1. Władza sądownicza w Polsce
1. 1. Cele lekcji
1. a) Wiadomości Uczeń powinien:
• wyjaśnić pojęcia: wymiar sprawiedliwości, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Krajowa Rada Sądownicza, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, sąd powszechny, sąd wojskowy, sąd apelacyjny,
• znać procedurę powoływania i odwoływania sędziów,
• przedstawić zasadnicze kompetencje władzy sądowniczej,
• wymieniać działania sądów zmierzające do rozwiązania różnych problemów,
• omówić uprawnienia poszczególnych instytucji sądowniczych o charakterze specjalnym.
2. b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• gromadzić informacje według określonego kryterium,
• korzystać z aktów prawnych, tekstów popularnonaukowych, informacji podawanych przez media w celu opisu zjawisk związanych z funkcjonowaniem wymiaru
sprawiedliwości w naszym kraju,
• wartościować podejmowane przez sądy działania i dostrzegać ich skutki.
2. 2. Metoda i forma pracy
Poster tematyczny, pogadanka, praca w grupach.
3. 3. Środki dydaktyczne
Poster tematyczny, podręcznik, ksero aktów prawnych, tekstów popularnonaukowych, tabel specjalistycznych i innych informacji związanych z tematem lekcji.
4. 4. Przebieg lekcji
1. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel z uczniami powtarzają podstawowe wiadomości na temat zasad ustrojowych zapisanych w Konstytucji RP. Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów na temat
organizacji i zasad funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w naszym kraju oraz wyjaśnia pojęcia: wymiar sprawiedliwości, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Krajowa Rada Sądownicza, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, sąd powszechny, sąd wojskowy, sąd apelacyjny.
2. b) Faza realizacyjna
Uczniowie uczestniczą w prezentacji posterów tematycznych przygotowanych przez zespoły uczniowskie, które w oparciu o zgromadzone materiały referują szczegółowe zagadnienia, wykonują notatki. Grupy otrzymują materiały ćwiczeniowe, wyszukują zagadnienia szczegółowe, grupują je zgodnie z przyjętymi kryteriami, np. powoływanie i odwoływanie sędziów, struktura sądów, funkcjonowanie Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego, itp.
Ustalają sposoby rozwiązania konkretnych problemów prawnych. Odwołując się do wiedzy uzyskanej z posterów tematycznych oraz z analizowanych aktów prawnych, określają, jakie instancje sądowe rozwiązują konkretne problemy prawne (spory kompetencyjne między organami władzy, niezgodność zapisu ustawy z konstytucją, rozwiązanie małżeństwa, zabór mienia itp.).
3. c) Faza podsumowująca
Poszczególne grupy uczniów prezentują wyniki swoich prac i robią notatki. Uczniowie
ustalają, jak wygląda struktura sądów w naszym kraju. Określają, jakie zadania wykonują sądy specjalne. Na koniec zajęć uczniowie otrzymują test sprawdzający celem wypełnienia go jako pracy domowej (załącznik 1).
5. 5. Bibliografia
1. Piasecki K., Organizacja wymiaru sprawiedliwości w Polsce, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2005.
2. Sagan S., Prawo konstytucyjne Rzeczpospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003.
3. Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski, J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.
6. 6. Załączniki
1. a) Karta pracy ucznia załącznik 1.
Uzupełnij zdania. Wskaż prawidłowe odpowiedzi:
1. Na konstytucyjny system wymiaru sprawiedliwości składają się
zasady: ..., ..., ...
..., ... i ...
2. Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu ...
3. Wymiar sprawiedliwości w Polsce to:
a) sądy powszechne b) sądy wojskowe
c) sądy doraźne
d) sądy administracyjne e) sądy szczególne
4. Na czas wojny ustanawia się... lub ...
5. Sędzia:
a) może należeć do partii politycznej
b) jest niezawisły i podlega tylko Konstytucji i ustawom c) jest powoływany na czas oznaczony
d) jest usuwalny
e) nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności
6. Nadzór judykacyjny Sądu Najwyższego oznacza:
a) nadzór nad władzą ustawodawczą w sprawie uchwalania ustaw zgodnych z wolą sędziów SN
b) nadzór nad zgodnością ustaw z Konstytucją
c) nadzór w zakresie orzecznictwa sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych
7. Sąd Najwyższy składa się z 5
izb: ..., ..., ..., ...
... i ...
8. Stanowiska sędziego Sądu Najwyższego nie może pełnić:
a) obywatel polski korzystający z pełni praw publicznych b) magister prawa
c) stażysta w prokuraturze
d) adwokat z 10- letnią praktyką w zawodzie e) sędzia z 2-letnim doświadczeniem zawodowym
9. Krajowa Rada Sądownicza składa się z:
a) Prezesa Sądu Najwyższego b) Ministra Sprawiedliwości c) Prezydenta RP
d) 5 sędziów Sądu Najwyższego
e) 4 posłów oraz 2 senatorów
10. Uzupełnij:
Sędziów SN powołuje... na wniosek...
I Prezesa SN powołuje na ... Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez ..., a
odwołuje ... na wniosek ...
Krajowa Rada Sądownicza wybiera spośród swoich
członków ... i ...
Kadencja wybranych członków KRS trwa ...
Kontrolę działalności administracji publicznej sprawuje ...
11. Wykładni obowiązującego prawa dokonuje:
a) Sąd Najwyższy
b) Rzecznik Praw Obywatelskich c) Trybunał Konstytucyjny
12. TK nie orzeka w sprawach:
a) zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją
b) zgodności z Konstytucją celów działalności partii politycznych c) naruszenia wolności obywatelskich
d) sporów kompetencyjnych pomiędzy organami centralnymi a samorządem terytorialnym
13. Prawo postawienia wniosku do TK mają:
a) weterynarz b) Marszałek Sejmu c) 50 posłów
d) 25 senatorów e) prezes NSA
f) Prokurator Generalny
g) Rzecznik Praw Obywatelskich h) prezes NIK
i) proboszcz parafii w Kobielanach Wielkich
j) przewodniczący związku zawodowego metalowców w Rudzie Śląskiej
14. TK tworzy ...sędziów wybieranych przez ... na ...
kadencję.
15. Sędziowie TK mogą/ nie mogą być posłami lub senatorami.
16. Trybunał Stanu może orzekać kary:
a) aresztu domowego
b) utratę biernego i czynnego prawa wyborczego c) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk d) utratę Orderu Orła Białego
e) grzywny
17. Ściganie przez TS jest dopuszczalne przez ...lat od dnia popełnienia czynu, a w przypadku przestępstwa- w okresie przewidzianym
przez ...
18. W skład TS wchodzą:..., ...
i ...
19. Przewodniczącym TS jest:
a) Minister Sprawiedliwości b) Prezes NSA
c) I Prezes SN
d) Prokurator Generalny
20. Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą:
a) Prezes NBP b) Prezes NIK
c) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych d) Posłowie
e) Wojewoda
f) Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy
2. b) Notatki dla nauczyciela Karta odpowiedzi
1. Na konstytucyjny system wymiaru sprawiedliwości składają się zasady:
niezależności sądownictwa, niezawisłości sędziów, instancyjności, jawności i udziału obywateli (tzw. czynnika społecznego) w sprawowaniu sądów
2. Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej.
3. Wymiar sprawiedliwości w Polsce to:
a) sądy powszechne b) sądy wojskowe c) sądy doraźne
d) sądy administracyjne e) sądy szczególne
4. Na czas wojny ustanawia się sąd wyjątkowy lub tryb doraźny.
5. Sędzia:
a) może należeć do partii politycznej
b) jest niezawisły i podlega tylko Konstytucji i ustawom c) jest powoływany na czas oznaczony
d) jest usuwalny
e) nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności
6. Nadzór judykacyjny Sądu Najwyższego oznacza:
a) nadzór nad władzą ustawodawczą w sprawie uchwalania ustaw zgodnych z wolą sędziów SN
b) nadzór nad zgodnością ustaw z Konstytucją
c) nadzór w zakresie orzecznictwa sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych
7. Sąd Najwyższy składa się z 5 izb: Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Cywilnej, Karnej i Wojskowej.
8. Stanowiska sędziego Sądu Najwyższego nie może pełnić:
a) obywatel polski korzystający z pełni praw publicznych b) magister prawa
c) stażysta w prokuraturze
d) adwokat z 10- letnią praktyką w zawodzie
e) sędzia z 2-letnim doświadczeniem zawodowym 9. Krajowa Rada Sądownicza składa się z:
a) I Prezesa Sądu Najwyższego
b) Ministra Sprawiedliwości c) Prezydenta RP
d) 5 sędziów Sądu Najwyższego e) 4 posłów oraz 2 senatorów 10. Uzupełnij:
Sędziów SN powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
I Prezesa SN powołuje na 6 lat Prezydent spośród kandydatów
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, a odwołuje Sejm na wniosek Prezydenta.
Krajowa Rada Sądownicza wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch viceprzewodniczących.
Kadencja wybranych członków KRS trwa 4 lata.
Kontrolę działalności administracji publicznej sprawuje Naczelny Sąd Administracyjny.
11. Wykładni obowiązującego prawa dokonuje:
a) Sąd Najwyższy
b) Rzecznik Praw Obywatelskich c) Trybunał Konstytucyjny 12. TK nie orzeka w sprawach:
a) zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją
b) zgodności z Konstytucją celów działalności partii politycznych c) naruszenia wolności obywatelskich
d) sporów kompetencyjnych pomiędzy organami centralnymi a samorządem terytorialnym
13. Prawo postawienia wniosku do TK mają:
a) weterynarz
b) Marszałek Sejmu c) 50 posłów
d) 25 senatorów e) prezes NSA
f) Prokurator Generalny
g) Rzecznik Praw Obywatelskich h) prezes NIK
i) proboszcz parafii w Kobielanach Wielkich
j) przewodniczący związku zawodowego metalowców w Rudzie Śląskiej 14. TK tworzy 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 – letnią kadencję.
15. Sędziowie TK mogą/ nie mogą być posłami lub senatorami.
16. Trybunał Stanu może orzekać kary:
a) aresztu domowego
b) utratę biernego i czynnego prawa wyborczego
c) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk d) utratę Orderu Orła Białego
e) grzywny
17. Ściganie przez TS jest dopuszczalne przez 10 lat od dnia popełnienia czynu, a w przypadku przestępstwa- w okresie przewidzianym przez ustawę.
18. W skład TS wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców i 16 członków.
19. Przewodniczącym TS jest:
a) Minister Sprawiedliwości b) Prezes NSA
c) I Prezes SN
d) Prokurator Generalny
20. Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS ponoszą:
a) Prezes NBP b) Prezes NIK
c) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych d) Posłowie
e) Wojewoda
f) Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy
7. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
ewentualnie 2 x 45 minut
8. 8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz może być realizowany podczas zajęć fakultatywnych dla grupy uczniów przygotowujących się do egzaminu maturalnego.
