4
Wiadomości pfccczjalne
L U B E L SK IE .
1919 rok .
E &3
L U B L I N .
Nakład Kurji Diecezjalnej,
Druk A. Rozdoby.
W f‘^2 (■» . L1 ■
I. Dokumenty Stolicy Apostolskiej.
O prekońizacji ks. Marjana Fulmana pa biskupa lubelskiego bulla 38 Do diecezjan lubelskich o prekońizacji ks. Marjana Fulmana. bulla . 39 Bulla zezwalająca na udzielenie poza Rzymem sakry biskupiej ks. Mar-
janowi Fulmano^Svi . ... . 40
Zawiadomienie Wizytatora Apost. Mosingnóre'a A. Ratti’ego o pozwo- . leniu na konsekrację ks. M. Fulmanowi pomimo nienadejścia b u l l i ... ...k . 41 Circa quasdam propositiones de scientia , animae Christi decretum S. Congr. S. Officii . . . . . . . " . 129 De clericis e militia redeuntibus decretum S. Congr. Consistorialis . 130 O prekońizacji ks. A. Jełowickiego na biskupa-Sufragana lubelskiego bulla ... 166
O nominacji ks. W . Koglarskiego na protonotarjusza apostolskiego b r e v e ... ... 167
nominacji ks. Z. Kwieka na protonotarjusza apostolskiego breve . 230 O katedrze chełmskiej od Nuncjusza Apost. w Warszawie . ; . 264 Nowe prefacje . . . . . . . . . '274
Z pow jdu otrzymania świętopietrza ...353
Dokument o konsekracji ks. M. Fulmana na biskupa lubelskiego przez J. E. ks. Arcyb. A. R a k o w s k ie g o ...43
II. Rozporządzenia i wskazówki pasterskie. Absolucja udzielana tercjarzom . . . . . . . . . 172
Absolutio ab haeresi ... 50
Aprobata do słuchania śpowiedzi . ... 323
Bielizna dla żołnierzy (zb ió rk a )... -i * 74 Binacja mszalna . . . . ‘ ...71
B re w ia rz . . . . ... ... 45
Cohabitatio cum m ulieribus...46
Czerwcowe nabożeństwo . . * . . . . . . . . 170
Dewdcja w p arafji... 29°
Dokumenty wymagane do ś l u b u ...20
Dziekani i . . . . . . . . . . . . 74
Dyspensowania władza . . . . . . 141
Dyspensy (podania o n i e ) ...j .. * . 48
Dzierżawa własności kościelnej ... . . . 67 '
Egzaminy księży . w ... . . / 258
Imperata oratio . . ... . . .48,260 Inwentarza kóścielnego księga ...■ . . 49
Inwentarza'spis . . ... . . . . 228
Kancelarja parafjalna , . . . . ... 67
Koloratka ... 225
Konferencja diecezjalna (termin) ... ... . 263
Kongregacja dekanalna . . . • / • • • • • v. 101 Kwestjonarjusz o stanie parafji ... .. . . 136
Majątki kościelne. . ... 109
, Majowe nabożeństwo . < ... . 1 0 0 ' Małżeństwa katolików zawarte wobec duchownych niekatolickich' . 138 Małżeństwa mieszane . . . . . . . . . . 140
Misje i rekolekcje w parafjach . . . . . . . . . 65
Msza św-, ranna z nauką w święta . ...99
Msza św. (zbieranie na nią ofiar po kościele) . . . . . . 100
Nauczanie katechizmu . 1. . . ; . . . . . . .169
(Nauczanie Ireligji w szkołach według prayra państwowego 97 (Obejmowanie w zarząd parafji . . . . ’ . . , 260
Odpust ża poddanie się woli Bożej w przyjęciu śmierci ■: . . 172
Ofiary obowiązkowe na seminarjum . ; . ... '70
Ofiar zbieranie po k o śc ie le ... . 68
Ofiar zbieranie na seminkrjum . . . v . . . . 71
Ofiary na głodnych w W ilnie ». . . . . . 174
Ołtarż; stały 1 przenośny . . ., . . . • ,* • ■ 135
Organizacje religijne (ich stworzenie) . • . . . . . . 104
Ostatnie olejem św. namaszczanie w nagłych wypadkach . . 172
; Panaiątkowe napisy w kościołach . .* . . . ‘ . 194
Październikowe nabożeństwo , . . • ... 227
Plany budowy i restauracji kościelnych . 1 . . . . 195
Pielgrzymki na Jasną Górę a tyfus . ' . . : . . . . ' . < 174 Podział diecezji na dekanaty . . . . . . . . . 72
Pomniki w kośęiołach . . . . . . . . . . 194
Posługi bezpłatne religijne . . ... ... 69 '
Posługi duchowne dla w o js k o w y c h ... 265
Pożyczka państwowa (jej poparcie) . . . . . . . ‘ . 75
, Przeprowadzka księży (jej t e r m i n ) ...324
„Przewodpik S p o ł e c z n y " ... . . . . 324
Rachunkowe księgi w parafji ' ... . 49
Słuchanie spowiedzi w konfesjonale . . . . . . 193
Stypendja mszalne ■... '. . .68,291 Święcenie potraw w W. Sobotę. ' ...66
Świętopietrze... 173
Szkody wojenne (ich rejestrowanie) . . . . . 109
Tacka i puszki w kościele (cel ofiar) . • . . . 100
Tonsura . . . . . . . . . . . . . . • 225
Uroczystość św. Józefa. . . ...65
Uroczystość św. Stanisława Kostki v... 262
Wezwanie do n ^ t i k i ... 292
>fWiadomości Diec. Lubelskie11 . . . . . . . . . 2 0
Wolnego stanu b a d a n i e ... 21 Wolnego stanu badanie w razie zaginięcia współmałżonka . . >. 24 Wstrzemięźliwość i p o s t ..., . . . 47
Wystawienie N. Sakramentu (sposób) . . . . . 225
Zakończenie roku sfórego i rozpoczęcie nowego .1 . . . 322 Zdawanie i obejmowanie probostwa wóbec dziekana . 48 Zmiana nazwy „konsystorz“ na „kurja“ . . . . . . . 48 Zmiana służby kościelnej przy zmianie proboszcza . . . . 98
• III. Listy pasterskie.
* T • • *
List pasterski J. E. Biskupa Lubelskiego przy obejmowaniu diecezji. 1 List pasterski J. E. Biskupa Lubelskiego z powodu krzywd socjalnych 33 Biskupi polscy do duchowieństwa i wiernych w grud. 1919, .po 96 Biskupi polscy do duchowieństwa w styczniu 1919 r. . 161 Biskupi polscy zebrani u grobu św. Wojciech# . .po 320
1 1
IV. Z Kurji Biskupiej.
t
i Term in przenoszenia się duchowieństwa z diecezji Lubelskiej do Po
dlaskiej i przeciwnie . ... : . . 26- Marszruta wizytacji wiosennej J.,E. Biskupa - Ordynarjusza w dek.:
Chełmskim, Hrubieszowskim, Tyszowfieckim... 142 Marszruta wizytacji wiosennej E. Biskupa-Sufragana w dek.: K ra
śnickim, Zaklikowskim, Janow skim ...1:43 Wznowienie odłożonej wizytacji JJ. EE. Biskupów . . , ’ . 191 Rozkład rekolekcji kapłańskich . . . . . . . j 204 'Marszruta wizytacji jesiennej J. E. Biskupa-Ordynarjusza w dek.: Kra
snostawskim, Zamojskim, Hrubieszowskim . . . 2 3 1 Kwestjonarjusze o stanie parafji. • . . . . . 275 Groby i cmentarze poległych ż o łn ie r z y ... 275 Ż poWodu pierwszej rocznicy konsekracji J. E. Arcypasterza . . 293
W sprawie budownictwa wiejskiego . . . . . . . 326
V. Przewodnik duszpasterza.
Duch i organizacja Apostolstwa modlitwy — Ks. E. Matzel. . 196 Zwierciadło duszy naszej — testament . . . V- . ■ . . . 293 Nasze ambony — ks. I. Cyraski . . . . . . . . 296, 329 Kaplice w parafji . ...3^7 Nabożeństwa i zebrania Apostolstwa modlitwy — ks. E. Matzel. 335
r
VI. Z życia stowarzyszeń.
Związek k s i ę ż y ... . . . . 114 Ustawa związku kapłańskiego „Unitas“ . • • • • 1J7 Koło księży prefektów diec. Lubelskiej. Statut koła . . . . 119 Odezwa organistów z 5 dekanatów diec. Lubelskiej . 128 Odezwa ks. Ż. Kwieka w sprawie zaprowadzenia Ąpqsfolstwa Mo
dlitwy . . . . . . . . . . . . . 202
Sprawozdanie z kursów sekretarzy jenerąlnych w Poznaniu .. . 224-
Informacja w sprawie zaprowadzenia Apostolstwa Modlitwy. . . 231
Poświęcenie rodzin Sercu Jezusowemu . . . . . 232
. Stowarzyszęnia polskich kobiet p r a c u ją c y c h ...241
Szkoła organistów w Przemyślu pod kierunkiem 0.0. Sależjąnów . 250 Głos. z prowincji' (O Żywym Różańcu) ' . . . . 252
Koło opieki religijnej nad żołnierzem i jego statut . . . 264
Cele Tow. św. Wincentego a Paulo . . . , . ; ; . 267
„Przewodnik Społeczny** . ...267
Organizowanie związku „Unitas" . . . . . . 333
Zjednoczenie robotnicze . . . . 333
Dom Ludowy w Lublinie . ...335
Pobyt referenta do spraw społecznych w Nabrożu, Hrubieszowie, Chełmie i Lubartowie . . . . , . . 347
pismo fachowe dla księży prefektów . . . . . . . 347
Odezwa prefektów warszawskich w sprawie szerzącego się zepsucia 348 VII. Artykuły. ’ Prawo kościelne o małżeństwie w nówym kodeksie — x. J. M. . 50
Cenzury i rezerwaty w nowym kodeksie . . . 75
Stare książki — ks. L. Zalewski . . . . . : 79
Do p.^acy! — ks. E. Fijołek . ■ i • • 110' Duchowieństwo poznańskie wobec ruchu społecznego — („Pracownik Polski*') . . . 121
Koeduka’cja — Biskup A. J. Nowowi ej ski . . . . . . 145
W sprawie szkół wyznaniowych w Polsce . .. . . . 150 ~
Własność prywatna — S ... . . .' 178
Z okazji artykułu „Do pracy** — ks. M. Dworzycki . . . ■ , • 209-
Organizujmy młodzież polską — ks. J. Matusz . . . . 276^303- Komisja organistowska — J. F rą c k ie w ic z... 2^p Wszechnica Lubelska — ks. W . Kneblewski . . . . 353
\ : VIII. Rozporządzenia prawno-państwowe. Uposażenie prefektów . . . . . . . . . . 123
Pogrzeby zmarłych na tyfus plamisty ; ... 144
Dekret o stow arzyszeniach...174
Przepisy wykonawcze do dekretu o stowarzyszeniach . . . . 175
Zniżka taryfy kolejowej dla pątników do Częstochowy . . - . 176
Wstrzymanie pielgrzymek z powodu epidemji . . . . 177
Urząd konserwator? na okręg l u b e l s k i ...215
Ułatwianie opracowania projektów normalnej sieci szkolnej . 234* Wydawanie wypisów a k t ó w ... . 235
Dzierżawcy majoratów a budownictwo parafjalne . . . . . 276
Małżeństwa osób w o js k o w y c h ... 277
Dyspensa od czasu w d o w ie g o ... . . . 278
Opłata stemplowa na wypisach metrycznych . . t . . . 278
Opodatkowanie księży ...319
Fundacje i zatwierdzanie darowizn i zapisów . . . . . 358
Podatki od duchowieństwa . . . . . . . v , 361
7 ■
Zarząd budynków i placów państwowych
Postępowanie karne w sprawach osób duchownych (, W ydział odbudowy kraju ...
Województwa a Kościół . . . . .
- IX. Korespondencje.
Konferencja dziekanów w d. r8 grudnia 1918 r. • . Apostolska-praca'Biskupa .Lubelskiego — ks.-1. Cyraski. . Konferenęja diecezjalrta w d. 29 kwietnia . . .
Wizytacja pasterska J. E. Biskupa Lubelskiego od 17 maja do 24 czerwca Wizytacja pasterska J. E. Biskupa-Sufragana w dek.: Kraśnickim, Za-
klikpwskim i Janowskim . . . i . .
Rekolekcje kapłańskie w lipcu i sierpniu . . .
Z życia zakonnego w Diecezji . .
Muzeum dękanalne w Szczebrzeszynie .
Konferencje dekanalne . .
Anarchja w Lubelszczyźnie. . . . ”
Wizytacja J. L. Biskupa w Kiełczewii ach ' .
Konsekracja J. E. ks. Achillesa R a tti^ g o ...
Wizyta kanoniczna J. E. Biskupa Lubelskiego od 6 do 22 września Uroczystość św. Stanisława Kostki . . . . . Kapituła Zamojska . ...
Wizytacja J. E. Bis upa-Sufragana od 20 września dó 4 października- Z Monastyrka. . . s . .
Z par. Szpikołosy . . .
, X. . Nowe książki.
Bujak Fr. O podziale ziemi
Kalendarz św. Piotra Klawera nA rok 1919 . .
Buzek dr. Projekt Konstytucji Państwa Polskiego i ordynacji wybor
czej sejmowej ■. / .
Ks. W ójcicki A. Sprawa szkoły katolickiej na zachodzie i u nas Ks. Szydelski. Religja a wychowanie i szkoła
$-ki A. Stanowisko religji w szkole . Niewiasta katolicka — czasopismo
Kobieta Polska — czasopismo . . . . .
Głos św. Franć. S e ra fic k ie g o c z a s o p is m o . . . . .
Nowa Jutrzenka — czasopismo . . . . . . .
Głos Eucharystyczny — czasopismo . ...
Ks. ks. jezuici. O wybprach . . . . . . . .
Robotnik Polski — czasopismo . 3 str. okł. Nr. 3
Robotnik — czasopismo . . . . • • 3 » )) » 3
Nasza Gazeta . 3 » » » 3
Głos Ludu w • 3 '> » ■a 3
Podręczniki db nauki religji 2 » * M » 10
Keller IV Baśń ostatnia . . .- .
Benson R. Pan świata . . .
Ks. Adamski W al. JĆwiczenia fizyczne w stowarzyszeniach młodzieży
363 363 144 347
88 211 217 236 268, 272 274 27.S 27'5 276 281 • 3°7 312 346
346
351
365
6r 61 62 62 62 62 62 63 63 63 63 63
344 344 345
XI. Dziennik czynności J. E. ks. Biskupa.
Strony: . . / . 32, 58, 86, 125, 155, 189, 286, 310, 349
XII. Dziennik kurji diecezjalnej.
Strony: . . 87, 126, 155, 190, 216, 255, 287, 311, 350
J XIII. Zmiany osobiste wśród duchowieństwa.
| Strony: . • . 32, 59, 95, 126; 156, .190, 216, 255, 287, 312, 3^0
XIV. Nekrologja.
1
Ks. Śliwiński Edward . . . . . . . . . 156
Ks. Czyżewski Feliks . . . . . . 157
Ks. Wąsowicz W ładysław Marjąn . . . . . , . . 158
Ks. Skrzetiiski Stefan Zenon ... . 15®
Ks. ^Viąskowski Wojciech ... 158
Ks. Chęciński. F r a n c i s z e k ... . . 191
Ks. Szyprowski Eugenjusz ... 192
l<s( Suski W iktor . ... 192
Ks. Dyka Franciszek . . . . . . . . . 223
Ks. Orłowski A l f r e d ...223
Ks. Komorowski Antoni . ... 2123
XV. Varia. Życiorys J. £. ks. Biskupa M. Fulmana 27 Otwarcie Uniwersytetu L u b e lsk ie g o ... 30
Odezwa Komitetu Kobiet Lubelskich dla Kresów . . . . . . 31
Bunt dzwonów . ' . . . . . 55
Zmiany w seminarjum . . . - . . . . ' . . , 58
O bieliznę i pościel dla ż o ł n i e r z y ...' 6®
Wymiana telegramów między J. E. Biskupem Lubelskim a p. Preze sem Ministrów . . ... ... . . . 96
Qddanie sreber kościelnych przez 0.0. Bernardynów w Lublinie na poparcie powstania w 1794 r, . , . . . 126
Zaproszenie do udziałów na kasę wydawnictw teologicznych . .. 159
Życiorys J. E. ks. Biskupa-Sufragana A. J; Jełowickiego . . 185
Wymiana telegramów między J- E. Biskupem , Lubelskin^ a Monsi- gnorem Ratti i Naczelnikiem Państwa Piłsudskinł . 215 Pamięci biskupa Jaczewskiego : . . . . . . . . 273
Nowy rok szkolny w Seminarjum Duchownem . . . . . 273
„Bratnia Pomoc“ alumnacka V • . ...276
W sprawie listu past. Biskupów polskich ; . . . .. . 308
Nowy rok akadetnicki na Uniwersytecie Lubelskim . . ; . ,308
Portret Ojca świętego dla J. E. Biskupa Lubelskiego .. . . .. 311
Doterja Dobroczynna . . . . . . . . . . . 347
Mpdlitwa szkolna . . . . . . . . 348
Co zaprenumerować na rok 1920 . . . . . . . . 367
Podajmy dłoń bratnią Galicji W schodniej...284
Życzenia duchowieństwa diec^ Lubelskiej dla j . E. Arcybiskupa r . Achillesa Ratti’ego w dniu Jego konsekracji...289
Wobec Groty Betleem skjej... 331
WIADOMOŚCI DIECEZJALNE
L U B E L S K I E .
ACTA SANCTAE SEDIS.
Suprema S. Congregatio S. O fficii.
Decretum circa quasdam propositiones de scientia animae Christi.
Feria IV , die j iunii 1918.
Propo sito a Sacra C o n g reg ati o n e d e Seminariis et d e S t u d iorum Universitatibus dubio: Citrum t u t o doceri possint s e q u e n te s propositiones:
I. Non co n s ta t fuisse in a n i m a Christi inter h o m i n e s d e gentis scientiam, q u a m h a b e n t beati se u c o m p r e h e n s o r e s .
I!. Nec certa dici p o t e s t se ntenti a, q u a e sta tuit a n i m a m Christi n hil ignoravisse, sed ab initio co gnovisse in Verbo omnia, praeterita, praesentia et futura, seu o m n ia q u a e Deus scit sci
entia visionis.
III. Placitum q u o r u m d a m recen tio ru m de scientia a n i m a e Christi limitata, non es t m i n u s recip ie n d u m in scholis catholicis, q u a m v e t e r u m s e n te n ti a d e scientia universali;
Emmi ac Rmi DD. Ca rdin ales in rebus fidei et m o r u m G e n erales Inquisitores, p raeh a b ito voto DD. C o n s u lto r u m , r e s p o n d e n d u m de cre verunt: Negative.
Inseque nti vero feria V e i u s d e m m e n s is et anni, in solita a u d i en ti a R. P. D. ftssessori S. O. impertita, facta de his S sm o D. N. B e n e d ic to P a p a e XV relatione, S anc titas Sua resolu tio nem E m o r u m PP. approbavit, confirmavit et publicari ma nda vit.
D a tu m Romae, ex a e d i b u s Sancti Officii, die 7 iunii 1918.
Aloisius Castellano, S. R. et U. I. Notarius,
Sarca Congregatio Consistorialis.
Decretum de clericis e militia redeuntibus.
R e d e u n ti b u s e militari servitio clericis, o p o r t e t ut Ordinarii o m n e s m a xim o c u m studi o n i ta n tu r e o s o m n e s a m u n d a n o pul
vere d eterg ere, q u o in ter a r m o r u m s tr epitu s et q u o tid ian a pe ri
cula p r o n u m est et ia m religiosa corda so rdesc ere, e o s q u e ab irregularitatibus et ab im p e d im e n tis, q u a e di m ica ndo contraxerint liberare. Hoc s a n e exigit ip so ru m clericorum b o n u m , fidelium a n i m a r u m salus et Ecclesiae utilitas.
Itaque Beatiss im us P a te r B e n ed ic tu s PP. XV, d u m cum Episcopis universis i m p e n s e dolet grave v uln us ecclesiasticae disciplinae illatum clericos a d i g e n d o ad militare s ti p e n d iu m f a c i e n d u m , quo d , p r a e t e r reliqua, to t par oe cias spiritualibus s u b sidiis et Sem in a ri a suis al u m n is m a g n o cum Christianae plebis d e t r i m e n t o privavit; in p rae s e n ti cu m pax diu d e s id e r a ta in eo iam sit, ut luc escere videatur, ad s a n c t u m finem a s s e q u e n d u m renovan di in s a c erd o tib u s a militia reversis ecclesiasticum spiri
t u m e t di luendi noxas, q u a s forte contraxerint, auditis h a u d p a u cis Archiepiscopis n a t io n u m o m n i u m , q u a e inter se praesenti bello dimicarunt, de co n s u lto peculiaris c o e tu s E m o ru m Card ina
lium, hae c q u a e s e q u u n t u r , sta tu it ac decrevit:
C a p u t I. De irregularitatibus.
1. O m n i b u s Ordinariis locorum et religiosorum facultas c o n c e d it u r d isp e n san d i ab irregularitate ex defecfu corporis cum suis l a c e r d o t i b u s e militari servitio rever te ntibus, qu o ti es ex t e s tim onio scriptb magistri c a e r e m o n i a r u m , qui s a c e r d o t e m exami
ni subiecerit, plane constiteri t ipse posse sine alieno auxilio s e r vare c u m d ec o re o m n e s ritus ne sess a ri os in Missae ce le bratio ne praescriptos; o n e r a t a s u p e r hoc ip so rum Ord inar io ru m conscientia.
In casibus vero gravioribus vel dubiis, et qu otie s a ga tu r d e non promotis ad s a c er d o tiu m , r e c u r r e n d u m erit ad S. Sedem .
2. Pariter o m n i b u s Ordinariis facultas conced it ur d i s p e n sandi, saltem ad c a u t e l a m , ex irregularitate, q u a e a canonistis olim d i c e b a t u r ex defectu lenitatis, quoties sa cerdotes, clerici et s e m in ario ru m se u religionum alum ni in e a m incurrerint non ex facto proprio, se d ex nec essitate, coacti n e m p e ad arm a capes- c e n d a e t m o r t e m vel muti latio nem forte in fer en da m. Q uotie s vero a g a t u r d e clericis in sacris, qui, non legum ne c ess itate coacti,
s p o n t e sua se o b t u l e r u n t ad arm a susc ipiend a, aut. e a s u s c e p e runt, pro d is p e n s a t io n e a d S. S e d e m erit re c u r r e n d u m , firmo t a m e n p raes crip to can. 188, n. 6.
Q u a p r o p t e r Ordinarii, praevio ex a m in e in singulis casibus, d e c e r n a n t c u m r e v e rte n tib u s e militia, q u o s ab irregularitate a b solvere possint, q u o s ad S. S e d e m rem it te re d e b e a n t.
Ipsi a u t e m s a ce rd o te s, qui e militia r e v e r t u n t u r et sciunt se irretitos e s s e irregularitate S. Sedi reservata, n e a u d e a n t sacris ministrare a n t e o b t e n t a m d is p e n s a t io n e m .
C a p u t II. De dandis et assumendis informationibus.
3. Singuli locoru m Ordinarii d e clericis e t S e m i n a r o r u m a l u m n is alterius iurisdictionis, qui in sua dioecesi militare servi
tium o b e u n t e s pet notabile t e m p u s co m m ora ti su nt, vel a d h u c c o m m o r e n t u r , notitias, q u a n t u m fieri p o te s t plen as, propriis illo r u m Ordinariis q u a m cito p r a e b e r e accuratis sime satagant: idque grav issim um co n s cie n ti ae officium esse r e p u te n t, qu o neglecto, h a u d m o d ic a Christianae rei oriri p o t e r u n t det rim en ta .
Notitias a u t e m , q u a s Ordinarii d e suis clericis et alumnis receperint, c om ple re s t u d e a n t per info rm ationes ab aliis fontibus ac perso nis , ad rem q u a m diligentissime as sum ptis , ac d e m u m per e x a m e n et ia m perso na le, de q u o infra.
C a p u t III. De sacerdotibus saecularibus et regularibus.
4. Sacerd otes, sive s a ec u l ar es sive religiosi, r e d e u n t e s e mi
litia, intra d e c e m dies a reditu t e n e n t u r se sistere coram Ordi
nario s u o e i q u e exhi bere litteras Ordinarii Castrensis vel saltem militaris capp ellani sui, al ia q u e d o c u m e n t a t e s t i m o n i u m r e d d a n t d e e o r u m vita et moribus; q u a e o m n ia proin de s e c u m afferre c u r a b u n t . O rdin ar io a u t e m e o s p e rcontanti de iis, q u a e p erti n e n t ad e x t e r n a m seu pub lic am vitae ra tio n e m , q u a m in militia d u x e runt, de o p e r ib u s ibi actis, d e locis, ubi c o m m o ra ti sint, r e s p o n d e r e ex conscientia s e c u n d u m v erit ate m iu bentur.
Qui intra t e m p u s s u p e riu s praefixum O rdi na rium s u u m no n a dibunt, s u s p e n s i m a n e n t ipso facto a divinis: a q u a c e nsura non r ele v a b u n tu r , nisi q u u m q u a e s u p r a m a n d a t a s u n t i m p l e verint.
5. O m n e s sa cerdote s, sive s a e c u l a r e s sive religiosi, intra t e m p u s ab O rdin ar io su o d e s i g n a n d u m (quo d sine iusta e t n e ce ssa ria c a u sa n im iu m p r o tra h e r e n o n licebit), s e c e d e r e d e b e b u n t in aliq uam p ia m d o m u m ab Ord inario d e s i g n a t a m ad sp i
ritualia exercitia p e r a g e n d a , iuxta ipsius Ordinarii pr aescriptione s.
f-‘ Qui huic p r a e c e p to no n satisfecerint, m a n e b u n t pariter ipso facto s u sp e n si a divinis, a qua c e n s u r a non liberabuntur, nisi q u u m exercitiorum d o m u m ingredientur.
6. Q u u m spiritualia exercitia, ut fru c tu ose fiant, peragi d e b e a n t in aliqua pia d o m o a m u n d a n i s ru m o ri b u s re m o ta , in silentio, su b d u ctu p ru d e n t i s ac pii directoris et c u m subsidio p r a e d i c a t o ru m et co nf es sariorum , qui cu m doctrina et p rudentia vitae s a n c t i t a t e m co n iu n g an t, n e c es s e est, ut Ordinarii mu lto cum studi o h a e c o m n ia c o m p are n t.
Sed q u a m vix possibile sit, ut s in g u l a e d io e c es e s et religi
o n u m provinciae d o m u m pro spririttialibus exercitiis p le n e in
s tru c t a m h a b e a n t; Episcopi c u r e n t c u m aliis ei u ś d e m provinciae a u t regionis Presulibus convenire ad coiinmunem al iq uam do m u m d e s i g n a n d a m et in s t r u e n d a m . Idem, ut Ordinarii religioso
rum perag an t, praecipitur.
7. Q u u m s a c e r d o t u m re v e rs o ru m a militia no n e a d e m sit conditio, n e q u e par nec ess it as a b l u e n d i conscientiam et r e n o vandi ecclesiastićum spiritum, O rd in a rio ru m p r u d e n t i a e relinqui
tur brev iorem vel lo ngiorem spiritualium exercitiorum cursu m pró singulis statuere; ita t a m e n ut n e m o m in u s q u a m octo integros dies spiritualis r e c e s s u s impleat. >
8. Ob e a m d e m c a u s a m in-singulis casibu s Ordinarii d e finient, u tru m , post spiritualia exercitia peracta, s a ce r d o te s ad pristina officia sive c urae a n i m a r u m , sive magisterii a u t re g im i
nis in Seminariis, s u t similia sint s ta tim re st itu endi, vel secus.
Ad h u n c fin e m tribuitur facultas Episcopis rem ovendi ad t e m p u s ab a n i m a r u m cura, ab officio confessarii., a r e g i m i n e - e t magisterio^ a l u m n o r u m in Seminario, qui d u r a n t e militia non b e ne se gesserint, sive iidem su sp e nsi fuerint >a divinis, sive non;
e o s q u e ad ig ere p o t e r u n t ad viv e ndum ad . t e m p u s vel in aliqua religiosa d o m o , vel sub d u c t u pii e t prudentis sa c erd o tis cum obl ig a tione pia aliqua exercitia ex praescripto faciendi.
Idem in par ib us casibus s t a t u a n t Ordinarii religio so rum pro suis subditis, q u o s etia m voce activa et passiva ad t e m p u s privare p o t e r u n t et a d viv endum in aliquo strictioris o b se rv a n tiae c o n v e n t u adstringere. Su p er io rib u s a u t e m g en e ra lib u s fac ul tas i n s u p e r tribuitur rem o v e n d i su p e rio r es provinciales et locales, q u o ties ex e o r u m a g e n d i ratione in militia id ne c e ss a riu m esse duca nt.
C a v ea n t t a m e n Ordinarii, q u a n t u m fieri potest^ n e s a c e r d o te s sive s a e c u l a r e s sive re g u la re s s e d e m figant in locis, ubi, mir litare servitium o b e u n t e s , diu co m m ora ti sint.
ln casibus v e r a dubiis vel gravioribis Ordinarii ad S y S e - d e m recurrant.
9. Deniq ue , attentis peculiaribus nostri te m p o ri s co nditio
nibus, conc edit ur Ordinariis dioece^sanis facultas ad q u i n q u e n n i u m valitura* q u a, exigente a n i m a r u m n ec ess itate, si desint s a c er d o tes un ic uiq ue p ar o ecia e proprii,: c o m m itt e r e poss in t uni eidem- q u e sacerdoti cu ram d u a r u m vel etiam trium p a ro ec ia ru m , et transf erre p a ro c h o s a paroecia su a ad aliam magis ce n tr ale m ex q u a facilius su c c u r re re poss in t fidelibus ip so rum c u r a e c o m missis.
C a p u t IV. De alumnis Seminariomm.
10. O m n e s S e m in a ri o ru m alumni, qui post militare servi
tiu m ad pium locum redire volent:
a) Ordinario s u o se sistent, e o d e m prorsus m o d o ac d e s a ce rd o tib u s s u p e riu s es t dictum.
b) O rd i n ariu s circa e x a m e n et notitias a s s u m e n d a s e a d e m ratione se g ere t ac c u m sacerdo tibus.
c) Si ex hoc e x a m in e aliisque a r g u m e n t is et d o c u m e n tis constiterit aliq uem h a u d b e n e se ges sis se in militia, Episcopus, habito cu m d e p u t a t i s s u p e r disciplina et cum rectore Seminarii consilio, e u m a reg r essu in S e m in a ri u m repellat.
d) Si aliter constiterit, Episcopus, habito cum iisdem d e p u tatis et rectore Seminarii consilio, petitio ne m admittat; se d sub
m o d o et conditionibus, q u a e in s e q u e n t i b u s indicantur.
e) In primis a l u m n u m iu b e a t spiritualia exercitia p e r a g e re et q u o a d locum, t e m p u s et m o d u m spiritualis rece ss us Episco
p u s s t a t u a t ac d ec ern at, qu o d ma gis in Dom in o expedire in sin
gulis casibus c e n s e a t, servatis, q u a n t u m fieri poterit, iisdem r e gulis ac cum sacerdotibus .
f) Post spiritualia exercitia, videat pariter, pro s u a p r u d e n tia et c u m consilio, ut su pra, u tru m exped iat a l u m n u m a militia r e v e r s u m c u m ceteris stati m ad m ittere, an per aliquod t e m p u s se orsim s u b speciali vigilantia e u m c u m aliis a militia reversis detinere.
11. Alumni in S e m i n a ri u m reversi studia p r o s e q u e n t u r i n d e a d a m u s s i m incipiendo, ubi ea a b r u p e r u n t, e t in te g ru m c u r s u m perficiant.
12. Q u o a d o rd in a ti o n e m , Episcopi, m e m o r e s plus q u a m alias apostolici illius praecepti (ad T b im , I, cap. V): „Manus cito nemini imposueris, n e q u e c o m m u n ic av er is peccatis alieni s” , c a v e a n t a p r o m o v e n d is suis alumnis, praes ertim ad m aio re s Ordi
nes, a n t e q u a m p e r aliquot m e n s e s eos rite com proba verint, o n e rata su p e r hoc gravissim e e o r u m conscientia.
Caput V. De novitiis ckricisque religiosis.
13. Q u o a d novitios e t clericos div ersaru m religionum, qui post militare servitium ad religionem s u a m re v ertu ntu r, e a e d e m c u m p ro p o rti o n e s e rv e n tu r regulae ac d e S e m in a ri o r u m alum nis p raescr ip tae sunt.
14. Transitus religiosorum, post militare servitium, ad cle
rum s a e c u l a r e m e o r u m q u e a dm is sio in S e m i n a ri u m prohibita m a n e n t iuxta c o m m u n i s iuris praescrip tu m .
C a p u t VI. De laicis aut conversis variarum religionum.
15. Qui fratres conversi vel laici in variis religionibus n u n c u p a n t u r et post militare servitium ad c o n v e n t u m re d e u n t , co n s u e to ut supra examini S u p erio re s subiiciant; et si b e n e in m i litia eos se gessisse constet, praeviis spiritualibus exercitiis, cum cautelis et regulis in s u p e riorib us articulis nuntiatis, eo s d e n u o in c o m m u n i t a t e m ad m itta nt.
Si vero c o n s t e t eo s se m a le gessisse et votis s o le m n ib u s ligati no n fuerint, dim i tta n t et hoc ipso a votis o m n ib u s , etiam castitatis p e r p e t u a e absoluti erunt.
Q u o d si votis s o l e m n i b u s obstricti fuerint, Seperlo res c a
s u m d e f e r a n t ad S. C o n g r e g a tio n e m d e Religiosis, et interim e o s i u b e a n t p e n e s c o n s a n g u i n e o s suos, vel in m o n a s ter io , sed seor- sim, vivere.
Caput VII. De clericis in sacris, saecularibus vel regularibus, qui in graviora crimina prolapsi fuerint.
16. Cum clericis in sacris, qui forte in aliquod ex m a i o r i bus delictis, d u r a n t e militari servitio, misere lapsi forent, q u u m r e d e u n t , Ordinarii p a t e r n e q u i d e m se geran t, s e d ad e o r u m e m e n d a t i o n e m et s a l u t e m et in pub lic um Ecclesiae b o n u m , no n o m i t t e n t in singulis ca si bus iuxta cr im inum n a t u r a m procedere, prout in lib. V Codicis praescribitur, praeser tim si in infamiam iuris vel facti incurrerint.
Cu m iis vero, qui per l u g e n d u m nefas a suis votis vel etiam a religione a p o s t a t a e ad sa e c u l a r e m s t a t u m transiverint, iidem Ordinarii boni pastoris officium, q u a n t u m in ipsis est, a g e re non om it ta nt, e r r a n te s oves o p p o r t u n e q u a e r e n d o . Curent in super pro viribus ut, sa ltem in aliorum fidelium s c a n d a l u m et p ern ic i-m , e o r u m prava exe m pla ne cedant.
M e m in erin t p r a e t e r e a officii sui esse in relatione de d i o e cesis vel religionis statu ap e rt e in nuere , an et q u o t a p o s t a t a e deplorari a p u d ipsos d e b u e ri n t.
* * *
H a e c o m n i a S a n c t ita s Sua districte ab o m n i b u s Ordinariis servari m a n d a t , nec pla ne dubitat, at te n ta singulari rei gravitate, q u o m i n u s o m n e s et singuli pec u lia ris sim u m im pe nsu ri sint stu diu m, ut q u a e p r a e s c r i b u n t u r plene et ad u n g u e m im pleantur.
D a t u m Rom ae, ex A ed ib u s S. Congregationis Consistorialis, die 25 Octobris 1918.
t C. Card. De Lai, Ep. Sabinen., Secretarius.
L. f S.
t V. Sardi, Archiep. Caesarien., Adsessor.
P R A W O D I E C E Z J A L N E .
* «T»==»
O łtarz sta ły i p rze n o śn y .
Ołtarz wed ług przepisów liturgicznych jest stały albo r u c h o my — altare fixum a u t portatile. Ołtarz r u ch o m y czyli portatyl stanowi płytą k a m i e n n ą , p o sia d a ją c ą w środku wykuty grobek z relikwjami m ę czennik ów , ściśle zamknięty. Portatyl te n k o n se k ru je b is k u p i może być p r ze n o s zo n y z miejsca na miejsce.
O s a d z a ć go wolno ta k na podstawie drewnianej, jak i m u r o w a nej z cegły lub kamienia. W razie n ar usz en ia grobka, portatyl nie może być używany. Wielkość portatyla m oż e mieć 12 lub 18 cali w kwadrat.
Ołtarz stały — altare fixum składa się z dwóch części: pły
ta g ó rn a k a m i e n n a je d n o li ta pokrywa ołtarz czyli stanowi m en sę;
d r u g a część stanowi p o d s ta w ę d o ln ą również k a m i e n n ą , do k t ó rej c e m e n t e m lub m a s ą spaja ją cą przytwierdza się m e n s ę . Dol
na część m o ż e być i z kilku k am ie n i lub stanowić cztery ka
m i e n n e filarki czyli k o lu m n y k a m i e n n e p o d p ie ra ją c e m e n s ę . Brak tych kam ieni w dolnej części czyni kó n se k ra c y ę takieg o ołtarza nieważną. Dla w ypełnienia miejsca między k o l u m n a m i wolno Używać cegły lub in n e g o materjału. Ołtarz stały, który ma płytę g ó r n ą k a m i e n n ą , lecz p o d s ta w ę posiada tylko z cegły, nie k a m i e n n ą , je st nieliturgiczny i powinien być zmieniony.
Grobek do relikwji w ołtarzu stałym robi się al bo w ś r o d ku płyty k a m ie n n e j, albo pod s p o d e m płyty, albo z bo ku pod
m e n s ą w pods tawie k am ie n n e j. Grobek musi być szczelnie z a m k n ię ty przez Biskupa.
Każdy kościół k o n se k ro w a n y musi mieć przynajmniej je den ołtarz stały, k a m ie n n y , — a l ta re fixum, inaczej k o n s e k ra cy a m u si być u zu p e łn io n ą przez konse kra cję ołtarza stałego. Bez o łta rza stałego niewolno kościoła ko nse kro w ać .
Kam ienny sp ó d ołtarza nie może być cegłą, o b m u r o w a n y , ani też nie może być obłożony stiukiem lub drzewem. Przy kon- sekracyi Biskup nam aszcza sp o je n ia gór nej części z doln ą, więc m usz ą o n e być d o s tę p n e.
Kamień ołtarzowy m o ż e być najrozmaitszy: m oże być i pia
skowiec, choć najładniejszy jest m a r m u r lub granit poloro- wany. Szerok ość m e n s y może wynosić 60 — 75 cm., długość półtrzecia m e tra lub najwyższej półczwarta metra , grubość zaś najmniej 12 cni. Głębokość grobka do relikwji wystarczy 7 cm.
W ysokość ołtarza zwykle bywa od 98 do 102 cm.
O b ru s zenie się m e nsy i odd zielenie od k a m i e n n e j p o d s t a wy czyni ołtarz nie na da jący się do użytku.
Celem uregulowa.nia tej sprawy w naszych kościołach p o lecam rządcom kościołów zb a d a ć wszystkie ołtarze stałe i prze
n o ś n e i p r z e k o n a ć się, czy od pow ia da ją powyższym przepisom kościelnym . W razie ujawnienia niedokładnośc i należy p o sta ra ć się w Kurji o nowe portatyle lub też ołtarze stałe przerobić i po sta rać się o konse kracyę. We wszelkich wątpliwościach tr ze ba za sięgnąć decyzyi ordynarja tu . Rewizja i sp ra w d ze n ie konstrukcyi i s ta n u ołtarzy należy do dziekana.
K w estjonarjusz o sta n ie parafii.
Według poniższego szeregu pytań zechcą wszyscy wielebni rządcy kościołów przedstawić do Kurji Biskupiej za po śr ed nic tw em księży dziekanów szczegółowe spraw ozda nie o swych kościołach i parafiach. Odpowiedzi należy daw ać nie ogólnikowe, lecz szcze
gółowe i od d ać przed d n ie m 1 lipca r. b.
W razie wizyty kanonicznej rządca kościoła obowiązany d o ręczyć Biskupowi opis świątyni według tegoż s a m e g o kwestjo- narjusza zaraz po przyjeżdzie. Pismp m a być czytelne, o d p o w ie dzi krótkie i treściwe.
Pytania są n a s t ę p u j ą c e ’
1. Krótki opis historyczny parafii i świątyni, jej stan ma- terjalny obecny i jej potrzeby.
2. Stan plebanii i b u d ynków kościelnych, ilość g runtu i ogrodu i jaki st a n obecny; czy go kto obcy nie posiada lub dzierżawi.
3. Ilość d u ch o w ie ń stw a. J a k ie są odpusty. Czy obcy księża niosą pom oc. Kiedy były misje o s ta tn ie lub rekolekcje.
4. J a k i e m a kwalifikacje organista, jak d aw no jest i na j a kich w aru n k ac h , czy prowadzi chór, ja k stoi śpiew liturgiczny i ludowy polski. Kontrakt ma być na piśmie.
5. Liczba katolików i inowierców w obręb ie parafii.
6. J a k i e wsie należą, jak każda odległa od kościoła. Czy są inne kościoły i kaplice i w jakim stanie. Czy nie jest konieczny podział parafii, przyłączenie lub odłączenie od parafii. W j a kim sta nie są drogi do kościoła wiodące.
7. Czy są unickie kościoły lub cerkwie prawosławne na placu unickim p o sta w io ne. Co się z nimi dzieje, Ile należy g r u n tu do nich i w czyim je s t ręku.
8. J a k i e kościelne g m a chy i grunty są do odeb ran ia.
9. Czy są świątynie inowiercze w ob ręb ie parafii i jaki jest s t o s u n e k w z a jem n y katolików z inowiercami.
10. J a k i e są stowarzyszenia religijne i bractwa, ile do nich o só b należy, czy m ają zarządy wybieralne, jakie posiadają f u n dusze, jak często mają wspólne n a b o ż e ń s t w a i zebrania człon
ków. Czy bractwa m a ją d o k u m e n t y o koniecznej erekcji.
11. Czy je st dozór kościelny, jak d a w n o wybrany, kto do niego należy i jaki je st faktyczny s t o s u n e k do proboszcza i k o ścioła.
12. Czy c m e n t a r z grzebalny wystarcza, czy w porządku i kto nim zarządza.
13. J a k i e w parafii istnieją stowarzyszenia i spółki e k o n o m iczne i kultural ne i jaki jest w nich udział księży.
14. Czy są w parafii ludowe partje polityczne i jaki ich s t o s u n e k faktyczny do kościoła i ducho wieństwa.
15. Ja k i jest sta n religijno-moralny ludu wiejskiego, m ie j
skiego i inteligencji. Ja k i jest s t o s u n e k faktyczny do kościoła, kleru i praktyk religijnych.
16. Ile o só b rocznie prz ystę puje do komunii św. Czy przed ś lu b e m lub w ciężkiej ch orobie odmówił kto przyjęcia s a k r a m e ntó w .
17. Jaki jest sta n e k o n o m ic z n y miejscowej ludności.
18. Ile jest szkół, jakiego ty pu, jacy nauczyciele pod wzglę d e m obowiązkowości i s t o s u n k u do kościoła. Czy szkoły są wy
znaniowe, czy m ie sz a n e albo k o e duka cyjn e . Czy dzieci szkolne
chodz ą raze m do kościoła i ile razy do roku od byw ają wspólną spowiedź. Czy na mszy śpiewają pieśni, kto uczy religii w szko łach.
19. Czy istnieją ochronki i przez kogo u tr zy m y w an e i jak prowadzo ne . Czy ksiądz je nawiedza.
20. J a k i e są instytucje d o b roczynne . Czy księża niemi rządzą.
21. Archiwum pa raf jalne w jakim stanie, czy sk a ta lo g o w a
ne. J a k i e są najstarsze d o k u m e n t y lub akty. Gdzie przechowuje się archiwum.
22. J a k i e są w kościele wybitniejsze pamiątki, obrazy i przedmioty artystyczne lub m u z ea l n e.
23. Czy jest księga inw entarza kościelnego, księga r a c h u n ków kościelnych, ra ch u n k ó w sty pend jaln ych i ak cydenso w a .
24. Czy istnieją jakie legaty.
25. Biblioteka parafjalna czy istnieje, ile m a książek, kto ją prowadzi i kto z niej korzysta. Czy przez proboszcza sprowadza lud jakie pisma. Czy przy kościele prowadzi się księgarnia r e ligijna.
26. Kto zarządza światłem kościelnem.
27. Czy rządca kościoła składa p a ra fia n o m sp raw ozd anie ra c h u n k o w e , lub czy je przedkład a dziekanowi do kontroli.
28. Gwagi dalsze, jeśli są, a nie były obję te tym kwestjo- nar ju sz em , g o d n e j e d n a k zan o to w a n ia należy też umieścić.
M ałżeństw a k ato lik ó w zaw arte w o b ec d u cho w n ych n iek ato lick ich .
J u ż d ek re t „Ne t e m e r e " z r. 1908 zapowiedział i p o s t a n o wił, iż wszystkie śluby ma łżeńsk ie zawierane od t e g o czasu przez katolików wobe c ministrów niekatolickich są nieważne. Nowy k o d e k s to s a m o prawo posiada. Te tylko m a łż e ń s tw a katolickie są ważne, które były zawarte wobec własneg o katolickiego p ro b o szcza i dwóch świadków. Kościół wprawdzie uzn aje małżeństwa niekatolików za w aż ne co do formy, choć były zawierane przed ich d u c h o w n y m , lecz o dm a w ia ważności ślubo m małżeńskim, jeśli katolik lub katoliczka ze s tro n ą niekatolicką bierze ślub u ministra niekatolickiego. Nawet inowierca, który przed tem był katolikiem, nieważn ie zawiera m a łż e ństw o wobe c duchownyc h niekatolickich, choć się żenił z niekatoliczką (can. 1099).
W o b e c te g o m a łż e ństw a tych marjawitów lub protestantów, co porzucili religię katolicką, jeśli były zawierane u ich ducho-
wnych są nieważne. Ślub takich m a łżonk ów m oż e tylko być waż
nym w kościele katolickim.
Surowe to prawo m a na celu niezawodn ie walkę z m a ł ż e ń stwami m ie szanem i i z o d s t ę p s t w e m od wiary, j e d n a k w p ro w a dza nieraz w ciężką sytuację.
Mając na uw adze ta kie sta no wisko Kościoła, trzeba zwrócić starania, aby z t e g o p o w odu małżeństwa nie ważn e d o p ro w a d z a ć do porządku. Wielu kotoliKów, tułając się na emigracji w Rosyi, wstąpiło w związki m a łż eńsk ie w cerkwiach prawosławnych. Trze
ba wobec takich st adeł małżeńskich zachować wielką roztropność i ła go dno ść , aby ich bez poważnych b ardzo powodów nie rozbi
jać, zwłaszcza jeśli są dzieci do wychowania. Przez wzgląd na dobro p o to m s tw a , jeśli ż a d n ą miarą nie dałoby się d a n e m a ł
żeństwo w obec prawa koś cielnego ratyfikować, to raczej lepiej zostawić je in b o n a fide, skoro o n a rzeczywiście istnieje.
N ormalnie k apłan ma obowiązek dążyć do u p r a w o m o c n i e nia n ie d o k ła d n e g o ślubu przez skłonienie m ałżon ków do ś l u b o wania według rytuału katolickiego. Uczynić to bez roz
głosu — bez zapowiedzi za upo w a ż n ien ie m O rdyn arjatu w p o szczególnym wypadku — akt ślubu musi być spisany no rm aln ie w księgach s ta n u cywilnego. Jeśli jest poto m stw o, to trzeba ko -, niecznie n a d m ie n i ć w ty m ż e akcie, iż w dniu takim był ślub z a
wierany wobec p r aw o sła w n e g o lub p r o te s t a n c k i e g o du c h o w n e g o , aby dziecio m za pew nić legitymację.
Gdy s tro n y w ta kim małżeństwie m u s z ą się rozejść, to m u si być u zys kany wyrok rozwodowy na dro d z e kościelno-sądowej Pro śb ę wnosi się do są du bisk upieg o z załączeniem kopii aktu ś l u b n e g o i metryki ur od zeni a oraz p o w o ła n iem się na świadków Nieważność musi być za dec ydow a na przez dwie instancje s ą d o we. Dla ubog ic h czyni się to in forma p a u p e r u m .
Kobieta rozwiedziona pozostaje przy nazwisku m n i e m a n e g o męża, nazwisko p a n i e ń s k ie m oże przywrócić sąd okręgowy p a ń stwowy.
Należy się postarać, aby przy d a w n y m akcie ślubu niewa
żn ego była zrobiona uw ag a na m a r g in e s ie o wyroku rozw odo
wym definitywnym . W akcie p o n o w n e g o ma łż e ńst w a strony roz wiedzionej również trzeba nadm ie nić, że rozwiązanie p o p r z e d n i e go m a łż e ń stw a nastąp iło na mocy wyroku kośc ielno-sądo we go pod d a t ą tą i tą w y danego.
Powyższe uwagi są w naszej diecezji bard zo ak t u a ln e , prze
to byłoby dob rze pomówić o tym przedmiocie na k o n feren cjach d e k a n a ln y c h .
