześnie, by zachować korzystne dla siebie warunki posiadania majątku. Również duchowni uważali jedność państwa za ideał, ponieważ tak jak Kościół nie powinno być ono podzielone.

Upokorzenie Ludwika Pobożnego

Upokorzenie Ludwika Pobożnego

Paul Lehugeur, Upokorzenie Ludwika Pobożnego, licencja: CC 0

(5)

Mimo starań Ludwika Pobożnego o utrzymanie autorytetu cesarskiej władzy, jej upadek za jego rządów stał się niemal przysłowiowy. Różnie opisywali przyczyny i skutki tego zdarzenia historycy z krajów powstałych na ziemiach dawnego Cesarstwa. W XIX wieku, w roku 833, francuski twórca przedstawił scenę proszenia przez cesarza zbuntowanych synów o wybaczenie. Cesarz przyznaje się publicznie do grzechów przed dostojnikami Kościoła.

Ćwiczenie 2

Jak myślisz, jak twórca przedstawił w tle tej sceny króla Ludwika Niemieckiego, syna Ludwika Pobożnego? Wskaż właściwą odpowiedź:

dumnie zasiada on na tronie jako król, z pobłażaniem patrzy na upokorzenie ojca.

współczuje ojcu, z trudem powstrzymuje się od pomocy mu.

rozmawia z żoną i spożywa posiłek.

Polecenie 3

Dla zainteresowanych

Jak myślisz, dlaczego akurat tak ukazano przyszłego władcę wschodniej części Cesarstwa? Pamiętaj, że uważano go za twórcę Państwa Niemieckiego. Z kolei Ludwik Pobożny był w XIX w. uważany za ostatniego francuskiego władcę Zachodu przed dominacją cesarzy niemieckich.

Panowanie Ludwika Pobożnego doprowadziło do gruntownej zmiany pozycji cesarza. Ludwik uznał przedstawioną przez duchownych wizję władzy cesarskiej, w tym wyższości autorytetu Kościoła nad opiniami władcy. Nie mógł już ingerować w sprawy duchownych. Zaakceptował uznanie godności cesarza za urząd podobny do wielu innych. Cesarz, jak każdy inny człowiek, mógł być poddany ocenie pod względem moralności. Publicznie poddawał się pokucie za czyny, które duchowni uznawali za naganne. Władza cesarska przestała mieć znaczenie wyróżniające ją spośród innych. Cesarz nie był już namiestnikiem władającym światem dzięki Boskiemu wyborowi i niekwestionowanemu autorytetowi.

Monarchia karolingów po traktacie z Verdun Krys an Chariza i zespół,

(6)

Ćwiczenie 3

Przeczytaj poniższy tekst Annales Bertiniani, wyd. Georg Waitz, Hannover 1883 i zaznacz trzema kolorami władców i ich nowe królestwa, których granice ustalono w traktacie. Karol Łysy – kolor czerwony; Lotar – kolor niebieski; Ludwik – kolor zielony

zielony czerwony niebieski Annales Bertiniani o traktacie z Verdun

Karol [Łysy] udał się do rzeczonych [swoich] braci [Lotara i Ludwika] i połączył się z nimi koło Verdun.

Tam też podzielono [cesarstwo] na części: Ludwikowi [Niemieckiemu] przypadły wszystkie [ziemie] za Renem, zaś w okolicy Renu miasta Speier, Worms i Moguncja z okręgami. Lotar [otrzymał ziemie]

między Renem i Skaldą rozciągające się aż do Morza [Północnego], włącznie z Cambrai, Hainault, Lomme oraz hrabstwa leżące nad Mozą aż do miejsca, gdzie Sekwana łączy się z Rodanem. Następnie wzdłuż Rodanu do Morza [Śródziemnego] wraz z hrabstwami przyległymi z obu stron do rzeki.

Ponadto z wielkoduszności swych braci Karol [Łysy] otrzymał ziemie plemienia Atrebatów [okolice Artois].Pozostałe [ziemie], aż do Hiszpanii, przeszły pod panowanie Karola [Łysego]. Złożywszy święte przysięgi, bracia rozjechali się.

Rezultaty tej zmiany szybko stały się widoczne. Gdy Ludwik Pobożny próbował dokonać zmian

w podziale państwa między synów, ci zbuntowali się przeciwko niemu. W toku długich walk autorytet cesarza podupadł jeszcze bardziej. W pewnym momencie został on nawet publicznie uznany za grzesznika niegodnego sprawowania władzy. Po śmierci Ludwika walki o dziedzictwo toczyli synowie, sprzeciwiając się dominacji najstarszego z braci, cesarza Lotara I. Ostatecznie w wyniku układu z Verdun (843 r.), musiał się on zadowolić ziemiami Franków oraz Italią. Choć nadal władał stolicami w Akwizgranie i Rzymie, to jego bracia nie uznawali go za swego zwierzchnika. Ponadto po śmierci Lotara I, jego państwo rozpadło się na mniejsze części rządzone przez wszystkich jego synów.

Polecenie 4

Spójrz na przebieg granic między władztwami synów Ludwika Pobożnego, ustalony w traktacie z Verdun (843 r.). Jak sądzisz, czy biorąc pod uwagę położenie ziem cesarza Lotara, traktat musiał doprowadzić do upadku jego zwierzchnictwa nad pozostałymi Karolingami? Wpisz argumenty „za”

i „przeciw”, porównaj je z odpowiedziami koleżanek i kolegów. Spróbujcie ustalić wspólną wersję odpowiedzi na to pytanie i wspólną listę argumentów przemawiających za nią.

Odpowiedź uzgodniona: ...

Argumenty uzgodnione: ...

Czy traktat musiał doprowadzić do degradacji godności cesarza nad pozostałymi władcami karolińskimi?

Tak Nie

Idea cesarstwa była jednak wciąż żywa. Autorytet cesarskiej władzy próbowali przywrócić w IX wieku różni władcy z dynastii Karolingów. Najbliższy sukcesu był Karol Gruby. Rozpoczął rządy jako król części ziem wschodnich Franków. Później zajął Włochy i koronował się na cesarza. Następnie zjednoczył pod Podział królestwa Franków

Krys an Chariza i zespół,

(7)

swoją władzą wszystkie ziemie wschodniofrankijskie i zajął zachodnią część dawnego Cesarstwa.

Ostatecznie w 887 roku Karol Gruby odbudował Cesarstwo swego imiennika i pradziada.

Lotar I jako cesarz

The Yorck Projec, Lotar I jako cesarz, licencja: CC 0

Ćwiczenie 4

Wykonana współcześnie miniatura przedstawia cesarza Lotara I w sposób charakterystyczny dla ówczesnej sztuki bizantyńskiej. Porównaj ten wizerunek z przedstawieniem ojca bohatera, cesarza Ludwika Pobożnego. Spróbuj określić różnice i podobieństwa między nimi.

nakrycie głowy, przedmioty trzymane w dłoniach, gest dłoni, ubiór, pozycja ciała

Cesarz Ludwik Pobożny Cesarz Lotar I nakrycie głowy

przedmioty trzymane w dłoniach gest

dłoni ubiór pozycja ciała

Polecenie 5

Dla zainteresowanych

Ludwik Pobożny był przedstawiony jako władca żyjący i sprawujący władzę w ścisłym związku z Chrystusem i jego nauczaniem. A jakie cechy władcy karolińskiego przedstawia miniatura z wizerunkiem Lotara I? Wojownika, kapłana, nauczyciela, prawodawcy? Uzasadnij odpowiedź.

Rządy Karola Grubego nie były ani długie, ani owocne. Mimo tytułu cesarza rządził poszczególnymi krajami jako ich król. Nie jednoczył więc Cesarstwa. Zwiększał jedynie zakres swojej władzy i swój autorytet. Gdy okazało się jednak, że nie jest w stanie zabezpieczyć ziem przed najazdami pogan, jego autorytet został mocno nadszarpnięty. Skutkowało to utratą władzy przez Karola nad wschodnimi Frankami. Niedługo po tym zmarł. Po panowanie nad ziemiami dawnej monarchii Karola Wielkiego Ludwik Pobożny jako obrońca Krzyża

Ludwik Pobożny jako obrońca Krzyża, domena publiczna[online], dostępny w internecie: wikimedia

(8)

sięgnęli możni z lokalnych rodów. Jedynie w królestwie wschodniofrankijskim Karolingowie utrzymali władzę. Ale tylko przez krótki czas.

Karol Gruby i Karol Wielki

Dokument Karola Grubego wystawiony w 882 roku, już po koronacji cesarskiej Dokument Karola Grubego wystawiony w 882 roku, już po koronacji cesarskiej, licencja: CC 0

Polecenie 6

Przyjrzyj się widniejącemu na ilustracji w lewym dolnym rogu podpisowi: „Signum domini Karoli [znak]

serenissimi imperatoris”. W środku znajduje się osobisty znak Karola (możesz go powiększyć). Spróbuj porównać go ze znakiem Karola Wielkiego użytym jeszcze w czasie jego rządów królewskich.

Znak Karola Wielkiego

Charlemagne, Znak Karola Wielkiego, licencja: CC 0

Polecenie 7

Na dokumencie z 790 roku Karol Wielki podpisał się: „signum [znak] Caroli gloriosissimi regis”. Czy dostrzegasz podobieństwa w podpisach i znakach?

Królestwo Wschodnich Franków

Założycielem monarchii wschodniofrankijskiej był Ludwik Niemiecki. Obejmowała ona ziemie Karolingów na wschód od rzeki Ren, sięgając po Morawy i Węgry. Ludwik utrzymał w swoim państwie wiele

elementów organizacji państwa znanych z czasów Karola Wielkiego. Zarówno możni świeccy, jak i duchowni mieli być ściśle podporządkowani królowi. Kościół miał go zawsze wspierać i szanować jego prawa do ingerowania w organizację życia religijnego. Wszystko to zwiększało autorytet władcy i jedność państwa.

Rekonstrukcja wyglądu katedry w Kolonii z czasów karolińskich

(9)

Rekonstrukcja wyglądu katedry w Kolonii z czasów karolińskich

August O mar Essenwein, Rekonstrukcja wyglądu katedry w Kolonii z czasów karolińskich, Verlag Kölner Dom, licencja: CC 0

Kolonia od czasów Karola Wielkiego była ośrodkiem chrystianizacji Sasów. Wspaniała katedra wzniesiona w IX wieku miała potwierdzać potęgę tutejszego arcybiskupa, ale i wspierających Kościół karolińskich władców w Germanii. Po podziale Cesarstwa w połowie IX wieku miasto znalazło się pod panowaniem Lotara I, później należało do królestwa wschodniofrankijskiego, wreszcie zachodniofrankijskiego.

Budynek katedry przypomina kształtem bazyliki antycznego Rzymu. Dzięki wsparciu cesarskiemu i królewskiemu, elementy kultury antycznej trwale wpisywały się we wczesnośredniowieczny krajobraz Germanii.

Dla zainteresowanych

Ćwiczenie 5

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY NC SA 4.0.

Spójność monarchii osłabiała silna odrębność dawnych plemion germańskich, przede wszystkim Franków, Sasów, Bawarów i Szwabów. Arystokraci reprezentujący króla na terytoriach plemiennych przekształcili się z urzędników królewskich w reprezentantów lokalnych możnych. Król przestał decydować, kto będzie zarządzał w jego imieniu tymi ziemiami. Największe rody arystokratyczne poszczególnych plemion walczyły z sobą o władzę. Później podporządkowywały sobie urzędników królewskich niższego szczebla (hrabiów, komesów). W rezultacie plemię – a właściwie społeczność uznająca się za potomków dawnego plemienia – stało się podstawową jednostką polityczną, a ziemie zamieszkiwane przez plemię, stając się „księstwem plemiennym”, stanowiły podstawową jednostkę administracyjną królestwa wschodniofrankijskiego. Stojący na jego czele możny uzyskiwał od tego czasu tytuł księcia.

Pozycję książąt plemiennych umacniał przekazany im przez króla, obowiązek obrony podległych terytoriów. Od połowy IX wieku narastało zagrożenie królestwa ze strony Normanów i Węgrów.

Systematyczne, prowadzone z bezwzględnym okrucieństwem, najazdy rabunkowe pustoszyły zwłaszcza ziemie Sasów i Bawarów. Ostatni królowie karolińscy nie zrobili nic, by im zapobiec. W rezultacie rósł autorytet tych książąt, którzy zwycięsko odpierali najazdy łupieżców.

Henryk I i obrona przed Węgrami

(10)

Wał ziemny - rekonstrukcja

domena publiczna[online], dostępny w internecie: wikimedia

Pozostałości po wałach ziemnych tworzących grodzisko w bawarskim Mi elste en

Dark Avenger~commonswiki, Pozostałości po wałach ziemnych tworzących grodzisko w bawarskim Mi elste en, licencja: CC BY-SA 3.0

W 926 roku król wschodniofrankijski Henryk I wydał nakaz wybudowania specjalnych twierdz, w których podczas najazdu Węgrów miała się chronić ludność. Nie były one bardzo okazałe, ale wystarczające do obrony przed nielicznym oddziałem wroga. Przede wszystkim jednak zapewniły schronienie dużej liczbie rolników i ich dobytkowi. To oznaczało zachowanie potencjału gospodarczego królestwa przed

zniszczeniem.

Na fotograﬁi przedstawiona jest rekonstrukcja grodu z czasów Henryka I oraz pozostałości po wałach ziemnych tworzących grodzisko w bawarskim Mittelstetten, w którym chronili się przed Węgrami okoliczni mieszkańcy.

Król wschodniofrankijski Konrad I podjął próbę złamania odrębności plemion. Walkę przegrał. Zdając sobie sprawę ze słabości zarówno swojej dynastii, jak i Franków, Konrad podjął decyzję rewolucyjną.

Odsunął od dziedziczenia władzy swojego brata i wskazał jako następcę Henryka, księcia saskiego. Ten, choć był spowinowacony z Karolingami, to nie reprezentował arystokracji frankijskiej. Gdy w 919 roku objął władzę królewską, oznaczało to koniec dominacji Franków w królestwie. Dla części badaczy ten moment wyznacza kres monarchii wschodniofrankijskiej i początek niemieckiej.

Dla zainteresowanych

(11)

Ród władców Niemiec

Ród władców Niemiec

Ród władców Niemiec, licencja: CC 0

Na drzeworycie z Kroniki Hartmanna Schedla z 2. połowy XV wieku przedstawiono drzewo

genealogiczne cesarza Henryka II, dalekiego potomka Henryka I. Na samym dole widoczny jest przodek całego rodu, Liudolf. Choć za życia był znany jako „książę Sasów”, tu nosi tytuł: „primus dux et rex Saxoniae”, to jest „pierwszy książę i król Saksonii”. Z kolei powyżej widzimy Henryka I z tytułem „primus rex Germaniae”, to jest „pierwszy król Niemiec”.

W tej samej kronice przedstawiono także potomków Karola Wielkiego, w tym Karola Łysego, króla zachodniofrankijskiego i Ludwika Niemieckiego, króla wschodniofrankijskiego.

potomkowie Karola Wielkiego potomkowie Karola Wielkiego, licencja: CC 0

Karoliński król, Ludwik Niemiecki, został tu opisany jako „Ludowic[us] Rex fra[n]tie”. Występuje jako władca Francji, to jest terytorium zamieszkanego przez Franków. Z kolei Karola Łysego nazwano to

„Carolus rex gallie”, to jest „Karol król Galii”. Przytoczone tytulatury władców – Ludwika Niemieckiego i Karola Łysego z dynastii Karolingów, oraz Henryka I z dynastii Ludolﬁngów – zostały im nadane przez XV‑wiecznego historiografa. Bardzo wyraźnie wskazują w którym miejscu dla jemu współczesnych kończyła się historia Franków, a zaczynały dzieje państw nazwanych później Niemcami i Francją.

(12)

Królestwo Zachodnich Franków

Królestwo zachodniofrankijskie powstało z ziem, które na mocy traktatu w Verdun przypadły Karolowi Łysemu, synowi Ludwika Pobożnego. W ogólnym zarysie obejmowały one tereny dzisiejszej Francji.

Pozycja Karola Łysego w królestwie od początku była bardzo słaba. Król musiał przyrzec możnym, że będzie przestrzegał ich przywilejów. Dopiero w zamian za tę obietnicę oni zobowiązali się popierać jego rządy. Wsparcie duchownych król pozyskał, popierając dostojników Kościoła, którzy uważali, że Kościół powinien być niezależny od władzy królewskiej. Król zaś może być mianowany jedynie przez

duchownych, tak jak był koronowany przez arcybiskupów i biskupów swego królestwa w Reims. Po dawnym autorytecie władców karolińskich pozostało jedynie wspomnienie.

Karol Łysy nie potraﬁł obronić swojego królestwa przed najazdami Normanów. Przeciwnie,

wykorzystywał ich do walki z własnymi, chrześcijańskimi przeciwnikami politycznymi. Obronę królestw przed wrogami powierzył arystokratom, którzy mieli objąć swoją władzą po kilka dawnych jednostek administracyjnych, hrabstw. Tak powstały terytoria, które przekształciły się wkrótce w księstwa.

Mieszkający w nich możni czuli się zdecydowanie mocniej związani ze swoimi bezpośrednimi opiekunami, w rolę których wcielili się książęta, niż z odległym królem. W rezultacie władza tego ostatniego nieustannie słabła. Ostatecznie Karolingów odsunięto od władzy nad państwem.

Pamięć i zapomnienie

Tablica z kościoła Notre Dame w Paryżu

Tangopaso, Tablica z kościoła Notre Dame w Paryżu , licencja: CC 0

Z powstałej w XX wieku tablicy, wiszącej w Katedrze Notre Dame w Paryżu, możemy odczytać sposób, w jaki i dziś Francuzi widzą historię ostatnich Karolingów na francuskim tronie. Napis upamiętnia 12 rycerzy, którzy zginęli, broniąc jednej z bram miasta podczas inwazji Normanów. Tekst rozpoczyna się od słów: „Roku 886, w miesiącu lutym, gdy Odon był hrabią Paryża, a Gozlin biskupem...”.

Polecenie 8

Dla zainteresowanych

Spróbuj odnaleźć na tablicy imię ówczesnego cesarza, Karola Grubego.

Jak myślisz, dlaczego upamiętniono – poza poległymi rycerzami – możnych, pomijając właściwego władcę? Spróbuj odwołać się do swojej wiedzy o pozycji władcy karolińskiego w królestwie

(13)

zachodniofrankijskim w 2. połowie IX wieku oraz do informacji o życiu i popularności Odona.

Zachodniofrankijska linia Karolingów realną władzę w królestwie, po raz pierwszy utraciła w 866 roku.

Możni odmówili Karolowi Prostakowi uznania jego praw do korony. Uważali, że nie był on prawowitym potomkiem rodu. Zamiast niego na tron powołano najpierw Karola Grubego, władcę

wschodniofrankijskiego, a później Odona, hrabiego Paryża z dynastii Robertynów. Jego panowanie (później rządy Karola Prostaka oraz władców spoza dynastii karolińskiej: Roberta I i Rudolfa), przebiegło pod znakiem walk z Normanami, ale i z opozycją możnych.

Wspólne korzenie Francji

Nagrobki z Paryskiego kościoła Saint Denis

Bordeled, Nagrobki z Paryskiego kościoła Saint Denis , licencja: CC BY-SA 3.0

Paryski kościół Saint Denis był miejscem pochówku władców karolińskich od początku VII wieku. Tu spoczął pierwszy król zachodniofrankijski nienależący do tej dynastii, Odon. Również Hugo Capet znalazł tu miejsce ostatniego spoczynku. W XIII wieku król Ludwik Pobożny nakazał sporządzić w jednolitym stylu serię nagrobków dla pochowanych tu władców karolińskich i kapetyńskich.

Polecenie 9

Przypomnij sobie okoliczności przejęcia władzy przez Odona i Hugona Capeta i spróbuj wyjaśnić, dlaczego chcieli być pochowani w tym samym miejscu, co Karolingowie.

W 936 roku możni, po ponad dekadzie rządów królów z rodów możnowładczych, zdecydowali się przywrócić władzę Karolingom. Z Anglii sprowadzono ostatniego żyjącego potomka linii, Ludwika IV. On i jego potomkowie panowali tylko dlatego, że ich słabość odpowiadała książętom. Słaby król był bardziej podatny na ich wpływy i dawał sobą kierować. Nie mógł też podejmować żadnych decyzji bez zgody możnych. Gdy jednak zmarł następca Ludwika IV, Lotar, a rok później – bezdzietnie – jego syn Ludwik V, możni odsunęli ostatecznie od władzy Karolingów. W 987 roku na króla wybrano Hugona Capeta, członka rodu Robertynów. Ta elekcja zakończyła okres funkcjonowania królestwa zachodniofrankijskiego

i rozpoczęła historię średniowiecznej Francji.

Italia

\sec on3={for‑interested}

### Dla zainteresowanych

Rządy Karolingów nigdy nie obejmowały całej Italii, lecz jedynie północną i środkową część Półwyspu Apenińskiego. Południe znajdowało się od czasów Justyniana Wielkiego pod rządami Bizancjum. Później

(14)

część zajęli Arabowie (Sycylia), fragment zaś pozostał we władaniu lokalnych dynastii wywodzących się od Longobardów.

Król Italii Berengar I był i jest oceniany bardzo surowo jako panujący władca. Przegrał nieml wszystkie większe bitwy. Nie wprowadził ładu w kraju pod swoimi rządami, ani – mimo cesarskiej koronacji – nie był w stanie zjednoczyć Italii. A jednak dla niektórych mieszkańców półwyspu był on postacią ważną i pozytywną. Dobrze zapisał się zwłaszcza w pamięci mnichów z klasztoru Casauria. W jednym z rękopisów XII‑wiecznej kroniki tego opactwa zamieszczono ilustrację przedstawiającą zakonników stojących przed królem. Władca podaje im pergaminowy dokument (rozwinięty rulon, tak zwany rotulus), na którym spisano wszystkie przywileje klasztoru.

Władca niejedną ma twarz

Król Italii Berengar I przedstawiony na rękopisie w XII-wiecznej kronice.

Johannes Berardi, Król Italii Berengar I przedstawiony na rękopisie w XII-wiecznej kronice., licencja: CC 0

Polecenie 10

Spójrz na ilustrację i powiedz, czy jej twórca chciał podkreślić znaczenie tego dokumentu dla władcy, czy dla mnichów? Wypełnij diagram analizy szans i zagrożeń związanych z przekazaniem darowizny osobno dla sytuacji mnichów w IX i XII wieku. Czy gest Berengara I miał takie samo znaczenie dla klasztoru w obu momentach.

Po śmierci cesarza Lotara I jego ziemie podzielili między siebie trzej synowie. Wszyscy zmarli

bezdzietnie. Wówczas Lotaryngię i ziemie na północ od niej zajęli władcy sąsiednich królestw

wschodnio- i zachodniofrankijskiego. Podobny los spotkał Italię, którą zawładnęli pragnący tytułu cesarskiego Karolingowie. Ostatnim z nich był Karol Gruby. Po jego śmierci (888 r.) władzę królewską w Italii powierzono Berengarowi I, władcy Friulu. Za jego rządów Italię rujnowały wojny. Berengar naprzemiennie tracił władzę i odzyskiwał ją.

Jednocześnie musiał bronić kraju przed Arabami atakującymi z południa i Węgrami uderzającymi z północy. I choć uzyskał od papieża koronę cesarską za zasługi w walce z Arabami (915 r.), to ostatecznie stracił władzę i życie, przegrawszy bitwę z jednym z konkurentów (924 r.).

Podział królestwa Franków Krys an Chariza i zespół,

(15)

Krótkie rządy, wielu władców

Kolejni władcy Italii pochodzili spoza Półwyspu Apenińskiego. Toczyli nieustające walki z konkurentami do korony. Głównym celem królów było utrzymanie się przy władzy. Jedni odwoływali się do współpracy z lokalnymi możnymi, inni starali się ich usunąć i zastąpić własnymi krewnymi oraz współpracownikami.

Jednocześnie Italię stale najeżdżali i plądrowali Węgrzy i Arabowie. Dodatkowe zagrożenie stwarzali także piraci. Spośród ziem dawnego Cesarstwa Italia najbardziej ucierpiała wskutek upadku władzy Karolingów. Bez szeroko uznawanej władzy centralnej, rozpadała się na skłócone z sobą księstwa i marchie.

Zamiast podsumowania

Monarchia karolingów po traktacie z Verdun Krys an Chariza i zespół,

Podział królestwa Franków Krys an Chariza i zespół,

 



 



(16)

Polecenie 11

Porównaj mapy podziałów politycznych ziem karolińskiego Cesarstwa z 843 i 947 roku oraz współczesną mapę polityczną Europy Zachodniej. Czy istnieje związek między politycznymi podziałami Europy Zachodniej w XX i XXI wieku a wczesnośredniowiecznymi dziejami tej części kontynentu? Jak sądzisz, jakie wydarzenia o tym zadecydowały? Spróbuj wykorzystać swoją wiedzę o wydarzeniach politycznych z czasów formowania się Cesarstwa.

Dzięki temu spotkaniu z historią uzyskałem lub rozwinąłem:

umiejętność:

wiedzę:

zrozumienie:

Europa zachodnia - mapa polityczna Krys an Chariza i zespół,