Sprawozdanie Wojewody Pomorskiego za okres od 1 kwietnia 1937 do 31 marca 1938 z działalności administracji państwowej na obszarze województwa

i i o i /

4 3 3

o

SPRAWOZDANIE

WOJEWODY POMORSKIEGO

za okres od 1 kwietnia 1937 do 31 marca 1938 r.

z działalności administracji państwowej

na obszarze województwa.

__W_S__T j j P,,_

Sprawozdanie n i n i e j s z e zostało opracowane w okre­

s i e przełomowym w d z i e j a c h województwa pomorski ego,który s i ę rozpoczął od dnia i kwietnia 1938r. z chwilą r o z sz e rz e n ia g r a n i c województwa i stworzenia "Wielkiego Pomorza".

Potrzeba ro z sz e rz e n ia g r a n i e województwa pomor- skieg/o ujawniła s i ę prawie bezpośrednio po przeprowadzeniu p o działu te re n u Rzeczypospolitej p o l s k i e j na województwa, oprawa t ą zajmowały s ię juz Komisja Reformy A dm inistracji w r.1923; z pierwszym wnioskiem do Ministerstwa Spraw Wew.w

nętrznych o powiększenie te re n u województwa w y stą p ił w tym samym roku ówczesny Wojewoda Pomorski śp.Brej&ki*

Zagadnienie stworzenia "Wielkiego Pomorza"

spotkało się z pełnym uznaniem i poparciem ze strony społe­

czeństwa, s f e r gospodarczych, samorządu oraz wszystkich władz niezespolony ch na szczeblu wojew ód zkim. Szereg czynników z ło ­ żył się na t o , z e z a ła tw ie n ie tych doniosłych postulatów mu­

s i a ł o byó odkładane pomimo niejednokrotnego wznawiania spra.

wy .Weszła ona w stadium decydujące w j e s i e n i 1936r .O s t a t n i e m ateriały i wnioski przedłożono Ministerstwu Spraw Wewnętrz­

nych w o k re sie październik - grudzień I 9 3 £ r . , s dnia 23 czerw­

ca I 9 3 7 r . została ogłoszona w Dzienniku Ustaw ustawa o zmia­

nie g r a n i c województw poznański ego,pomorskiego,warszawskie­

go i łódzkiego.

Z dniem 1 kwietnia I 9 3 8 r . " w i e l k i e województwo pomorskie" s t a ł o się faktem dokonanym.

Pomimo powszechnie u t a r t e j nazwy "Wielkie Wo­

jewództw, o Pomorskie" i pomimo bardzo wielkiego znaczenia zajmuje województwo pomorskie pod Y;zględęm obszaru i i l o ś c i

---- --- --- — 5

to *

mieszkańcom miejsce środkowe pomiędzy w oj ewództw/emi.Na 16 bowiem województw bez m.Warszawy mejewodztwo pomorskie co do obszaru zajmowało 15-te miejsce /1 6 .4 0 7 km2/, wyprzedza­

jąc ty lk o województwo ś l ą s k i e /4. 216 km2/ - obecnie pod względem obszaru przesunęło się na 8 miejsce /25.709 km/.

Go do liczby mieszkańców zajmowało 'województwo pomorskie 14 m i e j s c e / 1.086*259 m ie s z k ./w y p r z e ć z a ją c ty lk o w ojei.

nowogrodzkie / l . 016.780 m i e s z k . / i p o le sk ie / l . 131.760 mieszk/. Obecnie c o d o lic z b y mieszkańców przesunęło s i ę województwo pomorskie na 9 miejsce, l i c z ą c 1.972.669 mieszkańców,

r > .

Obecne województwo pomorskie ma 23 powiatowych

związków samorząd cwych, 6 miast wyd zielonych, 58 miast nie- wyć zielonych i 233 gmin zbiorowych.

łlozliwości powiększonego województwa są ogromne.

Dotychczasowe zasoby gospodarcze - rpzwinięte rolnictwo, nieobarczony obcymi wpływami h a n d e l, wysoko wartościowy przemysł - wzmogły się na skutek przyłą czenia nowych warto­

ściowych terenów - obszaru Kujaw o n a j l e p s z e j g l e b i e w ca­

ł e j R zeczypospolitej, przodującego ośrodka cukrownictwa oraz dwóch bardzo ważnych ośrodków przemysłowo- handlowych;

Bydgoszczy i Y/łocławka. Zharmonizowanie zasobów dawnych

.

i nowoprzyłączonych terenów oraz stworzenie mocnego zaple-

✓

cza gospodarczego dla portu w Gdyni stanowić winno naczelne zadanie w ielkiego Pomorza w d z i e d z in i e gospodarczej.

Y-I szczególności, j e ż e l i chodzi o rolnictwo, to

s t w i e r d z ić należy,ze ta gałęź gospodarstwa społecznego opar­

ta j e s t na zdrowych poostawach/nalezyty rozwój hodowli i przemysłu ro ln e g o / i po uporaniu s i ę z przejściowymi trudnościami, spowodowanymi klęskami żywiołowymi o s t a t n i c h

- - - r , • ' ; ^

I I I -

l s t , wykaże s i ę niewątpliwie wzmożoną ek spansją hs rynki krajowe i zagraniczne.

Na odcinku przemysłowym i handlowym winno być prze­

prowadzone dalsze z a c i e ś n i e n i e pomyślnie zapoczątkowanej współpracy pomiędzy Gdynią a s t o l i c ą gospodarczą woje-

w ód ztw a - Bydg os z c zą . •

Przykład dany w tym za k re sie przez Bydgoszcz będzie wzo­

rem d l a innych miast p o m o r s k i c h ,od których oczekiwać na­

leży sz la c h e tn e j r y w a l iz a c j i na tym polu.

Z k o l e i powiększone województwo czeka 'wytężona praca-w za kresie podniesienia całego jego te re n u pod względem gospodarczym za pomocą e l e k t r y i i k a c j i , r e g u l a c j i

rzek i m e l i o r a c j i , powiązania naszego portu morskiego z ca­

ł o ś c i ą organizmu gospodarczego Rzeczypospolitej za pomocą odpowiedniego nastawienia i usprawnienia l i n i i komunika­

cyjnych/; szczególności uspławnienia wisły jako najdaw nie j­

szej drogi wodnej /^rozbudowy wybrzeża morskiego i wyposaże­

nia go w nowoczesne urządzenia i łączącego się z tym na­

le ż y te g o wykorzystania i s t n i e j ą c y c h możliwości t u r y s t y c z -

■ nych/pięknego k ra jo b r a z u , pamiątek historycznych,terenów sportowych/oraz uzdrowiskowych.

Obok zagadnień gospodarczych również pilnym

i ważnym zadaniem j e s t umocnienie i pielęgnowanie kultury p o lsk iej* w t e j pracy ro la przodownicza przypada n a j ­ większym miastom - Toruniowi, Bydgoszczy, Gdyni,Włocławko­

wi, Grudziądzowi i Inowrocławiowi,które winny promieniować k u l t u r a l n i e na otaczające je wsie i osady.

Najważniejszą p rzesłanką pomyślnej r e a l i z a c j i za mierzeń gospodsrczych i k u ltu raln y ch j e s t konsolidacja

społeczeństwa na p la tfo rm ie podejmowania te g o ,c o łączy, pomijania tego,co c z i e l i ^ i koordynacji wysiłków.

Wreszcie jako naczelny cel winno przyświecać zadośćuczynienie obowiązkom,jakie c ią ż ą na eksponowanym t e r e n i e Pomorza w za kresie p o d n ie s ie n ia obronności Pań­

stwa. .. -

Rozwiązanie zagadnienia stworzenia Wielkiego Pomorza n ie byłoby zupełnym pod względem administracyjnym gdyby n a s t ą p i ł o ty lk o w za k re sie a d m i n i s tr a c j i ogólnej, s siedziba innych władz i urzędów na stopniu I I i n s t a n c j i pozostała poza terenem nowego Pomorza.

W dążeniu do pełnego rozwiązania t #. j sprawy na­

l e ż a ł o więc wszcząć s t a r a n ia o utworzenie dla Pomorza wyższych i n s t a n c j i władz, przede wszystkim w zakresie

s zk ol n i c tw a i wy mi a r u s pr aw i ed 1 iw o ś c i.

Specyficzne problemy .p o lity k i, wyjątkowe wa­

runki pracy i zadania szkolnictwa na t e r e n i e Pomorza, wy­

magały koordynacji prac terenowych władz ad m in istr a c y j­

nych II i n s t a n c j i z oddzielnym pomorskim kuratorium szkolnym.

■ \ , ■ ' ‘ t ; |

K ilk s k io tn e wystąpienia w t e j sprawie znalazły 'i

pełne zrozumienie Ministerstwa' hfyznań R e lig ijn y c h i Oświe­

cenia Publicznego i z dniem 1 września 1937r. Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego objęło czynności a d m in is tr a ­ cyjne w za k re sie wychowania na obszarze województwa po­

morskiego.

Sprawa utworzenia Sądu Apelacyjnego w Toruniu j e s t również juz zrealizowana.Ustawą z dnia 9 kwietnia I938r. z o s ta ł utworzony Sąd Apelacyjny w Toruniu,obejmu­

jący okręgi sądów okręgowych w Bydgoszczy,Chojnicach,

- Y -

Gdyni,Grudziądzu i Toruniu.Termin rozpoczęcia d z i a ­ ł a l n o ś c i zależy już ty lk o od rozporząd zenie I l i n i s t r a Sprawiedliwości a p ra k ty c z n ie od d o starczenia odpo­

wiedniego pomieszczenia dla Sądu Apelacyjnego.

Również należy wspomnieć o utworzeniu w Urzędzie Wojewódzkim Pomorskim oddziału sztuki z jednoczesnym

ustanowieniem konserwatora dla woj.pomorskiego oraz obsadzeniu przez s i ł ę fachową r e f e r a t u t u r y s t y c z ­ nego; zarządzenia t e miały na celu ro ztoczenie n a le ­ ż y te j opieki n8d sprawami k u ltu ra ln o -a r ty s ty c z n y m i oraz t u r y s t y k ą na t e r e n i e Wiwlkitsgo Pomorza.

Jakkolwiek sprawozdanie n i n i e j s z e obejmując w zasadzie okres od 1 . IV.193'fr.d o 3 1 . I I I . 1 9 3 8 r .

z konieczności zawiera dane dotyczące przede

wszystkim Województwa Pomorskiego w g ra n ic a c h przed dniem l . I V . 1 9 3 8 r . i wobec tego n ie może dać całko­

witego obrazu Wielkiego Pomorza,tym nie mniej celem zorientowania członków Se jmiku Wo je w ód zki ego co do s y t u a c j i województwa pod względem gospodarczym,spo­

łecznym i administracyjnym oraz ważniejszych zamie­

rzeń władz na n a j b l i ż s z ą p r z y s z ł o ś ć , n i e - k t ó r e d z ia ły sprawozdania zwłaszcza dotyczące gospodarki, b i o r ą juz pod uwagę Wielkie pomorze.

Załączone wykazy za w ie ra ją podział a d m i n i s t r a ­ cyjny zwiększonego województwa pomorskiego.

Wreszcie nadmienia s i ę , z e n i e k t ó r e cz ę śc i n i ­ n ie js z e g o sprawozdania obejmują również okres czasu

' — ----•--- - — ' "T---

- VI -

z przed 1 kwietnia 1937r. z uv;agi na t o , z e j e s t to pierwsze sprawozdanie przedstawione yj t e j formie Pomorskiemu Sejmikowi Wojevjód zkiemu.-

/

____________________

.

-

■HM

VIa*

I Y K ^A Z

l“ “ --- T jSkładowe>

i części jwcie-

¡wod z twa i r> ^jw i ę- \ ikszonegoi i--- - t

now iatów ,m iast i gmin zbiorowych Województwa Komorskirgo.

i P o w i a t y i Obszar i Ł . (w iejskie i miej-l „ km2

n* sk ie / • ! i . Chełmiński

I Ohęjnicki j Grudziądzki

| k a rtu s k i

|t k o s c ie rs k i

lu b a w s k i/s ie - j

l / obszar obliczony według stanu w dniu lJ5#1934r*, odncF i ad a jącego stanowi obecnemu*

12/ ludność według s^isu lud- i noś ci w roku 1931,o bii c z o - ' na z uwzględnię niem nóź- , nie j szy ch zmia n w n od z ia le adminis trący jnynu

8® j Sęn^leńgki 31«

J

sta ro g a rd z k i 1 0 il Świecki 11*| Tczewski

I

12*| tu ch o lsk i Toruński Wąbrzeski 1 5c ^ c rs k i

1

16« Gdyński miejśd 17«! Grud ziądzki łT 18“ j Toruński ^"

& a z e m 19i Bydgoski

20 {, I ncw r c cła w sk i 211 Szubiński

22 Wyrzyski

23 i By d gcski m ie jski 24 )> I now r c c ła - sk i

••-3 1 Gctf r i* m o 1 £ !l -G N ŁuOI W Ł> I n n l ę.-a Kind 1

; _{--- J-}& w 1

25 f Lir.nowski 26^[ ^ieszaw ski 27 ^\' Ry n i nski 28 Ł Włocławski

j B a z ę m 1 Ogółem

832,80 619.33 1126 ; 68 1533,27

715,89 IO39 ?19

8oS,23 672.34 1280,76

65,82 28,48 58,55

\ 15o565tl6 f"l.043.

I--- -y-—--j--- 1333,48 I

1266.36 I 917,43 j 1163.36 i 75,20 ! 36,87 | 1792760' '

1534,80

58.382 67.746 48 . 083

67.032 117.537 34*531

• g 5 ? 3 n ~ i ~ r r-j'~3%

T5IR72“ i

1213,50 i 86,687 j 2 i 14 1324.80 !

' i 148.205 ! 7 1

1 1 *4 I1 __ ; 5351,90 ; 457.465 ^T 15 7 56

i } S____

.7 0 9 ,6 6 | 1894.156 | 64 j 233

n t .

P O M O B Z od 1 t a i e t n i a

fii I a

3 TT G B A 1938r •

S T A

W I C A C H

według s^isu ludności v dniu 9 .XII#1931r•

P qvj i a t Ł.

mie jśt i bydgoski

^ i a s t a

i

1 | Bydgoszcz 2 I lo rd oni .

i

3 I Koronowo

j i

| 4 | Solec kujawski

Por- i e r z j cnni a w/g ze­

s t a l i en

1 75,20

5 I -Średni®

6 jGórzno

i Chełmiński j 7 | Chełma»

Diod nic ki

i ”

khojnicki j 8 j Chojnice i st I 9 ! Czersk

! I 1

. . miejski 118 j ^dynia

nie j ski

ot ud ziąd&i

"

lnie j ski finowEucław jLna r t us ki ski

¡kości er ski

I 3

¡lianów ski I .t

lubaw s ki

! morski i >ł i i

11 | G-rudziądz i

12 | ¿ a s in 13 | ^adzyni 14 Inowrocław

i .

15 1 Gniev’k j\v:

16 I Kruszwica 17 j &art uzy

i

18 i Kościerzyna 19 j dkąrszewy1 ,

20 \ oimno i j

Zl | 0okrzyk n/W*

2 2 1 Lukamii

¡2 3 ' ^o we c i a s t o Gut

| 24 | *¥e jherowc

| 25 1 puck

Ini es ż a rsk i 26 \ Aleksa ad r°w

1 1

| i ł | 2 7 j Ciechocinek ,ł | 28! Nieszawa i w 291 ^gd ziej ów

ryniński j 30}i 31

Ry^in |

Kobrzyn n/Krw* j Sępolno Krain, j

8,89 27,34 27,02 14,74 15,61 18,12 30,36 20,17 65,32 28,48 20,19 12,98 36,87 9,43 13,12

3,56 23,17 24.01 11,9

8,8 16,95

8,11 6,38 13,29 13.2

9,0 7.2 12,4

11,9 6.2 29,28

laczka ^ J u w 7' ludności I

l l 7 “.537 i I 3.733 !

a o- i

sę^oleńsk. j 32 1

j ; t

kJ | U 4.987 9 .546 1.806 12.531 i 14.255

7.757 i 38 .910 I 54.217 i 2.510 j 1.987 | 34 ..531 j 3.873 ! 4 .812

5*055 7 »379 3.456 10,415 2.838 5.518 4*473 12.559

3,848 9.565 | 4.711 !

! 2.474 | 4 .025 | 11 1 8.348 |

5.176 1 i 3.992 !

jj . j P Q\v i 3 t o •)

f s ę m l e ń s k i

19 k t a r ogar-

| dzki I

) j świecki I ”

¡21 j szubinski I »

I - I ”

I

^"

22 Jtczewski i i u

! i ”

| 23 h i ej ski

i i

i k. i , T .

n • ! li i a s t a

¡P tw ierz- |

¡chnia { liczka^

iWp ze- i ludności 'staw ień ■

. u + •- i

24 | to ru ń sk i

rz e ś k i u H i

' 27 pyr zyski

¡28 kłocław-i

i ski

i il

”33<i| amien-Bomrskil" 22^71 | *==i T827

34 i ł

bięcbork ! 10,72 j 3.433 35 i|

I

Starogard 1 15,40 j 13.356 I 36 1 Skórcz 18,13 1

7 1 3.310

¡ 3 7 !

Śniecie i 13,75 | 8.729

1 1 1 38 1 1 |

i

LH ow e !j 16,76 j 4.671 I 39 i Szubin i 17,28 1

7 i 3.271 ko i

Barcin i 2,21 | 2.098

j| 41 ^cynia j 12,04 j 4 .391

42 Łabiszyn 8,66 j 2.464

43 i

K'c zew i 24,01 | 22.728 44

1

Lnie w 7,65 i 3.639

4 5 P e l r l i n 10,78 j 4.185 46 L | riorun . ! 58,55 |

| 61.870 i 47 1 Chełmża 20,13 1 11,098 48 ! Kucho la 1 ',i 22,05 j 5.477 49

| I

La brzeżno 1

i * \ 16,41 1

1 8,591

50 | Golub [ 6,76 1 3.097

51 i j

| ¿Kma! ew o |i 13, "9 j 3,654 i!ic9 i , i

i Wyrzysk ' 6,07 | 1.642

¡53 1 . i

f-^ obżc ni ca 2,12 i 2.394 154J

i

i^ia steczko i

i i 12,11 i

1 1.218 55 1 ' | ^rocz a !

i i 13,50 ] 2,383

56 1 Eakło 22,90

| 10.303 j57

1 *

I Lysoka 11,58 1.463

¡58 1 , i

¡Włocławek 4 1 ,6 56.277

ii PTQ j J 1 T. .1

¡Brześć kujaw&iji 5,9 5.837 i 60j

ir> i

Ohodecz 2,1 1-.824

161 i

U^owaL 18,8 4.482

62 ¡nubien j 8 ,2 2 a 341

U Ibubra nie c i i) 3,8 2.559

¡64 j P )

m zeoecz 7,7 3,322

i | ! j ^ ___

Jm

^,

T i

T T —

I

- J

2

I . Sprawy ogóln o -ad m in istracy jn e.

Obywatelstwo. W okre sie sprawozdawczym nadano obywatelstwo polskie 1*88 obcokrajowcom, z czego, przypada 124 na zamieszkałych w P o lsc e ,a 64 na osiadłych zagranicą

emigrantów polsk ich .

Pozbaw ion o obywatelstwa p oiski ego 7 0 o.sób za uchylenie się od obowiązku służby w o jskowej.

Zmiana Udzielono 25 osobom zezwolenia na zmia­

na zwisk.

nę n a zw i ska r od ow ego .

.Sprawy S tatystyka kar wymierzonych w postępowa- karno-

a d m in is tr . n iu karno-administracyjnym w okresie

spr awozd aw czym na t er en i e w;o j ev ód z t r a po­

morski ego, przed stawia się następująco*

Y/ykroczeni a I

kwartał II

kw a r t a ł I I I

kwa r t ał 17 kwartał

s a n ita r n e 478 432 ..226 165

drogowe 2.899 2.981 2.571 1.796

broń 502. 401 317 430

alkoholowe 721 876 1.129 873

pow s z . obow „woj sk. 225 186 506 504

szkódn.lesn.

i poln. ^{. . .} - 1.3,20 1.646

,rawo o wy k r . 1 .515 1 .765 1.871 1.345

przemysł owe - - 471 633

różne 4.009 4.500 4.250 3.133

Ra zeru i c ;:349 l i . 14L 12.6 6 1 10.547

W sumie daj"' to 44.798 wypadków kar, co

w porównaniu z 38.987 karami w 1936/37r.stsnowi wzrost o około 15 %.

“ roku 1937/38 przeprowadzono obok in-_^

spekcji dorywczych i specjalnych oraz szeregu dochodzeń szczegółową inspekcję siedmiu

St arostw.

Szczegółowe inspekcje urzędów s ta r o ś c iń s k ic h miały ns celu uproszczenie i_ usprawni °nie_

urzędowania oraz zmniejszenie obiegu pap i g r ów urzędc-jyr»h. Poza tym zadaniem i n s p e k c j i tego rodzaju było wydanie zarządzeń zmierzających do ułatw ienia interesowanym k o rz y sta n ia z czyn­

ności urzędów.Szczególny nacisk położono na n a l e ż y t e informowanie ludności co do i s t n i e j ą ­

cych przepisów i warunków prawnych wymaganych do uzyskania dokumentów względnie decyzyj urzęd owych.

~ 4 ~

II.Sprawy bezzieczeństwa i porządku publicznego Gharakt°ry- Stan bezpieczeństwa w rokia 1937 u porówna-

'Styks' stanu ~ ~

b ° z p i Qczeń- n iu z rokiem poprzednim nie u le g ł poważniejszym

s twa . ~ ~

zmianom .jak t o obrazuje następujące ze stawie­

nie ,

S ta ty sty k a p rz e s tę p c z o ś c i:

Rodzaj prze stępstwa rok 1936 rok 1937

rozbój ' w bandzie ^{- -} 2 *

rozbój zwykły 66 62

zabóje twa 30 23

c ię ż k i e uszkodzenie c i a ł a 829 712 zniewaga i czynna napaść

na urzędników 485 493

poc p alen ia 62 67

n ie le g a ln e przekroczenie

granicy 559 1184

kr.ad z i e Z e Ogółem 25.941 T>R f!0 7

w tym - kasowe z włamaniem 2 3

Tl - kieszonkowe 339 302

n - z wozów 294 294

tr - ś r od ków 1 ok om cc j i 1.891 2.130

ir ~ kolejowe 624 530

i? _ mieszkaniowe 4.123 3.812

n _ koni 30 22

iW • _ bydła 76 68

TT *

w z pola

Z 1 ePU 605

2.969 1.230

2.335

1» — inne 14.988 15.101

w

£•' u •*

P o l i c j porząti K OKI 8 .

Do op 3 n ow en i 3 sy 11: scj i na ode in ku prze s t ę p c z o i c i przyczyniły się wydane i-i o**- z^dzenia u kierunku usprawnienia służby bezpieczeństwa i e n e r g ic z ­ nego ś c ig a n ia elementu przestępczego.pow aznie wzrosła jedynie i l o ś ć n ie le g a ln y c h przekroczeń gra nic y, co pozostawało w związku z przejściowym n asilen iem em igracji w celu poszukiwania pracy w Niemczech.

Y/ładze a d m i n i s tr a c j i ogólnej dążyły kon­

sekwentnie do ograniczania wydawania pozwoleń na posiadanie broni cl o wypadków rz eczy w istej

potrzeby,cdmswiając tego rodzaju pozwoleń osobom, ktÓrym broń nie j e s t niezbędnie potrzebna.

Jednocześnie wzmocniono nadzór i k o n tro lę nad składami broni i amunicji, jak również p r z e d s i ę ­ wzięto kroki celem re d u k cji nadmiernej i l o ś c i ty c h składów; w związku z tym c o f n ię to posiadane koncesje na handel b r o n i ą i amunicją 6 osobom, poza tym w d ziale p o l i c j i porządkowej udzielono 9 ze zw cl eń na prze pro wad z en i e zb i ó rek publ i czn ych, upraw widowiskowych załatwiono ogółem 1

1937 poddano egzaminowi na kinomechanik

74.17 roku ów 12

kandydat ów.ps s z p ort ów z sgrs n i c z ny c h rydano w r oku 1957 - 3.478, w tym 676 emigracyjnych,za paszpor­

tami zbiorowymi wyjechało z, k r a ju 7.016 osób.

G-oo ziny publ iczn eg o wy św i e t l ani a f ilmów ust al i ł o rozp. 17ojewocly pomorskiego z dnia 20. I I I . 1 9 3 7 r . /pom.DzJJoj ew .Nr. 8 po z . 61/.

Ewidencja Stosownie do dyrektyw IJinisterstwa Spraw i koni rola . , , , , ., . . , ., ruchu \i/GVJnęt rznych * Ur z^d *g^j&^od zki zsrz^d zi±

l u d n o ś c i .

w roku 1937 pewne uproszczenia obowią­

zującego systemu ewidencji i k o n t r o l i ruchu ludnością poza tym w c iągu 1 9 3 7 r .z o s ta ła przeprowadzona l u s t r a c j a b i u r ewidencji

Sprawy. . SuOwa- , rzyszeń.

lu d n o ś c i.

Stan cyfrowy p o ls k ic h legalnych stowa­

rzyszeń, związków i s p ó ł d z i e l n i obrazuje następujące z e sta w ien ie;

W dniu 3 1 .111.1937r .w d n . 3l . I I I .1 9 3 8 r . stowarzyszenia

i związki za­

rejestrowane 1 >120

oddziały stowa­

rzyszeń z a r e j e ­

strowanych 3.334

stowarzyszenia

zwykłe 1.695

spółd z i e l n i e DO CD CO

ich odziały

/ p l a c ó w k i / 13

związki

zawodowe 76

ich oddziały 413

oddziały z a r e j e ­ strowane stowa­

rzyszeń wyższej

użyteczności 518

ich oddziały

zwy kł e 901

1.169

3.406»

1.705 291 25 74 426

525 905

III* Samorząd t e r y t o r i a l n y

¿ m Sprawy o r g a n i z a c y j n o - t e r y t o r i a l n e .

Organ i - _ Ze względu, ze sprawozdanie n i n i e j s z e j e s t

zacja gmin • J J

wycena ^ erw szym od czasu w e j ś c ia w życie ustawy z dnia Pomorzu. 23 marca 1933r.o u s t r o j u ¿amurządu t e r y t o r i a l n e g o ,

nie od rzeczy będzie przynajmniej po krotce omówić utworzenie gminy zbiorowej i gromady w miejsce

dotychczasowych gmin jednostkowych i obszarów dworski ch.

Wprawdzie obowiązująca częściowo dotychczas na Pomorzu ordynacja gminna z r.1891 dopuszczała w r a z i e nie sa mowy stare:- a ln o ś c i finansowej gmin łą c z e n i e k i l k u dotychczasowych gmin w jedną gminę, l e c z gmina taka pomimo,że wchodziło do n i e j k ilk a miejscowość i , tworzyła j e d n o l i t ą jednostkę samorzą­

dową z przełożonym gminy zwanym sołtysem.Dopiero ustawa samorządowa wprowadziła p o ję c ie gminy zbio­

rowe j i gromady.

R ealizacja problemu gminy zbiorowej na Pomorzu n a t r a f i ł a na powsznn tru dności ze względu na ogromną rozmaitość i r ó z n o l i t o ś ć cech n a tu r a ln y c h ,k tó r e

n a le ż a ło p r z y ją ć za podstawę podziału t e r y t o r i a l ­ nego. W szczególności poważne tr u d n o ś c i przy tworze­

n i u gmin zbiorowych tworzyły l i c z n e i w ie lk ie j e ­ z io r a , znaczne te re n y le ś n e ,b a rd z o długa granica Państwa / lC powiatów na ogólną i l o ś ć 16 ^ ’powia­

tami granic znym i/i w końcu wielka rozmaitość

g ę s t o ś c i zaludnienia w poszc zegćlnycń częściach Pomorza.

Wszystkie te momenty musisły być brane pod uwagę przy tworzeniu gnu;; zbiorowych., one tez .musiały. wywrzeć wpływ na wielkość i ¡Liczebność

gmin zbi o rowyo h. Yrozumieni e t e g o nie bod zi e t r u d n e , j e ś l i się z oazy, ze tere ny ns ziemiach dobrych,z reguły g p s t o i równomiernie zaludnione i opatrzone t: dogodną s i e ć komunikacyjną były wdzięcznym polem do racjonalnego w y k ro je n is gminy

zbiorowej .P r zecinnie zaś,na t e r e n a c h zalesionych, na których osiedla lu d z k ie są luźno rozrzucone, gd z i e nie jedn ok r o t n i e dr oga 1 e śn a j 3 s t j edyn a a r t e r i ą komunikacyjną-utwcrżenie gminy zbiorowej było utrudnione .A cóż dopiero mówić o obszarach, gd zi e natura In e orze s skody postaci -długich,

ciągnących się kilometrami j e z i o r uniemożliwiają v;y tv erzen i o norma 1 nyc h stosunkór sąsiec zi:ich po­

między p o s z c s e g 61 n y m i mi ejsco w o sciam i n i er a z b a r ­ dzo b li a ko s i e b i e położonymi,lec z nie posiadającymi k o mun ik e c jn , g d s i c n a i ur -o 1 ny z a s i ę,, w s p 61 ny c h

zainteresowań ludności sprana su publicznymi ogra­

nicza s ie zaledwie do k i Iku w i o sc- k.

Y/ opisanych wyżej warunkach, jedynym kryterium przy tworzeniu, gmin zbiorowych na Pomorzu b ył

za sięg wspólnego za interesowania lokalnymi sprawami publ i c z n ym 1 mi e s zk a

pr zy z apev; 1 i en i u st

ńc ó'' sąsiednie h m i c j s c ow ości jec no j s t r o n7 gminie zdolności 1 manscae dc n i3 ciążących na n i e j

■dani,z drugie,;

v ic wygodnego

zaś w treny mieszkańcom gminy możli- komunikowanią s i ę . z urzędem gminnym.

a ki punkt i ci a p r z y j ę t o i s t n i e j ą c e juz na

t e r e n i e joowiatów poszczególne ośrodki,wywiera­

jące ze względu ną znaczne skupienie lu d n o ś c i, ‘ sied zibę urzędów i in sty tu c y j ,rezw i n i ę t y handel, t a r g i , j a r m a r k i i t . p . pewną s f e r ę wpływów na n a j b l i ż s z ą o k o lic ę ,a więc tego ro dzaju c e n tr a ,

ć o k tó ry c h ludność okoliczna w sposób n a t u r a l n y ... • ciąży .Biorąc t e r a z pod uwagę specyficzną dla

Pomorza r ó z n o li t o ś ó w 3runko? dc twcrzenia gminy z b i o r o w e j , s ta n ie s i ę zrozumiałym,że powstałe

w te n sposób gminy zbiorowie są pod względem obsza- r u i zaludnienia bardzo n i e j e d n o l i t e j więc

n . p . mamy najmniejszą gminę zbiorową Janowo w pow . tcze w ;sk in ilictącą zaledwie 6bZ mieszkańców,

gdzie ludność j e s t o d c i ę ć Wisłą od r e s z t y pcw i s - • t u tczewskiego,z drugiej zaś strony zamknięta

jęjst g r a n ic ą jprus Wschodnich oraz największą gminę zbiorową Chojnice w powiecie chojnickim . l i c z ą c ą p rz eszło 1 2 . 00C mieszkańców/olbrzymis większość ludności w ypow;iedzisłs się za przy­

n a le ż n o ś c ią do gminy mającej sie d z ib ę w Choj­

ni cach/.

Z dawniejszych 1356 gmin w ie js k ic h i 626

obszarów dworskich powstało 155 gmin nowego typu, w tym 151 gmin zbiorowych i 4 gminy jednostkowe.

W.skutek przyłączenia 2 gmin jednostkowych do m.Gdyni pozostało na obszarze Pomorza 153 mnin, w tym 2 j ednostkowe.-

Załączona t a b e la wykazuje najważniejsze ,.-J. • dane, obnoszące s i ę do gmin zbiorowych na t e r e n i e poszczególnych powiatów przed powiększeniem w o j ew ód zt ws.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ .

10 -

Dane o gminach zbiorowych w Województwie pomorskim.

fWł t-if* ^ w —• —» «■

Nazwa )

"OOT73 i 8 ~ YLość !'

rmi Yi !Z tego gmin o ludności; I lo ś ć gmin o obszarze

t u v

iI

i po » iie - i' jie ) __ ;

do 3000 j

i i

od 3000 ! do 6000 |

fk

o owy że j

6000 do ;

5 X 0 j ha

od 5000do 10000

ha

od 10000

do 15000

ha

ha

Brodnicki 12

I

9 1 1 9 1 1

Chełmiński 10 «»i 10 ^{- -} 9 1

Chojnicki 10

3 4 4 ~ - 3 7

Działdow­

aki

..

8

1

8 .

i

- 5 2 1

Grudziądz­

ki 7 - 5 2 ^- *4 1 2

K artuski 12 10 2 - 5 5 2

Kości or­

ski 8 1 4 3 ^- 3 3 2

Lubaw­

ski 11

V **

.

11 ^- 10 1

/

b ep o le r­

ski 6 ! i 5 ^{- - n}o 2 1

Starogard 5

ki 9 i

i

1

j 6 3 ^- 3 4 2

Świecki 13 1 7 5 ^- 5 6 2

Tczewski 9 ! i | C ^- 1 8 ^{- -}

Toruński 10 i 2i

i

e

. . - 8 2 ^-

Tuchol.

ski 8 ! i Z

ii

* 4 2 ^- 2 3 3

Y/ąb rz e ­

śki 9

Ii i -

i

■ 9 ^— 1

. /

8 ^{- -}

Kforski | l ln i

! 6

U „ i - -

j

i 1 3 4 3

Razem; !153_ 12 114 | 27 1 4 ¡85 j 38 ¡26

Z powyższego wykazu widoczne j e s t , z e 12 gmin ma poniżej 3000 mieszkańców, 114 gmin nr od 3000 o o 60QP mieszkańców, a Z ! gmin ma powyżej 6000

mieszkańców .pod względem obszaru 4 gminy mają po­

niżej 5000 ha, 85 gmin od 5000 do 10,000, 58 gmin od,10.000 do 15.000 ha,a -4 gmin ma powyżej

15.000 ha.

Jakkolw i ek s ach od zą duża» ró zn i ce pomi ęd zy

poszczególnymi gminami,!o jednak typową dla pomorzą będzie zh lamowa gmina średni a,.gdyż p r z e c ię tn a gmina zbiorowa na pomorzu / n ie l i c z ą c lud n o ści i obszaru Z gmin j ed no st ko wy ch/me ok er o 5(X!C mi es zkańców,

1 0 . CCC ha obszaru i 10 gromad.

P rz e c ię tn a gmina zbiorowa na obszarze woje­

wództwa pomorskiego j e s t SSi&MMod ta ki ej ze gminy w powiatach przyłączonych z województw warszawskiego i poznański ego, a w szczególności p r z e c i ę t n a gmina w powiatach przyłączonych z województwa warszaw'*

skiego ma '9.100 ha, 6400 mieszkańców i 18 gromad, a w powiatach przyłączonych z województwa poznań­

skiego - p r z e c i ę t n a gmina zbiorowa wynosi około 14.500 ha, 6300 mieszkańców i 14 gromad.

Z kolei nasuwa się pytanie*jsk rozwiązano kwest i ę u s t a l e n i a si ed ziby gminy zb i orowe j .

Jak juz poprzednio zaznaczone,za punkt wyjścia przy tworzeniu gro ud p r z y j ę t o i s t n i e j ą c e na t e r e n ie powiatów w a zniej sze centrach a pierwszy plan wysunęły

s i ę oczywiście m i a s t 8 .To t e z wszystkie niemal miast» s t a ł y się s i e d z i b ą gmin zbiorowych.pozo_

s t a ł e gminy zbiorowe otrzymały siedzibę z reguły V; więK szych mi ej sc on ością eh, st s n ow i ących pewien

punkt przyciągający dis okolicznej lu d n o śc i.

W t e n sposób 32 gmin zbiorowych ma siedzibę w mia sto c h ,a 51 gmin w miejscowościach l i c z ą ­

cych ponad 1000 mieszkańców .P o d k r e ś lić pizy tym n s l e z y , z e gminy zbiorowe mające s ie d z i b ę w mia­

s ta c h , są na ogół t e r y t o r i a l n i e większe od: pozo­

sta ły c h .Zjawisko t o tłomaczy się dużym zasięgiem wpływów, j a k i e wywiera z natury rzeczy każde miasto

na okoliczną ludność »wskutek czego okoliczna lud­

ność wypowiadała się z reguły za ustaleniem s i e d z i ­ by v mieście i często dość odległe miejscowości od miasta domagały się p rz y d z ie le n ia ich do gminy p o s ia d a ją c e j siedzibę w ^ i s o c i e .

V/ ścisłym związku z w i e l k o ś c i t e r y t o r i a l n ą

gminy zbiorowej p ozostaje odległość poszczególnych miejscowości oe sieć ziby u r z ę d u gminnego,rzecz n i e ­

zmiernie ważna ze względu na wygodę lu d n o ś c i, problem ten udało się na ogół szczęśliw ie rozwią­

zać,gdyż na ogólną l i c z b ę 1904 dawniejszych gmin wiejskich i obszarów dworskich - 1170 jednostek / t j . b l i s k o 60 %/ ma mniej niz 5 km do urzędu gmin­

nego,a tylko 70 miejscowości odległych j e s t powy­

żej 10 km.

po ukończeniu prac w związku z nowym podziałem t e r y to r ip ln y r n ,z o s ta ły przeprowadzone w końcu 1934r.

i na początku 1935r.wybory do nowych organów u s t r o -

jowych ta k , z e oc dnia 1 kwietnia 1935r .zaczęły

jus d z is ła ó na t e r en i ? vojewócstua pomorski ego n one gminy zbiorowe i gromady.

p r z e s z ł o 3 - l e t n i okres funkcjonowania gminy zbio­

rowej na obszar ze. województwa, pomorskiego pozwala stwierd zió, ze nowa o r g a n i c e j a - p r z y j ę ł a się debrze na tutejszym g .ru n c ie ,sp o ty k a ją c ; s i ę na ogół z przy­

chylnym przyjęciem społeczeństwa .tisdzwyczo j

rzadko wysuwane p o s tu la ty dotyczące wprowadzenia zmian w dokonanym pod ział e t e r y to. i sinym jak i mała stosunkowo i l o ś ć skarg ns d z i a ł a l n o ś ć organów gmin­

nych wskazują, z e zarówno podział na gminy zbiorowe jak i nowa s tr u k t u r a organizacyjna gmin odpowiadają na ogół potrzebom lu d n o ści;

Oc chwili utworzenia gmin zbiorowych została dokonana na Pomorzu jedyna zmiana g r a n ic gmin w i e j ski ch pod y k t o-ans potr z eb a mi gmin w ie j s k i c h , a polegająca na wyłączeniu z gminy w i e j s k i e j Jobze- nica w powiecie wyrzyskim i p rz y łą czen iu do gminy w; i e j sk i ** i Y/i ę.cbc rk w p ow i e c ie sęp ol e ńsk im g r oma d . Borzyszko wic j. Run o" o Kr a i ń s k i e i Za b a r t o w ą z mocą

od dnia l .K . l 9 3 G r . Zmiana ta była zapoczątkowana i po s t w o r a on© jeszcze w okre sie tworzenia gmin 1 zbiorowych,nie mogła jednak być wówczas dokonana, ponieważ wymagans była zmiana grani-c w ojewód ztw a .

Zmiany t e r y t o r i a l n e przeprowadzone w ci gru okresu s pr a\- ozd aw czeg o są następuj.ące ;

Na podstawie ustawy z dnia 8. IV.l937r./Dz.N.R.P.

N r . 29 pos.218/ z o s ta ło zniesione miasto Podgórz w pow. toruńskim i włączone c o miasta ^orunis

z dniem 1 . 17.1938r.0d t e j ż e daty miasto Toruii doznało

dalszego powiększenia w skutek'przyłączenia doń z powiatu toruńskiego gromady Rudek oraz części gł omad ¡Stawki ,Mał a Nie szarka i Różankom o - na pod­

staw ie r ozp. Rady 'Minist rów z 10 , i 11. 1938r./Dz.U.

R.P.Nr.19 poz.l5Ó /.

Również oc dnia 1 kwietnia I938r. na s t ą p i ł a zmiana granic miasta Pucka„ na podstawie rozporzą­

dzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 1 1 . I I I . K 3 8 r ./Dz RJ.R.P.Nr .17 p o z . 1 3 1 / .

J e ś l i chodzi o obowiązujące przepisy w zakre­

sie u s t r o j u samorządu t e r y t e r i s i n e g o , t o w okresie sprawozdawczym n ie uległy one poważniejszym zmis- niom poza miastem Geynią,gdzie na podstawie rozpo­

rządzenia Prezydenta R zeczypospolitej z dnia 2 8 . II I ,1 9 3 S r ./D z .U .R .P .Ń r .22 poz.l90/powiększona będzie l ic z b a radnych m iejskich z 20 do 48, z k t ó ­ ry T h 32 pochoc z i ó b ęd zi e z wy b or ów ora z wpr owad zony zostanie kolegialny Zarząd IJiejski/Magi s t r a t / z ł o z o n y z Komisarza Rządu i (§ ławników wybranych przśz radę miejską.

na zasadzie regulaminów wyborczy ch w ydanych na podstawie ustawy z dnia 2 3 . 1 I l . l 9 3 3 r . o częściowej zmianie u s t r o j u samorządu te ry to ria ln e g o /D z .U .R .P .

Kobee upływ u w kwie t n i u I 9 3 8 r „ pierwszej 3-1 etn ie j kadencji sołtysów i poc. so łty sa; wybranych w związku

" wejściem w życie cyt.ustawy z 2 3 . 1 I I . 1933r„odbyły cze.

Rok spraw ozdaw;czy 1937/38 zapoczątkował okres wy- borówna drugą z k o l e i kadencję orgsnó’* ustrojowych zw i ązków ■ s a mo rz ąd owy c h w y or a ny ch w 1 a t a ch 1934.19 35

s i ę w lutym I9 38r .wybory so łty sa - i pod sołtysów we wszystkich gromadach na t e r e n i e województwa pod­

morskiego w g ra n ic a c h i s t n i e j ą c y c h przed dniem 1 kwietnia l 9 3 8 r .o r a z w c z te r e c h powiatach p r z y łą ­ czonych z województwa poznański ego.

J e ś l i chodzi o powiaty przyłączono z województwa warszawski ego, t o wyb ory sołtysów i pod sołtysów na

ty m t er en i e o db yły s ię w ety c zn i u 193 7 r . , p on i ew a z kadencja sołtysów i pod sołtysór w województwie warszawskim upłynęła w grudniu I 9 3 6 r ei w s ty c z n iu I937r.

17 wynikuw ybrano ogółem - na t e r e n i e powiększo­

nego województwa pomorskiego - 2830 sołtysów i i 2834 pod s o łty s ów, przy czym spośród dotychcza­

sowych sołtysów wzgl .pod sołtysów wybrano 1817 sołtysów i 1197 pod sołtysów,

protestów» przeciw dokonanym wyborom wniesiono 157, z czego uwzględniono 89.

Wskir^k z a i s t n i e n i a warunków przewidzianych

w a r t . 2 0 ustawy z 2,3. I I I . 1 9 3 5 r . o częściowej zmianie u s t r o j u samorządu t e r y t o r i a l n e g o - powołano w 21 groiaadach na okres przejściowy sołtysów z nomi­

n a c j i .

Poza wyborami sołtysów i pod sołtysa.' na t e r e n i e województwa zachód ziły. w poszczególnych prz y ­ padkach w yb ory do organów ustrojowych związków samorząd owych* w wypadkach wygaśnięcia mandatu wskutek upływ u . k a d e n c j i , ś m i e r c i , r e z y g n a c j i lub

innych powodów.

- 16 - Zmiany w orga­

nach ś amorzą- d owy c h.

'J organ a ch ust r o j ouy ch z wi ązków samo rżąc o- vjych ns t e r e n i e ~oj ecództaa pomorskiogo /■ u clsv;nych granica ch/z as zły v okresie spra-

w o zda u czy m na st ępu j ąc e zmi any .

l/:7 dniu 16 l i s to p a d a 1937r . z o s t a ł a rozwiązana rada gminna gm.Strzepcz w p o r i e c ie morskim z por od u niedokonani a przez nic; wyboru wójta mimo upływu 22 miesięcy do chwili wyznaczenia ty mc za s ow eg o pr z e ł o z on egc gminy/a r t . 50 us t . 7 us t av;y samo r z ąd ow e j / .

Decyzją S ta ro sty powiatowego wąbrzeskiego z dnia 2 1 . I I I . l 9 3 6 r . z o s t a ł a rozwiązane rada erom ad zk a w grom ad zi e Us ł e Pułków o gm 0/. Rs -

O — f i

d owi i sk a w p ow . w ąbrzeski m z p ow odu nie wy w i ąr ZbiuS się z ciązącyc"' zadań.

powyższe decyzje wskutek n iew niesienią od­

wołania v zgl ^wycofania odwołania - uprawo­

mocniły s i ę i nowe wjybory- ^go wy mi eniony ch or gg nów ust r o j o wy ch zc s ta ły pr ze pr ow ad zonę 0

drodze wyborów uzupełniających wybrano 1 nowego członka wyd.ziału powiatowego i 13

członków rad powiatowych«

ponadto w Gdyni z o s t a l i powołani w 2 wy­

padkach radni miejscy z nominacji w miejsce ustępujących.

3/lwa st an ow i sk a ch bur mi st r z ów za szły zmi any w miastach; Ksmieniu,Pucku i o ę p c l n i c , orsz na s t a n ow i sk a c h wiceburm istrz ów w miastach;

Chojnicach,Kartuzach,Kościerzynie i Swieciu.

ińwoaoków złożenia z urzędu członków organów

- 17 *

pornos samorzą­

w k s z t a ł ' dów ceniu wy­

b i t n i e zdolnych d z i e c i 7 rolników

_______

zarządzających w; t r y b i e s r t . 7 0 ustawy samorządowej v okresie sprawozdawczym jak i v ogóle cr' początku

na t e r e n i e województwa pomorskie o nie było.

NS ogólną l i c z b ę 32 miast niewyd zielonych w woje- v od z tw ie y urno rs kim/w d aw ny cl gro ni ca ch / by ł o

w o k re sie sprawozdawczym 6 burmistrzów zawodowych i 4 burmistrzów wybranych na podstawie p r u s k ie j ordynacji m ie jsk ie j na 12 1 etni ą kadencję - pozo­

s t a l i burmistrzowie są niezawodowi .Obecnie na t e r e - n ie pow i ęk s zon eg o v o j er od ztw a j e s t ogó ł e m 7 b u r- mistrzów zawodowych i 5 burmistrzów wybranych na 12 l e t n i ą kadencję.

Wypadków powołania tymczas-cwych burmistrzów w z g l . wiceburmistrzÓT w okresie sprawozdawczym nie by ło .

J e ś l i chodzi o wójtów,to wszyscy wójtowie w 153 gminach województwa pomorskiego/w dawnych

grani ca ch/ - są n i • z aT~ od ow i . 7/e d ług st s nu na c z i eń l.X I .1 7 3 7 r .było na ogólną liczb ę 153 gmin w i e j ­ s k ic h - 4 tymczasowych wójtów.

7/ między czasie jednak 3 ypadki z o s t a ł y zlikw i­

dowane t a k , z e obecnie j e s t jeszcze 1 tymczasowy wójt w gm.Bobro., o w pow .brodnickim.

^ o s t a ł a za inicjonowaria przez YJłcdze Centralne v s i e r p n i u 1936r. Jako zasadnicze wytyczne u s t a l o - ' no,ze każda gmina wiejska w droczę corocznej

uchwały rady gminnej powinna utworzyć przynajmniej , jedno stypendium dla n a j z d o l n i e j s z e g o i n a j b a r d z i e j

wartościowego ucznia szkoły.Stypendia przyznaje na wniosek kierownictw publicznych szkół powszech­

n y c h - gminne komisja s ty p e n d ia ln a ,^ skład k t ó r e j wchodzi w ó j t ,d e l e g a t zarządu gminnego i p r z e d s ta -

l , ■i?', " v

- - iq

v i c i e l szkolnictwa.

Ze względu ns zainicjowanie - całej a k c ji juz po zatw ierdzeniu budżetów,akcja stypendialna

y roku szkolnym 1936/37 nie mogła rozwinąć się w d o s t a t e c z n ie szerokich rozmiarach.ha 155'gpin

ustanowiono zaledwie k i lk a n a ś c ie stypendiów .Do tego przyczynie się również c ię ż k ie położenie finansowe

<min w iejsk ich .

Lepsze r e z u l t a t y o s ią g n ię to juz w następnym okresie budżetowym 1937/ 36, albowiem mimo trwających nadal trudności finansowych ns 153 gmin w iejsk ich - ufundowało 105 gmin stypendia na cgólną sumę

31.395 z i .

^e akcja stypendialna rozwija się nadal pomyślnie św iadczą dane cyfrówce ootyczące stypendiów przewi­

dzianych w budżetach gminnych ns bieżący okres budżet cnny 1938/39,wed ług których na 234 gmin w i e j ­

skich w powiększonym województwie pomorskim - 178 gmin w iejskich uchwaliło stypendia na cgólną sumę około 64.000 z ł .J a k o objaw wskazujący na postępujące

zrozumienie potrzeb zapoczątkowanej a k c ji s ty p e n d ia l-

.c

nej - p o d k re ślić należy f a k t ?ze szczególnie w b i e ż ą ­ cym okresie-budzet owym w a k c ji stypendialnej n i e ­

za le żn ie od wykazanego wyżej u d z i a ł u gmin u c z e s t n i ­ czą również powiaty,a także mniejsze miasta i to powiaty ns sumę około 20.00C z ł,m ia s ta zas wkoło

2.000 z ł .

- 19 -

D ziałalność Pr zy Ur zędzie Kojewód zkim Pomorskim czyn- Komisji egza­

minacyjnej d.,Be je s t Komisja Egzaminacyjna c i s kandydatów kandydatów

na sekretarzyna s e k r e ta r z y gminnych powołana przez Lii n i- gminnych.

5 s te rs ti.o Spraw Y/ewnęt rznych na podstawie ? 8 rozporządzenia Kin^Spraw Wewnętrznych z dnia 27. I I . 1934r./Dz .U.K.F.Kr .18 p o z . l 42/.

Komisja t a od chwili rozpoczęcia swej d z i a ł a l n o ś c i t j . o d września 1934r.c’o dnia 3 1 . I I I . l 9 3 S r . przeegzaminowała ogółem 227 kandydatów.

Z l i c z b y t e j przypada 18C na ty c h kandy­

datów na se k re ta rz y gminnych,którzy z g ł o s i l i się jeszcze przeć zorganizowaniem b iu r za­

rząd ów gminny c h / 1 . 1V. 1935r . / i kt ór zy po odbyciu s p e c ja ln i e zorganizowanego dla nich kursu w Toruniu oraz 3 miesięcznej praktyki w gmina ch zb i o rowy c h woj er od z tr c e n tr a lny ch, winni b y l i poddać się przepi san emu egzami­

nowi, b y nabyć k w a l i f i k a c je co piastowania stanowisk s e k r e t a r z y gminnych.

K e s z t a z p o w y ż s z e j c y f r y , t j . 47 p r z y p a d a p r z e w a ż n i e n a k a n d y d a t ową k t ó r z y p r z y s t ą p i l i c:o e g z a m i n u p o o d b y c i u p r a k t y k i w z a r z ą d a c h n ov; oz or g a n i z ow a n y ch g m i n w o j eh od z t ws p om o r -

sk i eg o.

Są to przeważnie pracownicy zarządów gmin­

ny c h , d z i a ł a j ący ch n a t u t . t e r e n i e gć ćn i a 1. IV.1935r.

J e ś l i chodzi o wynik egzaminów , t o egzamin zło ż y ło ;

— ■ — —

~ 20 -

z wynikiem bardzo dobrym 12 kandydatów

?r dobrym 110 n

" . do statocznym 100 ”

i ' . . • • • .

niedostatecznym 5 w

Bazem 227

Z t e j liczby w okresie sprawozdawczym t . j . o d l . I V . l 9 3 7 r .do 3 1 . III.I9 3 8 r„ p o d d a ło się egzaminowi 32 kandydatów z nsstępującymw ynikiem:

z cynikiem bardzo dobrym 1 kandydat

r? dobrym 16 ’’

,r dostatecznym 14 ”

. \

” niedostatecznym 1 "

Ba sem 32

D z i a ł a l ­ ność Izby Y/o ie~

wóSzkiej „•

opiera się-n a postanowieniach s r t . 4 0 , 4 8 , 63->9& 98 rozp.Pre zydenta R zeczypospolitej z dnia 19 stycz­

nia 1928r.0 o rg a n iz a c ji i zakresie d z ia ła n ia władz a d m i n i s t r a c j i ogólnej/Dz.U.B.P.Nr.11 p o z .86/ .

W skład Izby Y/ojewód zkiej w obecnej kadencji wchodzą z wyboru następujący członkowie wybrani

przez 7/yćział Wojewódzki w dniu 10 grudnia 1934r„

Członk owies

1/7/incenty ł ą c k i , S t a r o s t a Krajowy w Toruniu,

) : .

2/Dr .Konrad Siudowski z przydatek pow .Brodnica, t r zec i msnd a t w skuj e wskutek wy pr owad z enia si ę Dr.Taaeusza Michejdy z Torunia

Zastępcy członków.

1 / Józef N a ia z e k ,n o ta riu sz z Torunia,

- 3 1 “

2 A s . P ° l i k 3 r p GrUlgowski,Prcbcszcz w K i e ł b s s i n i e p o r . t o r u ń s k i ,

t r zec i mandat w a kuj c r obce wy pr owad o cni a si ę

- V

Czesława Wojciechowskiego z Torunia.

Izba W o j ew ód zk a w bieżące j kadencji t . j v A od dni a 10 grudnia 1 934r. odbyła ogółem 34 po- ! siedzeń,na których załatwiono 1856 spraw.

J e ś l i chodzi o okres sprawozdawczy,to Izba Wojewódzka odbyła 11 posiedzeń,na których za­

łatwiono 722 spraw i to 691 z głosem stanowczym, e 31 z głosem opiniodawczym.

Podział powyższych spraw pod względem mery torycznym przedstawia s i ę następując o;

3 p r aw o ch a r ak t er ze ad m in istrscy j ny m

rozpatrzono . 15

Odwołań urzędników-w sprawach

uposażeniowych 35

Spraw personalnych przełożonych gmin 39

” f i na n s ow o-gc sp od. zw; i ąz ków sam. 403 w o przewłaszczenie nieruchomości 32

" z dziedziny opieki społecznej 157 sprawozdań z l u s t r a c j i związków

samorządowych 41

Razem 722.

______________________________________

- 22 -

Bud zety sw iązków samorzą­

dowych;

na rok 1937/36.

3 . Gospodarka finansowa związków samo­

rządowy ch w ojęwód ztw a pomorskiego w ■ okresie obra­

chunkowy m 1937/38.

B ud z e ty w s zy s t k i ch z w i ązk ów s a m o r z ąd owy c h

województwa pomorskiego na rok 1937/38,t . i. b u d ż e t y% powiatowych związkó*; samorządowych,miast wydzielo­

nych i ’ n i ewy d zi el ony ch ora z gmin w ie j ski ch, ł ąc zn ie z budżetami z teg.o okresu wszystkich związków

ssmorz ąd owy ch, przyłączonych do województwa pomor­

skiego z dniem 1 kwietnia 1930r,z obszaru woje-

y ództ v, a pozna ńs kiego i w a r s z a w sk ie g o -w yrazs j ą się po stro n ie j

v s/dochoc uw sumą... 57.315.348 zł w tym

d o cli cd y zwy cza j n e ... 46.704.421 z ł

" nadzwyczajne ... .. 10.610.927 n

b/wydstków s u m ą . . . ... 57.247.339 zł v tym wydatki zwy cza j n e ... ... 45.238.433 zł

” nadzwyczajne ... 12.008.906 ” Zestawienie liczbowe zamierzonych w okresie

¡obrachunkowym 1937/38 roku wydatków i przewidzieć nych na ich pokrycie d o ch od óe z podziałem m poszczególne rodzaje związków samorządowych s t a ­ rego homo rza / bez związl ów sam.por: „działdowskie­

g o /, i związków przyłączonych z obszaru woje­

wództwa poznańskiego i warszawskiego i l u s t r u j ą poniższe t a b l i c e ;

23

Ta b l . I a . Bud z et y p ar . zw ią zk ów ssmorz pd owych na rok 1937/38

Rod za j datków i^docho­

dów

wy- Z czego przypada na S tare ko­

morze pora i a ty p r z y ł ą c zone

z woj.po- _zna ns kiego

pora i 8ty przyłączone

z -raoj.

warszawekiegoj

Ra zera

7 / y d a tk i zw y c za jn e 7 / y d a tk i nad zw y -

cga^ne_

Razem

•w ydatki

Dochody

z w y c z a jn e D o ch o d y nad zw y­

c z a jn e R a ze m .

d o ch o d y

6.288.091 i ii

1.997.850 2.160.217 ii 10.446.166 ił

i

768.697 j_ 678.536 901.475

i

i 2.548.708 i

7.056.766 j i|

i

2.876.394 ! 3.061.692 i

i 12.994.874

! 1

6.342.099 ! 1!

2.110.18?, 2.468.292 11

S 10.920.573 ii

11 714,689. i

i1

850.459 _ | 593.401.

ii

| 2.156.549 7.056.788 i 2.960.641 3.061.693 I 13.079.122

T a b l . I I a . Budżety m iast wydzielonych.

*“~Ti

Rodzaj wy-i Z czego przypada na 1I ⁱ1

datków "" zem 1 U-.g-i

i docho- S tare p o i . miasta ! miasta ¡ w t y r a dów morse I p r z y ł ą - \ przyłą- ^I6y.1 jSrCi /niI ;

c zone c ~onc 1

j j z woj. z W 0 j . 1

i i poznan- , warszaw- \ l

— .... skiego ski ego _{___}

Wydatki ' 1 - _ T -

i 1_|

zwy c za j n e ! 11.834.589 ! 6.233.080 ]

1 1 11 .5 3 4 .0 5 9 1 2 1 . 6 0 1 . 728j 6.994575 7/ydatki 1 1 1 i > ' i|

1 1

1i

nad zwy- I 1

czajne ! 3.397.853! 2.491.265 | 1.481.735] 7.370.853; 1.650.286

Ra zem 1 i

wydatki ! 1 5 . 2 3 2 .4 4 2 |1 0 .724.345 i 3.015.794! 26.972.581! 8.644.865

w.

24

ROu.Zaj TTy’- cs u ¿i ow i 7d e c h o - ' ćów

Dochody, zwy cza jne Dochody nad zwy­

czajne Ha zem dochody

i.

Z' czego przypada na

Scare Pd-¡miasta miasta 1— iRa zem morze ¡przytą- ' p rz y łą -

¡c zone

i z w oj c zone , Z WOJ.

ipoznan- | warszaw­

s k i e g o ___>siciego_ ¡skiego_

i I

12,286.204 6.233.060 1.681 .-482

2.946.238 2.491.265 i , 3 3 4 . & 2 | 6“. 771

! I

i I B .232.442 10.724.346 3.015.794! 28.972,

» 1

ł • S . I '

22.200 “766

815 581

Uwagi w tym Gdynia

6.996.125

1.648.738 8.644.663

TsblJ I I ą . ■ "Bud z e ty mi a s t ni.owy d zi el ony c h . Rod za j

wydat­

kówi glooho- d ów

Wydatki . zwyczajne

Wydatki nadzwy­

czajne Razem wydatki Dochody

zwy czajne Dochody nsdzwyczs-j -

ne

m, ody

•Z czego przypada na

S tare Bo- miasta ! miasta merze \ p rz y łą - j przyłą~

• czone

- * ‘\£~

Ra zem w oj

i pcznan-

_____ i siei eg o__ Jaskiego.____[____ _____

:=f;

____ii

5.197.223! 972.411

1.229.036! 195,600 6 .4 2 6 .259.il. 172, Cli 5.360.090¡1.023. 011

1.066.169* 149.803

~!--- --- -

6.426.25911.172,812

czone z wojew.

warszaw-

811,575 i 6.961.209 ii

ii

126.518 ! 1.55 5 .1 5 4

mm * • W — m * **

i 938.093 807.525

6.536:363 Ij - ii. * -

7.19-0.626

_____ x 113.526 j 1.329.496 921.051 ! 6.520.122

uw ag a

25

Tabl.ITa Budżety gmin w ie js k ic h . Rodzaj wyn

datków i p o c h o ­ dów

J y d a t k i zwy cza j- ne

Wydatki nadzwy­

czajne

3.483.946

Ra zem wydatki Dochody

zwycza j- n£

Dochody nadzwy­

czajne

Z czego przypada na S ta re po­

morze gminy

w i e j s k i e p rz y łą -

c zonę z w oj. 7

poznań­

skiego

286.114 3.770.060

3.572.284

197.776

1.018.797

96.639 1.115.636

1.041.905

73.733

gminy p rz y łą ­ czone z woj.

wsr-szawskie- __ _

1.706.587

151.236 1.857.825

1.778,267

79.558

Razem Uwaga

6.209.330

534.191 6.743.521

6.392.456

351.067 Razem

dochody •3;-77O.O60- 1.115.638 1.657.825 6.743.523

Jak wynika z powyższych zestawień

wszystkie budżety t o s t a ł y zrównowazonę,a jedynie budżety miast niewyd zielonych z obszaru woje-

►

w ód z twa 'w arszawskiego/tabl. II I-c i a / wykazują deficy.ty /wydatki ’zwycz.wyzsze od dochodów zwycz.o 4.050 z ł / , co świadczv,ze możliwości

finansowe tych miast są b . s ł a b e .

Wykonanie Dla oceny gospodarki finansowej związków budżetów • .. v.__ ______...

ad min. samorządnych woj e^odztwą ppmo.r;s.ia.eg,.o...zs... .

za“ rok"' ' 1

1937/36. okres sprawozdawczy - służyć mogąggon.izej podane ze sta w ien ia sum -preliminowany ch i sum wykonania budżetów admin.z tegoż okresus

\7y kon an i e s t rony d o chodo we j/d o ch. zwy c z. / za rok 1937/36.

Rodzaj j prelim . ! wykonano ! % z w i ązku j c o ch ody | do ch. zwy c z. j w z r o s t u

Powiat. 1

zw.sam. | 10.920.573 j 11.634.716 J. 6 ,5 % Mieś ta

wyd z ie ­ lo n e

iw: .

' 15.204.641

1... 1I | '1 5 . 879.409 • ¡‘ :

1 | *4,4'% */ be z

/ Gdynia 6.696.125 1 9.752.722 1 /

1 ! 40

Mis s ta j 1 1

1 ^f

niewy- ^. 1 i

d z ie l one 7.190.826 7.644.675 \ _w6 , O^7, /©i

Gminy ! { !

w i e j s k i e j. 6.392.456 [ -6.640.121 ; j ...7..%.:.... ’ Ra zera } 46.704.621 J~5l.78l.643 | 10 ,8 %

Gdyni

7/y da t ki _ z wy c za jr^ z a ^ ro k^ 12 R 7/30 Rodzaj

związku powiaty Miasta wydz .

Gdynia Miasta pięwy- o zielone Gminy wiej skie Razem

1--- *——--- T ---

! preliran. | .wykonano ii i

cg/C

wzrost u_

| 10.446.166 | 10.674.263 i

ii 2 ,2 i 14.607.153 | 14. 496.504

6 .9 9 4 .5 7 5 | 8.456.492

i i -

i ii ii

konano .w . y l i raniej

20,9 %

1 1

6.981.209 j 7..393.941 i

i\ 5,9 % 6.209.330 \6.483.459 \i

i _ A ^A ć/i ] "45.238.'433 j 47. 504.659

i i

i 5,1 %