Opis i analiza wymagań z § 8 ust. 2 pkt. 1
Opis pozytywnych efektów wdrożenia programu nauczania matematyki zatytułowanego Poznaję i odkrywam siebie, który napisałam dla ucznia z deficytami rozwojowymi.
Program uzyskał pozytywną opinię nauczyciela matematyki. Został zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną Szkoły Podstawowej nr 2 w Świdwinie oraz wpisany do szkolnego zestawu programów pod numerem
SP/9A/M.1. Identyfikacja problemu
Uczennica ma na imię Dorota. Zostałam wychowawczynią dziecka w klasie piątej, po tym, jak pozostała w niej na drugi rok. Uczennica w klasie „0” była odroczona, powtarzała także klasę trzecią – była więc starsza od pozostałych dzieci o trzy lata.
Problem poddany opisowi i analizie dotyczy dużych trudności z przyswajaniem wiedzy, zwłaszcza z zakresu matematyki.
Dziewczynka wychowywała się w rodzinie pełnej, jako najmłodsze dziecko starszych już rodziców (siostry były już usamodzielnione).
Sytuacja materialna rodziny była dość trudna, gdyż renta chorobowa ojca musiała wystarczyć na utrzymanie i koszty leczenia schorowanej trójki
(matki, ojca i córki). Oboje rodzice utrzymywali regularny kontakt ze mną oraz pozostałymi nauczycielami.
2. Geneza i dynamika zjawiska
Źródłem informacji o istnieniu problemu Doroty z przyswajaniem wiedzy była analiza dokumentów szkolnych, arkusz ocen z lat ubiegłych, a także rozmowy z rodzicami, psychologiem Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, pedagogiem szkolnym oraz z pozostałymi nauczycielami.
Z analizy dokumentów wynikało, że trudności, jakie dziewczynka napotykała w szkole, były ściśle powiązane z jej stanem zdrowia, gdyż cierpiała na postępujący, obustronny niedosłuch. Ponadto, według opinii psychologiczno-pedagogicznej, ogólna sprawność umysłowa dziecka była niższa niż przeciętnie. Istniał bardzo nierównomierny rozwój funkcji umysłowych, z przewagą inteligencji praktycznej nad werbalną. Istotnie zaburzone było myślenie słowno-pojęciowe, a także zdolność definiowania słów. Dezorganizująco wpływały na uczennicę testy z ograniczeniem czasowym, a także testy z większych partii materiału. Była mało samodzielna, wymagała dodatkowych wskazówek oraz podpowiedzi, nie zawsze doprowadzała zadanie do końca.
Niepokojącym zjawiskiem była ponadto duża absencja Doroty oraz jej słaba identyfikacja ze społecznością klasową i szkolną.
3. Znaczenie problemu
Kierując się myślą Talesa z Miletu, że najtrudniej jest poznać samego siebie, postanowiłam stworzyć Dorotce warunki sprzyjające jej wszechstronnemu rozwojowi. Wykorzystałam matematykę do komunikowania się z dzieckiem i starałam się, by zdolności
matematyczne rozwinęły się u uczennicy w sposób spontaniczny.
Zależało mi bardzo, by uczennica poprawnie napisała zewnętrzny sprawdzian wiadomości i ukończyła szkołę podstawową bez dalszych opóźnień, a przede wszystkim – by mogła dostrzec możliwość zastosowania „szkolnej matematyki” w życiu codziennym. Niestety na pomoc rodziców dziecka w tym zakresie nie mogłam liczyć, ponieważ nie potrafili, a nawet nie bardzo chcieli, motywować swego dziecka do dalszej nauki. W rozmowie ze mną sugerowali, że chętnie posłaliby Dorotę do szkoły specjalnej, gdyż, jak się wyrazili, „po skończeniu tej szkoły miałaby rentę”.
4. Prognoza
W przypadku zaniechania oddziaływań pedagogicznych na uczennicę wystąpiłoby nasilenie trudności dydaktycznych i wychowawczych. Groziłyby jej oceny niedostateczne, być może popadnięcie w ostateczne zniechęcenie, a także brak kontaktów z rówieśnikami.
Z kolei podjęcie próby rozwiązania problemu spowodowałoby:
wyposażenie uczennicy w kluczowe umiejętności, takie, jak:
czytanie, pisanie, rozumowanie, korzystanie z informacji oraz wykorzystywanie wiedzy w praktyce;
rozwój umiejętności poszukiwania i korygowania błędów;
rozwój pamięci i wyobraźni;
rozwój umiejętności poprawnego formułowania myśli;
rozbudzenie wiary we własne siły;
poprawę stosunków dziewczynki z koleżankami i kolegami.
5. Propozycje rozwiązania
Uznałam, że muszę aktywizować uczennicę oraz umiejętnie motywować ją do zdobywania wiedzy oraz umiejętności. Powinnam także uważnie obserwować jej reakcje, zainteresowanie przedmiotem i stopień rozumienia poszczególnych zagadnień oraz dostosowywać sposób i tempo realizacji programu do możliwości uczennicy. Poznanie podstawowych pojęć matematycznych miało być efektem pracy w szkole, zadania domowe miały natomiast służyć utrwalaniu nabytej wiedzy.
6. Wdrażanie oddziaływań
Stosowałam różnorodne formy lekcji oraz zajęć indywidualnych, takich, jak na przykład pokaz, rozmowa, dyskusja, praca w grupie z przydziałem obowiązków, praca samodzielna. Uatrakcyjniałam zajęcia, wykorzystując różne środki dydaktyczne, w rodzaju krzyżówek matematycznych, przyrządów pomiarowych, plansz poglądowych, modeli brył, kalkulatora, komputera, gier dydaktycznych itp.
Podstawowe pojęcia matematyczne kształciłam przez rozwiązywanie odpowiednich zadań (łatwych i typowych), wykorzystując jak najpełniej metodę graficzną. Aby rozwinąć umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstów zawierających podstawowe pojęcia matematyczne, prosiłam uczennicę o głośne czytanie treści zadań, często wielokrotne.
Treść podaną przeze mnie Dorota próbowała wyjaśniać własnymi słowami.
Bardzo ważnym elementem kształcenia matematycznego w szkole podstawowej jest arytmetyka liczb naturalnych. Dlatego starałam się umożliwić uczennicy dobre opanowanie rachunków, zarówno poprzez przeznaczenie na nie dostatecznej ilości czasu, jak i poprzez dobór odpowiednich ćwiczeń o stopniu trudności dostosowanym do jej
możliwości. Założyłam sobie, że uczennica powinna umieć dokonywać prostszych obliczeń w pamięci, trudniejszych – sposobem pisemnym oraz na kalkulatorze, a także szacować wyniki.
Kształtowaniu pojęcia ułamka zwykłego i intuicji z tym związanych towarzyszyły zajęcia praktyczne, w rodzaju rozcinania, krojenia, sklejania itp. Przy wprowadzaniu liczb dziesiętnych, wykorzystywałam nieformalną wiedzę uczennicy na ten temat.
Opakowania większości artykułów spożywczych, z którymi spotykała się przecież na co dzień, zawierają napisy dotyczące ich wagi, pojemności i ceny. Wystarczyło te informacje odpowiednio wykorzystać i uporządkować.
Poprzez nauczanie geometrii oraz związane z nim czynności (takie, jak: oglądanie rysunków figur na płaszczyźnie oraz modeli brył przestrzennych, wykonywanie siatek i modeli wielościanów, używanie rysunku pomocniczego jako sposobu zaprezentowania danych w zadaniu, rysowanie oraz konstrukcja figur), stymulowałam abstrakcyjne myślenie i logiczne rozumowanie dziecka.
Sprawne posługiwanie się podstawowymi jednostkami długości, wagi i objętości kształciłam podczas wykonywania czynności mierzenia, ważenia, przelewania itp.
Umiejętność odczytywania informacji z diagramów rozwijałam poprzez oglądanie i analizowanie licznych diagramów, także drukowanych w prasie codziennej.
7. Efekty oddziaływań
Podjęte przeze mnie działania odniosły skutek i mogę powiedzieć, że udało mi się osiągnąć sukces dydaktyczny oraz wychowawczy.
Dorotka przystąpiła do zewnętrznego sprawdzianu wiadomości, z którego
uzyskała 16 pkt., co przy jej dysfunkcjach rozwojowych było niemałym osiągnięciem (nie był to najsłabszy wynik w szkole), i już w terminie ukończyła szkołę podstawową. Z uwagi na to, że miała ukończone 16 lat, podjęła dalszą naukę w OHP w zawodzie kucharki. Często przysyła mi sympatyczne kartki okolicznościowe, z których wynika, że jest zadowolona ze swojego wyboru. Z rozmowy z matką wiem, że córka uzyskuje dobre i bardzo dobre stopnie, a nawet planuje podjęcie dalszej nauki w technikum. Ma dobre kontakty z rówieśnikami i nowymi wychowawcami, a w nagrodę za swoją postawę została w ramach wyróżnienia wydelegowana na wycieczkę do Niemiec.
Cieszę się, że podjęty przeze mnie trud dotarcia do tego zniechęconego swoimi niepowodzeniami dziecka zaowocował zdobyciem podstawowych wiadomości i wyzwolił w nim poczucie własnej wartości.
Literatura:
Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Warszawa 1997.
Lewicka H., Kłopoty w uczeniu się matematyki, „Matematyka” nr 1/2004.
Wencel G., Praca z uczniem mało zdolnym, „Matematyka” nr 3/2003.
