P O L S K A A K A D E M I A U M I E J Ę T N O Ś C I
V SPRAWOZDANIE
Z CZYNNOŚCI KOMITETU WYDAWNICTW ŚLĄSKICH
OD LIPCA 1937 DO CZERWCA 1938
K RA K Ó W 1938
DRUKARNIA BM W . JAGIELL. POD ZARZĄDEM J. FILIPOWSKIEGO
i\ W
■
i
V Sprawozdanie
z czynności Komitetu Wydawnictw Śląskich
od lipca 1937 do czerwca 1938
K o m i t e t W y d a w n i c t w Ś l ą s k i c h prowa
dził dalej swoje prace dzięki subwencji Sejmu Ślą
skiego i obejmował następujące działy nauk:
1. Antropologia. Praca nad zagadnieniem składu rasowego ludności Śląska szła w dwóch kierunkach, a mianowicie: opracowywania zgrom adzonych m ateria
łów z powiatu pszczyńskiego oraz gromadzenia mate
riałów w powiatach rybnickim i świętochłowickim.
Opracowywanie pow. pszczyńskiego zbliża się ku koń
cowi, wykonano również i przygotowano w kliszach cynkowych około 80 mapek, które w sposób p rzejrzy sty unaoczniają rozmieszczenie cech antropologicznych w poszczególnych gm inach tego powiatu. Ukończono zbieranie m ateriałów w powiecie rybnickim i przystą
piono do ich opracowania. Rozpoczęto równocześnie analogiczną pracę w pow. świętochłowickim.
J (Tl \
_ 2, —
2. Prehistoria. W organizacji prac prehistorycz
nych na Śląsku przeprowadzono tę zmianę, że kierow
nictwo tychże objął prof. T. S u l i m i r s k i , który został też powołany do Komitetu, redakcję natom iast Atlasu grodzisk zatrzym ał w swoich rękach dyr. fi. J a k i m o wi c z . Ponadto w m yśl uchwały Kom itetu m gr J . B a r t y s przydzielony został od września r. 1937 do Muzeum Śląskiego w Katowicach jako fachowa siła prehisto
ryczna celem uporządkowania i zinw entaryzow ania zbiorów prehistorycznych w tym że Muzeum, a nadto system atycznego zestawienia na mapie i w katalogu kartkow ym tego, co dotąd na Śląsku zrobiono, i tego, co jeszcze jest do zrobienia, celem prowadzenia dalszych badań wedle ścisłego planu. P ro f.T . S u l i m i r s k i odbył podróż do Niemiec celem zapoznania się z m ateria
łami prehistorycznym i Śląska w muzeach niemieckich, dr E . J a m k a zaś zwiedził cały szereg muzeów w kraju celem zebrania m ateriału do pracy nad kulturą tzw.
przeworską na Śląsku i w Małopolsce. Ukazał się 3.
zeszyt Prac prehistorycznych śląskich, który obejmuje pracę dra fi. J a m k i o Ozdobach oręża i narzędzi z pod- okresu późnolateńskiego i okresu rzymskiego, odkry
tych na Śląsku, a ponadto sprawozdania z badań p re
historycznych przeprowadzonych w latach 1935—6 przez dyr. fi. J a k i m o w i c z a oraz czł. J . K o s t r z e w - s k i e g o . Czł. J . K o s t r z e w s k i w lecie ubiegłego roku przeprowadzał w dalszym ciągu badania na te
renie Syryni, gdzie odkryto osadę z epoki neoli
tycznej oraz z okresu wczesnohistorycznego. Zrobiono nadto szereg wypadów do innych miejscowości w pow.
pszczyńskim. "Zeszyt 1. Atlasu grodzisk jest już pod prasą i ukaże się z druku w najbliższym czasie.
3. Historia, a) H i s t o r i a Ś l ą s k a . Z prac, które m ają wejść do I I tomu H istorii Śląska, ukończona zo
stała praca prof. T. S i l n i e k i e g o, H istoria Kościoła na Śląsku do końca X IV w., i została oddana do druku.
Inni autorowie (czł. R. G r ó d e c k i , czł. W. S e m k o w i c z , czł. K. D o b r o w o l s k i i prof. Z. W o j c i e c h o w s k i ) pracują nadal nad swoimi tematami i spo
dziewają się być gotowi w ciągu b. roku. Postępuje także praca nad dalszym ciągiem Historii Śląska po r. 1400, w szczególności posunęła się praca dra K.
P i o t r o w i c z a , k tó ry opracowuje w. XV.
b) P r a c e m o n o g r a f i c z n e i F o n t e s R e r u m S i l e s i a c a r u m . Ukazała się praca dra St. N o- w o g r o d z k i e g o , R ządy Zygm unta Jagiellończyka na.
Śląsku i w Łużycach (1499 —1506). W ydania rachunków Zygm unta I jako księcia głogowskiego z lat 1500—1507 zaniechano ze względu na to, że znaczna część tego m ateriału była już wydana i opracowana, a pozostała, część nie przedstaw ia zbyt wielkiego interesu nauko
wego. P raca nad genealogią Piastów postępuje naprzód, a doc. S. M i k u c k i i dr K. P i o t r o w i c z gromadzą systematycznie materiały. D r P i o t r o w i c z zbiera nadto w dalszym ciągu m ateriał do regestów śląskich z archi
wów polskich. Doc. K. P i w a r s k i przygotowuje mo
nografię o pobycie Jakuba Sobieskiego na Śląsku i odbył w tym celu podróż do Berlina i W rocławia.
c) S t o s u n k i k u l t u r a l n e Ś l ą s k a z P o l s k ą . Doc. H. B a r y c z opracowuje w dalszym ciągu m ateriały źródłowe do stosunków polsko-śląskich w dobie Odro
_ 3 —
— 4 —
dzenia, a w izytator W. O g r o d z i ń s k i przygotowuje do druku tek sty poematów Franciszka Fabera Koeck- ritza, w szczególności pracuje nad ustaleniem tekstu głównego dzieła tego autora, Sabothus et Silesia. Opra
cowuje również działalność literacką Fabera, przede wszystkim jego zależność od autorów klasycznych i hu
manistów polskich w. X V I. Postępują w dalszym ciągu prace czł. A. B i r k e n m a j e r a nad Piotrem G-aszowcem oraz nad W itelonem.
d) K o n k u r s na prace historyczne przedłużono na rok następny, gdyż w okresie sprawozdawczym nie wpłynęła żadna praca konkursowa.
4. Językoznawstwo. Ukazała się praca dra F.
S t e u e r a o Narzeczu baborowskim jako 3. zeszyt Prac językow ych śląskich. Rozpoczęto druk tekstów gw aro
wych z Górnego Śląska, zebranych z kilkudziesięciu miejscowości przez dra St. B ą k a . Przystąpiono też do sporządzenia I I wydania m onografii czł. K. N i t s c h a o Dialektach polskich Śląska. Niebawem rozpocznie się druk pracy ks. G o ł ą b a o gwarze wsi Schodni w po
wiecie opolskim. P. B i e r m a ń s k i przygotow uje na na podstawie źródeł drukowanych i niektórych ręko
piśm iennych Słownik gw ar śląskich, k tó ry ma uzupeł
nić jeszcze badaniami w terenie.
5. Pieśni ludowe z Polskiego Śląska. Ukazał się ob
szerny (50 ark. druku) tom I I Pieśni w opracowaniu m gra J . L i g ę z y i dyr. B. S t o i ń s k i e g o , obejmujący Pieśni balladowe o zalotach i miłości, jako uzupełnienie tom u I.
Zbiór obejmuje 712 pieśni. Obecnie rozpoczął się już druk tomu III, który obejmie Yaria miłosne, pieśni obrzędowe i rodzinne. W ydawcom udało się pozyskać
— 5 —
nowe zbiory pieśni w dużej ilości. Kom itet wszedł w porozumienie z Instytutem Śląskim celem system a
tycznego, na naukowych podstawach opartego zbiera
nia tego m ateriału (przy pomocy fonografu).
6. Etnografia. Na ukończeniu jest druk pracy M.
G ł a d y s z a : Zdobnictwo metalowe górali beskidowych.
M gr F r. S t r z a ł k o odbył w roku sprawozdawczym po
dróż po Łemkowszczyźnie celem uzupełnienia swej pracy o drewnianych kościołach śląskich m ateriałem porów
nawczym. Badania socjologiczne prowadzone były pod kierunkiem czł. K. D o b r o w o l s k i e g o przez jego ucz
niów pochodzących ze Śląska, którzy zbierali m ate
riały do zagadnienia Życie młodego robotnika na Śląsku.
M gr M a l i c k i badał na terenie góralszczyzny śląskiej kulturę duchową i społeczną tam tejszego ludu.
7. Stosunki gospodarcze Śląska. Ukazała się ob
szerna praca prof. St. S c h m i d t a o górnośląskim rynku mlecznym. Obecnie inż. Br. G o d z i ń s k i podjął ana
logiczną pracę nad rynkiem warzywniczym i owocar- skim. D r W. Z a l e s k i kończy I tom pracy Historia przem ysłu śląskiego, k tóry obejmie okres od najdaw
niejszych czasów do r. 1806; m ateriał do tomu I I (od r. 1806 do chwili dzisiejszej) jest już znacznie opra
cowany.
8. Badania geograficzne. M onografia Świętochło
wic m gra W. M a r c h a c z a jest na ukończeniu i w naj
bliższym czasie oddana zostanie do druku. Postępują prace nad Atlasem klimatologicznym Śląska i nad osad
nictwem na Śląsku pod kierunkiem czł. J. S m o l e ń s k i e g o . Na ukończeniu jest praca dra E. S t e n z a nad zdjęciem m agnetycznym północnej części województwa
Śląskiego, w toku zaś są badania czł. T. B a n a c h i e - w i o z ą , który przeprowadził pom iary ogólnego roz
kładu natężenia siły ciężkości na Śląsku, przyjm ując za centralę lokalną Cieszyn, a za stację podstawową Kraków. Obecnie w toku są obliczenia, po których ukończeniu będzie można przystąpić do druku pracy.
9. Geologia, a) B a d a n i e w ę g l a . Ukazała się w druku 2. część pracy dra .T. Z e r n d t a Les Megas- pores du bassin houiller polonais, obejmująca wszystkie dostępne pokłady z g rupy brzeżnej ze wszystkich ko
palń Polskiego Zagłębia Węglowego. Publikacja ta, stanowiąca 3. zeszyt Prac geologicznych śląskich, opatrzona jest licznymi rycinam i oraz 50 tablicami światłodrukowymi, zawierającymi reprodukcje megaspor.
Dr Z e r n d t prowadzi w dalszym ciągu badania po
równawcze nad megasporami w W estfalu i Stefanu w Czechach, nad zasięgiem typów m egaspor w Bassin du Nord i nad megasporami zagłębia. Saary, i przygo
towuje m ateriały do trzeciej części swej pracy, mającej objąć m egaspory z w arstw łękowych polskich. P. T.
B o c h e ń s k i prowadził badania nad florą karbońską, w szczególności nad sygillariami.
b) Ukazała się pięknie wykonana w Zakładzie li
tograficznym Fr. Zielińskiego w Krakowie Mapa geo
logiczna Beskidów Śląskich w skali 1:50.000, opra
cowana pod kierunkiem czł. Ja n a N o w a k a przez J. B u r t a n Ó w n ę , K. K o n i o r a i M. K s i ą ż k i e w i*, c z a . Oprócz m apy samej i k a rty z profilami zawiera ta praca syntetyczne opracowanie jednostek tektonicz
nych Beskidów Śląskich oraz skał i minerałów uży
tecznych tamże występujących.
— 6 -
— . 7 : —
c) W 5. zeszycie P ra c geologicznych śląskich po
jaw iła się praca dra K. K o n i o r a , przedstaw iająca wyniki badań geologicznych na arkuszu B iała—Bielsko, przeprow adzonych w latach 1926—8 i 193-2—6.
10. Gleboznawstwo. Ukazała się w druku jako 4. ze
szyt Prac geologicznych śląskich 1. część pracy prof.
W. Ł o z i ń s k i e g o : G leby Górnego Śląska, obejmu
jąca gleby tubylcze. Obecnie przystąpił prof. Ł o z i ń s k i do badania gleb obcych.
11. Biologia. Prace biologiczne śląskie obejmowały Beskidy Śląskie i prowadzone były pod kierunkiem doc. A. K o z ł o w s k i e j i dra W. N e c h a y a. Mgr L. L u d e r a pracował nad zespołami roślin w Beski
dach od Bielska po Baranią Górę, m gr I. R e j m o n t ó w n a badała zespoły wątrobowców Hepatica w Beskidach, d r R. W i l c z e k zajmował się socjologją mchów w zespołach leśnych i łąkowych, m gr J a r o ń torfami na terenie Śląska. W dziale zoologicznym pra
cowali p. Z. S t u g l i k nad motylami większymi Ma- crolepidoptera, p. 8. T o 11 nad motylami mniejszymi Microlepidoptera, dr K u ś n i e r z nad pluskwiakami różuoskrzydłym i i czerwcami; m gr S a g a n nad drob
nym i ssakami na terenie Beskidów. Przew idziane jest w najbliższym czasie wydanie 2. zeszytu Prac biolo
gicznych śląskich, poświęconego biocenozie Beskidów Śląskich.
12. Biblioteka Akademii w dalszym ciągu uzupeł
niała swoje zasoby literaturą śląską we w szystkich dzie
dzinach wiedzy.
Publikacje Komitetu W ydaw nictw Śląskich
Historia ś lą s k a do roku 1400, Tom I. Opracowali: W ł. S e m k o w i c z , W. T a s z y c k i , J. K o s t r z e w s k i , Z. W o j c i e c h o w s k i , R. G r ó d e c k i , J. D ą b r o w s k i pod redakcją St. K u t r z e b y . 1933, 8°, str. 953-J-X tablic i 34 rycin w tekście
— Tom I II . Opracowali: M. G ę b a r o w i c z , T. D o b r o w o l s k i , Wł . P o d l a c h a , M. G u m o w s k i i S. M i k u c k i pod redakcją W ł. S e m k o w i c z a . 1936, 8°, str. 886 -j- C L X III tabl. i 70 rycin oraz 3 m apy w tekście . ...
Pieśni ludowe z P olskiego Śląska. Zebrane przez ks. E. Szramka z rękopisów A. Cinciały i J . Rogera.
Zesz. 1. P ieśni balladowe. K raków 1932,8°, str. 9 8 ...
Zesz. 2. P ieśni o zalotach i miłości. K raków 1933, 8-o, str. 441 Prace ekonomiczne. N r l . 1935, 8°, str. 4 7 ...
Treść: M a s s a l s k i J . W. U dział robocizny w kosztach pro
dukcji węgla.
— Nr 2. 1936, 8°, str. 87 ...
Treść: M a s s a l s k i J . W . Problem y eksportu polskiego węgla (dumping).
Prace etnograficzne. N r 1. 1935, 4°, str. 151- f- 108 tablic, 1 mapa i 175 rycin w te k ś c ie ... . . Treść: G ł a d y s z M. G óralskie zdobnictwo drzewne na Śląsku.
— N r 2. 1936, 4°, str. 146 -f- X X X V III tablic, 1 m apa i 65 rycin w t e k ś c i e ... ". . Treść: D o b r o w o l s c y A. i T. Strój, haft i koronka w W o je
w ództw ie Śląskim.
Prace geologiczne. Nr 1. 1934, 4°, str. 56-(-32 tabl., 14 fig. i 21 ryc.
w t e k ś c i e ...
Treść: Z e r n d t J . L es m egaspores d u b assin houillierpolonais. I.
— N r 2. 1935, 8°, str. 14 -j- 1 m a p a ...
Treść: K s i ą ż k i e w i c z M. U tw o ry czw artorzędow e Pogórza Cieszyńskiego,
Prace historyczne. N r l. 1936, 8°, str. 1 2 1 ... .... . . Treść: D z i ę g i e l W. U tra ta księstw opolskiego i raciborskiego przez L udw ikę M arję w r. 1666.
— N r 2. 1937, 8°, str. 1 7 6 ...
Treść: N o w o g r o d z k i S. R ządy Z ygm unta Jagiellończyka na Śląsku i w Ł użycach (1499—1506).
Prace językow e. Nr 1. 1932, 8°, str. 47 ...
Treść: S t e u e r F. D ialekt sulkowski.
— Nr 2. 1935, 8°. str. 31 ...
Treść: S t i e b e r Z. Geneza gw ar laskich.
Prace prehistoryczne. N r 1. 1935, 4°, str. 88 + XV tablic, 1 mapa i 29 rycin w t e k ś c i e ... , ...
Treść: Badania prehistoryczne w W ojew ództw ie Śląskim w r.
1933. Opracowali: W ł. A n t o n i e w i c z , R. J a k i m o w i c z , J. K o s t r z e w s k i i J. Ż u r o w s k i .
— N r 2. 1936, 4°, str. 63 -)- V I tablic i 25 rycin w tekście . . . . Treść: Badania prehistoryczne w W ojew ództw ie Śląskim w la tach 1934—1935. Opracowali: J . Ż u r o w s k i , R. J a k i m o w i c z i J . K o s t r z e w s k i .
zł 30- —
4 0 --
2-—
5' —
2-—
2-50
20- —
20--
1 5-
2-—
3- - 4-__
3- — 1-60
6 --
6’—
P p . C złonkom , I n s t y t u t u Ś lą s k ie g o p r z y s ł u g u j e p r z y n a b y w a n iu p o w y ż s z y c h w y d a w n ic tw z n i ż k a 2 5% o d c e n y k a ta lo g o w e j.
Biblioteka Śląska w Katowicach Id: 0030000442485
I 213041 _ 3
D c , b l e f \ J
