O rozmieszczeniu adwokatów

Witold Dąbrowski

O rozmieszczeniu adwokatów

WITOLD DĄBROWSKI

O rozmieszczeniu adwokatów

S p raw a n ależytego rozm ieszczenia adwoikatów od dłuższego ju ż czasu b yła przedm iotem rozw ażań ze stro n y zarów no o rg an ów a d w o k a tu ry , ja k i w ładz nadzorczych.

K ilka la t tem u poruiszafli ju ż na łam ach „ P a le s try ” p rd blem dogtąpu do a d w o k a tu ry F. S a d u rsk i1, S. G arlick i2 i A. M aciejew ski3, w yp ow ia­ d a ją c się zgodnie za p lan o w an iem k a d ry i je j rozm ieszczenia o raz za o graniczeniem w pisów na lis ty adw okackie.

U staw ow e m ożliw ości ro zw iązania ty ch pro b lem ów istn ia ły ju ż dość w cześnie, bo od chw ili w ejścia w życie u s.a w y z d nia 27 czerw ca 1960 ro k u o u s tro ju ad w o k a tu ry . A rty k u ł 64 u st. 2 te j u sta w y n adał m ianow icie radom adw okackim u p raw n ie n ia d o przenoszenia siedziby ad w o k ata d o in n ej m iejscow ości. Je d y n y m u staw o w y m k ry te riu m decy­ d u jąc y m o p rzen iesien iu siedziby a d w o k a ta w drodze u ch w ały ra d y adw okackiej je s t w zgląd na znaczenie społeczne p Tacy adw o kata, W yra­ żające się w zapew nien iu ludności n ale ż y te j pom ocy p ra w n e j. P ojęcie zaś „n ależytej pom ocy p ra w n e j” , p rz y ję te w a rt. 64 u staw y, należy ro­ zum ieć w n ajszerszy m znaczeniu. O znacza to, że o m aw ian a pom oc ipowin- na być zapew niona zarów no ipod w zględem o d u o w 'e d n 'e i liczby adw o­ katów , ja k i pod w zględem m ery to ry c z n ej jak o ści udzielanych p o rad i opinii o raz w y stęp o w an ia p rze d sądam i.

W łaściw a ocena ow ej p o trzeb y p rzen iesien ia ad w o kata z je d n e j m ie j­ scowości do d ru g ie j je s t tra fn a i d lateg o w każdym w y p a d k u powinr,?, być doko nyw an a z całą ostrożnością i rozw agą. P rz y ocenie te j należy b rać pod uw agę — iprócz odpow iedniej liczby adw okatów w d an ej m ie j­ scowości — także k w alifik acje zaw odow e o raz zasób sił fizycznych p ra k ty k u ją c y c h ju ż w d an ej m iejscow ości adw okatów . Je że li w ięc w d a­ nej m iejscow ości p ra k ty k u je n aw et dość dużo adw okatów , lecz n iek tó rzy z nich ze w zg lęd u na sta n zdrow ia czy w iek m ogą ty lk o w ograniczonym

1 F. S a d u r s k i : N ajpilniejsze postulaty adw okatury, P alestra n r 1/57.

2 S. G a r l i c k i : Dostęp do adw okatury, P alestra n r 5—6/58.

4 W i t o l d D ą b r o w s k i Nr 3 (63)

sto pn iu w ykonyw ać zaw ód, to m oże się okazać, że n ależy ta pomoc p ra w ­ na ludności nie je s t w do stateczn ej m ierze zapew niona.

D otychczas je d n a k ra d y adw okackie w b ard zo rzadkich w yp adk ach k o rzy sta ły z nad aneg o im p?*zez u staw ę p raw a w k w e stii praw idłow ego ro z s'e d 'a n ia ad w o kató w na tere n ie sw ojej izby.

Jeżeli m ożna by tu m ówić o ipewnvch poczynaniach w sp raw ie w łaś­ ciw ego rozm ieszczenia ad w ok ató w i po p raw y sv tu a c ii w tym względzie, to dotyczyłoby to w y p ad k ó w u sta la n ia siedzib adw okatów nowo w p isa­ nych na listę. W ta k i w łaśnie sposób — m oże zibyt d} gi — ra d y adw o­ k a c k i chciały doprow adzić do n ap raw ien ia dygproporcii w rozm ieszcze­ niu adw okatów . Je d n a k ż e n aw et i te nieśm iałe usiłow ania rad adw okac­ k ich u leg ały często zm ianie przy ro zp a try w a n i > odw ołań przez W ydział W ykonaw czy N aczelnej R ady A dw okackiej, k tó ry w w ielu w ypadkach kieroW ał się in te rese m i p otrzebam i osob ‘stym i odw ołuiącego się, w sk u ­ tek czego zagadnienie praw idłow ego rozm ieszczenia adw ok atów na te re ­ nie izby schodziło na p lan dalszy.

T rzeb a przyznać, że przen iesien ie ad w o kata je s t sp ra w ą isto tn ie t r u d ­ na i skom plikow aną. P reźea Z arządu G łów nego Z rzeszenia P r a w n k ó w P o ls k ic h 'M a ria n M azur, w sw ym referacie w ygłoszonym na.P len arn ,y m P osied eniu Z arząd u G łów nego Z P P w dniach 2— 3 g ru d n ia 1931 r. na tem a t praw idłow ości rozm ieszczenia adw okatów , p o w ie d ia ł: „Oczywiście sp raw a nie je s t p ro sta i n a p o t k a tru d no ści, ale b ę d z e rzeczą odpow ied­ nich w ła d ’:, a w ty m i adw okackich, znaleźć rozw iązanie idące w m yśl p o trzeb społecznych o raz nie staw iające edw oka a w d ram aty czn ej sy­ tu ac ji: rezygnow ać z zaw odu czy też p rzen o .ić się do w sk azanej m e j- s c o w o ś ri,-ru jn u ją c dotychczasow ą sw oją egzystencję i egzystencję ro ­ dziny. T rzeba tu jed n a k wskazać, że przenoszenie pracow ników p a ń ­ stw ow ych m a m iejsce, ad w o k at więc k iero w an y do o kreślonej m iejsco­ wości idzie tam , gdzife ju ż żyje i p ra c u je jed en (lub więcej) sędzia i p ro ­ k u r a to r o raz p erso n el sądu i p ro k u ra tu ry ."

P rezes M azu r słusznie poruszył dw a rodzaje zagadnienia: zagadnienie społeczne o raz zagadnienie sp ra w życiow ych i bytow ych adw ok ata. Je^ii je d n a k zagadnienie społeczne, tj. z a p ew rie n ie ludności p raw idło w ej ob­ sługi p raw n e j, m ożna ustalić na po d staw ie określo ny ch założeń i u s ta ­ le ń (o czym będzie m ow a niżej), to apraw y byiow e adw okata m ogą o k a ­ zać się tak isto tn e, żę będą m u siały odegrać ro lę decydującą. A dw okat m ają cy rodzinę zw iązany je st ze sw oją dotychczasow ą siedzibą nie tylko w y kon yw aniem zaw odu, ale rów nież — i to m oże w w iększym jeszcze stopniu — pow iązaniam i z daną m iejscow ością C -łon k ów sw ej rodziny. P ra ca zaw odow a żon.y, n au k a dzieci czy potrzeba zapew nienia n ależytej opieki lek arsk iej, s ta n o w ią c -a s e m p ro blem y nie do przezw yciężenia.

Nr 3 (|3) O rozmieszczeniu adwokatów ₅

N a jtru d n ie jsz ą je d n a k sp raw ą, k tó ra w p ro st u niem ożliw iała radom ad w okack im podjęcie uchw ał o przeno szen iu adw ok atów , je s t pro b lem m ieszkania.

P rzenoszo ny u rzę d n ik czy p raco w n ik przed sięb io rstw a państw ow ego m a przew ażnie zapew nione m ieszkanie po p rzy by ciu do now ego m iejsca p ra c y lub w najb liższy m czasie po osiedleniu się. Może on przez pew ien czas m ieszkać (jak to się w p rak ty c e często zdarza) na koszt now ego zakładu pracy. O trzy m u je poza tym z w ro t kosztów p rzen iesien ia, p rze­ w ozu m ebli i p rzejazd u członków rodziny. N ato m iast adw okaci nie m a ją ty ch m ożliw ości. Na m ieszkanie trzeb a czekać latam i. Z n an y je s t w y p a­ dek, gdy jed e n z ad w o k ató w , k tó ry przenióśł się z W arszaw y h a te re n w ojew ództw a, p rzy jm o w ał k lien tó w i m ieszkał w budce d re w n ia n e j, W k tó re j p rze d tem prow adzono sprzedaż uliczną. '

W nielicznych w ypadkach tri dn,oici m ieszkaniow e m ożna przezw ycię­ żyć przez udzielenie adw o k ato w i zezw olenia na zam ieszkanie poza sie­ d zibą (art. 63 ust. 2 u sta w y o u s tro ju ad w o k atu ry ). M uszą jed n a k zacho­ dzić po tem u nie tylko w ażne przyczyny, ale — i to p rzede w szystkim — m u si być zapew nio na o dpow iednia k o m u n ik a c ja m iędzy siedzibą a m ie j­ scem zam ieszkania.

W szystkie te o b iek ty w n e tru dn o ści, zw iązane ja k n ajściślej z zagad­ n ieniem b yto w y m i życiow ym adw o k ata, sp ra w ia ją, że w p rak ty c e a rt. 64 u st. 2 u sta w y o u s tro ju a d w o k a tu ry s ta je się praw ie niew vkonalnv. J e ­ d y n ą zatem drogą w łaściw ego rozm ieszczenia a d w o k a tu ry je s t u sta le n ie liczby adw okatów w izbie i w o k reślo n ej m iejscow ości oraz dążenie do osiągnięcia tej liczby bez n a ru sz e n ia p ra w n a b y ty c h przez adw okatów w ykon u jący ch zaw ód na d a n y m teren ie.

M ożliwość takiego rozw iązania, tj. u sta le n ie liczby adw o katów d la poszczególnych izb o raz pianow e rozm ieszczenie na tere n ie w ojew ództw a, p rz y słu g u je M in istro w i S p raw iedliw ości (art. 9 ustaw y).

W 1962 r. zaczęła się k ry stalizo w ać idea w y dan ia przez M in istra za­

rządzenia co do ograniczenia liczby adw okatów . S p ra w a ta była om aw ia­ n a na P le n a rn y m P osiedzeniu N aczelnej R ady A dw okackiej w d n iu

ŻO lutego 1962 r.

D alszym k ro k iem było zw rócenie się M in isterstw a S praw iedliw ości w dn iu 14 m arca 1962 r. do N aczelnej R ady A dw okackiej o w yrażenie o p inii dotyczącej oznaczenia liczby o raz rozm ieszczenia adw o k ató w w Iz­ bach A dw okackich w W arszaw ie, K atow icach, K rakow ie, Łodzi i Po­ znaniu.

P ierw szy m zagadnieniem , jak ie nasu w a się p rzy rozw ażaniu te j k w estii, je s t p o trz e b a zastano w ien ia się, dlaczego ty lk o pięć izb adw okackich

« W i t o l d D ą b r o w s k i Nr 8 (#3)

d o jrzało do u sta le n ia n a ich ob szarze k o n ty n g e n tu i rozm ieszczenia a d ­ w okatów .

D ane liczbow e z ty ch 5 izb, zaczerp n ięte z Rocznika S tatysty czn ego z 1962 r., w y g ląd ają, ja k n a stę p u je :4 ludność liczba a dw o ka tó w I Izba w a rsz a w sk a 3 450 880 1421 „ k ra k o w sk a 3 468 200 630 „ k a to w ic k a 3 263 500 544 „ łódzka 2 306 400 503 „ p o znań sk a 2 431 400 446

Z estaw m y te ra z te d a n e z dan ym i z 5 in n y ch izib, k tó re m a ją n a j­ m n iejszą liczbę w p isan y ch n a listę ad w ok atów 4:

ludność liczba a dw o ka tó w II Izba op o lsk a 927 400 91 „ o lszty ń sk a 876 700 89 „ zielonogórska 777 300 81 „ 'koszalińska 686 400 77 „ biało sto ck a 1 089 700 126

Z po ró w n an ia ty ch dw óch tab lic wynLka, że izby o b jęte tab licą I to izb y n ajw ięk sze obszarem i gęstością zalu d n ienia, a poza ty m posiadające nie ty lk o d o stateczn ą, lecz m oże n a w e t n a d m ie rn ą liczbę adw okatów . Z tego w zględu ureg u lo w an ie dopływ u do ty ch izb i nraw idłow e roz­ m ieszczenie ad w o k ató w w ym aga przed e w szy stk im na ich te re n ie u p o ­ rządk o w ania. Zw rócić je d n a k należy uw agę, że k r y te r ń m liczby m iesz­ kańców nie m oże być jedynym , k tó re decydow ać m oże o lic^b-e adw o­ katów .

N aczelna R ada A dw okacka, po o trz y m an iu w ym ienionego w yżej pism a M in iste rstw a z d n ia 14 m ai“ca 1962 r., zw róciła się do zaintereso w an ych ra d o złożenie opinii i w niosków . R ady odpow iedziały na apel, jed n ak że p raw ie każda z nich podała inne uzasadnienie.

N ajp ro ściej zała tw iła tę so raw ę Rada A dw okacka w K rakow ie, k tó ra s ta n ę ła na stan o w isk u , że liczba ad w o k ató w w Izbie k rak o w sk iej je s t w te j ch w ili w y sta rc z a ją c a do zapew nienia ludności należy tej pom ocy p ra w n e j, a rozm ieszczenie adw ok ató w w poszczególnych pow iatach wo­ jew ód ztw a k rak ow sk iego je s t p raw dłow e.

R ady A dw okackie w P o zn an iu i Łodzi w zięły za p u n k t w yjścia w p ły ­ w y za prow adzenie sp raw , a R ada A dw okacka w K atow icach o p a rła się na liczibie sp ra w , k tó re m oże w ciągu ro k u opracow ać i p iow adzić jed e n a d w o k a t

4 Liczba^ adw okatów podana "w Roczniku Statystycznym jest w rzeczywistości Inna, aniżeli w ykazyw ał stan na koniec 1962 r., zachow ano ją jednak tu ta j dla po­ rów nania z innym i danym i podanym i w tymże Roczniku.

Nr 3 (63) O roziRietzczcntu adw okatów _»

Rada A dw okacka w W arszaw ie w zięła pod uw agę w iele elem entów » p o d k reśla ją c szczególnie stanow isko W arszaw y jako stolicy p astw a, sie­ d zib y naczelnych w ładz, m iasta w ojew ódzkiego dw óch w ojew ództw , jak o siedziby Sąd u N ajw yższego, dw óch sądów w ojew ódzkich i sądów pow iatow ych, T ry b u n a łu U bezp ecreń Społecznych itp. Z daniem R ady A dw okackiej w W arszaw ie, p rz y zgłaszaniu w niosków o rozm ieszczeń e adw ok ató w należy b rać pod uw agę n a stę p u jąc e elem enty: a) liczbę lu d ­ ności, b) liczbę sędziów o rzek ający ch , c) w p ły w sp ra w do sądów , d) do­ tychczasow y w p ły w sp ra w do zespołów, e) zarobki adw okatów , f) rea li­ zację plan ów w ielkiego u przem ysłow ienia tere n ó w oraz rozbudow y m iast, g) prow ad zen ie p rzez n iek tó re sądy p ow iatow e s p ra w rozw odow ych i z zak resu k siąg w ieczystych, h) p ew n ą tra d y c ję zw racan ia się ludności 0 pomoc p ra w n ą do ad w ok ató w m ający ch siedzibę w ty ch m ia sta c h , w k tó ry c h d aw n iej b y ły sądy okręgow e, i) istn iejący znaczny odsetek prow ad zon ych w sądzie sp raw bez ad w o k ata i o b ro n z urzędu .

S tan o w isk o to w y d aje się ja k n a jb a rd zie j słuszne. U stalen ie liczby 1 rozm ieszczenie ad w o k ató w nie m oże być dokonyw ane d o raźnie n a k ró tk i czas. P o w inn o to ibyć tra k to w a n e jak o długofalow y p*an zapew ­ nienia n ależy tej obsługi p ra w n e j. O parcie zaś w niosków na w ielu p rze ­ słan k ach n iew ątp liw ie zm niejsza m ożliw ość om yłki. T ak więc w eźm y np. stosun ek liczby ad w o k ató w do liczby ludności w poszczególnych m iejscow ościach. Za p rzy k ła d niech n am p o służy n a stę p u ją c a tablica:

J a k w idać, w iększe Okupienie ad w o k ató w w y stę p u je w m iastach w o­ jew ódzkich i w stolicy.

G dybyśm y się o p iera li jed y n ie na gęstości zaludnienia, to m usielibyś­ m y ustalić, że liczba ad w ok ató w w w ojew odow ie w arszaw skim pow inna być d w u k ro tn ie Większa aniżeli w W arszaw ie, a w w ojew ództw ie k ato­ w ickim d ziesięciokrotnie w iększa aniżeli w K atow icach. W nioski ta k ie byłyby je d n a k ja k n a jb a rd zie j m ylne. ,

S to su n ek w zajem n y liczby ad w o k ató w w dużych m ia sta c h i m ia sta c h pow iatow ych nie da się uzasadnić liczbą ludności, lecz liczbą za ła tw ia

-lu d n o ś ć adw okaci p r a k ty k u ją c y

W arszaw a

W oj. w arszaw skie P oznań W oj. poznańskie Łódź W oj. łódzkie K raków Woj. k rak ow sk ie K atow ice

W oj. k atow ickie

1 136 000 2 314 000 407 000 1 993 000 708 000 1 597 000 479 000 1 989 000 275 000 2 938 000 927 250 193 306 296 182 320 257 121 372

W i t o l d D ą b r o , w s l i l _{Nr v3 (83)}

n y c h s p ra w i ich w agą o raz siedzibą w tych m iejscow ościach w ład z i są ­ d ó w w yższych in stan cji.

D rugim isto tn y m elem en tem je s t sto su n ek liczby a d w o k ató w do liczby sędziów. T ra d y cy jn ie u jm u je się te n sto su n ek ja k 2 : 1. Je d n ak ż e odpo­ w ied nie licziby w sk ali ogólnopolskiej m ów ią co innego. W edług cyto­ w anego w yżej R ocznika S taty sty czn eg o z 1962 r. ogółem było sędziów: Sadu N ajw yższego — 94, sądów w ojew ódzkich — 762, sądów pow iato­ w y ch — 2 053, asesorów ■— 339;. razem — 3 248 sędziów sąd ow n ictw a pow szechnego. Do tej liczby dochodzi jeszcze 165 sędziów sądow nictw a ubezpieczeniow ego oraz sędziowie w ojskow i. M ożna w ięc p rz y ją ć w za­ o k rąg len iu , że liczba sędziów w całej Polsce w ynosi ca 3 500. T en sam Rocznik S ta ty sty cz n y p odaje liczbę 5 673 adw okatów . P o o d jęciu od tej liczby około 300 osób, tj. tych, k tó rz y nie w y k o n u ją zaw odu lu b o g ran i­ czyli swe zajęc.e do rad co stw p raw n y ch — p ozostaje w zao k rąg leniu 5 400 adw okatów . A zatem na jednego sędziego p rzy p ad a 1,5 ad w ok ata. W w ypad k u więc, gdy sto su n ek te n nie zostanie zachow any (np. 1 a d ­ w o k a t p rzy p ad a na 1 sędziego lu b 3 adw o k ató w p rzy p ad a na 1 sędziego), to pow inno się brać pod uw agę te n w łaśnie w skaźn ik p rz y rozm ieszcze­ niu adw okatów .

N astęp n y m w sk aźn ik iem o rie n tu ją c y m będzie sto su n ek w zajem ny licz­ by sp ra w w sądach i zespołach. W edług Rocznika S tatystyczn eg o z 1962 r. wipływ roczny sp ra w do sądów pow szechnych k sz ta łto w ał się,

ja k n a s tę p u je :

j

S ą d y S p r a w y c y w i l n e S p r a w y k a r n e

sporne niesporne ćs zakresu

hw. ZU!ykle nieletnich Powiatowe 368 385 226 409 494 031 442.J 926 33 037 Wi>i'-u>ódzkie 1 instancja 15 021 1 963 7 340 remiz e i zapalenia 59 003 U l 450 Sąd N»jwyżs?y leiuizje 4 034 4 897 'leni. nudzili. 384 920 zażalenie 618 1 140 R a z e m : 446 1445 227 1372 -494 031 565 3673 33 037

P rz ec iętn ie w ięc p rzy p ad a 545 sp ra w na jednego sędziego i 329 sp ra w na jed neg o ad w ok ata.

S ta ty sty k a — ta k ja k każda sta ty sty k a — m oże nie być dok ład ny m odbiciem pracy sędziego i adw okata, poniew aż sp ra w a siprawie nie rów ­ na, ale p rzy glo b alny ch zestaw ieniach porów naw czy ch niew ątp liw ie sp eł­ n ia sw ą rolę.

Nr -3 (#3) O rozm iętzpzenlu a 4 w ok a tów _{( •}

Rocznik S ta ty sty cz n y nie p o d aje rozbicia w p ły w u s p ra w n a iposzcze- gólne sądy i w o jew ództw a, d lateg o też dalsze rozw ażania będziem y opie­ rać na m a te ria ła c h zebran y ch przez Radę A dw okacką w W arszaw ie. U stalono na p od staw ie tych m ateriałów , że p rzeciętn ie n,a jednego sędzie­ go przypada w W arszaw ie 367 sp raw , a w w ojew ództw ie — 470, n ato ­ m iast na jed n eg o ad w o k ata p rzy p a d a w W arszaw ie 156 sp ra w , a w w o je ­ w ództw ie — 380.

Ta dość w ielk a różnica jeszcze b a rd z iej się pogłębia, g d y o p rze m y się na liczbach sp ra w p rzy ję ty c h do p row adzenia p rzez zespoły adw okac­ kie. T ak w ięc w W arszaw ie na jednego a d w o k a ta p rzy p ad a 52 sp raw y , a w w ojew ód ztw ie — 115 spraw . A zatem p .z ssz ło d w u k ro tn ie w ięcej.

R ów nież i to obliczenie nie m oże' uchodzić za sam odzielne k ry te riu m d o u stalen ia liczby adw okatów . D alsze bow iem k ry te ria zm u szają d a przeprow ad zen ia pow ażnej k o re k tu ry ty ch w yników . T ak w ięc w W ar­ szaw ie w ynag ro d zen ie za jedną sp raw ę w ynosi p rzeciętnie 700 złotych, a w w ojew ództw ie — 470. W praw dzie w aga i w ysokość w y n agrod zen ia za prow adzenie sp ra w y nie rów now aży w całofci lic ib y tych spraw , jed ­ nakże w zajem n y sto su n ek (a z ty m w iąże się przecież n ak ła d p racy ) nie będzie się w y rażał stosunkiem 1 : 2, lecz 2 : 3.

T rzeba b y z kolei rozw ażyć, jak ą liczbę p rz y ję ty c h sp ra w należy uznać za w łaściw ą. Nie budzi w ątpliw ości, że p r z e c ię tn e liczba s p .a w 52 w W arszaw ie d a je m ożność adw ok ato w i nie ty lk o należytego przygoto­ w ania się do sp ra w y i jej w łaściw ego p row adzenia, lecz pozostaw .a jesz­ cze stosunkow o dużo czasu nie w y k orzystanego zawodowo. N ato m iast w w ojew ództw ie liczba 115 sp ra w je s t w y starczająca, a n a w e t m ogłaby ulec pew nej red u k c ji.

Nie należy zapom inać, że p ra c a zaw odow a ad w o k ata (art. 49 u sta w y 0 u.a.) polega nie ty lk o na ob ro n ie i zastę p stw ie stro n przed sądam i, ale rów nież n a udzielaniu opinii i p o rad p raw n y c h o raz na op raco w y w an iu a k tó w p raw n y ch. Ta częśc p rac y ad w o k ata je s t rów nież w ażn a i czasam i a b so rb u je go w ięcej aniżeii w y stąp ien ia p rzed sądem . O pinii i po rad p raw n y ch spotyka się stosunkow o w ięcej w b ardziej ro zw inięty m o śro d ­ k u gospodarczym , a zatem w w .ększych sk u p isk ach p rzem ysłow ych 1 ludnościow ych.

K ry te riu m w p ływ ó w w ynag ro d zeń b r u tto n,a jednego ad w o k ata zależ­ ne je st od w ielu elem en tó w , z k tó ry ch n ajw ażn iejsza je s t liczba ad w ok a­ tów w zespole, liczba w noszonych sp ra w do sąd u o raz p ro ce n t s p ra w p rzy ję ty c h w zespole. Z estaw ienie ty ch elem entów d a je jeszcze jed n o k ry te riu m do w łaściw ego rozm ieszczenia adw okatów . Rozw ażm y np. d a ­ ne z w ojew ó d ztw a w arszaw skiego.

10 W t t o l d D ą b r o w s k i _{Nr 3 («3)}

Miejscowość liczba adw okatów

w pływ roczny spraw do sądu: cyw ilnych karnych

% w pływ u tych spraw do zespołu przychód na adw oka­ ta w zł w ciągu roku A 5 1 245 1 233 57,6 106 000 B 16 1 893 1 781 56 5 48 100 C 7 737 561 59 6 48 800 D 4 735 628 57 1 36 500 E 14 ‘ 1 486 1180 58 6 65 500

Z liczb pow yższych w y n ik a w yraźnie, że w m iejscow ości A i E je s t m iejsce d la k ilk u jeszcze adw okatów .

J a k ą rolę od g ry w a te n elem en t zaro b ku ad w o k ata p rz y u sta la n iu w łaś­ ciw ego rozm eszezenia? Z p u n k tu w idzenia ad w o k ata — w ręcz zasadni­ czy. W praw dzie u sta w a o u s tro ju a d w o k a tu ry (art. 64 ust. 2), tra k tu ją c o sp raw ie siedziby ad w ok ata, m ów i ty lk o o jed n y m k ry te riu m , m iano­ w icie o zapew n ien iu ludności w łaściw ej pom ocy p ra w n e j, jed nak że po­ m oc ta w ted y ty lk o m oże być uzn an a za w łaściw ą, g dy ad w o k at będzie m ia ł d o stateczn y zaroibek, d a ją c y m u m ożność pośw ięcenia się spraw om k lie n tó w bez p o trz e b y ug aniania się za zdobyciem pieniędzy n a u trz y m a ­ nie.

A dw okatow i należy w ięc zapew nić w łaściw y dochód. P o w sta je jed n a k p y a n ie , w jak ie j w ysokości. O bow iązująca obecnie tak sa adw okacka o raz ska'la p o d atko w a b ard zo o g ran iczają w ysokość zaroibków. N iska ta k sa zm usza — w celu zw iększenia w pływ ów — do p rzy jm ow an ia w iększej liczby sipraw, zw iększenie zaś te j liczby uzależnione je st od w iększego w pły w u sp ra w do sądu i do zespołu (w iększa liczba sp ra w m oże oczyw iście obniżyć poziom ich prow adzenia). P rz y jm u ją c — ja k to czynią n iek tó re ra d y adw okackie (np. K atow ice, W arszaw a) — liczbę sp ra w na jed n ego ad w o k ata rocznie na około 100 p rzy p rzeciętn y m w y n ^ gro d zen u za jed n ą sp raw ę 500 zł — o trz y m am y 50 000 zł dochodu rocznie b ru tto , czyli n e tto około 30 000 zł, a więc m iesięcznie 2 503 zł. T a kw o ta dochodu p rzy p ad ająca na jednego ad w o k ata m usi zatem być uznan a za m in im u m jego w ynagrodzenia uzyskiw anego z w y konyw ania zaw odu ad w o k ata zespolonego. J e s t to niew iele, jeśli się w eźm ie pod uw agę zarobki innych osób o p o d o b n e w ysokich k w alifik acjach .

Ile zaś fak ty czn ie osiąg ają adw okaci iprzy u zy sk an iu w iększych w p ły ­ w ów , d a je obraz iponiżsi_es o ze^-aw iem a:

p rzy c h ó d za ro b e k n etto

197 576 zł 83 504 zł

171 304 zł 77 994 zł

168 000 zł 74 654 zł

Nr 3 (63) O ro zm ieszc ze n iu a d w o k a tó w ₁₁ Dość c h a ra k te ry sty c z n e zjaw isk o d a się zaobserw ow ać w m iastach, k tó re kiedyś b y ły siedzibam i sądów okręgow ych. W pływ sp ra w je s t tu procentow o w iększy niż w in n y ch m iejscow ościach, zw łaszcza w p o ró w ­ n a n iu z ty m i m iejscow ościam i, k tó re niegdyś o b ję te b y ły w łaściw ością m iejscow ą b. są d u okręgow ego. P rzy p isać to n ależy p rze k a z y w a n iu sobie nazw isk ad w ok ató w w y ko n ujący ch zaw ód w siedzibie b. sąd u ok ręg o ­ w ego, d late g o też ze spraw am i no w y m i (naw et z te re n u innego sądu) zw racają się klienci do ty ch w łaśnie adw okatów .

N iew ielkie odchylenia in p lu s w y k a z u ją — zarów no co do w p ływ u sp ra w , ja k i zw iększenia zarob k ów — te zespoły adw okackie, k tó re m ają siedzibę p rz y sądach pow iatow ych p row adzących s p ra w y rozw odow e o raz iprzy sądach m ający ch w ydziały k siąg w ieczystych.

P rz y 'u stalan iu liczby adw o katów niezbędnych do zapew nienia pom o­ cy p ra w n e j nie n ależy rów nież zapom inać o przyszłości. Z arów no bo­ w iem p lan y reg io naln e zw iększenia uprzem ysłow ienia, ja k i rozbudow y m ia st m uszą w ty m w zględzie o dgryw ać znaczną rolę.

N a jtru d n ie jsz y m w skaźnikiem do uchw y cen ia będzie sto su n ek w za­ jem n y liczby w noszonych sp ra w do sąd u i liczby sp ra w p rzy jęty ch w zespołach. M oże o n być b ra n y pod uw agę ty lk o w ty ch m iejscow oś­ ciach, w k tó ry c h adw okaci nie m ogą obsłużyć zgłaszających się, ponie­ w aż licziba ad w o k ató w je s t zby t m ała.

W ydział W ykonaw czy N RA na posiedzeniu w d n iu 21 w rześnia 1962 r. p o d k reślił, że „N R A w ciągu o sta tn ic h k t w ielo k ro tn ie d aw ała w yraz prześw iadczeniu, iż u stalen ie p lan u liczebności i terenow ego rozm ieszcze­ nia adw okatów stano w i p iln ą i w ażną po trzeb ę zaw odu” , uw aża jed n ak , że a k tu a ln y o k res je s t m ało odpow iedni d o p od ejm o w an ia decyzji w ty m w zględzie, a to w obec n ierozw iązania s ta n u liczbow ego adw o k ató w w zw iązku z te rm in e m 31 g ru d n ia 1963 r., zak reślo ny m przez uchw ałę n r 533 R ady M in istró w z d n ia 13 g ru d n ia 1961 r. w sp raw ie obsługi p raw n e j p rze d sięb io rstw państw o w ych , zjednoczeń i b ank ów pań stw o ­ w ych. J e ż e li te rm in te n nie ulegnie przed łużen iu, to n ajp raw d o p o d o b ­ n iej część adw okatów , w łaśnie w w iększych izbach, ogran iczy w yko­ n yw anie zaw odu do o b s h g i p raw n e j jed n o ste k gospo darki uspołecznio­ nej i z tego w zględu k w estia ogólnej liczby adw o k ató w będzie ro zstrzy g ­ n ięta sam a przez się.

W ydział W ykonaw czy zw raca ró w n ież uw agę n a f a k t zm niejszenia się w p ły w u now ych k a n d y d ató w do zaw odu. O p ierając się na tablicy ipodanej przez F. S ad u rsk ieg o („P a le stra n r 1 z 1957 r.) o raz na tab licy Rocznika S ta ty sty cz n e g o z 1962 r. w idzim y, że p rz y ro s t liczby adw o ka­

12 W i ł o l d ,_D.ą b t.o io .t k t _{Nr 3 (63)}

tów w ty m o k resie w yniósł ty lk o 8% , a w n ie k tó ry c h izbach (np. w a r ­ szaw skiej, łódzkiej, k ato w ick iej i k rak o w sk iej) n a w e t jeszcze m n ie jsz y o d ie tek. Św iadczy to nie tylko o pew n ej polityce ra d adw okackich sto ­ sow anej przy w pisy w an iu n,a listą now ych adwokattów (znajd u jącej z resztą u sp raw ied liw ien ie w fakcie ponoszenia przez ra d y kosztów p rz y ­ gotow ania a p lik an tó w do zaw odu i ograniczenia w zw iązku z ty m liczby etatów ), ale rów nież o d ający m się od pew nego czasu zaaw ażyć zm n iej­ szonym nap ły w ie k a n d y d ató w do zaw odu.

P o zapoznaniu się ze stano w isk iem N aczelnej R ad y A dw okackiej i po­

szczególnych rad M in iste r Spraw iedliw ości zarządzeniam i z dnia

7 i 11 stycznia 1963 ro k u ro zstrzy g n ął zagadnienie om aw ian e w n in ie j­ szym a rty k u le — na razie ty lk o w ycinkow o — przez u regu low an ie te j sp ra w y dla p ięciu izb adw okackich.

Poniższa tablica p rze d staw ia w łaściw e u sta le n ie liczby adw o kató w w pięciu izbach.

j z f)a Stan adw okatów prahtg- Liczba a ć v \ ustnlona kujących na 31 12.1902 r. zarządzeniem W arszaw ska 1 163 1 212 Łódzka 478 448 K atow icka 493 500 K rak o w sk a 577 566 P oznań sk a 399 450

Liczby te o b e jm u ją ad w o k ató w w y k o n u jący ch zaw ód w zespołach i p ra k ty k u ją c y c h indyw idualnie. N ie o b e jm u ją one n a to m ia st ty ch ad ­ w okatów , k tó rz y nie w y k o n u ją zaw odu lu b k tó rz y ograniczyli w ykony­ w an ie tego zaw odu do obsługi jed n o stek go spodarki uspołecznionej.

U stalen ie pow yższe obow iązu je do 30 czerw ca 1983 r. P rzypuszczać należy, że te rm in ten je s t ty lk o term in e m w stęp n y m i że będzie on n a stę p n ie p rzed łu żo n y , być m oże p rzy n iew ielkich ty lk o zm ian ach licz­ bow ych.

Czy w ydanie zarząd zeń na początk u 1963 r. było słusizne z przyczyn podniesionych przez NRA w sw ej uchw ale z w rześn ia 1962 r.?

B ezsprzecznie ro k 1963 je s t o k rese m p rze jścio w y m d la w ielu adw o­ katów , jeżeli te rm in zak re ślo n y u ch w ałą n r 533 będzie u trzy m an y . N a­ le ż y jed n a k sądzić, że odejście adw okatów w yłącznie na rad costw a p r a w ­ ne będ ie m iało m iejsce tylk o w w ięk szy ch sk u p isk ach adw okackich, n ato m ia st n :e będzie ono zachodziło w m iastach m niejszych, w k tó ry c h na pew no adw o k aci b ęd ą chcieli pozostać p rzy p rak ty ce. Będą m oże w te j k w e stii w y ją tk i, k tó re ty lk o po tw ierd zą reg ułę, a le liczyć się trz e ­

S r 3 (63) O T tizm lesiezen lu a d w o k a tó w _13f

ba z tym , że odp ływ ad w ok ató w na rad costw a nie będzie rów no m iern y w e w szystkich m iejscow ościach. M oże pow stać przy tym nowe zagadnie­ nie ogólnopaństw ow e: ja k zag w aran to w ać n ależytą obsługą p raw n ą jed ­ no stek gospo dark i uspołecznionej w m ałych m iastach ' i osiedlach? Na pew no będzie ono przed m iotem w n ik liw ej an alizy w ładz w m om encie, gdy sk ry sta liz u je się s ta n k a d r praw n iczy ch p o trz e b n y ch do te j w łaśn ie obsługi po ro k u 1963.

W każdym razie, p rz y zn anym d ążeniu d o osiedlania się’ adw o kató w w w iększych m iejscow ościach, u p rzed n ie u stalen ie liczby adw okatów w ty ch m ia s ‘ach pozwoli radom adw okackim na stosow anie w łaściw ej polityki. U stalen ie zatem ju ż obecnie k o n ’y n ^ e n tó w w y daje się słuszne.

P ro b lem em tru d n ie jsz y m je s t fa k t istnien ia w iększej liczby adw oka­ tów w poszczególnych m iejscow ościach, n,iż to p rzew id u je zarządzenie M inistra. Czy istn ieje podstaw a p ra w n a do skreślenia ich z listy b id ź p rzen iesienia do innych m iejscow ości? A rty k u ł 73 u staw y o u s tro ju ad­ w o k a tu ry określa, kied y w olno ad w ok ata sk reślić z listy. Żaden je d n a k z p u n k tó w tego a rty k u łu n,ie pozw ala na sk reślenie z listy w sk u te k p rze­ kroczenia u stalo n ej liczby w try b ie a rt. 9 ustaw y.

P ozostaw ałoby więc przeniesienie w try b ie a rt. 64 u st. 2 ustaw y, k tó ry jed n ak , ja k w yk azaliśm y to w yżej, p rak ty czn ie nie je s t p ra w ie w cale stosow any. Je d y n ą więc drogą będzie nakłan, anie do przenoszenia się, p rz y zapew n ieniu ja k ie jś pom ocy ze stro n y w ładz ad w o k atu ry , a e w en ­ tu aln ie także p rzy pew nej zachęcie p odatkow ej dla zm ień ającego sie­ dzibę adw okata. Ulgi tak ie (np. w form ie obniżenia p o d atk u od w y n a ­ grodzeń na o k res 2— 3 la t od chw ili p rzeniesienia się) na pew no zachę­ ciłyby adw okatów do zm an y siedziby i przyczyniłyby się do ich rozr m ieszczenia zgodnie z życzeniem M in isterstw a Spraw iedliw ości.

Jeżeli p rzen iesien ia nie n astąp ią w dostateczny ch rozm :arach, będzie m ożna doiprowadzić do ustalonego k o n ty n g en tu jed y n ,e przez niewipisy- w anie now ych, adw okatów , sk reślan ie z listy z przyczyn podanych w a rt. 73 ustaw y , odejście pew n ej liczby adw okatów od w y konyw ania zaw odu w zespołach z różnych przy czy n (np. rad c o jtw a, renty) itp.

W każdej izbie je s t pew na gru p a adw okatów , k tó rz y bądź nie w yko­ n u ją zaw odu, bądź też ograniczyli się w yłącznie do w ykonyw ania ob ­ sługi p ra w n e j jed n o ste k gospodarki uspołecznionej. U staw ow o m ają oni p raw o w każdej chw ili pow rócić do w y konyw an/a zaw odu. W obec je d ­ nak o graniczenia liczbowego, nie m ogą oni pow rócić do p rac y w zespo­ łach. M ają jedyr.ie p rio ry te t w tzy y itan iu m iejsca w zespole w razie zm niejszenia się liczby poniżej s ta n u zakreślonego w zarządzen iu M i­ n istra.

14 W i t o l d D ą b r o w s k i _{Kr 3 (63)}

N ależy przy jąć, że w obec w ejścia w życie zarząd zen ia M in istra S p ra ­ w iedliw ości o liczebności i teren o w y m rozm ieszczeniu ad w ok ató w a p li­ kanci adw okaccy nie b ęd ą m ogli być w p isan i — po zdan iu egzam inu — na listą z siedzibą w ty c h m iejscow ościach, w k tó ry c h k o n ty n g en t je s t p rzekroczony. Będą m ogli uzy sk ać siedzibę w ty c h m iastach , w k tó ry ch b ęd ą w olne m iejsca. B ezsprzecznie je d n a k p o w in ni m ieć zdaniem naszym pewn,e p rzy w ile je w sp ra w ie w pisu na listę w ty ch m iastach, w k tó ry c h aplikow ali, jeżeli ty lk o zw o ln i się ta m m iejsce.