Niektóre problemy pracy zawodowej adwokatów-radców prawnych w Warszawie

Ryszard Marek

Niektóre problemy pracy zawodowej

adwokatów-radców prawnych w

Warszawie

Palestra 9/7-8(91-92), 11-18

1965

7 8 (91__92) P r o b le m y p r a c y z a w o d o w e j a d w o k a tó w — r a d c ó w p r a w n y c h H

P o sta w io n e p rob lem y, bez w y c ią g a n ia w n io sk ó w i szerszego ich om ów ien ia, na p e w n o n ie w y czerp u ją w sz y stk ic h k w e s tii z w ią za n y ch z pracą rad cy p raw nego. S ta w ia ją ty lk o p ew n e za gad n ien ia, k tó re p rzy naJeżytym op racow an iu i stosow an iu W ży ciu n a p ew n o u ła tw ią w y k o n y w a n ie o b słu g i p raw n ej i p o p ra w ią w aru n k i p racy a d w o k a ta -ra d cy p raw n ego.

P rezy d iu m N a czeln ej R ady A d w o k a ck iej u c h w a łą z dnia 13 m aja 1965 t. p o w o ­ ła ło sp ecja ln ą K om isję do sp ra w a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch . D o jej zadań n a ­ le ż e ć b ęd zie przede w sz y stk im w sk a z a n ie drogi do zn a lezien ia w ła śc iw e g o k o n ­ ta k tu p om ięd zy organam i a d w o k a tu ry a rad cam i p ra w n y m i jak o czło n k a m i izby. N ie n a le ż y jed n ak narzu cać radom a d w o k a ck im sz ty w n y c h form i zak resu p r a ­ c y . T rzeba ty lk o tę p racę u ła tw ić przez z a k reślen ie o g óln ych ram i p o sta w ien ie o k reślo n y ch p rob lem ów , a b y w drodze d y sk u sji w p o szczeg ó ln y ch rad ach i izbach p o zn a ć sta n o w isk o ogółu a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch i u ła tw ić im, p racę na za j­ m o w a n y ch sta n o w isk a ch .

N ie n a le ż y też ogran iczać in ic ja ty w y p o szczeg ó ln y ch rad i śro d o w isk a d w o k a c ­ k ich . T rzeba ty lk o n a w ią za ć z n im i od p o w ied n ie k o n ta k ty , ab y d ośw iad czen ia w za k resie p ra w id ło w eg o r o z w ią zy w a n ia p e w n y c h p ro b lem ó w d o ty czą cy ch ra d ­

ców p ra w n y ch p rzen ieść d o in n y ch izb.

P r z y rozw ażan iu p rob lem ów zw ią za n y ch z obsłu gą p raw ną n a leży rów n ież p a ­ m ięta ć o tym , że p rzy sp ełn ien iu o k reślo n y ch w a ru n k ó w a p lik an t a d w o k a ck i m oże z o sta ć radcą p ra w n y m (patrz artyk u ł: „A p lik an t a d w o k a ck i jako radca p ra w n y ” — „ P a lestra ” nr 11 z 1963 r.). T rzeba w ię c ró w n ież i to za g a d n ien ie m:’eć na uw adze p rzy rozw ażan iu sp raw a d w o k a tó w -ra d có w p raw n ych .

R Y S Z A R D M A R E K

Niektóre problemy pracy zawodowej

adwokatów-radców prawnych w W arszaw ie

1. W W ojew ód zk iej Izbie A d w o k a ck iej w W arszaw ie w p isa n e b y ły na dzień 1.IV.1965 r. ma lis tę a d w o k a tó w 463 o so b y za jm u ją ce sta n o w isk a r a d có w p ra w n y ch w jed n o stk a ch gosp od ark i u sp o łeczn io n ej. S ta n o w i to 31,11% sta n u o so b o w eg o Izby. J e st to w ię c liczn a grupa czło n k ó w Izby, n a z y w a n a o fic ja ln ie w e d łu g term in ologii u sta w y z dnia 19.XII.1963 r. o u stroju a d w o k a tu r y 1 grupą a d w o k a tó w n ie w y k o ­ n u ją cy ch zaw od u ad w ok ata. Z teg o w z g lę d u za g a d n ien ia z w ią za n e z sy tu a cją p raw ną i b y to w ą tych adw okatów ; p o w in n y sta n o w ić od p ow ied n io p ro p o rcjo n a 'n y dziaj p ra cy i za in tereso w a ń o rg a n ó w ad w ok atu ry.

Jak tr a f n ie .p o d k r e ślo n o w a rty k u le red a k cy jn y m pt. „N asze za d a n ia ” w „P a- łe s tr z e ”,2 jed n y m z p o d sta w o w y ch w a ru n k ó w d a lszeg o rozw oju n a szeg o kraju jest u sp r a w n ie n ie zarządzania gosp od ark ą narod ow ą. O znacza to w ię k sz ą n iż d o ty ch ­

czas d y sc y p lin ę p la n o w a n ia , k iero w a n ia i d zia ła ln o ści fin a n so w e j w zak ład ach

1 Dz1. U . N r 57, p o z. 309. > „ P a l e s t r a ” n r 7, z 1964 r.

12 R y s z a r d . M a r e k _{N r 7 -8 (9 1 —92)}

pracy, zjed n o czen ia ch i resortach . W ty c h w a ru n k a ch tru d n o so b ie w p ro st w y ­ obrazić p o stęp w te j d z ie d z in ie b ez p o m o cy praw n ik ów ,, b ez. p om ocy a d w o k a tó w - -r a d c ó w p r a w n y c h . P o m o cy r z eczy w istej, n iesio n ej p rzez rad cę p raw n ego, ś c iś le zw ią za n eg o z k on k retn ą jed n o stk ą gospodarczą, w y sp e c ja liz o w a n e g o , uzbrojonego n ie ty lk o w w ie d z ę „ k o d ek so w ą ”, a le ta k że w z n a jo m o ść p ra w rząd zących e k o ­ nom iką, w sp ó łd z ia ła ją c e g o na cod zień z k ie r o w n ic tw e m i a k ty w em zak ład u , w r e ­ s z c ie zn a ją ceg o za ło że n ia u stro jo w e i gosp od arcze oraz za a n g a żo w a n eg o id eow o w ioh re a liz a c ję .

J e śli ch od zi o za g a d n ie n ie o b słu g i p ra w n ej jed n o stek go sp o d a rk i u sp o łeczn io n ej, to stw ie r d z ić n a le ż y , że a d w ok atu ra m a w ty m za k resie d u że za słu g i. N ie bez z n a ­ czen ia jest ok oliczn ość, że, w ty m rok u m ija w ła ś n ie 20 la t od c h w ili p o w sta n ia zaw od u ra d cy p r a w n e g o w ta k im u ję c iu , ja k ie b y ło k o n se k w e n tn y m w y n ik ie m z m ien io n y ch p o w y z w o le n iu w a ru n k ó w p o lity czn y ch i g osp od arczych . A w y p a d a tu dodać, że w p ie r w sz y c h la ta ch p o w y z w o le n iu w y łą c z n ie n iem a l a d w o k a ci p o św ię ­ c ili się tej w a r to śc io w e j, a b. często n iew d zięcz n e j p ra cy , że to on i w ła ś n ie stw o ­ rz y li za w ó d r a d c y p raw n ego.

W p ierw szy m o k r e sie p o w y z w o le n iu , g d y w ię k sz o ś ć k lie n tó w sk ła d a się p rze­ w a ż n ie z p r z e d sta w ic ie li in ic ja ty w y p ry w a tn ej, a w y n a g ro d zen ia ra d có w p ra w ­ n y ch b y ły o w ie le n iższe od zarob k ów z p ry w a tn ej p ra k ty k i, duża część n a szej a d w o k a tu ry u zn a ła za sw ó j ob ow iązek oddać sw ó j czas n a rzecz w y k o n y w a n ia tru d n eg o i słab o p ła tn eg o sta n o w isk a ra d cy p raw n ego. W w y n ik u tak iej p o sta w y m am y w sw o im g ren ie a d w o k a tó w , k tó rzy ju ż od roku 1945 i 1946 p e łn ią n ie ­ p rzerw a n ie czy n n o ści rad ców p ra w n y ch , n ie je d n o k r o tn ie w ty ch sam ych in s ty tu ­

cjach i p rzed sięb io rstw a ch .

W latach, u b ie g ły c h m ożna b y ło s ły sz e ć n ieraz z e stro n y arb itrażu za rzu ty pod ad resem n ie k tó r y c h a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch , że w y k o n u ją sw o je czy n n o ści n ied b a le, ta k jak b y tr a k to w a li je jako z ło k o n ieczn e, w y k a z u ją c p rzy ty m b rak z a in tereso w a n ia p row ad zon ą sp ra w ą , a n ie je d n o k r o tn ie n iezn a jo m o ść is to ty sporu.

Co b yło teg o p rzyczyn ą? ;

W ciągu ty c h 20 la t znaczna liczba a d w o k a tó w za jm o w a ła sta n o w isk a ra d có w praw n ych w g osp od arce u sp o łeczn io n ej, a je d n o cześn ie w y k o n y w a ła zaw ód a d w o ­ kata p o czą tk o w o p ry w a tn ie, a później w zesp o ła ch . T a k ie u sy tu o w a n ie p ra cy z a ­ w od ow ej m u sia ło stw a rza ć k o n flik ty w z a k r e sie term in ó w i k o liz ji czasow ych . Da się to w szczeg ó ln o ści p o w ied zieć o* p r a c y ty c h a d w o k a tó w , k tó ry m in k lin a c je za w o d o w e i zn a czn e rozm iary p ry w a tn ej p ra k ty k i n ie p o z w a la ły na lep sze w y k o ­ n y w a n ie o b o w ią zk ó w r a d c y p raw n ego.

W w y n ik u d ok on an ej o statn io reo rg a n iz a cji o b słu g i p raw n ej op u ściło rad costw a w ie lu a d w o k a tó w , dla k tó r y c h czyn n ości ra d cy p ra w n eg o b y ły z a jęciem u b oczn ym . S łu s z n y w ię c chyba b ęd zie w n io sek , ż e a d w o k a c i, ja c y p o zo sta li n a r a d co stw a ch , to są ci, k tó r y c h g łó w n e z a in tereso w a n ia sk ła n ia ły do p ra cy zaw od ow ej na rzecz gosp od ark i uspołecznionej, n arodow ej i k tó r z y n iejed n o k ro tn ie m a ją w ie lo le tn i staż p racy na sta n o w isk a ch rad ców p ra w n y ch .

O b ecn ie w ię c p o w in n o u sta ć zg ła sza n ie teg o ro d za ju u w ag ze stron arbitrażu, p o n iew a ż ci, k tórzy z o s ta li na ra d co stw a ch , zd a li — w tok u w ie lo le tn ie j p r a c y — e g za m in ze sw y ch u m ie ję tn o śc i i o k r e ślili g łó w n y k ieru n ek ich za in tereso w a ń . S k o n cen tro w a n ie s ię ty ch a d w o k a tó w -ra d có w p ra w n y ch n a za g a d n ien ia ch z zak resu o b słu g i p raw n ej go sp o d a rk i u sp o łeczn io n ej z p e w n o śc ią da p o z y ty w n e w y n ik i w t a ­ k ic h rozm iarach , w ja k ich m ożna to o sią g a ć w drodze sp ecja liza c ji.

2. P rzech o d zą c p o ty ch w stę p n y c h r o zw a ża n ia ch d o o m ó w ien ia in teresu ją cy ch n as zagad n ień , n ie od rzeczy b ęd zie z a sta n o w ić się n a d p rzy jętą w u sta w ie o u stro ju

7 8 (91— 8 2 ) P r o b le m y p r a c y z a w o d o w e j a d w o k a tó w — ra d c ó w p r a w n y c h 13

a d w o k a tu r y term in o lo g ią , a w sz c z e g ó ln o śc i n ad tr e śc ią art. 70, k tó r y m . in. g ło si, ż e o so b y w p isa n e ma lis t ę a d w o k a tó w i z a jm u ją ce sta n o w isk a r a d có w p ra w n y ch , n ie m o g ą :— p o zo sta ją c n a d a l na liś c ie — w y k o n y w a ć zaw od u . K ró tk o m ów iąc, 463 a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch w ra z z a d w o k a ta m i-p ra co w n ik a m i organ ów a d ­ m in istr a c ji p a ń stw o w e j, p r a co w n ik a m i n a u k i i ren cista m i są z a szereg o w a n i ja k o ci, k tó rzy n ie w y k o n u ją zaw od u ad w o k a ta w W arszaw ie.

C zy rze c z y w iśc ie n ie w y k o n u ją oni za w o d u ad w ok ata?

P rzecież p o d sta w o w e czy n n o ści z zak resu o b słu g i p raw n ej jed n o stek gospodarki u sp ołeczn ion ej zb ie ż n e s ą z cz y n n o śc ia m i a d w o k a ta -czło n k a zesp ołu , św iad czącego u słu g i n a rzecz k lie n tó w : osób fiz y c z n y c h i osób p r a w n y c h g o sp od ark i n ie u sp o ­ łecz n io n ej. W szczeg ó ln o ści zarów n o o p ra co w y w a n ie u m ó w oraz u d z ie la n ie op in ii p ra w n y ch , ja k i za stę p stw a p r o c e so w e (§ 1 u c h w a ły n r 53i3 R a d y M in istró w z dn. 13.XiI.1961 r .3 są w y k o n y w a n e p rzez a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch w ta k im sam ym z a k resie ja k p rzez c zło n k ó w zesp o łó w . Z ja k ie g o w ię c p o w o d u ty m czy n n o ścio m r a d cy p ra w n eg o o d m a w ia się m ia n a w y k o n y w a n ia zaw od u ad w ok ata?

T rudno p rzyp u ścić, że p o d sta w ę do z a jęcia ta k ie g o stan ow isk a, s ta n o w iła p ew n a sp e c y fik a ob słu gi p raw n ej jed n o stek go sp o d a rk i u sp o łeczn io n ej, n ak a zu ją ca radcy p raw n em u u w z g lę d n ie n ie in te r e só w gospodarki n arod ow ej ■ p rzy w y k o n y w a n iu p rzez n ieg o ob ow iązk ów . N ie m o że b yć ch yb a r ó w n ież d ecy d u ją cą p rzesłan k ą w ty m w z g lę d z ie O koliczność n a tu ry fo rm a ln ej, że rad ca p r a w n y w y k o n u je sw e czy n n o ści n a p o d sta w ie u m o w y o p racę, a ad w ok at „ p ra k ty k u ją cy ” — n a p o d sta w ie u m o w y z le c e n ia , za w a rtej p rzez k lie n ta b ąd ź z n im , b ą d ź z zesp o łem .4

N ie je s t to o c z y w iśc ie aż ta k p o w a ż n y problem , k tó ry w y m a g a łb y ja k ie jś n ie ­ zw ło czn ej in g e r e n c ji u sta w o d a w c z e j, le c z p rzy n ajb liższej okazji' n a le ż a ło b y d ok o­ nać zm ia n y tej n iefo rtu n n ej term in o lo g ii.

W yd aje s ię jed n a k , że ow a n iefo rtu n n a term in o lo g ia u sta w y w p ow ażn ym sto p n iu za cią ż y ła n a sy tu a c ji a d w o k a tó w -r a d c ó w p raw n ych . B o ja k o n ie w y k o ­ n u ją c y zaw od u , z o sta li oni p oza e fe k ty w n y m z a się g ie m w ła d z sam orządu a d w o ­ k a c k ie g o i m im o ż e fig u ru ją n a d a l na liśc ie a d w o k a tó w , czu ją s ię w y o b c o w a n i ze Środow iska czło n k ó w izb ad w ok ack ich . P o zo sta ł im je d y n ie ob o w ią zek p ła cen ia sk ład ek .

S y tu a c ję ta k ą n a le ż y uzn ać za w y so c e n ieza d o w a la ją cą . iW szczeg ó ln o ści dotyczy to W arszaw sk iej Izby A d w o k a ck iej, w k tó rej a d w o k a ci-ra d co w ie p ra w n i sta n o w ią p rzeszło 30% o g ó ln ej lic z b y człon k ów .

R ó w n ież i N a czeln a R ada A d w o k a ck a n ie in te r e so w a ła s ię zb y tn io ty m p rob le­ m em . J a k w y n ik a z jej k o m u n ik a tó w p u b lik o w a n y ch w „ P a lestrze”, raz ty lk o N R A za jm o w a ła s ię sp raw ą ra d có w p ra w n y ch przy u sta la n iu sposobu w y k o n y w a n ia w sto su n k u d o n ich d y scy p lin a rn ej k a ry za w ie sz e n ia w czy n n o ścia ch zaw od ow ych . N a to m ia st n ie za jęła ona d o ty ch cza s s ta n o w isk a w k w e stii u sta le n ia stosu n k u p r z e ­ p isu art. 93 u.o.u.a. do p o sta n o w ien ia § 14 cyt. u c h w a ły n r 533 R a d y M in istrów w zak resie o d p o w ied zia ln o ści d y scy p lin a rn ej a d w o k a tó w -r a d c ó w p raw n ych . N ie bez zn a czen ia jest o k oliczn ość, ż e za ró w n o art. 87 d aw n ej u sta w y , ja k i art. 93 o b ecn ie ob ow iązu jącej u s ta w y w id en ty czn y sposób reg u lu ją k w e s tię o d p o w ied zia l­ n o ści d y scy p lin a rn ej, u sta la ją c m . in. zasad ę, że w s z y s c y a d w o k a ci i a p lik a n c i ad ­ w o k a c c y o d p o w ied zia ln o ści tej p o d legają. '

N a leży w ię c p ostu lo w a ć o p ra co w a n ie ta k ic h fo rm o rg a n iza cy jn y ch , k tó re by u m o ­ ż liw iły u tr z y m y w a n ie ży w sz y c h k o n ta k tó w p o m ięd zy a d w o k a ta m i-ra d ca m i p ra w ­

3 M on. P o l. N r 96, poz. 406.

i I s tn ie ją je sz c z e n a d a l, ch o ć w fo rm ie s z c z ą tk o w e j, in d y w id u a ln e k a n c e la r ie a d w o k a c k ie , w k tó r y c h u m o w y z k lie n ta m i z a w ie ra s a m a d w o k a t.

14 R y s z a r d . M a r e k , _{N r 7-8 (91—92)}

n y m i w e w ła s n y m gronie. M ożna to n ietru d n o zrea lizo w a ć p rzez zorgan izow an ie p rzy R ad zie A d w o k a ck iej czegoś w rodzaju k o ła c z y k o m isji rad ców p ra w n y ch z p o d zia łem na se k c je w e d łu g k ry terió w o d p o w ia d a ją cy ch resortom o b słu g iw a n y ch p rzed sięb io rstw a lb o w e d łu g p o szczeg ó ln y ch d zied zin p ra w a c y w iln e g o i gosp od ar­ czego. W p raw d zie p rzy W arszaw sk iej R a d zie A d w o k a ck iej is tn ie je K o m isja do sp ra w ra d có w p ra w n y ch , ale jej d z ia ła ln o ść — jak d o ty ch cza s — jest jeszcze słab a.

Jako n a stęp n y p o stu la t d o ty czą cy w zm o cn ien ia w ię z i p o m ięd zy organ am i sa m o ­ rządu a a d w o k a ta m i-r a d c a m i p ra w n y m i n a le ż y w y m ie n ić k o n ieczn o ść ta k ieg o p od ziału czy n n o ści p o m ięd zy czło n k ó w R ady, ż e b y jed en z n ich z a jm o w a ł s ię w y ­ łą czn ie p ro b lem a ty k ą o b słu g i praw n ej je d n o ste k gosp od ark i u sp o łeczn io n ej przez r a d có w p ra w n y ch , p rzy c zy m n ie b y ło b y ch yb a p rzesad ą, że tam , g d zie liczb a czło n k ó w Izb y -r a d c ó w p ra w n y ch jest zn a czn a (ja k np. w W arszaw ie), sp r a w y rad ­ ców p ra w n y ch p o w in n y b y ć p rzed m iotem w ła śc iw o ś c i w iced zie k a n a .

T a k ie r o zw ią za n ie d o p row ad ziłob y do w z m o c n ie n ia w ię z i p om ięd zy w sz y stk im i człon k am i Izb y w ram ach sam orządu z a w o d o w eg o i p o z w o liło b y n a zrea lizo w a n ie je szcze in n ego, n ie m n iej w a żn eg o p o stu la tu , a m ia n o w ic ie n a w ią za n ia śc iśle jsz e g o k on tak tu z O k ręg o w ą b ąd ź G łó w n ą K o m isją A rb itra żo w ą w celu u m o żliw ien ia obu stron om o m a w ia n ia za g a d n ień o b słu g i p raw n ej je d n o stek g o sp od ark i u sp o łeczn io n ej i lik w id o w a n ia n ie d o c ią g n ię ć w tej d zied zin ie.

N a za k o ń c z e n ie tej cz ę śc i rozw ażań n a le ż a ło b y p o d k reślić, ż e rów n ież pod a d re­ sem Z rzeszen ia P r a w n ik ó w P o lsk ich pod n oszon e są dość c z ę sto za rzu ty w o b ec n ie ­ d ostateczn ej rep rezen ta cji rad ców p ra w n y ch w jeg o w ła d za ch , w k tórych „gospo­ darzam i s ą przed e w sz y stk im p ra co w n icy z org a n ó w w y m ia ru sp r a w ie d liw o śc i” 5. 3. O m a w ia ją c p ro b 'em a d w o k a tó w -ra d có w p ra w n y ch , n ie od rzeczy b ęd zie p o ­ ru szy ć ró w n ie ż in n y p ro b lem tej g ru p y za w o d o w ej c z ło n k ó w izb, a przede w s z y s ­ tk im 'kw estię u b ezp iecze n ia sp ołeczn ego, k tó re n ie w ą tp liw ie je s t w ie lk ą zdob yczą a d w ok atu ry. N a jlep iej z ilu stro w a ć to p rzyk ład am i.

P rzyp u śćm y, ż e k to ś w y k o n y w a ł z a w sze zaw ód ad w o k a ta in d y w id u a ln ie. N ig d y p rzed tem n ie b y ł w sto su n k u p racy w rozu m ien iu p rzep isó w o p o w szech n y m zao­ p atrzen iu em ery ta ln y m . P rzed 5 la t y sa m , bez in g e r e n c ji u s ta w y , k tórej jeszcze n ie b y ło , p r z e sz e d ł ca łk o w ic ie na rad costw o. P o w s ta je p y ta n ie, czy ta k i a d w ok at, j e ś li jesit ju ż n ie c o za a w a n so w a n y w ie k ie m , zd oła osią g n ą ć k o n ieczn y d o u zy sk a n ia r en ty starczej okres zatru d n ien ia?

J e ż e li z d ecy d o w a ł się n a ra d co stw o d o p iero przed rok iem , to n a w et o sią g n ięcie k o n ieczn eg o ok resu za tru d n ien ia do u z y sk a n ia u p ra w n ień do ren ty in w a lid zk iej m oże b y ć utru d n ion e.

P o żą d a n e w ię c b y ło b y w y p e łn ie n ie tej lu k i p rzez p o czy n ien ie zm ia n w o b o w ią ­ zu ją cy ch p rzep isach , z w ła szcza że m am y ju ż p reced en s w p o sta ci u sta le n ia zasad u b ezp ieczen ia r z e m ie śln ik ó w (art. 8 u st. 1 u s ta w y z d n . 29.IIIjl9S5 r.).

4. Z god n ie z § 2 ust. :1 u c h w a ły n r 400 R a d y M in istró w z dn . 10.XII.1963 r.‘ w y n a g ro d zen ie za sa d n icze rad cy p ra w n eg o z o sta ło u sta lo n e w w y so k o śc i o d p o w ia ­ d ającej w y n a g ro d zen iu zasad n iczem u k iero w n ik a d zia łu ek on om iczn ego. Z red ak cji itego p rzep isu w y n ik a , że ra d co w ie p ra w n i zo sta li z ró w n a n i — pod w zg lęd em w y ­ n agrod zen ia — z k iero w n ik a m i ty c h d zia łó w . C zy r z e c z y w iśc ie zostali zrów n an i, czy też jest to ty lk o „ ró w n o ść” pozorna?

P rzed e w sz y stk im n a jeża ło b y w tym m ie jsc u zw ró cić u w a g ę n a p o sta n o w ien ie § 2 ust. 3 p o w o ła n ej u c h w a ły n r 400, w k tó ry m z a w a r ty jest k a teg o ry czn y zakaz

s J . K r u s z e w s k a i T. J a c k o w s k i : B la s k i i c ie n ie , „ P r a w o i Ż y c ie ” n r 23/64. 6 M on. P o l. N r 94, p o z. 438.

N r 7 g (9i __9 2) P r o b le m y p r a c y z a w o d o w e j a d w o k a tó w — r a d c ó w p r a w n y c h 1 5

p rzy zn a w a n ia radcom p raw n ym w y n a g ro d zeń ry cza łto w y ch . T ak ie w y n a g ro d zen ia m ogą o trzy m y w a ć w y b itn i sp e c ja liśc i na sta n o w isk a c h k iero w n ik ó w d zia łó w e k o ­ n om iczn ych . W śród ra d có w p ra w n y ch , zw ła szcza w śró d ty ch o w ie lo le tn im stażu p ra cy w jed n y m p io n ie gospodarki n arod ow ej, są n ie w ą tp liw ie ta c y sp ecja liści, a le •nie m ogą on i byó w ten sposób w y n a g ra d za n i. G odzi to o c z y w iśc ie w in te r e sy j e ­

d n ostek gosp od ark i u sp o łeczn io n ej, k tórych p ro b lem a ty k a często w y m a g a z a tru d n ie­ n ia w ła śn ie tak ich sp ecja listó w ra d có w -p ra w n y ch , a le r y g o ry sty czn y p rzep is u n ie ­ m o ż liw ia to.

R ów n ież i z in n y ch w z g lę d ó w ra d co w ie p raw n i zn ajd u ją się w m n iej k o r z y stn e j sy tu a c ji u p osażen iow ej od k iero w n ik ó w d ziałów ek on om iczn ych , m ia n o w ic ie pod w z g lę d e m m o ż liw o śc i aw an su . To p ra co w n icze p raw o d o a w an su jest in a czej r e a li­ z o w a n e w ty c h zaw od ach , w k tórych m o żliw o ści teg o w y ró żn ien ia są w znaczn ym sto p n iu ogran iczon e i n ie m ogą być u d zia łem w szy stk ich na to za słu g u ją cy ch w zw ią zk u z n ab ytą przez w ie le la t p racy w ied zą fa ch o w ą (sęd zio w is, arb itrzy ). C hodzi tu p o p rostu o a u to m a ty czn y a w a n s u p osażen iow y z ty tu łu w y słu g i lat.

W iadom o z p u b lik a c ji w czasop ism ach p raw n iczych , że p oczątk ow o przy op ra­ c o w y w a n iu różn ych sy stem ó w w y n a g ra d za n ia rad ców p ra w n y ch b y ły p r z e w id y w a ­ n e ta k ie d o d a tk i z tytułu; w y słu g i lat. J ed n a k że o sta teczn y te k st u c h w a ły nr 400 p o m in ą ł te dod atk i, w w y n ik u zaś ta k ieg o u n orm ow an ia za g a d n ien ia p o w sta ło t o , co się n a zy w a „ u r a w n iło w k ą ”, a co — n ie z a le ż n ie od asp ek tu m a te r ia ln e g o — je s t w p e w n y m stop n iu upok arzające.

W obecnej sy tu a c ji u p o sa żen io w ej a d w o k a t-ra d ca p ra w n y o d w u d z ie sto -p ię tn a - s t o -d z ie s ię c io le tn im stażu o trzy m u je w ty m sam ym za k ła d zie p racy w y n a g ro d zen ie, k tó re p rzy słu g u je ró w n ie ż now o zaan gażow an em u rad cy p raw n em u , jed y n ą z a ś k w a lifik a c ją teg o o sta tn ie g o , poza o d b y ciem stu d ió w u n iw ersy teck ich , je s t z a le d w ie jed n oroczn a a p lik a cja arbitrażow a.

W ś w ie t le p o sta n o w ień u c h w a ły nr 400 zró w n a n ie rad ców p ra w n y ch z k ie r o w n i­ k a m i d z ia łó w ek o n o m iczn y ch je s t w ła ś c iw ie ty lk o „pozorne”. M ożna w p r a w d z ie w tej k w e s tii sp otk ać s ię z od p ow ied zią, że przecież u c h w a ła n r 400 p rzew id u je d la ra d có w p raw n ych , d o d a tk o w e w y n a g ro d zen ie z ty tu łu z a stę p stw a w p o stęp o ­ w a n iu są d o w y m (§ 6), k tórego n ie o trzym u ją k ie r o w n ic y d zia łó w ek o n o m iczn y ch , jed n a k że za rzu t ta k i jest o t y le n ie tr a fn y , iż w y n a g ro d zen ie z teg o ty tu łu m oże m ieć re a ln e zn a czen ie ty lk o w sto su n k o w o n ieliczn y ch p rzed sięb io rstw a ch , n a j­ częściej ty p u h a n d low ego, o w ięk szej lic z b ie sporów sąd ow ych ; p on ad to n ie bez zn a czen ia jest o k oliczn ość, że tryb w y p ła c a n ia ty c h n a leżn o ści, u za leżn io n y od ś c ią g a ln o śc i zasąd zon ych kw ot, w zn a czn y m stop n iu zm n iejsza p rak tyczą e fe k ty w ­

n ość ty c h d od atk ow ych w yn agrod zeń .

O b słu g iw a n e przez ra d có w p ra w n y ch p rzed sięb io rstw a prow ad zą w p rzew a ża ją ­ cej m ierze w y łą c z n ie p ro cesy a rb itra żo w e oraz tzw . p ro cesy „b iern e” ze stosu n k u pracy i z w y p a d k ó w przy p racy oraz chorób za w o d o w y ch . P ro cesy są d o w e z p o­ w ó d ztw a p rzed sięb io rstw , za p row ad zen ie k tórych to p ro cesó w n a leża ło b y się ra d ­ cy p ra w n em u d o d a tk o w e w y n a g ro d zen ie, n a leżą raczej do rzadkości.

Z a słu g u je n a p o d k reślen ie, że w y e lim in o w a n ie z m o cy § 6 ust. 1 u chw ały, nr 400 w y p ła c a n ia radcom p ra w n y m d o d a tk o w y ch w y n a g ro d zeń za p ro w a d zen ie w sp o m ­ n ia n y c h w y żej tzw . „b iern ych ” p ro cesó w (ze sto su n k u p racy itp.), n ie je s t op arte n a ja k ie jś uzasad n ion ej potrzeb ie. T ego rod zaju zakaz w y p ła c a n ia ty ch w y n a g r o ­ d zeń b y łb y w te d y u za sad n ion y, g d y b y jed n o cześn ie zak azan o radcom p raw n ym z g ła sza n ia w n io sk ó w o za są d za n ie k o sztó w za p row ad zen ie ty c h sp ra w , a p rzed ­ sięb io rstw o m — o eg zek w o w a n ie ty ch k osztów . Skoro jed n ak brak jest tak ich z a ­

16 R y s z a r d M a r e k _{N r 7-8 (91— 92)}

k azów , to radca p ra w n y w ram ach sw o ic h o b o w ią zk ó w m u si zgłaszać ta k ie w n io ­ sk i, a p rzed sięb io rstw o — eg zek w o w a ć k o s z ty p ro cesu , chyba że w p rzep isa n y m 'trybie n a leżn o ść o k a że się n ie śc ią g a ln a i p od lega um orzen iu . J e śli k o szty p rocesu izostaną jed n a k w y e g z e k w o w a n e p rzez p rzed sięb io rstw o , to d laczego m ają on e b y ć

p rzy p isa n e n a p oczet zysków ?

P o w szech n ie w ia d o m o , ż e n ieza leżn ie od sp ecja ln ej och ro n y u d zielan ej p ra co w ­ n ik o m w sp ra w a ch z e stosu n k u pracy, z w y p a d k ó w i chorób za w o d o w y ch , n ie ­ jed n o k ro tn ie w y ta c z a n e są p rzeciw k o jed n o stk o m go sp o d a rk i u sp o łeczn io n ej o c z y ­ w iś c ie b ezza sa d n e p ro cesy , p row ad zon e przez p r a co w n ik ó w w sposób p ien ia ck i, a zm u sza ją ce r a d có w p ra w n y ch do zn aczn ego n a k ła d u pracy. A u tor o so b iście p ro ­ w a d z ił teg o rod zaju s,prawę z w y p a d k u p rzy pracy. Z o sta ła ona w y ty czo n a p rze­ c iw k o p rzed sięb io rstw u p rzez pracow n ik a. S ą d y obu in sta n c ji d a ły w y r a z sw em u p rzek on an iu o o czy w istej b ezzasad n ości roszczenia, o d d a la ją c p o w ó d ztw o i za są d za ­ ją c n a rzecz p rzed sięb io rstw a m a k sy m a ln e k o szty za p ro w a d zen ie sp ra w y w łą czn ej k w o c ie z ł 3 000. ) i i | I j

C zy p rzed sięb io rstw o m a p raw o ściągać te k o szty na sw o ją rzecz, p o zb a w ia ją c w te n sp osób rad cę p ra w n eg o d o d a tk o w eg o w y n a g ro d zen ia ? C zy in ten cją te g o z a ­ k a z u w y p ła c a n ia w ty c h sp ra w a ch radcom p ra w n y m d od a tk o w eg o w y n a g ro d zen ia

b y ło z d e m o b iliz o w a n ie ic h w a k ty w n o śc i p ro ceso w ej w ob ro n ie słu szn y ch in te r e só w jed n o stk i g o sp od ark i u sp o łeczn io n ej? C h yb a n ie.

A n a lizu ją c z a g a d n ie n ie w y n a g ro d zeń ra d có w p ra w n y ch , n a le ż y stw ierd zić, że w p ra k ty c e — p rzy o k reśla n iu w y n a g ro d zeń rad ców p ra w n y ch — c z y n io n e s ą od­ stęp stw a n a w e t od u sta le ń u c h w a ły n r 400 n a n iek o rzy ść ty c h rad ców .

Z god n ie z § 9 ust. 1 p o w o ła n ej u ch w a ły , o b o w ią zu ją ce w d an ej b ra n ży z a sa d y p rzy zn a w a n ia n agród i p rem ii m a ją ró w n ież z a sto so w a n ie d o rad ców p ra w n y ch za tru d n io n y ch co n a jm n iej w p o ło w ie w y m ia r u god zin pracy, jak i o b o w ią zu je w d an ym za k ła d zie pracy. O nagrodach n ie w ie le m ożna p o w ied zieć, p o n iew a ż m ają o n e ch arak ter u zn a n io w y . Jed n o je s t jed n a k p ew n e: radca p r a w n y n ie z m ie r n ie rzad k o jest w y r ó ż n ia n y w ten sposób, ch ociaż p ra cu je bez za rzu tu i ku za d o w o ­ le n iu d y rek cji p rzed sięb io rstw a . A je ś li n a w e t otrzym a n agrodę, to w k ażd ym r a z ie o w ie le rzadziej n iż k ie r o w n ik d ziału ek on om iczn ego.

N iek tó re p r o to k o ły d o d a tk o w e d o zb io ro w y ch u k ła d ó w pracy, sporządzone w w y ­ k o n a n iu § 12 u c h w a ły nr 400, oraz r e so rto w e za rząd zen ia co d o w y n a g ro d zen ia ra d có w p ra w n y ch są w y r a ź n ie sp rzeczne z p rzy jęty m i w tej u c h w a le zasad am i.

P rzed e w s z y stk im n a le ż y w y m ie n ić o d ch y len ia od p rzy jętej w § 9 u st. 1 u c h w a ły n r 400 za sa d y p rem io w a n ia . W obec zrów n an ia ra d có w p r a w n y c h z k iero w n ik a m i d zia łó w ek on om iczn ych , p o w in n i oni o trzy m y w a ć p rem ie w id en ty czn ej w y so k o ści. W p ra k ty ce je s t jed n a k in aczej. N iek tó re p rzed sięb io rstw a , w w y k o n a n iu p o leceń w ła d z n ad rzęd n ych , w p ro w a d za ją do um ów o p racę z rad cam i p ra w n y m i p o sta n o ­ w ie n ia o p rzy słu g u ją cej 10% p rem ii, p om im o ż e k ie r o w n ik d z ia łu ek on om iczn ego w ty m że p rz e d się b io r stw ie otrzy m u je tzw . p rem ię reg u la m in o w ą , o siągając w n ie ­ k tó ry ch w y p a d k a ch 30% (a n a w et i w ięcej) w y n a g ro d zen ia zasad n iczego. J e st to o c z y w iste o d stęp stw o od za sa d y w yra ża n ej w § 9 ust. 1 u c h w a ły n r 400.

R ó w n ież n ie k tó r e zarząd zen ia reso rto w e p rzy u sta la n iu zasad p rem io w a n ia rad ­ c ó w p ra w n y ch w p ro w a d za ją ro zróżn ien ie m ięd zy za tru d n io n y m i na p e łn y m e ta c ie i n a c z ę śc i eta tu , co o c z y w iśc ie stw a rza w a ru n k i m niej k o rzy stn e od p r z e w id z ia ­ n y c h w ty m ż e § 9 u st. 1 u ch w a ły . T ego rod zaju rozróżn ien ie, n ie k o r z y s tn e d la r a d c ó w p ra w n y ch zatru d n ion ych n a części eta tu , jest n iczy m n ie u za sa d n io n e. P o ­

n ad to p rzy p rzy jęciu ta k ie g o zróżn icow an ia sposobu p rem io w a n ia m oże za ch o d zić uzasad n ion e p raw d op od ob ień stw o, że w celu stw o rzen ia k o rzy stn iejszy ch w a ru n k ó w

2 J r 7__ 8 (91__ 9 2 ) P r o b le m y p r a c y z a w o d o w e j a d w o k a tó w — r a d c ó w p r a w n y c h 1 7

d o o trzy m y w a n ia w y n a g ro d zen ia będą m o g ły być tw orzon e ra d co stw a p ełn o eta to w e b ez isto tn ej p o trzeb y (np. za m ia st p r a c y n a trzech p ó łeta ta ch d ążyć się ibędzie do za tr u d n ie n ia na jed n y m p e łn y m e ta c ie i na p o łó w ce eta tu ). N ie p o w in ien b yć t o le ­ r o w a n y ta k i stan , ż e b y radca p ra w n y , k tó r y n ie su g eru ją c i n ie stw a rza ją c p o z o ­ r ó w k o n ieczn o ści p ełn e g o eta tu i k tó ry za tru d n io n y je s t zg o d n ie z rzeczy w isty m i p o trzeb a m i p rzed sięb io rstw a n a p ó łe ta c ie , b y ł z teg o p ow od u w gorszej sy tu a cji.

T ego rod zaju zró żn ic o w a n ie sy ste m u p rem io w a n ia godzi p rzed e w sz y stk im w ra d ­ c ó w p ra w n y ch o d łu g o le tn im sta żu p r a c y w jed n y m p io n ie gosp od ark i n arodow ej. R a d ca m i ty m i są p rzew a żn ie a d w o k a ci. R adca p ra w n y o w ie lo le tn ie j p racy zna d o sk o n a le sp e c y fik ę p rzed sięb io rstw a n iejed n o k ro tn ie le p ie j od często zm ien ia ją c y ch s i ę d y rek to ró w . D la z a ła tw ie n ia w ię c w sz y stk ic h zw ią za n y ch z ob słu gą praw n ą sp r a w ta k i radca p o trzeb u je m n iej cza su i m ie śc i s ię w g ra n ica ch za tru d n ien ia na p ó ł eta tu , n a to m ia st n o w o za a n g a żo w a n y rad ca p ra w n y p o trzeb u je d o w y k o n a n ia ty c h sa m y ch czy n n o ści w ię c e j cza su i za tru d n ia n y b y w a n a jc z ę śc ie j na p ełn ym •etacie.

N ie b ez zn a czen ia jest r ó w n ież o k o liczn o ść, ż e zn a czn ie ła tw ie jsz e je s t u zy sk a n ie w y n a g r o d z e n ia np . 3 000 z ł w jed n y m m iejscu p racy, a o w ie le tru d n iejsze z k ilk u •częściow ych e ta tó w (cięższe w a ru n k i p racy z p ow od u różn orod n ości p rob lem ów

i str a ty czasu na dojazdy).

S p o ty k a n y m p rzyk ład em o d stę p stw a od zasad u c h w a ły n r 400 jest często r eg u la ­ c j a ich p ła c przez zró w n a n ie z w y n a g ro d zen ia m i k iero w n ik ó w n iższy ch h iera rc h icz­ n i e k om órek , w ch o d zą cy ch w sk ła d d zia łó w ek o n o m iczn y ch (np. sek cji, w y d zia łó w ). N a le ż y m ieć na u w a d ze, że w y ż sz e w ja k im ś p rzed sięb io rstw ie — w p orów n an iu z in n y m i za k ła d a m i p ra cy — w y n a g r o d z e n ie k ie r o w n ik a d zia łu ek o n o m iczn eg o p o z o sta je w śc isły m zw ią zk u z p o w a żn iejszą p ro b lem a ty k ą teg o p rzed sięb io rstw a i z w ię k sz y m ciężarem jeg o za g a d n ień , co o c z y w iśc ie rzu tu je ró w n ież na rodzaj p r a c y rad cy p ra w n eg o i zak res jeg o o d p o w ied zia ln o ści. D la teg o też słu szn e b y ło p r z y jęcie w u c h w a le n r 400 za sa d y ró w n e g o w y n a g ro d zen ia k ie r o w n ik a d ziału -ekonom icznego i rad cy p raw nego.

J ak o rzecz bardzo ch a ra k tery sty czn ą n a le ż y p o d n ieść, ż e om ów ion e ju ż w yżej d o d a tk o w e w yn agrod zen ia rad ców p ra w n y ch z ty tu łu p row ad zen ia sp ra w sąd o­ w y c h (§ 6 u c h w a ły n r 400), p o m im o ich zn aczen ia p rak tyczn ego ty lk o w stosu n k u d o ob słu g i p raw n ej n ie lic z n y c h p rzed sięb io rstw , z o sta ły w n iek tó ry ch p rotok ołach d o d a tk o w y c h do zb io ro w y ch u k ła d ó w p r a c y p o m in ię te w b r e w u p o w a żn ien iu z a ­ w a r te m u w § 12 tejże u ch w a ły .

U ch w a ła n r 400 R a d y M in istrów , u sta la ją c a z a sa d y w y n a g ro d zen ia rad ców p r a w n y c h , je s t n ie w ą tp liw ie częścią sk ła d o w ą p raw a pracy. W ty c h w aru n k ach s łu s z n y w y d a je się w n io sek , że te p o sta n o w ien ia p ro to k o łó w d o d a tk o w y ch do zb io ­ r o w y c h u k ła d ó w pracy, k tóre u sta la ją w y n a g ro d zen ia rad ców p ra w n y ch w sposób m n ie j k orzystn y, n iż to p rzew id u je u ch w a ła nr 400, n ie p ow in n y rod zić sk u tk ów p r a w n y c h . Za ta k im p o g lą d em p rzem a w ia rów n ież p rzep is art. 1 us*. 2 u sta w y z dn.

14.IV.1937 r. o u k ład ach zb io ro w y ch pracy.

R ów n ież zarząd zen ia reso rto w e, jak o n orm y h iera rc h iczn ie n iższego rzędu, n ie m o g ą p ozostać w sp rzeczn o ści z norm am i p raw a b e zw zg lęd n ie o b ow iązu jącego, ja k im je s t u ch w a ła n r 400 sta n o w ią ca , ja k ju ż w sp o m n ia n o , część sk ła d o w ą iprawa p racy.

5. K oń cząc rozw ażan ia n a temait p ro b lem ó w p ra cy a d w o k a tó w -r a d c ó w p ra w n y ch , n a leży jeszcze k ilk a słó w p o św ię c ić w aru n k om ich pracy.

B ezsp orn e jest, że radca p ra w n y p o w in ien m ie ć o d p o w ied n ie w a r u n k i pracy. N a dobór k ad r ra d có w p ra w n y ch m ają n ie w ą tp liw ie w p ły w n ie ty lk o za sa d y ich w y

18 R y s z a r d M a r e k _{Nr 7-8 (91— 92)»}

n agrodzenia, le c z w n ie m n iejszy m steraniu w a ru n k i, w ja k ich ima być w y k o n a n a o b słu ga p raw n a. (Przedsiębiorstw o, m ając p ra w o d om agać się od rad cy p ra w n eg o w y k o n a n ia cią żą c y ch n a n im ob ow iązk ów , p o w in n o za p ew n ić m u o d p o w ied n ie w a ­ ru n k i pracy. iW m y ś l ty c h z a ło że ń p o sta n o w ie n ia § 3 u st. 4 i 5 w y ty c z n y c h d o ty ­ czących org a n iza cji ob słu gi p ra w n ej p rzed sięb io rstw , sta n o w ią c y c h za łą cz n ik nr 1 d o zarząd zen ia n r 62 P r e z e sa R ad y M in istró w z d n ia 3.VII.1962 r .7, u sta la ją , ż e p rzed sięb io rstw a p o w in n y za p ew n ić radcom p r a w n y m p om oc b iu ro w ą , o d p o w ie d n ie p om ieszczen ia i zao p a trzen ie w n iezb ęd n e d zien n ik i u rzęd o w e.

W yn ik i d oraźn ych in sp e k c ji d ok o n y w a n y ch p rzez ra d có w p ra w n y ch je d n o s te k nad rzęd n ych w sk a zu ją , że w tym za k resie w y k o n a n ie cią żą c y ch n a p rzed sięb io r­ stw a ch ob o w ią zk ó w p o z o sta w ia w ie le do życzen ia.

Z d arzają się b o w iem w y p a d k i, że radca p r a w n y n ie m a w przedsiębiorstw ie* n a w et dogodnego m ie jsc a sied zą ceg o i zm u szo n y je s t w czasie o b ow iązk ow ej o b e c ­ n ości w b iu rze szu k ać o d p o w ied n ieg o lo cu m do od b ycia k o n feren cji lub u d zielen ia opinii.

B rak o d p o w ied n ieg o p o m ieszczen ia dla rad cy p raw n ego p o w o d u je z r e g u ły dalsze- k o n se k w e n c je w p o sta ci b raku m ie jsc a do p rzech o w y w a n ia d zien n ik ó w u rzęd o w y ch w sta n ie u p o rzą d k o w a n y m , u ła tw ia ją c y m o d n a lezien ie p o szu k iw a n eg o p r z e p isu p raw a.

N ie w y zn a cza się ta k że rad cy p raw n em u o d p o w ied n ieg o p racow n ik a p o m o c n i- czo -b iu ro w eg o , w sk u te k czego rad ca p ra w n y zm u szo n y jest o so b iście w y k o n y w a ć- szereg p ra co ch ło n n y ch czy n n o ści k a n cela ry jn y ch .

M a n k a m en ty t e o d b ijają s ię w r e zu lta cie w sposób u je m n y n a w y n ik a c h pracy- rad ców p raw n ych , co w k o n se k w e n c ji godzi w in te r e sy o b słu g iw a n y c h jed n ostek ..

* i

P rzed sta w io n e w y ż e j p ro b lem y w y k o n y w a n ia p rzez ad w o k a ta p ra cy rad cy p r a w ­ n eg o n ie są w y łą c z n ie p lo n em oso b isty ch d o św ia d czeń i sp ostrzeżeń . W iele z nich- b y ło ju ż o m ó w io n y ch n a zeb ran iu rad ców p ra w n y ch przed Z grom ad zen iem D e le ­ ga tó w W arszaw sk iej Izb y A d w o k a ck iej. A u to r n ie za m ierza ł te ż w y czerp a ć w s z y s ­ tk ich zagad n ień . P ra g n ą ł ty lk o zw rócić u w a g ę na n ie k tó r e n ajb ard ziej r z u c a ją c y się w oczy i w y m a g a ją c e sp ecjaln ej u w a g i za in tereso w a n y ch .