Pewniki polityki polskiej : z krótką wiadomością o autorze i wskazówkami dla pragnacych służyć sprawie / Wincenty Lutosławski.

(1)

W I N C E N T Y L U T O S Ł A W S K I

PEWNIKI POLITYKI POLSKIEJ

Z A R Y S D O G M A T Y K I N A R O D O W E J

^ f -f

kM .

N A K Ł A D E M WYDAWNICTWA „ H A L S Z K A 44

KSIĘGARNIA M I K O Ł A J A S K I B Y W SZAMOTUŁACH 1926

(2)

lioteka Uniwersytecka KUL

* 1 0 0 0 6 7 8 7 9 8 *

11 ■ 11 ■ ■ I I I ■ ■iii ■ ■ u■ mu !■■■! i■111 l i l i i I■ I■ I Illi 11^II

(3)

W I N C E N T Y L U T O S Ł A W S K I

FEWNIKI POLITYKI POLSKIEJ

Z KRÓTKĄ W IA D O M O Ś C IĄ O AUTORZE I Z WSKA

ZÓW KA M I DLA PRAG N Ą CYCH S Ł U Ż Y Ć SPRAWIE.

N A K Ł A D E M WYDAWNICTWA „ H A L S Z K A "

KSIĘGARNIA M I K O Ł A J A S K I B Y W SZAM OTUŁACH 1926

(4)

m

■ B H P 7 'W n u *& P ł *

' V ; . -■- : ' - • . ■ •

agBEf .■ m^triitn rirrH■ ;: ■■.--.>*•/■ ■■ • -• •

v » f n k Ti*'*lal-Sf..»Kw -^W vIM iS

' -: Jm Ł

- . : • • ! ? ! . ’ ; * • • . . ■. >■:* v - ,* i . « T W J W i a r

P i S w ®

.•:^:t:.;< ^-'.. \. ; ..:• . - . , .: ?•. -vWKf'1*_{T\ \}

dknSSSi*

k%¥ % t l j j ( I L ^ j K •« Wz % \ \ # T ^ “ ‘ » . ^ ł /

ww- ,f svjV?v*tS?2' ^">

■/ *r * rł'.. A \Mltj r»■< • / »vr-v^ •*•••'

ł^fjr *';}>'» - .; -• *■, >»•w * ->• * .* ^{k i}

3Kp-awMPBW^y^ł.^- MSRZra SIHfrracv■«

M i A i ł -

:;>Y

(5)

P R Z E D M O W A

D O D R U G I E G O W Y D A N I A

Trzy lata temu wyszły te „Pewniki_V _{4 /} _v polityki polskiej" jako N 4 wydawnic

twa komitetu imienia braci Józefa iMar- jana Lutosławskich. Nakład został zu

pełnie wyczerpanym, i tekst Pewników miał stanowić dodatek do książki: Ta-

j e m n i c a p o w s z e c h n e g o d o b r o b y t u , z a r y s p o l s k i e j t e o r j i go

s p o d a r s t w a n a r o d o w e g o . Lecz nie chcąc znacznej już ceny tej książki

zdecydowałem się wydać ponownie P e w n i k i osobno, dodając do nich krótką wiadomość o autorze i wskazówki dla pragnących służyć

sprawie. W ten sposób czytelnicy in

(6)

4 iR Ż E D M Ó W A DO DRUGI EOO W YDANIA

nych pism moich znajdą w tej małej książeczce ich uzupełnienie i zarazem streszczenie tych myśli, które stano-_%/

wią program oczekiwanej Wielkiej Przemiany, mającej nasze życie pu

bliczne oczyścić od mętów i skierować naród n a drogę wielkich jego przezna

czeń. Kto właściwy użytek uczyni z tych tez narodowego życia, ten zasta

nawiając się nad ich rozmaitem wyra

żeniem, sam zrobi wysiłek, aby to, co

/ V / I /

w nich jest istotne i ważne, jeszcze le

piej i jaśniej wyrazie. Potrzebujemy wielce takiego niezachwianego dekalo

gu życia narodowego, któryby mógł być powszechnie przez cały naród przyję

tym, a miało kto zadaje sobie trud: by takie zestawienie prawd i przykazań najważniejszych przeprowadzić. J ak widać z tej broszurki autor od 1916 r.

do 1923 r. w ciągu siedmiu lat kilka razy próbował wyrazić w szeregu tez

(7)

PRZEDM O W A DO DRUGI EOO WYDANIA 5

prawdy żywotne narodu. Porównanie tych prób powinno każdego czytelni

ka zachęcić do nowej próby, a autor byłby bardzo wdzięczny, gdyby mu te

próby nadsyłano. Wybrałby wtedy najudatniejsze dla publikacji w przysz-

łem wvdaniu tych P e w n i k ó w czyli_K/ _%/

dogmatyki narodowej. W ten sposób otwiera się konkurs dla wszystkich moich czytelników, a nagrodą w tym konkursie będzie .powszechne uznanie w całym narodzie najlepiej wyrażonych przykazań narodowych. Nieudaną pró

bą dokonania takiego wyrażenia przy

kazań aasadniczych jest tak zwane pra

wo skautowe, oparte na wzorze angiel

skim. Polacy nie mogą spełnić swego narodowego powołania, oglądając się na obce wzory. Trzeba wykrzesać z_%/ _*/

własnego sumienia narodowego światło, któreby nas oświeciło, i pozwoliło nam być wzorem i przykładem dla innych

(8)

6 PRZEDM OW A DO D R U G IE G O WYDANIA

narodów. Szukajmy w dzidach wie

szczów naszych i proroków natchnie

nia do tego wielkiego czynu, jakim bę

dzie uświadomienie powszechne przy

kazań narodowych obowiązujących ca

ły naród, _i/

Wilno, ul. Jagiellońska 7 m. 2.

4. Kwietnia 1926 r.

W. Lutosławski

(9)

I

Prawdy żywotne polskich żołnierzy.

(1916).

1. Jest Bóg, który stworzył świat_O? _%J _%/

i nim rządzi, a prowadzi wierne swe sługi do przenikliwej mądrości, cudo

wnej mocy i szczęśliwości wiekuistej.

2. Na tej drodze najpoważniejszą przeszkodą bywa wszelkie wyuzdanie, czyli podporządkowanie celów ducha pożądaniom rozkoszy cielesnych; nic

tak nie zaślepia i nie utrudnia odnale

zienia właściwego kierunku.

3. Istnieją Boże prawa powszech

nie znane, których uszanowanie jest koniecznym warunkiem powodzenia trwałego w życiu jednostek i narodów.

Kto je lamie, ulega wpływom ducha złego i traci jasność myśli, siłę woli, zdrowie i radość.

(10)

8 I. PRAW DY ŻYW OTN E POLSKICH ŻOŁNIERZY

4. Zło wynika z winy ludzkiej i z wpływu duchów przeciwnych woli Bo

że). Ogrom nędzy i cierpienia na zie

mi jest skutkiem grzechu czyli łama

nia praw Bożych, a każdy człowiek pokutuje nietylko za własne grzechy,

ale za grzechy swych przodków, swego narodu i całej ludzkości.

5. Kto chce ofiarować swe życie zwalczaniu zła, niech ustawicznie prosi Boga o światło, siły i radość, a otrzy

ma potrzebne mu natchnienia i zwy

cięży zło naprzód w sobie samym, a następnie w innych.

6. Naród polski goręcej pragnął do

bra, niż jego sąsiedzi na wschodzie i zachodzie. Padł ofiarą niesłychanej krzywdy, wyrządzonej mu przez des

potyczne niemieckie rządy Prus, Mo

skwy i Austrji. Nie potrzebujemy szu

kać innych przyczyn rozbiorów Polski, jak nikczemność i przewrotność ościen

nych władców. .

7. Upadek Polski został przygoto

wany głównie przez pierwszego Niem

ca, co sobie bezprawnie tron polski

(11)

I. PRA W D Y ŻYW O T N E POLSKICH ŻOŁNIERZY 9

przywłaszczył po śmierci Sobieskiego, a czteroletnia walka z nim stronników Leszczyńskiego była pierwszą wielką walką o wyzwolenie narodu.

8. Odbudowanie Polski wymaga przedewszystkiem zupełnego zwrolu te

go, co nam obca chciwość i przewrot

ność zabrały w 1772-m r., z dodatkiem_{V %} _/ niektórych dawniej utraconych ziem,_%J _t! _V _• _J jak Śląska, Łużyc i Prus Wschodnich.

9. Wewnątrz odbudowanej Polski skojarzone z nią od pięćciuset lat ludy, jak Litwini, Łotysze, Rusini, będą mia

ły zupełną swobodę swego własnego rozwoju.

10. Utrzymanie Unji, zawartej w 1386-m r., potwierdzonej w 1413-m, 1501-m i 1569-m r., jest niezbędne za

równo dla Polski jak i dla Rusi i Lit

wy. Żaden z tych krajów nie zazna prawdziwej wolności, jeśli wszystkie

nie pozostaną w najściślejszym poli

tycznym związku między sobą.

11. Czechy, Rumunja, Finlandja, Serbja. jeśli pragną prawdziwej niepod

ległości, mogą ją sobie zabezpieczyć je

(12)

10 II. PROGRAM POLITYKI N ARODOW EJ

dynie przez przystąpienie do unji z Polską, Litwą i Rusią,

12. Wolność polityczna dla ludów sąsiadujących z Niemcami jest możli

wa tylko przez ich zespolenie na wzór Stanów Zjednoczonych Ameryki, a Pol-_O _%/

ska dała pierwszy przykład takiego ze

spolenia w swej Unji z Rusią i Litwą.

Upadła po czteroletniej walce konfede

ratów Rarskich dlatego, że trzy auto

kratyczne państwa były silniejsze, niż trzy wolne ludy. Im więcej ludów się zjednoczy dla obrony swej wolności

przeciw gwałtom niemieckim, tem pe

wniej zabezpieczą swą wolność.

I I .

Program polityki narodowej.

(1919).

1. Polityka narodowa ma na celu_I/

dobro całego narodu, a nie żadnej klasy lub partji w narodzie.

2. Dobro narodu polega na tem, by naród Polski wśród innych naro-_V dów mógł zająć poważne stanowisko polityczne, ekonomiczne i duchowe.

(13)

II. PROGRAM POLITYKI N ARODOW EJ 11

któreby go zabezpieczało na przyszłość przed gwałtami sąsiadów i zapewniało mu byt prawdziwie niepodległy, oraz

twórczość życia narodowego.

3. Twórczość życia narodowego wy- raża się nie tylko w sztuce i literaturze narodowej, ale także we wszystkich urządzeniach społecznych, które po

winny zapewnić każdemu obywatelowi możność duchowego i umysłowego Roz

woju, najwyższą swobodę wszelkiej inicjatywy, najlepsze wychowanie dzie

ci, bezpieczeństwo mienia, łatwość ko

munikacji z całym światem, i wzma-_{t f} _{i /} _/ gającą się wytwórczość na wszelkich polach pracy narodowej, w przemyśle, nauce i sztuce narodowej. Wspólność ideałów i dążeń społecznych stanowi najściślejszy łącznik między obywatela

mi jednego narodu.

4. Ideał polskiego życia różni się od tej rzeczywistości społecznej, którą wi

dzimy na zachodzie, zarówno j.ak i od despotyzmu wschodniego. Hasło walki klas jest obce duchowi polskiemu, któ

ry łaknie harm onji i współdziałania

(14)

12 II. PROGRAM POLITYKI N A RO D O W EJ

klas. Hasło walk religijnych, które się zaczęły czterysta lat temu w Niemczech a trwają jeszcze w krajach łacińskich, jest również przeciwne polskiemu du

chowi, który ma tradycje tolerancji, i szacunku cudzych przekonań. Za

równo hasło dziedziczności dy nas tycz- nej, właściwe przeważnie Niemcom, jak i hasła zbyt krańcowego radykalizmu francuskiego, ciągle zmieniającego rzą

dy i naczelników państwa, są równie obce polskiemu duchowi, który zapa

miętale trzymał się wolnej elekcji kró

la, lecz nie dopuszczał, by ktoś przez naród wybrany za naczelnika państwa mógł być bez winy własnej usunięty

z najwyższego urzędu.

5. Ideał polski wymaga, by na czele rządów w narodzie mieć ludzi naj

mędrszych i najlepszych, dając im dw- żvą swobodę umiejętnego działania, co wymaga daleko większej stałości rzą

du, niż posiadają łacińskie narody, ale też większe) wolności obywatelskiej, niż m ają Niemcy. .

(15)

II. PfcOGRAM POLITYKI NAfcODÓWEJ

6. Głośna i gwakowna propaganda połączona z przekupstwem, praktyko

wana przy wyborach politycznych na zachodzie, jest wstrętna duchowi pol

skiemu, bo na tej drodze wybranyjni bywają nie najlepsi i najmędrsi, ale najzręczniejsi i najprzebieglejsi agita

torzy, oszukujący lud fałszywemi obiet

nicami, a szukający nie dobra narodu, tylko zadowolenia własnej ambicji lub chciwości.

7. Aby skupić w sejmie najlepszych i najmędrszych obywateli, trzeba ogra

niczyć posłów i nie naśladować Za

chodu pod względem ogromneji liczeb

ności parlamentów. Ludzi rozumieją- cych dobrze potrzeby narodu, umieją

cych poważnie radzić o sposobach sku

tecznych zaspokojenia tych potrzeb ma

ter jalnych i duchowych, niema w ża

dnym narodzie kilkuset, tylko najwyżej kilkudziesięciu. Tych trzeba wyszuki

wać, licząc się z tem, że sami się niej będą wysuwali naprzód, bo ludzie pra

wdziwej zasługi są skromni, a godność osobista nie pozwala iiij^-^^narzucać.

(16)

Zachód cierpi na tyran ję pewnego ty

pu karjerowiczów w rodzaju Caillaux.

Polska koniecznie musi uniknąć takich przedstawicieli zarówno w sejmie swym.

jak i na wyższych urzędach państwo

wych.

8. Wybory bezpośrednie, wprowa

dzone powszechnie na Zachodzie i bez

myślnie naśladowane przez nowo po

wstające państwa środkowej Europy, nie (lały nigdzie z ad a walni aj ący ch wy

ników, a wszędzie doprowadziły do wy

boru wielu ambitnych, chciwych wła- dzy lub zysków ludzi, którzy nadają ton

/ i / I I ^

współczesnym parlamentom pod. uta- jonem hasłem panowania niekompeten

cji, (culte de rincompetence). Ogól oby

wateli nie ma możności oceny i spraw

dzenia wartości robionych mu przez kandydatów oświadczeń. Nadto, gdy

i / 7 O i /

każdy obywTatel wybiera posła, a sta

nowisko posła jest bardzo pożądane przez ludzi chciwych władzy lub zysku, to zakrada się łatwo do wyborów prze

kupstwo, bo większość obywateli nie może należeć do najlepszych i naj

(17)

mędrszych w narodzie. Poseł wydający na sw ój wybór dużo pieniędzy czy to własnych, czy cudzych, usiłuje odzys- kać część lub całość tych wydatków*, bądź przez pozyskanie wpływowych stanowisk, bądź przez osiągnięcie intrat

nych koncesji, bądź przez protegowa

nie na ważne urzędy ludzi niekompe

tentnych, którzy mu przy wyborach

v / % / J L %/ %/

pomogli. Wybory stają się interesem prowadzonym często z wielką niesu- miennością i bez żadnego względu na

dobro narodu. Większość tak wybra

nych posłów nie jest w stanie nawet pojąć, co to jest dobro narodu. Oni go nie znają, lecz rozumieją tylko własną korzyść osobistą, która prawie nigdzie nie może się pogodzić z dobrem narodu.

9. Aby uniknąć tych wad zachod

niego parlamentaryzmu, trzeba zastąpić czteroprzymiotnikowe wybory dwu-_{J L} _v _%/

stopniowymi. Ogół obywateli nie mo

że bezpośrednio wybrać dobrego po

sła, lecz w każdej gminie może z po

śród sobie dobrze znanych sąsiadów z łatwością wybrać rzetelnego wyborcę,

(18)

l e li. PfcÓGRAM POLITYKI N A R O D O W E J

cieszącego się zaufaniem współobywa

teli. Wyborcy każdego powiatu mogą zjechać się i obrać kandydata na po

sła z tego powiatu, nie krępując się pochodzeniem ani miejscem zamieszka

nia takiego kandydata, lecz wybierając zacnego i mądrego Polaka skądkolwiek bądź, nawet z emigracji, jeżeli ten kan

dydat zobowiąże się przedstawiać dany powiat. Nie każdy powiat posiada zac

nego i mądrego człowieka, któregoby warto posłać do sejmu.

10. Ostateczny wybór posła powi

nien być dokonany przez kandydatów na zjazdach powiatowych, zebranych w stolicy województwa, po dyskusji i naradzie, w której z całą swobodą wy

powiedzieć się mogą ci, co m ają jakie

kolwiek zarzuty przeciw któremukol- wiek z kandydatów.

11. Przy wyborze posła na sejm na

leży się kierować następującemi wzglę

dami:

a) Ludzie, mający dużo potrzeb o- sobistych i żyjący zbytkownie, na po

słów nie nadają się.

(19)

II.. PROGRAM POLITYKI NARODOWEJ 17

b) Ludzie, którzy żyli tylko dla sie

bie i nie mają wyraźnych zasług na

rodowych w służbie obywatelskiej, nie_{y V} _" _«I_1, zasługują na to, by w sejmie przed

stawiać naród.

c) Od posła wymagamy koniecznie pewnego stopnia wykształcenia: znajo

mości dziejów ojczystych i historji po

litycznej Europy, przynajmniej ostat

nich stuleci, lub wybitnego uzdolnię-_%_j _o _{* /} nia wykazanego na polu jakiegoś za

wodu, bądź w przemyśle lub handlu, bądź w prawie lub administracji, bądź w sztuce lub nauce, bądź w Kościele, bądź w jakiejkolwiek służbie społecz

nej. Dobr3r lekarz, wybitny kaznodzieja, uczciwy prawnik, przemysłowiec, co zwiększył narodową wytwórczość, rol

nik, co się przyczynił wzorowem gospo

darstwem do podniesienia rolnictwa, wreszcie uczony lub artysta, który po

mnożył spuściznę duchową narodu, mogą być dobrymi posłami. Tylko w bardzo wyjątkowych wypadkach samo

uk bez wykształcenia wyższego może dzięki jakiemuś wrodzonemu uzdolnie-

Pewniki Polityki Polskiej. 2

(20)

niu i mądrości życiowej być pożąda

nym na posła, jeśli dowiódł rzetelną pracą społeczną w gminie lub powie

cie wyjątkowych zalet charakteru i in

teligencji. Ale to, że ktoś jest robotni

kiem, lub włościaninem nie jest ty

tułem do stanowiska posła, bo posłów ma obierać naród i mają oni przed

stawiać naród, nie żadną poszczególną klasę społeczną. Poseł w sejmie ma dbać o dobro narodu, a nie swojej

klasy, ani nawet swego powiatu. Dobro narodu wymaga wielu ofiar ze strony jednostek, a nawet całych klas narodu.

d) Przekupstwo przy wyborach bądź prawyborców, bądź posłów po

winno być bardzo surowo karane w osobach zarówno przekupujących jak i przekupionych. Każda korzyść mater- jalna komukolwiek za pomoc w wybo

rach zapewniona powinna być uważa

ną za przekupstwo i sejm przy spraw

dzaniu mandatów powinien szczególniej przestrzegać czystości wyborów. Wy-

v o . %/ _«/ %j

bory przeprowadzone za pomocą ko

sztownej agitacji powinny być unie waż-

(21)

II. PROGRAM POLITYKI NARODOW EJ 19

niane. W ybór posła jest uroczystym' aktem obywatelskim, który powinien być wykonany zgodnie z sumieniem wyborców, spokojnie i poważnie, bez działania wpływów postronnych, Zwy

czaje zachodnie gorączkowej agitacji wyborczej, sztucznego działania na pod

nieconą opinję powinny być w Polsce potępione. Trzeba wymagać od kandy

datów poselskich pozytywnego progra

mu działania t\Vórczego, a odmawiać zaufania tym, co głównie obmawiają

przeciwników i gwałtownie na nich na

padają. Polski duch wymaga spokojne

go i rzeczowego postępowania w spra

wach publicznych, bez osobistych przyczepek i napaści, bez obmowy i po twarzy.

12. Polski sejm powinien w imię dobra narodu dążyć do jednomyślności,

więc unikać sztucznego wyzyskiwania przypadkowej większości w sprawach ważnych, które obchodzą nie tylko je

dno pokolenie. Trzeba znacznej wię

kszości dla takich ważnych postano

wień i możliwie najdalej idących u-_{| |} _U _{I ¥} _V

9*

(22)

2 0 ii. p r o g r a m Po l i t y k i n a r o d o w e j

stępstw dla mniejszości, aby w sej

mie zapanowało dążenie pojednawcze.

Często można pogodzić nieprzejedna

nych na pozór przeciwników, szukając wspólnego gruntu, na którymby się spotkać mogli w imię dobra powszech

nego. Gdy jednak zachodzi jakaś róż

nica zdań nieprzejednana, mniejszość powinna ulec decyzji większości, ale za

chować swobodę dalszej obrony swych przekonań wobec opinji ogółu.

13. Sprawy, które wymagają szcze

gólnej wiedzy, powinny być powierzone rzeczoznawcom zawodowym, więc n. p.

kwestje rolne wyćwiczonym i fachowo wykształconym rolnikom, kwestje są

downicze prawnikom, liygjena publicz

na lekarzom, kwestje wychowTania wy

chowawcom i nauczycielom, polityka zagraniczna ludziom, co znają stosunki krajów, z którymi mamy do czynienia.

Na czele poselstwa polskiego w każdym kraju powinien być człowiek dobrze i oddawna z tym krajem obeznany i wla-_i/ _W _%/

dający doskonale językiem kraju, w którym Polskę przedstawia. Stanowis

(23)

ko ministra spraw zagranicznych po

winno być wyjątkowo stałe, bo Polska ma bardzo niewielu ludzi dobrze obe

znanych z rządami obcymi i powinna sformułowawszy ogólny program w Sejmie powierzyć jego wykonanie naj

więcej kompetentnemu znawcy stosun

ków międzynarodowych.

14. Zasadniczym dogmatem polity^

ki zewnętrznej Polski na wieki całe po

winien być dogmat utrzymania dawnej U nji z Litwą, Łotwą, Prusami i Rusią i rozszerzenia jej naprzód na Rumu- nję i Czechy, potem na Jugosławię, E- stonję, i Finlandję aż powstanie unja ludów Środkowej Europy, wykluczają

ca Niemców i Moskali, oraz uniemo- żebniająca Niemcom opanowanie ziem dawnego caratu. Z wszystkimi ludami dawnej Rzeczypospolitej porozumienie jest konieczne i godzi się ponieść znacz

ne ofiary, aby je doprowadzić do skut

ku. Polacy m ają wobec tych ludów obowiązki wynikające z tradycji histo

rycznych i z uprzywilejowanego poło

żenia Polski w środku między nimi. Po-

(24)

II. PROGRAM POLITYKI N ARODOW EJ

żądanem jest równouprawnienie tych ludów z Polakami na całym obszarze Polski, przy wzajemnem uznaniu praw Polaków w Rumunji, Czechach, na Lit

wie i Ukrainie.

15. Sojusz Polski z ludami Srod- kowej Europy, od Finlandji do Grecji,

stwarza federację, liczącą około 120 mil- jonów mieszkańców i oddzielającą Mo

skali od Niemców. Ani Moskale ani Niemcy nie powinni być dopuszczani do tej federacji obejmującej Finnów, Estów, Łotyszy, Litwinów, Białorusów,_{I /} i ' , 7 • , / \ 4 •

Rusinów, Czechów, Słowaków, Serbów, Chorwatów, Słoweńców, Rumunów, Greków, a może Węgrów i Bułgarów.

Ta federacja środkowo-europejska po

winna być w stałym i nierozerwalnym_MS _\ _~ _{V 1} sojuszu z zachodnią federacją złożoną z Anglji, Francji, Włoch, Hiszpanji i Portugal j i. Sojusz tych dwóch federacji przy ich równouprawnieniu zabezpie

czy Europę przed zaborczemi wojnami.

Aby ideał Unji był powszechnie zrozu

mianym i uznanym, trzeba szerzyć_i/ _{^ / '•} _m_{* %} _v szczegółową wiedzę o korzyściach, któ

(25)

re dla obu ludów wvniklv z dawnej_tl Unji Polski z Litwą. Unja ta zabez

pieczyła niepodległość obu krajów na kilka stuleci, a szersza unja obejmująca

inne ludy miedzy morzem Cżarnem a_** _{ą j} Bałtykiem jest koniecznym warunkiem

odbudowania Polski po spustoszeniu jej przez wojnę.

16. Zdolności wrodzone każdego w Polsce urodzonego dziecka ma ją wiel

ką wartość dla życia narodu. Trzeba zatem zdolnym dzieciom ułatwić naj

wyższe wykształcenie niezależnie od warunków t / materjalnych bytu ich rodzi

ców. Warto użyć znaczne środki spo

łeczne na zapewnienie oświaty elemen

tarnej wszystkim, a średniej i wyższej tym, co zdolności po temu okażą.

17. Podstawą powszechnego dobro

bytu jest prze wyżka wywozu zapewnia

jąca kredyt zagranicą. Więc trzeba o- graniczać potrzeby przedmiotów spro

wadzanych z zagranicy i poprzestawać, o ile można, na produktach krajowych, a dążyć do zwiększenia produkcji ta

kich przedmiotów, które są potrzebne

(26)

2 4 II. PROGRAM POLITYKI N ARODOW EJ

w obcych krajach. Dla Polski takie dą

żenie wyrazi się przedewszystkieni w intensywnem rolnictwie i wzmożeniu produkcji rolnej, co najlepiej zostanie uskutecznionem j rzez organizacje zawo

dowe rolnicze, działające samodzielnie na pożytek ogółu pod kontrolą sejmu, a zwal czające szał rzekomej reformy rolnej, która zmniejszając ogólną pro

dukcję, naraża kraj na ruinę.

18. Rząd Polski nie powinien ogra

niczać inicjatywy poszczególnych oby

wateli więcej, niż to jest koniecznie po- trzebnem dla dobra ogółu. Co nie jest wyraźnie zabronioneni przez prawo o- głoszone powszechnie, to będzie uważa

ne za dozwolone. Ale jeżeli czyn jakie

gokolwiek obywatela przynosi szkodę ogółowi, to powinien być karany, choć

by nie był przewidziany przez prawo.

W osądzeniu wartości społecznej czy

nów prawo sformułowane i spisane nie może być jedyną miarą; powinien ist

nieć urząd, baczący na nieprzewidziane zbrodnie, przynoszące krzywdę naro

dowi i oskarżający winowajców przed

(27)

II. PROGRAM POLITYKI NARODOVf EJ 25

osobnym trybunałem, złożonym z praw

ników, mających obywatelskie poczucie i sądzących według sumienia. Solidar

ność obywateli w narodzie wymaga, by

V V O /

nawet takie czyny, które nikomu wr_V _4/ _/ szczególności wyraźnie szkody nie przy

noszą, ale narodowi szkodzą, mogły być z całą surowością sprawiedliwości ka

rane, w sposób najskuteczniej odstrę

czający od ich naśladowania. Tu należy np. wyraźnie zły, szkodliwy i gorszący użytek, robiony ze znacznego mienia dziedzicznego, którego posiadanie zobo

wiązuje do służby narodowej. Także nieuczciwe sposoby robienia majątku, nawet jeżeli nie naruszają przepisów prawnych istniejących, powinny ulegać karze, aż do konfiskaty całego źle na

bytego mienia na skarb narodowy. Wo- góle każdy obywatel ma odpowiadać za swe czyny, za użytek robiony ze zdolności i mienia, gdy zostanie wezwa

ny przez najwyższy sąd bezpieczeństwa narodowego. Na sędziów tego sądu po

winni być wTybierani przez sejm praw

nicy znani z obywatelskiej ofiarnejy T y V v

(28)

działalności, niezależnie od wpływów politycznych, a dla większej powagi są

du będzie wymaganą jednomyślność trzech sędziów, aby wyrok stał się pra

womocnym.

I /

19. Wszystkie ludy zamieszkujące Polskę, powinny mieć nieograniczoną swobodę własnej narodowej organiza

cji wewnątrz państwa, i tych samych praw powinniśmy się domagać dla Po

laków zamieszkałych w sąsiednich pań

stwach. Ponieważ niepodobna wytknąć granicy terytor jalnej między ludami R-tej, gdyż na znacznej przestrzeni żyje ludność mieszana, i nie można żądać,

bv _{I /} wszyscy Polacy wynieśli się z Rusi,_{I /} _^

a Rusini z powiatów, gdzie Polacy ma

ją większość, trzeba koniecznie stwo

rzyć takie warunki, aby Rusini w Pol- sce, a Polacy na Rusi czuli się u siebie nie zagrożeni pod żadnym względem w swoim narodowym rozwoju. Współży

cie kilku ludów w jednym kraju jest szkołą czynnej miłości bliźniego, wza

jemnej tolerancji i pomocy. Żadnem prawem ani przymusem nie przerobi-

(29)

mv Rusinów, Łotyszy lub Litwinów na_4/ _/ _V _v Polaków. Aie możemy ich wszystkich_%/

pojednać pomiędzy sobą jako wolnych obywateli Polskiej Rzeczypospolitej i ustalić wśród nich przekonanie, że w Polsce każdy lud ma największą swo

bodę swego narodowego rozwoju. To wymaga wielkiej wzajemnej wyrozu

miałości, opartej na przeświadczeniu, że ludy, które dojdą do pełnej swojej świa

domości narodowej, mają wartość i znaczenie doniosłe nie tylko dla samych

_ _ _ i/

siebie, ale dla sąsiadów. Tak samo jak człowiek, w którym się obudziło po

czucie obywatelskich obowiązków, nie może być samolubem, podobnie lud, który zostaje narodem, nie może być_{c /} _{t !} _/ _* _* ₁ _, ₄ _/

na stale wrogiem innych narodów, gdyż_O _%/ _• _{' O}_i_{, i/}

świadomość narodowa prowadzi naród do spełnienia powołania wr ludzkości, do służby innym narodom. Polacy ma- ją powołanie do takiej służby ludom, które ich otaczają, Litwinom, Łoty

szom. Białorusom, Rusinom, Czechom, Słowakom. Rumunom, aby w każdym_%/

z tych ludów rozwinąć taką świado

(30)

28 II. PROGRAM POLITYKI N A RO D O W EJ

mość narodową, która przyświecała o- fiarnvm czynom najzacniejszy cli Pola-_{4 /} _V _* _O _IV _%/

ków. Bratnia miłość jest możliwa tyl

ko między narodami, a trudną i krót

kotrwała między ludami zaborczymi.

20. Moskale i Niemcy są dotąd lu

dami zaborczymi, które dążą do zlania się w jedno potężne zaborcze państwo.

Bozbiory Polski stworzyły naturalny sojusz trzech niemieckich rządów za

borczych. W ojna i rewolucja nie uni

cestwiły związku Niemców z Moskala-_{4 /} _© mi. Będą oni dążyć do panowania nad Polską i ludami Polskiej B-tej. Zada

niem Polski jest obudzić w tych ludach zaufanie, że jedynie polski rząd, pol

skie wojsko, polska przedsiębiorczość handlowa i przemysłowa mogą je o- chronić przed niewolą niemiecką. W al

ki orężne, jakie mieliśmy na samym początku naszego bytu państwowego z Czechami i Businami, były pośrednio przez Niemców przygotowane. Krzy

wdy, doznane przez naród pobratym

czy, ogromną korzyść przynoszą poli

tyce niemjeęko-mosUiewskiej, a boha

(31)

terskie wybaczenie łych krzywd w imię ideału U nji byłoby śmiertelnym ciosem dla polityki niemieckiej, tryumfem po

lityki Jagiellońskiej Unji. Ruskiemu lu

dowi zawdzięczamy tylu wielkich o- brońców Polski, że barbarzyńskie okru

cieństwa tego ludu, popełnione na na

szych niewiastach i dzieciach, musimy

v / v

poczytywać za objaw przemijającego szału obudzonego podstępnie przez Niemców.

21. Stosunek nasz do Rusi będzie probierzem stosunków do innych lu

dów R-tej. Położenie jest tak ciężkie, że tylko śmiałym bohaterskim wysił-

4/ V - % /

kiem ducha, godnym najświetniejszych tradycji polskich, możemy i Ruś i Pol

skę uratować. Ten wysiłek ducha, to jest poświęcenie Polaków, znających ruski język i obyczaj, w celu uświado

mienia Rusinów o wielkich niebezpie

czeństwach, jakie grożą nie tylko im, ale , całej cywilizacji zachodniej, jeśli nie połączą się najściślej z Polakami dla jej obroiiy przeciw Żydom, Niem

com i Moskalom. Wystarczy prawdy

(32)

dziejowe przedstawić i udowodnić, że

by pozyskać dla ideału Unji Jagielloń

skiej wszystkich uczciwych Rusinów.

22. Podobną akcję na korzyść ha

seł Unji Jagiellońskiej należy rozwinąć na Litwie i Białorusi, a także w Cze

chach i Rumunji. Sąsiadom naszym należy zapewnić jak najlepsze warunki w Polsce dla ich przedsiębiorczości handlowej i przemysłowej, a także za

rządzić wymianę czasową profesorów między uniwersytetami polskimi, a cze

skimi i rumuńskimi, również jak ułat

wić studja Czechom i Rumunom na Wszechnicy Jagiellońskiej, zaliczając nawzajem Polakom półrocza akademic

kie spędzone na stud jach w Czechach i Buinunji.

23. Na to, aby wyzyskać wszystkie środki, mające silniej zjednoczyć ludy Polskiej B-tej. potrzebna jest odrębna instytucja Wychowania Narodowego i Unji ludów, niezależna od partji i prą

dów politycznych, a także od Sejmu i Bządu. Trzeba postawić na czele tej instytucji człowieka niezależnego, ma

(33)

jącego duże zasługi narodowe i goto

wego do poświęcenia wszystkich sił i całego życia sprawie Unji Ludów.

24. Żydzi w Polsce są cudzoziem

cami. o ile nie chcą być Polakami. Ży- dowskie pochodzenie przeszkodą istot

ną być nie powinno, by kogoś, kto chce być Polakiem, uznać za Polaka.

Lecz nie możemy Żydom w Polsce ta-_%/

kich samych praw narodowej ich or

ganizacji przyznać jak od wieków o- siadłym w Polsce ludom. Rusini i Lit- wini innego kraju nie ma ją, jak ten, któ

ry zamieszkują. Żydzi mają swą ojczy

znę w Palestynie, do której powinni wracać według możności, a Polska dała im tylko czasowy przytułek. Więc nie możemy uznać w Polsce Żydów jako

narodu mającego prawo do swej na

rodowej organizacji, bo taka organiza

cja Żvdów w Polsce służyłaby nieu-_{t l} _{i /} _v _v chronnie polityce niemieckiej nam wro

giej. Tylko tych Żydów, co się czują Polakami i żyją jak Polacy, możemy uważać za naszych prawdziwych współ

obywateli.

(34)

32 III. PROGRAM ORGAN IZACJI PRACY N ARODOW EJ

25. Warunki bytu Niemców w Pol

sce powinny zależeć od układów okreś

lających położenie Polaków w krajach niemieckich. O ile ci Polacy będą mieli prawo do \vłasnej narodowej organiza

cji, to możemy takież prawa przyznać Niemcom w “Polsce.

III. ; ,

Program organizacji pracy narodowej.

Chcąc zabezpieczyć z trudem od

zyskaną niepodległość narodową przed zewnętrznym najazdem zarówno jak wewnętrzną anarchją, musimy stwo

rzyć potężny ruch, ogarniający wszyst

kich Polaków, pracujących w jakim- kolwiekbądż zakresie pracy narodowej.

Chodzi nam w szczególności o cele na

stępujące: * ;

1. Trzeba obudzić we Wszystkich_* _# _{. #'} _%/

obywatelach Rzeczypospolitej poszano

wanie dla prawa, ładu i porządku, aby zabezpieczyć Wolność zarówno jedno

stek, jak i wszelkich grup, służących swoją pracą narodowi. Potępiamy ter

(35)

■II. PROGRAM O RG A N IZA CJI PRACY N A RO D O W EJ 33

ror, gwałt, podstępy kłamliwych agi- tatorów, warcholstwo, oszczersitwa przeciwników politycznych, sprzedawa

nie i kupowanie mandatów7 posel

skich, wyzyskiwanie stanowisk urzędo- wvch lub mandatów dla interesów o-_%J sobistych._{i /}

2. Pragniemy łączności i współ

działania tych, co pracują fizycznie i tych, co pracują umysłowo. Życie ka-_{/ •} _». _{u »} _«/ _«/

żdej fabryki wymaga umiejętnego kie

runku ludzi fachowo wykształconych.

Podobnie życie narodu wymaga kierunku inteligencji narodowej. Agitato

rzy, którzy budzą w ciemnym ludzie nienawiść i nieufność do inteligencji, chcą lud tylko opanować dla swoich osobistych korzyści. Wyższe wykształ-₄_/ ₄_/ ₁_/ cenie jest dla kierownika spraw pu

blicznych konieczne, z tem tylko za-₁_/ _/ strzeżeniem, że samo wykształcenie bez zacności) charakteru nie wystarcza. Lecz_1/

wykształcenie umysłowe charakteru nie₄_/

4/

pogarsza, tylko zabezpiecza ludzi zac

nych przed podstępami1 samolubów chciwych władzy i zysków. Natomiast

% / V V

Program Polityki Polskiej. 3

(36)

3 4 III. PROGRAM OROAN IZACJI PRACY N A R O D O W E J

najzacniejsi ludzie bez wykształcenia, i umysłowego uzdolnienia bywają oszu

kiwani przez sprytnych i pomysłowych łotrów. Pracownikiem jest zarówno ten,

co uprawia ziemię, lub pracuje w fa

bryce, jak i ten, co sprawuje urząd pań

stwowy, leczy chorych, naucza w szko

łach. Ludzie pracy powinni się wza

jemnie szanować, a wspólnemi siłami zwalczać darmozjadów, fuszerów, próż

niaków, oszustów, oszczerców7, złodziei, którzy pracę cudzą wyzyskują.

3. Pragniemy polskiego rozwiąza

nia kwestji społecznej nie przez walkę klas, lecz przez umożliwienie wszyst

kim pracownikom zdobycia pewnego zapasu mienia, który jest warunkiem prawdziwej wolności. Pożądanem jest, aby człowiek pracujący w jakimkolwiek warsztacie rolnym lub przemysłowymi mógł zarobić więcej, niż wymagają naj

pilniejsze jego potrzeby i odłożyć coś na starość lub na przypadek choroby.

Kapitał nie może dawać zysków bez pracy, a praca nie daje znacznych za

robków bez kapitału. Im więcej bę-

(37)

III. PROORAM ORGANIZACJI PRACY N ARODOW EJ 35

cizie kapitalistów, tern trudniejszy bę

dzie wyzysk pracy przez kapitał. Ale wyzysk jest możliwy nietylko ze stro

ny kapitału. Każde bezrobocie podyk

towane przez wpływy agitacji między

narodówki, a nie przez istotne potrzeby ekonomiczne, wstrzymuje postęp ku po

wszechnemu dobrobytowi. Powszechny dobrobyt najrychlej osiągniemy przez wytężoną pracę wszystkich pracowni

ków, przy największych wysiłkach, aby zapobiegać starciom między pracą a

kapitałem. Porozumienie jest łatwe i korzystniejsze dla obu stron, niż bez

robocia lub ruina przedsiębiorstw, da

jących zarobek robotnikom, a zyski ka

pitalistom. Przy wspólnej zgodzie i wytrwałej pracy zarówno kapitalistów jak robotników, każdy robotnik może zostać kapitalistą. Już dziś niewielu jest robotników nieposiadających żadnego

mienia. Kto umie zdobyć sobie znaczne mienie, ten także innych wzbogaca, na- . wet jeśliby tego nie pragnął, bo musi

szukać pracowników, aby zapewnić so

bie zyski. Im więcej rośnie kapitał w

3*

(38)

3 6 111. P R O G R A M ORGAN IZACJI PfcACY N A R O D O W E ]

— ---— --- --- — --- --- — — — — —

jakim kraju, tern więcej leż rosną za

robki. Tam, gdzie niema kapitału, nie może być wysokich zarobków. Więc

budzenie zazdrości i nienawiści wzglę

dem kapitału wśród robotników szkodzi najwięcej samym robotnikom. Gdyby kapitał nie dawał zysku, to nie mógłby wzrastać i zapanowałaby powszechna nędza, jak w bolszewji.

4. Aby zapewnić narodowi, mądre prawodawstwo, trzeba wybierać do Sej

mu i Senatu ludzi mądrych, rozum

nych, wykształconych, zacnych i zasłu-

i / / I / ✓ i /

żonych na polu pracy narodowej. Nie ufajmy obietnicom ludzi, o których cha

rakterze osobistym nic nie wiemy i któ-_V rzy nie mogą się wykazać istotnemi za

sługami. Komu raz dowiedziono nie

uczciwych szach erek, ten powinien na zawsze mieć imiemożebniony dostęp do ciał prawodawczych. Potrzebujemy ko

niecznie uczciwego Sejmu, mądrego Se

natu i rozumnego rządu.

5. Ministerstwa Skarbu, Spraw Za

granicznych, Spraw Wojskowych, po

winny być niezależne od partji i od

(39)

I I. PROGRAM ORGANIZACJI PRACY N ARODOW EJ 37

walk partyjnych. Na tych przynajmniej stanowiskach potrzebujemy ludzi zna

jących się na rzeczy i zasługujących na powszechny szacunek. Chodzi tu o byt ekonomiczny i polityczny narodu.₄_/ _{% /} _{J T} _{« /} więc trzeba stałego programu w poli

tyce zagranicznej i w polityce finanso

we}. Ludzi umiejących taki program opracować i wykonać jest bardzo ma

ło, a przynależność do partji, mających chwilową większość w Sejmie, nie sta

nowi kwalifikacji dla kierowania naj

ważniejszymi wydziałami rządu.

6. Żądamy ustalenia waluty i sza

nowania przez państwo, zgodnie z kon

stytucją, własności prywatnej. Potępia

my drukowanie bez ograniczeń bank

notów, lekkomyślne szafowanie gro

szem. publicznym dla dogodzenia inte

resom lub ambicjom jednostek, niepo

trzebne przesilenia rządowe, wywoła

ne arbitralnie kaprysem bądź jednostki bądź nawet partji’. Takie kaprysy wzmagają drożyznę I zbyt wiele nas wszystkich kosztują. Podatki powinny

przynajmniej odpowiadać stopie, którą

(40)

38 III. PROGRAM ORGANIZACJI PRACY N ARODOW EJ

opłacaliśmy najeźdźcom, aby dług pań

stwowy nie wzrastał nieograniczenie.

7. W polityce zagranicznej żądamy bezwzględnej wierności sojuszom, wy

konania traktatów i * dotrzymywania zo

bowiązań. Najbliższym sojusznikiem, Polski jest i stale pozostać musi Fran

cja, bo stałym naszym odwiecznym_U _/ _{t /} _{v '} wrogiem są Niemcy. Ideał unji ludów, przyświecający Jagiellonom, należy roz

szerzyć w pierwszej lin ji na Rumunję, która z biegiem czasu nieuchronnie ze

spoli się z Węgrami i Słowakami. Da

wna unja z Litwą, Rusią, Łotwą powin

na być wznowiona i utrzymana. Tylko w bardzo ścisłym związku z tymi luda

m i Polska może obronić swą niezależ

ność od Niemców i Moskali. Nawza

jem wszystkie te ludy potrzebują Pol

ski, aby zachować swoją niepodległość i zabezpieczyć prawdziwą wolność swoim obywatelom. Unja ludów jest je- dnem z naczelnych haseł dziejów Pol

ski'. • • •; i,

8. W alki partyjne osłabiają naród.

Więc organizacja pracy narodowej nie

(41)

III. PROGRAM ORGAN IZACJI PRACY N A RO D O W EJ 39

będzie sił tracić na bezpłodne dyskusje z przeciwnikami. Jesteśmy przekonani, że, o ile my nasze własne zadanie speł

nimy, będziemy z każdej partji przy

ciągać do siebie ludzi dobrej woli. Wie

rzymy, że w każdej partji mogą ist

nieć ludzie uczciwi. Każda partja, gdy

by się wyłącznie składała z ludzi uczci

wych, mogłaby się przyczynić do dobra narodu. Natomiast należy piętnować nieuczciwość i nadużycia, nawet

się zdarzy, że te nadużycia są popeł

niane przez członków naszej partji. So^

lidarność partyjna, która zamyka oczy wobec zbrodni, jesl zbrodnią narodową.

9. Położenie obecne Polski wymaga zjednoczonych wysiłków wszys k chPo-_U_• _«/ _V _fc/

laków, unji ścisłej z ludami, które da

wniej stanowiły naszą Rzeczpospolitę, harmonji społecznej, opartej na współ

działaniu wszystkich obywateli dla pod

niesienia powszechnego dobrobytu, o-- światy i cywilizacji w naszym kraju, jeśli nie chcemy znów utracić niepod

ległości z trudem zdobytej. Tymczasem widzimy niestałość naszych rządów,

(42)

40 III. PROGRAM ORGAN IZACJI PRACY N ARODOW EJ

zbyt częste przesilenia, ciągle ostre wal

ki między partjami i jednostkami, gwałty i napady w celu zerwania ze

brań publicznych, skandaliczne nadu

życia posłów i wysokich urzędników, brak ofiarności na rzecz państwa, brak zaufania do nas zagranicą, brak bez

pieczeństwa mienia, czci i życia w kra

ju. Spadek waluty i rosnąca ustawicz

nie drożyzna uniemożliwiają życie eko

nomiczne normalne, a przewrotowa agi

tacja za moskiewskie pieniądze dąży do wprowadzenia u nas takich rządów żydowskich, jakie widzimy w Moskwie.

v 7 u

Partje ludowe i robotnicze coraz to więcej się uzależniają świadomie lub nieświadomie od międzynarodowego żydowskiego socjalizmu i w działaniu swem pomijają dobro Polski, dbając wyłącznie o interes partyjny. Na naj

wyższe stanowiska dzięki wpływom partyjnym bywają nominowani lu

dzie niekompetentni, a czasem nawet wprost nieuczciwi. Skarb Państwa słu

ży na wiele bardzo ryzykownych przed

sięwzięć pod hasłami na pozór wznios-

(43)

!!I. PROGRAM ORGAN IZACJI PRACY N A RO D O W EJ 41

łemi, jak osadnictwo wojsko we > refor

ma rolna i odbudowa kraju, — a brak jest funduszy na dobre przedstawiciel

stwo Polski zagranicą, na umożliwienie porządnej pracy naukowej, na dosta

teczne uposażenie sądownictwa i poli

cji, bez których nie może być w kraju ładu ani porządku, sprawiedliwości ani wolności.

10. W tych warunkach jedynym ra-_V _{l l} _4/ _V tunkiem może być nowy typ obywatela_V _•/ _{%/ i} _%/

Polaka, gotowego zawsze do poświę

ceń za ojczyznę, chętnie opłacającego podatki państwowe, ale także zupełnie świadomego praw’, jakie nadaje obywa

telstwo w cywilizowanem państwie.

Trzeba, żeby każdy obywatel rozumiał sprawy społeczne i polityczne lak, aby niem ożna było bałamucić tłumów fał- szywemi obietnicami i przewrotnymi V

argumentami. To wymaga koniecznie ścisłego zespolenia inteligencji pracu

jącej z pracownikami mniej wykształ

conymi, zajętymi w fabrykach i na roli.

Cześć dla pracy narodowej powinna łączyć wszystkich prawdziwych Pola