Podgórska Paulina

(1)

1

(2)

,

‘ ■ ' M

.

'-Kr

■■■■■•/ "

.

7

•» .

'

-kf '-

^{1 7 ' • V} ^{■' '}

/V; /:^V -

:: 'x

JM-;

*

, ,

^{. .}

/■ V ^

>

' ■ ' 1 ■

■

. ' >

. 'r.

’ V ’ -

| k H s ZAWARĆ

...

^OJ a U hu 2$M. MatuizeusiCt 2

^,

I. M a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e

1 /1 - relacja właściwa A -

8

, £ - ^

I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora —

I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby reiatora __

II. M a te ria ły u z u p e łn ie n ia ją c e re la c ję J /Cc. -k , 5 -

III. In n e m a te ria ły

(zebrane przez „relatora” ): —

lll/1 -d o t. rodziny relatora

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) ~ III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r. ,—

III/5 - inne...

IV. K o re s p o n d e n c ja

*J

V. Wypisy ze źródeł [tzw nazwiskowe karty informacyjne” ]

VI. Fotografie v/ i/iitfO -

#

IJ J

4 -4 -I fil _f

2

(3)

3

(4)

4

(5)

5

(6)

6

(7)

7

(8)

8

(9)

9

(10)

IV. DANE Z OKRESU ŁAT 1939-1945 Nauka, praca, Aidział w konspiracji ihjak^ej ?)

1. Kiedy i w jakich okolicznościach znalazła się w ZSRR ? (wywiezienie aresztowanie, ewakuacja, miejsce pobytu - charakter pracy)

2. Moja droga do wojska polskiego (mobilizacja- podać przez kogo zmobilizowana i kiedy, zaciąg ochotniczy)

^ __ 3. Data rozpoczęcia służby w wojsku i d^ta zdemobilizowania v

i _{£ 7} m ^a $ ^w % 5 ^{^} ip - ^{i m} *

4. Nazwy

wojsku

ednostek, w których odbywała służbę

6. Jakie przesyła przeszkolenie w wojskii(szkoły, kursy, itp.) v ^ v . x

H c y '

7. W jakich bitwach brc

kontuzje, gdzie i kiedy ?) - ' ^ /

10

(11)

8. Stopień wojskowy w chwili demobilizacji (data ostatniego awansu)

9. Odznaczenia bojowe, państwowe i społeczne Ą j J ^

V. ŻYCIORYS POWOJENNY

1. Dalsze kształcenie się. Warunki rodzinne. Praca zawodowa i działalność

^społeczna. Wpływ służby wojskowej na życie powojenne.(Jest bardzo pożądane nadsyłanie oddzielnych wspomnień przedstawianych losy

„ wojenne i powojenne) _ / . ✓

$ O ^{y f ~} o&O 1 ^

' *

A l o j z y

2. Z jakimi trudnościami życiowymi borykała się bezpośrednio po wyjściu z - - - - i z / I / wojska, czy korzystała z pomocy władz państwowych czy społecznych ? / i I

f

3. Obecne źródło utrzymania ( emerytura, renta z ogólnego stanu zdrowia, renta inwalidy wojennego, renta rolna, renta wdowia, proszę uwzględnić-grupy

' & i l ' r t j j f

4. Obecny stan zdrowia

11

(12)

6.Czy była represjonowana po wojnie ( sama autorka lub jej rodzina, aresztowania, śledztwo, okoliczności, data i miejsce) j/\f ^

%

7. Krótka charakterystyka najbliższej rodziny, jej losy wojenne, a także szczególniejsze sytuacje życiowe rodziców, rodzeńetwą, m^ża, dzieci - ich wykształcenie^ zawody, zajmowane stanowiska,

/ m Q t w J e M - e i L

-v |n 1VJ * 2 ' yy\€ć^l/MP^'C^

\ \ ' \ o t [ \ ^ ę ^{^} ! ^* ^, ^v

/ v /M Q - / v ' € ^ Pożądane złączenie :

- dokumentów, wspomnień i fotografii dotyczących okresów przedwojennego, kampanii wrześniowej oraz okresu wojennego

- wykazu książek i artykułów, w których wzmiankuje się o służbie wojskowej autorki relacji i o jej formacji

- bardzo prosimy o podawanie , na nadsyłanych fotografiach, daty, nazwy jednostki, miejsca oraz w miarę możliwości imion i nazwisk osób tam

uwiecznionych.

Czytelny podpis

Data

12

(13)

13

(14)

14

(15)

Dane biograficzne Pauliny Podgórskiej-Matuszewskiej

Urodziła się 16 stycznia 1923 r. w Czocharach pod Zbarażem. Ojciec był urzędnikiem państwowym - komisarzem Izby Skarbowej. Dziadkowie Pauliny mieli niewielki majątek na Podolu. Paulina uczyła się w gimnazjum w Tarnopolu.

W lutym 1940 r. wraz z całą rodziną została wywieziona na Syberię. Pracowała tam przy wyrębie lasów i obróbce drzewa. Z powodu ogromnych mrozów i niesłychanie ciężkich warunków bytowania, podobnie jak inni Polacy - zesłańcy rodzina Pauliny chorowała, ojciec zmarł we wrześniu 1940 r. Zostało tam wiele polskich grobów. Gdy brakowało desek na trumnę, zrywano tarcice z dachów.

Gdy Polacy otrzymali dowody tożsamości umożliwiające przenoszenie się do wybranych kołchozów, Paulina z rodziną (już bez ojca) przeprowadziła się bliżej Swierdłowska do Nowej Lali. Tam pracowała początkowo jako świniarka, potem została kierowniczką stołówki. W roku 1942 uczyła polskie dzieci w szkole podstawowej. Usiłowała dostać się do armii Andersa - niestety bezskutecznie.

Dopiero latem 1943 r. po pokonaniu wielkich trudności komunikacyjnych dotarła do armii Berlinga organizowanej przez Związek Patriotów Polskich. W Sielcach nad Oką rozpoczęła służbę wojskową w Samodzielnym Batalionie Kobiecym im. Emilii Plater.

We wrześniu 1943 r. została zakwalifikowana do Szkoły Oficerskiej w Riazaniu, dokąd skierowano 54 dziewczęta z Batalionu Kobiecego. Tworzyły tam oddzielną kompanię szkoloną według regulaminu dla męskich jednostek bez żadnej taryfy ulgowej. Był to kolejny bardzo ciężki etap w jej życiu, tym bardziej że szkolenie odbywało się w uciążliwych warunkach zimowych.

Szkołę Oficerską Paulina ukończyła w stopniu chorążego. W lutym została skierowana do 3 Dywizji Piechoty - do 9 pp, gdzie objęła stanowisko dowódcy plutonu moździerzy w 3 batalionie. Okazała się utalentowanym dowódcą męskiego plutonu. Potrafiła utrzymać w nim konieczną dyscyplinę wojskową a równocześnie bardzo dbała o swych żołnierzy.

Gdy latem 1944 r. 9 pułk piechoty wyruszył na front, Paulina brała w jego składzie udział w forsowaniu Bugu, a potem Wisły, by znaleźć się na przyczółku warecko-magnuszewskim, gdzie 3 Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta walczyła z Niemcami niemal do połowy września 1944. Wtedy dywizja otrzymała rozkaz przeprawy przez Wisłę na pomoc powstańcom warszawskim. W nocy z 16 na 17 września 9 pp - a w nim także Paulina ze swym plutonem i Janina Błaszczak ze swą kompanią - usiłowały przedostać się przez rzekę

15

(16)

pod szalejącym ogniem nieprzyjaciela, dopiero jednak 18 września wśród gradu pocisków ostrzeliwujących przeprawę udało im się osiągnąć cel. Znalazły się na przyczółku czerniakowskim ze swymi zdziesiątkowanymi oddziałami.

Cały 9 pp wraz z resztkami powstańców prowadził tam nierówną walkę z Niemcami do 23 września. Gdy pułk otrzymał rozkaz ewakuacji na prawy brzeg Wisły, Paulina Podgórska i Janina Błaszczak (ciężko ranna) dostały się do niewoli. Ranną Janinę imitowały-nreznarte-

i W /lU £/nA ,

kobiety -z Proszkowa, aqial£«i sanitariuszki AK, w yprow adzą^ j ą w-cywilnym-ttbramu ze szpitala w-Sk4cmiewi»a»h. Paulina Podgórska była przesłuchiwana przez Niemców w alei Szucha. Nie przyznała się, że jest oficerem WP i znalazła się w obozie koncentracyjnym w Stutthofie. Gdy po wielu latach pokazano jej zdjęcie dziewczyny w polskim mundurze wojskowym prowadzonej przez hitlerowców, rozpoznała na nim siebie.

Po wojnie Paulina wyszła za mąż i przyjęła nazwisko męża - Matuszewska. Pracowała w Instytucie Tele-Radiotechnicznym jako starszy planista. Gdy po 30 latach spotkała się w Warszawie z Janiną Błaszczak-Wolanin, wzruszającym wspomnieniom nie było końca.

Paulina zmarła w październiku 2001 r.

Opracowano na podstawie informacji uzyskanych od Janiny Błaszczak-Wolanin oraz książki Stanisławy Drzewieckiej Szłyśmy znad Oki. Wojenne losy i bohaterstwo Pauliny Podgórskiej były również tematem szeregu innych opracowań i artykułów prasowych z lat 1966-83, jak np.:

Obóz koncentracyjny Stutthof wydanie Gdynia 1966 i wydanie morskie 1970, s. 151, 299

„Za Wolność i Lud” nr 52, 25 XII 1976, s. 20 Gdzie dziewczęta z tamtych lat, s. 14-15

„Mówią Wieki”, Jurgielewicz

„Mówią Wieki”, II 1975, s. 16-19 Ryszard Wójcik

Desant, „Przegląd Tygodniowy”, 15 V 1983, s. 14-20 Czas śladu nie zatrze, Amazonki frontowych dróg

Wanda Stańczakowa, Dramaty na Przyczółku, „Kurier Polski” nr 180, 16 IX 1981

16

(17)

17

(18)

18

(19)

19

(20)

a # -

**h ^ e ł p J i * > ~ e**

1 . R o d z a j o d z n a c z e n i a 2 . D a ta n a d a n ia 3 . Z a j a k ie z a s ł u g i

A _ / / i? ^ ^y~ ______________________

M . 6 ^ ^ / y u g ' w U / I 9 * -f sT / r —

l U e ^ o ^ V(Q ^ ę J l n t o i u _ ^ 9 ^ 6/»- ________________

P o s ia d a n e o d z n a c z e n ia w o js k o w e i cywilne:

<ir

^k^A sfU JL X Q ^ 5 k (jr

D o d a tk o w e d a n e o u d z i a le w w a lk a c h , p r a ę y s p o ł e c z n e j i in n e :

A d n o t a c j e Z a r z ą d u K o la :

D a ta w y p e ł n i e n ia k w e s t io n a r i u s z a : W a r s z a w a , d n ia J A ^ U S L ...

’

19jj' l a r r r o k u

Druk. WOlf Zaa. *55 17- 20. 05.72 r . 01-901

20

(21)

21

(22)

Brązowy medal za zasługi dla obr.kraju- 10.X.1973 srebrny- 1978 Medale pamiątkowe polskie i radzieckie: Za Warszawę,0drę Hysę i B;

iedal Za berlin,Medal Zwycięstwa i wolności - 1946

P o sia d a n e o d zn aczen ia wojskow e i cyw ilne:

1. Rodzaj odznaczenia 2. Data nadania 3. Za jakie zasługi

Krzyż f.alecznycłi - 20.1.1947

Krzyż Kawalerski Or.Odr.Polski- 14.09.1973 Brązowy Medal Zsł.na Polu chwały - 19.07*1945 Medal Za 'Warszawę -11.08.1948

Dodatkowe dane o udziale w walkach, pracy społecznej i inne:

.Eńa± Złota odznaka honorowa-" Za zasługi dla W-wy. 1.1978.

Por. rez. Paulina Matuszewska jest uczestniczką walk zbrojnych, z Niemieckim najeźdźcą. Do wojska wstąpiła w 1943 roku na terenie ZSRR- skierowana do szkoły oficerów piechoty w itiazaniu otrzymuje

topiel ppor i stanowisko d-cy plutonu moździerzy. Biorąc czynny udziai i v walkach o Przydzółek Czerniakowski zostaje ranna , następnie 'dostaje 3ię di niewoli do obozu w Stutthofie.Po wojnie nadal służy w wojsku Ń BGW.l i we Włochach koło W-wy pełni funkcję z-cy d-cy garnizonu

Adnotacje Zarządu Koła:

ł t y k

Data w y p e ł n i e n i a k w e s t i o n a r i u s z a : Wars zawa, dnia . . ^ t y . C Z e i

.L981

1 9 ...roku.

KI KKTR1M zbd). 21/79 n. 200 egz.

22

(23)

23

(24)

24

(25)

25

(26)

i T i l t y l u i c . ZSRRŚLWP

•ł MATUSZEWSKA P a u l i n a I z a b e l l a z d . P o d g ó r s k a

Ź r ó d ł a i n f o r m a c j i : R e l e c j a w ła s n a O d z n a c z e n ia

K w e s t i o n a r i u s z LK 2 e g z Z ło ż o n o :

A rchiw um P o m o r s k i AK

8 7 - 1 0 0 T o ru ń u l . W .G a rb a ry 2 I . K r ó l . / O O

26

(27)

7 "r

j

PODGÓRSKA - MATUSZEWSKA PAULINA

zob. Podgórska Paulina

LWP

Źródło: Wojtowicz K., Dziewczęta w rogatywkach, s. 131 K.Wojt., 2004 r.

27

(28)