Pedagogika Rodziny
Kwartalnik 10(3)/2020 ISSN 2543–862X
dr Bożena Zając, prof SAN Rada programowa:
Józefa Brągiel, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Opolski, Poland Arthur Ellis, Professor of Education, Seattle Pacific University, USA Reinhard Golz, Prof., Leibniz Universität Hannover, Germany
Emilia Janigova, Doc. PhDr. Ing., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia Anna Kwak, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland
Tadeusz Pilch, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Poland
Andrzej Radziewicz˗Winnicki, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland Łukasz Sułkowski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland
Andrzej Michał de Tchorzewski, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Gdański, Poland Mikołaj Winiarski, prof. zw. dr hab., Społeczna Akademia Nauk, Poland
Anna Żilova, Prof. PhDr., Katolicka univerzita v Rużomberku, Slovakia André Boyer, Prof. Emérite, Université de Nice Sophia˗Antipolis, France Cristina Montesi, PhD, Università degli Studi di Perugia, Italy
Abdel Hakim Doukkali, Prof., Université Internationale de Casablanca, Morocco Maria Uramova, Prof. Ing., PhD., Matej Bel University in Banska Bystrzyca, Slovakia Bożena Zając, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland
Mariola Świderska, dr, Społeczna Akademia Nauk, Poland (przewodnicząca)
Redakcja „Pedagogiki Rodziny. Family Pedagogy”:
Społeczna Akademia Nauk ul. Sienkiewicza 9, 90–113 Łódź 42 664 66 21, e˗mail: mariouka@wp.pl
© Copyright by Społeczna Akademia Nauk ISSN: 2543˗862X
Korekta: Małgorzata Pająk, Dominika Świech Skład komputerowy: Marcin Szadkowski Projekt okładki: Marcin Szadkowski Wersja elektroniczna jest wersją pierwotną.
Wszystkie artykuły naukowe w czasopiśmie zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Bartłomiej Beśka
Motywacja – definicje, rodzaje oraz motywacje młodych osób wstępujących do policji
Anna Pająk
Zażywanie środków psychoaktywnych przez nieletnich Grażyna Ustyniak
Praktyczne aspekty kurateli sądowej dla nieletnich Agnieszka Znamierowska
Przyczyny cyberprzemocy i działania profilaktyczne Kamila Prochera
Znaczenie współpracy nauczycieli z rodzicami w eliminowaniu trudności adaptacyjnych dzieci do warunków przedszkola na podstawie opinii nauczycieli i rodziców dzieci uczęszczających do przedszkoli Little Leaders w Londynie
Edyta Karolak
Trudności wychowawcze w okresie wczesnoszkolnym i ich diagnozowanie
Marek Borowski, Ewa Kajma
Dyskryminacja i homofobia jako forma przemocy i zachowań agresywnych
5 21 37 59
87
121
143
Bartłomiej Beśka
1Społeczna Akademia Nauk
Motywacja – definicje, rodzaje oraz
motywacje młodych osób wstępujących do policji
Motivation – Definitions, Types and Motivations of Young People Joining the Police
Abstract: The article discusses the concept of motivation and looks at its types. Then, the paper shows the motivations of young people joining the police ‒ based on the author’s own research. The study was conducted among young officers studying at the Police Training Center in Legionowo.
Key words: motivation, goal, motivational processes, training, police
Pojęcie motywacji
Motywacja, tak jak większość pojęć psychologicznych, ma wiele definicji. Różni je podejście, czas w jakich wyjaśnienie powstało,
1.
bartekbeska04@gmail.com
ale także elementy składowe zawarte w każdej z nich. Słowo
„motywacja” pochodzi z języka łacińskiego i oznacza „poru- szać”, „dźwigać”, „wprawiać w ruch”. Według literatury przed- miotu motywacja jest procesem regulacji psychologicznych, nadający energię zachowaniu człowieka i ukierunkowujący je [Pedagogika leksykon 2000, s. 126]. Powody osiągnięcia zamie- rzonych celów mogą być świadome lub nieświadome. Według Wiesława Łukaszewskiego motywacje są to: „wszystkie mecha- nizmy odpowiedzialne za podjęcie, ukierunkowanie, potrzymanie i zakończenie działań” [Łukaszewski 2003, s. 25]. Są to wszyst- kie czynności, które prowadzą do pokonania własnych słabości oraz zdobycia określonych planów.
Motywacja objawia się jako bodziec, dzięki któremu człowiek dostaje siłę do działania oraz przezwyciężania swoich słabości.
Odgrywa ogromną rolę w życiu każdego człowieka, a zwłaszcza młodych osób. Jest ona bezpośrednio powiązana z potrzebami jednostki. Wszystkie zachowania człowieka pochodzą z jego obo- wiązków, które kierują nim oraz nadają mu cel. Motywacje są waż- nym elementem, które pobudza jednostkę do postępowania w celu zaspokojenia jej potrzeb. Jak twierdzi Wincenty Okoń, motywa- cja jest to: „ogół motywów występujących aktualnie u danej jed- nostki” [Okoń 2007, s. 252].
Podejmowane we współczesnym świecie działania motywa- cyjne stały się wszechstronną sferą zainteresowań wielu wybitnych badaczy. Z dnia na dzień rozpoczęto wiele szczegółowych analiz, dzięki którym każdy z badaczy ma możliwość rozwijania swojej wiedzy o konkretnym zjawisku, jakim jest motywacja człowieka.
Motywacja jest to: „chęć robienia czegoś, zależna od możliwości zaspokojenia przez to działanie jakiejś potrzeby danej jednostki”
[Robbins 2004, s. 54]. Motywacja jest postrzegana jako działanie
kontrolujące, które spełnia funkcję kierowania procesami, tak żeby umożliwiły one osiągnięcie konkretnego wyniku.
Według psychologa Gerda Meitzela motywacja jest to:
„szereg świadomych przekonań i wartości, na które począt- kowo wywierają wpływ najwcześniejsze doświadczenia zgro- madzone w sytuacjach związanych z osiągnięciami i cechy bezpośredniego środowiska, np. liczba sukcesów czy porażek”
[Meitzel 2002, s. 354]. Są to czynniki nasilające i podtrzymu- jące jednostkę w sytuacjach dążących do uzyskania zamierzo- nych celów. Czynniki te są pożądaniem, pragnieniem, potrzebą, skłonnością oraz popędem.
Zdaniem Abrahama Harolda Maslowa motywacja: „jest stała, nigdy nie znikająca, podlegająca wahaniom i złożona oraz jest pra- wie uniwersalną właściwością praktycznie każdego stanu organi- zmu” [Kupisiewicz, Kupisiewicz 2009, s. 67]. Jest ona działaniem rozsądnym oraz przemyślanym, która wpływa na postępowanie człowieka, dzięki tworzeniu możliwości i sposobów realizacji ich procesów wartości oraz celów działania. Motywowanie jest więc jedną z ważniejszych korzyści płynących z pozytywnego nastawie- nia każdego człowieka, dzięki zaangażowaniu się w postawiony cel.
Bardzo ważny aspekt definiowania pojęcia motywacji to
podkreślenie, że nie jest ona wyłącznie siłą motoryczną czynności
oraz działań ludzkich, ale niezbędnym czynnikiem wzrostu wydaj-
ności w pracy. Jerzy Kisielnicki uważa, że motywacja: „to proces
wpływania na ludzi i pobudzania ich do działania zmierzającego
do osiągnięcia ustalonych celów. Motywacja jest bowiem mechani-
zmem psychologicznym uruchamiającym i organizującym zacho-
wanie człowieka ukierunkowane na osiągnięcie zaplanowanego
celu. Wpływa na intensywność i trwałość wysiłków zmierzających
do realizacji zamierzonego zadania” [Kisielnicki 2008, s. 140].
Sformułowanie „motywacja” postrzegane jest przez każdego autora w inny sposób.
Definicje te są ze sobą ściśle powiązane. jednakże mają rów- nież wiele elementów odmiennych. Instytut Psychologii Zdrowia twierdzi: „zespół procesów psychologicznych i fizjologicznych określający podłoże ludzkich zachowań i ich zmian to procesy motywacyjne. Procesy te ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kie- rują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników” [www.psychologia.edu.pl]. Modelowanie motywacji jest zjawiskiem skomplikowanym oraz wielowymiaro- wym. Cele nadmiernie proste wywołują znudzenie, więc redukują motywację. Natomiast zbytnio wygórowane powodują awersje i odrazę przez brak wiary we własne możliwości, czego skutkiem jest obniżenie poziomu motywacji.
Powszechna charakterystyka motywacji zależy od takich zjawisk, jak:
•
ukierunkowanie wysiłku na dany cel;
•
systematyczne utrzymywanie wypracowanej czynności, dopóki sytuacja, która ją ukształtowała, nie ulegnie zmianie;
•
wzbudzenie aktywności;
•
wybiórczość uwagi w odniesieniu do danych bodźców [www.
psychologia.edu.pl].
Jak zauważył Janusz Reykowski, motywacja to: „proces psychologiczny regulacji, dzięki której formują się dążenia, przez które rozmieć należy tendencje do podejmowania czynności ukie- runkowanych na określony cel” [Reykowski 1992, s. 113].
Jednostka nie będzie zmotywowana bez postawienia sobie
głównego celu, do którego dąży, który chce osiągnąć. Osoba
zmotywowana uważa, że wszystko jest możliwe i nie ma dla niej
ograniczeń. Jest to naturalne podążanie za osiągnięciem przy- jemności, dzięki któremu zostają pobudzone pozytywne emocje.
Motywacja jest chęcią do działania dzięki przypływowi energii, który daje człowiekowi siłę napędową do osiągnięcia zamierzo- nych rezultatów. Jest pozytywnym nastawieniem do życia, który ma na celu uaktywnienie jednostki.
Podstawową zasadą procesu motywacyjnego jest przygo- towanie działań i skoncentrowanie się jednostki, tak aby można było dokonywać zamierzeń. To wszystkie psychologiczne procesy wpływające na poziom zaangażowania jednostki, dotyczące ele- mentów powodujących i wspierających postępowanie człowieka w danym kierunku.
Postępowanie to pojawia się w momencie spełnienia poniż- szych warunków:
•
osiągnięcie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne;
•
prawdopodobieństwo realizacji celu musi być wyższe od zera [Pawłowska 2009, s. 3].
Poniższy rysunek procesu motywacji ukazuje, że rozpo- czyna ona zamierzone lub niezamierzone badanie niezaspoko- jonych planów. Dalszym etapem jest określenie celu, którego osiągnięcie będzie oznaczało satysfakcjonujące jednostkę efekty.
Zostaje również dokonany wybór drogi postępowania kierującego
do osiągnięcia zamierzonych celów. Gdy cel został zdobyty, wtedy
potrzeba została zaspokojona.
Źródło: Armstrong 2001, s. 107.
Rodzaje motywacji
W literaturze przedmiotu został przedstawiony podział na po- szczególne rodzaje motywacji z różnych punktów widzenia. Do najpopularniejszych zaliczyć można: motywację wewnętrzną, mo- tywację zewnętrzną, motywację pozytywną, motywację negatyw- ną, motywację indywidualną, motywację zespołową, motywację płacową oraz motywację pozapłacową.
1. Podział z punktu widzenia zakresu oddziaływania:
Motywacja wewnętrzna – obejmuje czynniki pochodzące
z wnętrza człowieka („duszy”), które wpływają na to, że ludzie
zachowują się w określony sposób lub postępują w konkretnym
kierunku (…) [Penc 2010, s. 76]. Motywacja ta polega szczególnie
na konkretnych zainteresowaniach, zamiłowaniach lub samoreali-
zacji. Czynności realizowane dzięki owej motywacji są tworzone
sumiennie, szczegółowo oraz z pasją. Wzmocnienie zainteresowań
wiąże się z pogłębieniem aktywności, która jest efektem wpływu
motywacji wewnętrznej. Działania dokonywane przez jednostkę
mają charakter autentyczny oraz długotrwały. Według Józefa Penca do bodźców zaliczamy:
•
zamiłowanie i zainteresowanie pracą;
•
zaangażowanie w zadanie;
•
utożsamienie się z instytucją;
•
przyswojone normy i zasady [Penc 2005, s. 243].
Motywacja zewnętrzna – przystosowanie do działań jest spowodowane presją zewnętrzną. Charakterystycznym elementem motywacji zewnętrznej jest szeroka grupa nagród i kar, z oficjal- nym i dokładnym oznajmieniem jednostek o wymogach ich uzy- skania [Snopko 2014, s. 303]. Jest ona kierowana, przez co zapewnia o wiele lepsze rezultaty oraz wkracza na wyższy poziom. Bywa używana bardzo często przez większość ludzi. Spowodowana jest okolicznościami zewnętrznymi, zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi. Odmiana tej motywacji uważana jest za niewła- ściwą, jednak dzięki systemowi nagród przynosi ona pracowni- kom wiele korzyści. Uzależniona jest od bodźców genetycznych, wykształcenia, wzorów do naśladowania oraz przebytej praktyki osobistej, która ma ogromny wpływ na preferencję jednostki.
Największą wadą tego rodzaju motywacji jest obwinianie siebie za niepowodzenia, natomiast powodzenie jednostka postrzega jako sukces czynników zewnętrznych. Wpływa ona na postępowanie człowieka, nasilając jego chęć włączenia się w zagadnienie w celu osiągnięcia zwycięstwa przez swoje postępowanie.
Cechy motywacji zewnętrznej:
•
pochodzi z zewnątrz (otrzymuje się ją od innych);
•
ulega wpływom;
•
jest krótkoterminowa;
•
łatwiej się nią kieruje;
•
potrzebuje kontroli;
•
łatwo można się zniechęcić;
•
spodziewa się zachęt [Kopertyńska 2008, s. 45].
2. Podział z punktu widzenia kierunku oddziaływania:
Motywacja pozytywna – jej zadaniem jest wzmocnienie jednostki poprzez korzystanie z systemu nagród i uznań. Jednostka ma świa- domość, że sumienne i profesjonalne realizowanie wyznaczonych celów, wdrażanie kreatywnych rozwiązań, włączanie się w życie społeczeństwa, jak również niesienie wsparcia innym, dostarcza wiele dobra i pożytku. Otrzymanie pochwały od przełożonego jest najczęściej dodatkowym natchnieniem do jeszcze bardziej efek- tywnej pracy. Człowiek czuje, że jego poczynania zostały doce- nione przez innych. Pochwała jest jedną z lepszych motywacji pozytywnych, potrzebną każdemu. Jednostka odczuwa spełnienie oraz wzrasta jej samoocena.
Motywacja negatywna – inaczej zwana ujemną. Są to przede wszystkim zachowania dotyczące zróżnicowanych kar, powiąza- nych z postępowaniami, których jednostka stara się wystrzec. Im bliższa kara, tym bardziej widoczny unik [Kozłowski 2017, s. 67].
Motywacja ta wzbudza w człowieku lęk przed utratą np. stanowi-
ska w pracy, ale również chęć działania, aby ustrzec się przed kon-
sekwencjami w postaci kary. Rodzaj tej motywacji używany jest
w celu podporządkowania sobie drugiego człowieka, aby uzyski-
wał jak największe wyniki. Człowiek w tym przypadku jest nie-
spokojny oraz rozdrażniony. Rezultatem takich działań jest utrata
pracownika czy też przyjaciela. Żaden człowiek nie jest w stanie
żyć pod taką presją każdego dnia, dlatego większość ludzi pod
wpływem takiej sytuacji rezygnuje ze współpracy.
3. Podział z punktu widzenia sposobu oddziaływania:
Motywacja indywidualna – związana jest z zaspokojeniem indywidualnych aspiracji i potrzeb jednostki przez inne osoby [Griffin 2004, s. 93]. Motywacja ta jest krótkotrwała, ponieważ, aby przyniosła pożądane rezultaty, należy ją stosować regularnie.
Wymaga od pracownika ogromnego wysiłku, aby usatysfakcjono- wać każdego.
Niezbędne elementy motywacji indywidualnej pracownika:
1. poznać pracownika;
2. zapewnić dobrą atmosferę;
3. docenić go na forum;
4. angażować go w sukcesy firmy;
5. nagradzać go za uzyskane osiągnięcia [Pocztowski 2008, s. 56].
Motywacja zespołowa – jest to ogólna atmosfera pracy, mająca wpływ na motywowanie osób pracujących w zespole.
Najważniejszym elementem tego rodzaju motywacji jest zacho- wanie osoby zarządzającej, zaufanie członków grupy oraz umie- jętność pracy w zespole. Motywacja ta wpływa pozytywnie na intensywny rozwój każdej jednostki, która chce osiągnąć sukces, wyróżniając się na tle grupy. Współcześnie umiejętność pracy w zespole to niezwykle ważna kompetencją, której wymagają nie- malże wszyscy pracodawcy.
Dzięki powyższej umiejętności człowiek uczy się odpowie- dzialności nie tylko za siebie, ale również za innych.
4. Podział z punktu widzenia formy:
Motywacja płacowa – „Formy płac uzupełniających dotyczą
wszelkich wyodrębnionych premii, dodatków za wydajność,
prowizji i innych, elementów wynagrodzenia, które są ustalone
w oderwaniu od płacy elementarnej” [Jasiński 2007, s. 23]. Polega ona na zamierzonym działaniu jednostki, która, dzięki realiza- cji wyznaczonych zadań, otrzyma nagrodę w formie pieniężnej.
Motywacja ta stosowana jest przeważnie w pracy, pracodawca mobilizuje pracownika do osiągania coraz to większych sukcesów poprzez nagradzanie go awansem, który wiąże się z premią lub wyższą płacą. Zwiększa wydajność pracy przez skrócenie terminu wykonywania zadania. To zachęta krótkotrwała, ponieważ należy ją stosować regularnie, aby przyniosła pożądane efekty.
Motywacja pozapłacowa – realizuje dwuznaczne funkcje.
Pierwszą z nich jest wzbudzanie siły motywacyjnej bodźców pła- cowych, która powoduje uhonorowanie pracownika. Natomiast druga funkcja polega na działaniu autonomicznym, jest niezwykle skuteczna w odniesieniu do pracowników o wysoko rozwiniętych potrzebach społecznych i potrzebie samorealizacji [Kopertyńska 2008, s. 16]. To metoda długotrwała, przyczynia się do polepszenia samooceny, dzięki czemu człowiek otrzymuje jeszcze więcej siły do pokonywania problemów oraz dokonywania tego, co uważał za niemożliwe. Nie wymaga ona dodatkowego obciążenia finan- sowego, integruje zespół, przyczynia się do wprowadzania zaufa- nych relacji, jak również formuje obraz danej firmy jako godny wzór do naśladowania.
Nie można jednak zapomnieć, że motywacja pozapłacowa
powinna być stosowana razem z motywacją płacową. Do każdego
człowieka należy mieć indywidualne podejście, więc powinno się
zacząć od skrupulatnego zbadania potrzeb jednostki, związanych
z jego oczekiwaniami, otoczeniem, charakterem, mentalnością
oraz sytuacją życiową.
Motywacje młodych ludzi wstępujących do policji w świetle badań
Przedmiotem przeprowadzonych badań są opinie młodych funk- cjonariuszy odbywających szkolenie w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Uczestniczyło w nich 56 młodych funkcjonariuszy.
Sondaż został przeprowadzony za pomocą ankiety.
Obserwując zachowanie kandydatów na funkcjonariuszy policji, można dostrzec rozwój osobisty, kształtowanie postaw społecznych oraz przygotowanie do czynnej służby.
Jedną z największych motywacji osoby planującej wstąpie- nie do służb mundurowych jest ochrona swojej rodziny. Młode osoby uważają, że dzięki temu są w stanie uchronić swoich najbliż- szych przed niebezpieczeństwem panującym na świecie. Ochrona rodziny jest największą motywacją, która daje siłę człowiekowi do przełamania strachu. Współczesna młodzież, ubiegając się o miejsce w policji, chce pokazać społeczeństwu swoją dojrzałość i odpowiedzialność. Jednostki te mają mnóstwo energii, aby poka- zać otoczeniu, że mimo młodego wieku są w stanie wziąć odpo- wiedzialność za swoich najbliższych.
Kolejną motywacją dla młodzieży do podjęcia pracy jako funk-
cjonariusz policji jest tradycja rodzinna. To obyczaj przekazywany
z pokolenia na pokolenie. Młody człowiek, pod wpływem rodziny,
która jest dla niego autorytetem, podejmuje decyzje o kontynuowa-
niu wyznawania określonych wartości. Niezbędne jest podążanie za
przyjętymi wzorami, aby przekazać następnemu pokoleniu to, co
najlepszego otrzymaliśmy od naszych ojców. Dla każdego chłopca
ojciec i dziadek stanowią niezastąpiony wzór do naśladowania, dla-
tego tak wielu mężczyzn zakłada mundur, aby stać się kimś ważnym
i kontynuować tradycję. Dzisiejsze społeczeństwo jest nastawione
na nowoczesność, a tradycje umierają w mgnieniu oka. Dlatego tak
ważną rolę odgrywa wychowanie oraz przekazywanie cennych wartości przez starsze, dojrzałe pokolenie.
Każdy człowiek, niezależnie od wieku, płci, stanu zdro- wia powinien w swoim życiu mieć zainteresowania. Główną rolą zainteresowań jest motywacja do robienia tego, co się lubi.
Połączenie hobby z pracą daje człowiekowi mnóstwo satysfakcji.
Zamiłowanie do służby mundurowej wśród młodych osób z roku na rok wzrasta, zwłaszcza pośród kobiet, które chcą stać się nieza- leżne. Wielu obecnych funkcjonariuszy podjęło wyzwanie, jakim jest służba policyjna, dzięki swoim wieloletnim zainteresowaniom.
Chęć zostania policjantem bardzo często można zaobserwować już w młodym wieku podczas zabawy.
Odpowiedni poziom adrenaliny jest potrzebny do życia każdej jednostce. Hormon ten działa motywująco. Współczesna młodzież, poszukując wyzwań, chętnie wstępuje do służb mun- durowych, szukając „dreszczyku emocji”. Epinefryna to inna nazwa adrenaliny, używana w języku naukowym. Młode poko- lenie wyobraża sobie służbę jako pełną emocji przygodę, posługi- wanie się bronią jest dla niego fascynujące. Młodzi nie zdają sobie sprawy, że praca ta wiąże się z wieloma przykrościami, jak np.
informowanie bliskich osób o śmierci członka rodziny, w tym np.
dziecka. Młodzież zdaje sobie sprawę, że praca ta bywa niebez- pieczna, jednak nie jest świadoma, jakie to niebezpieczeństwo tak naprawdę jest. Praca ta jest wyjątkowo ryzykowna ze względu na kontakt z ludźmi, którzy w przyszłości mogą chcieć zaszkodzić funkcjonariuszowi oraz jego rodzinie. Służba w policji jest nie- zwykle ekscytująca dla każdego człowieka, ale bywa również bar- dzo ciężka, z czego wiele młodych osób nie zdaje sobie sprawy.
Następną motywacją wśród młodych osób jest chęć pomocy
innym. Uważają oni, że wstępując do służby policyjnej, są w stanie
pomóc swojemu otoczeniu, uchronić je od zła.
Wiele z tych osób to ofiary lub świadkowie przemocy domo- wej, którzy chcą pomóc innym i wierzą, że dzięki pracy w policji będą mieć na to o wiele większe szanse. Chcą oni mieć udział
w ukaraniu sprawców, którzy dopuścili się przestępstwa, krzywdząc przy tym wiele osób. Uważają, że są w stanie polep- szyć jakość życia każdego człowieka.
Ważną motywacją jest również służba 25-letnia, pod warun- kiem ukończenia 55 roku życia (funkcjonariusze zatrudnieni przed 2013 rokiem mogą też ubiegać się o emeryturę po 15 latach stażu).
Motywacja ta jest ogromna, ponieważ młody człowiek może uzy- skać emeryturę już w wieku 45 lat oraz podjąć nową dodatkową pracę. Aspekt ten pozwala na uzyskanie dodatkowych środków pieniężnych, co nie jest możliwe w większości zawodów. Wiek emerytalny w Polsce dla mężczyzn wynosi 65 lat, ale dla kobiet 60, czyli tutaj okres służby jest o wiele krótszy do przejścia na emeryturę niż w przypadku pozostałych zawodów. Dla młodych ludzi to ogromna motywacja, ponieważ w wieku starszym zapew- nia pozwolenie sobie na odpoczynek, a nie na długoletnią pracę zawodową [Ustawa z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji…].
Wymienione wyżej motywacje są jednymi z najczęściej spo-
tykanych wśród współczesnej młodzieży. Młodzi ludzie chcą poka-
zać światu swoje umiejętności oraz wartość. Są to osoby odważne,
stawiające sobie wysokie cele do osiągnięcia. Chcą pokazać naj-
bliższym i społeczeństwu, że dzięki nim świat może stać się lep-
szy i bezpieczniejszy. Służba w Policji jest połączeniem dla nich
zainteresowań z pracą zawodową. Niebezpieczeństwo, jakie wiąże
się z byciem policjantem, dodatkowo motywuje młode pokolenie,
wywołując w nich adrenalinę. Atutem jest również o wiele wcze-
śniejsze osiągnięcie emerytury, które pozwala w starszym wieku
odpocząć oraz zająć się swoim zdrowiem bez potrzeby pracowania
do 65. roku życia.
Bibliografia
Armstrong M. (2001), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.
Griffin R.W. (2004), Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jasiński Z. (2007), Motywowanie w przedsiębiorstwie. Uwolnienie ludzkiej produktywności, Agencja Wydawnicza „Placet”, Warszawa.
Kisielnicki J. (2008), Zarządzanie. Jak zarządzać i być zarządzanym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Kopertyńska W. (2008), Motywowanie pracowników teoria i praktyka, Agencja Wydawnicza „Placet”, Warszawa.
Kozłowski W. (2017), Zarządzanie motywacją pracowników, wyd. II, CeDeWu, Warszawa.
Kupisiewicz C., Kupisiewicz M. (2009), Słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Łukaszewski W. (2003), Wielkie pytania psychologii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Meitzel G. (2002), Psychologia kształcenia, GWP, Gdańsk.
Okoń W. (2007), Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. Akademickie „Żak”,
Warszawa.
Pawłowska B. (2009), Teoria motywacji, Katedra Socjologii Organizacji i Zarządzania, Instytut Socjologii UŁ, Łódź.
Pedagogika Leksykon (2000), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Penc J. (2010), Komunikacje i negocjacje w organizacji, Difin, Warszawa.
Penc J. (2005), Role i umiejętności menadżerskie: sekrety sukcesu i kariery, Difin, Warszawa.
Pocztowski A. (2008), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategie – procesy – metody, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Reykowski J. (1992), Teoria motywacji a zarządzanie, WSiP, Warszawa.
Robbins S. (2004), Zachowania w organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Snopko J. (2014), Nowoczesne metody motywacji pracodawców i pra- cowników, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.
Ustawa z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjona- riuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. nr 12, poz. 1–3) .
www.psychologia.edu.pl, dostęp: 15.03.2020.
Anna Pająk
1Społeczna Akademia Nauk
Zażywanie środków psychoaktywnych przez nieletnich
The Use of Psychoactive Substances by Minors
Abstract: The aim of this study is to increase the level of knowledge about psychoactive substances used by adolescents and related offenses. The article will present the types of stimulants and the characteristics of the most important of them along with the effects of their use.
Key words: minors, psychoactive substances, crime, drugs
Wstęp
Współcześnie niejednokrotnie wymusza się od młodych ludzi perfekcyjnej prezentacji swojej osoby, wysokich wyników eduka- cyjnych czy zawodowych, a także dojrzałości. Młodzież jest przy tym często pozostawiona sama sobie, bez wsparcia z jakiejkolwiek
1.
anndzulka1989@gmail.com
strony. Może się przez to stać się narażona na kontakt z używkami, ze światem przestępczym czy na wpływy nieodpowiednich osób.
Środki psychoaktywne od wielu lat są największą zmorą społeczeństwa. Prócz tych wcześniej znanych, jak alkohol czy nar- kotyki, cały czas powstają nowe, a już istniejące są nieustannie udoskonalane. Zagrożenie uzależnieniem od substancji psychoak- tywnych dotyczy wszystkich grup społecznych, bez względu na wiek, wykształcenie czy status finansowy. Wydawałoby się, że liczne działania profilaktyczne, pogadanki w szkołach czy akcje prowadzone przez różne instytucje w dużej mierze zapobiegną zażywaniu używek przez młodzież. Niestety, badania i statystyki pokazują, że, mimo świadomości negatywnych skutki zażywa- nia środków psychoaktywnych, przybywa osób od nich uzależ- nionych, a wiek inicjacji ciągle się obniża. Zazwyczaj skutkiem ubocznym ich stosowania jest agresja, bójki i dokonywanie czy- nów zabronionych.
Celem niniejszego artykułu jest podwyższenie poziomu wiedzy na temat środków psychoaktywnych zażywanych przez młodzież, a także przybliżenie ich najważniejszych rodzajów wraz z charakterystyką i skutkami ich zażywania.
Środki psychoaktywne – rodzaje i charakterystyka wybranych substancji
Środki psychoaktywne są substancjami działającymi na ośrod- kowy układ nerwowy, wpływającymi na funkcjonowanie mózgu oraz zaburzające świadomość [http://www.e-stawiamnazdrowie.
pl/index.php/inne-srodki-psychoaktywne/60-psychoaktywne-o-
golnie/332-co-to-srodki-psychoaktywne]. Ich zażywanie może
prowadzić do uzależnienia.
Alkohol jest najczęściej spożywany w postaci piwa, wina bądź napoju wysokoprocentowego (wódki). Jego działanie zależy od stężenia wokół receptorów układu nerwowego człowieka, co działa na ten układ tłumiąco, powodując nasilenie zjawiska upo- jenia alkoholowego. Poniżej przedstawiono objawy zwiększonego stężenia alkoholu we krwi:
•
0,3–0,5 promila – euforia, zaburzenia równowagi, obniżony krytycyzm, zaburzenia widzenia;
•
do 0,7 promila – osłabiony refleks, nadpobudliwość, gadatliwość, obniżona samokontrola, przecenianie własnych możliwości;
•
do 2 promili – zaburzenia koordynacji ruchowej, obniżony próg bólowy, problemy z logicznym rozumowaniem, opóźniony czas reakcji, drażliwość, agresja, zwiększone ciśnienie krwi;
•
do 3 promili – bełkotliwa, niewyraźna mowa, senność, nie- kontrolowane zachowania;
•
do 4 promili – utrata odpowiedniej temperatury ciała, spadek ciśnienia krwi, osłabienie, zaburzenia świadomości;
•
powyżej 4 promili – może wystąpić śpiączka, zakłócenia w pracy ośrodka oddechowego i naczyniowo-ruchowego, a także zaburzenia czynności tych ośrodków [Woronowicz 2008, ss. 19–20].
Tytoń to „liście oraz inne naturalne, przetworzone lub nie-
przetworzone części roślin tytoniu, w tym tytoń ekspandowany
i tytoń odtworzony” [Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55]. Nikotyna jest
głównym alkaloidem tytoniu, który występuje w wyrobach tyto-
niowych w postaci papierosów, preparatów do wdychania przez
nos czy do żucia. Szybko uzależnia, dlatego utrzymanie jej stałego
stężenia we krwi wymaga ciągłego jej dostarczania do organizmu
(tzw. przymus zapalenia). Palenie jest odbierane jako przyjemność
– bezpośrednio po zapaleniu w organizmie podwyższa się poziom
glukozy, podnosi się ciśnienie krwi oraz przyspieszają czynności serca, co daje uczucie pobudzenia. Stan ten trwa ok. 15 min, potem pojawia się złe samopoczucie lub uczucie niepokoju [Słowik- Gabryelska, ss. 99, 113.].
Narkotyki, czyli substancje o właściwościach psychoaktyw- nych, mogą występować w postaci naturalnej bądź syntetycznej Ich częste stosowanie prowadzi zazwyczaj do uzależnienia. Mariusz Jędrzejko definiuje zjawisko narkomanii jako stałe lub okresowe zażywanie jednej bądź kilku substancji odurzających w celach odmiennych niż te zalecane medycznie [Jędrzejko, Jabłoński, 2012, ss. 19–20].
Do środków odurzających możemy zaliczyć:
Kanabinole (marihuana, haszysz, konopie indyjskie)
Haszysz występuje w postaci prasowanej żywicy roślin, a marihuana suszonych liści i kwiatów. Spożywa się je poprzez palenie (tzw. skręty) bądź jako dodatek (np. doustnie do ciaste- czek). Powodują zazwyczaj odprężenie fizyczne, uwalniają od lęku, wywołują wesołość i znacznie obniżają poziom agresji.
Stymulanty (ecstasy, amfetamina, metamfetamina, kokaina,)
Ecstasy występuje zazwyczaj w postaci pigułek bądź table-
tek, amfetamina jako biały lub barwiony proszek (zdarza się rów-
nież w postaci kapsułek, tabletek), metamfetamina i kokaina jako
proszek pod postacią przezroczystych kryształków. Stosuje się je
różnorodnie, w zależności od postaci. Doustnie poprzez połyka-
nie tabletek bądź wcieranie proszku w błony śluzowe ust, dono-
sowo poprzez tzw. wciąganie proszku, a także dożylnie poprzez
wstrzykiwanie sobie narkotyku w żyły. Dają m.in. poczucie
szczęścia, podniecenia, pobudzenia seksualnego, fizycznego
i psychicznego oraz podwyższają koncentrację.
Środki halucynogenne (LSD, grzyby halucynogenne)
LSD to dietyloamid kwasu lizergowego. Stosowany jest doustnie, w formie nasączonych tym kwasem małych bibułek, kar- toników lub w postaci mikrotabletek. Grzyby, świeże bądź suszone, również stosowane są doustnie. Oba te środki mają działanie halu- cynogenne, powodując zmiany stanu świadomości, tworząc senne przeżycia, dając poczucie psychicznej lekkości, wrażliwości na dotyk oraz doznawanie stanów transowych pozwalających na przeżywanie podróży w czasie [Kuntz 2009, ss. 93–108].
Opioidy (morfina)
Opioidy to inaczej syntetyczne środki przeciwbólowe sto- sowane przy silnych i długotrwałych dolegliwościach bólowych.
Zaliczamy do nich m.in. morfinę. Występuje ona w postaci table- tek, płynu lub kryształków. Przyjmować ją można dożylnie, doustnie, domięśniowo i podskórnie. Zażycie opioidu zmniej- sza ból, a także lęk, dając przy tym poczucie spokoju, a czasem euforii.
Inhalanty (rozpuszczalniki lotne)
Rozpuszczalniki lotne to substancje używane w gospodar- stwach domowych i przemyśle. Odurza się nimi wąchając bądź wdychając opary z plastikowych torebek z substancjami wydzie- lającymi się m.in. z areozoli, dezodorantów, benzyny, klei, farb czy środków czyszczących. Doznania to chwilowa przyjemność i omamy wzrokowe, a także senność i przygnębienie.
Substancje uspokajające i nasenne (barbiturany i benzodiazepiny)
Barbiturany, czyli leki o działaniu nasennym, w zależno-
ści od wielkości zażytej dawki, uspokajają, niwelują odczuwanie
bólu i mają działania przeciwdrgawkowe. Pochodne benzodia-
zepinu, zwane lekami uspokajającymi, mają podobne działanie,
dodatkowo jednak niwelują stany lękowe i mają właściwości zwiotczające mięśnie. Obie te substancje przyjmowane w więk- szych dawkach niż zalecane przez lekarzy prowadzą do uzależ- nienia i mogą powodować skutki uboczne, np. silne pobudzenie, bezsenność i agresję [Chmielewska, Baran-Furga 2006, ss. 5–6, 13–16, 31–33].
Sterydy anaboliczne
Testosteron to męski hormon płciowy, który jest pochodnym sterydów anabolicznych. Odpowiada za przyrost masy mięśniowej, dlatego zażywany jest głównie dla poprawy wizerunku. Sterydy występują w postaci kapsułek, koktajli do spożywania doustnego i płynów do wstrzykiwania domięśniowo. Wpływają na szybki przyrost masy mięśniowej, poprawę siły, kondycji i męskie cechy płciowe, tj. owłosienie, ton głosu czy organy płciowe.
Dopalacze
Dopalacze, inaczej nowe narkotyki, to grupa substancji używana w takim samym celu co substancje psychoaktywne.
Składają się z różnego rodzaju substancji o różnym działaniu – pobudzającym, halucynogennym czy zbliżonym do marihuany.
Powodują całkowitą utratę kontroli nad własnym zachowaniem, jak i brak możliwości oceny sytuacji. Prowadzą także do zabu- rzeń wielu narządów wewnętrznych, w tym do silnego zatrucia toksycznego [Jędrzejko, Jabłoński 2012, s. 103.].
Aby można było je legalnie sprzedawać, na opakowa-
niach zazwyczaj znajdują się informacje, że dany produkt nie
jest przeznaczony do spożycia lub że jest to produkt kolek-
cjonerski. Reklamowane są także jako pochłaniacze wilgoci,
talizmany czy sole do kąpieli. Dopalacze w swoim składzie
zawierają substancje bardzo groźne w skutkach dla osoby je
zażywającej, a ich skład jest ciągle zmieniany. Utrudnia to,
a czasem wręcz uniemożliwia, udzielenie skutecznej pomocy medycznej osobie je zażywającej [https://dopalaczeinfo.pl/strony/
co_to_sa_dopalacze#nowe-narkotyki].
Przyczyny i skutki zażywania środków psychoaktywnych
Najczęściej zauważa się problem zażywania środków psychoak- tywnych przez młodzież w okres dojrzewania. Najczęściej młodzi ludzie próbują środków psychoaktywnych w celu zaspokojenia swojej ciekawości. Gdy dana substancja nie jest dobra w smaku czy odczucia po jej zastosowaniu nie są przyjemne, jest bardzo duże prawdopodobieństwo, że kolejny raz po nią nie sięgną.
Problemem jest, gdy młody człowiek ponawia próby, sięgając po inne środki i większe dawki.
Okres dorastania jest również okresem, w którym dziecko poszukuje odpowiedniej dla siebie grupy, w której to nie będzie musiało ukrywać swoich pragnień i udawać kogoś kim nie jest i kim się nie czuje. Niestety, niejednokrotnie takimi grupami oka- zują się być grupy narkomanów, gdyż środowiska te akceptują swoich członków takimi, jakimi są. Żeby zostać przyjętym do grupy i zaakceptowanym w pełni, młody człowiek bardzo szybko przyswaja sobie obowiązujące w niej zwyczaje i sięga do używek, aby nie odstawać od reszty członków. W takiej sytuacji grupa rówieśnicza odgrywa rolę destrukcyjną, prowadzącą najczęściej do popełniania czynów karalnych i prezentowania zachowań nega- tywnych [Juczyński 2008, ss. 36–39].
Czynniki wpływające na zażywanie substancji odurzają-
cych możemy odnieść do trzech najważniejszych sfer życia czło-
wieka. W skład sfery psychologicznej wchodzą wszelkie cechy
indywidualne człowieka. Osoby charakteryzujące się wrażliwością, nieśmiałością, o niskiej samoocenie i niestabilności emocjonalnej są bardziej narażone na zażycie środków psychoaktywnych. Mogą one przynieść im ukojenie psychiczne, pomóc pokonać nieśmiałość czy ułatwić zwalczenie codziennych trudności, a w konsekwencji zachęcić do dalszego ich zażywania. Sfera społeczna odnosi się głównie do kontaktów rodzinnych, w grupach rówieśniczych czy szkole. Problemy i patologie w domu, autorytatywny styl wycho- wania, zbyt wygórowane oczekiwania rodziców co do dziecka, a przede wszystkim brak poświęcanego mu czasu, może skutkować poszukiwaniem przez młodego człowieka akceptacji poza środo- wiskiem rodzinnym. Środowisko szkolne odgrywa również bar- dzo ważną rolę, ponieważ jest miejscem nawiązywania kontaktów społecznych. Atmosfera jaka panuje w placówce, postępy w nauce, relacje z rówieśnikami czy nauczycielami mają ogromny wpływ na postępowanie dziecka. Niepowodzenia, konflikty i odrzucenie przez grupę rówieśniczą są obarczone dużym ryzykiem sięgnię- cia po środek psychoaktywny. Młodzież często, by zrekompenso- wać sobie problemy w szkole, ulega wpływom grupy rówieśniczej, zazwyczaj tej o negatywnym charakterze. Może ona skutecznie zastąpić rodzinę i zapewnić poczucie bezpieczeństwa w sytuacji, gdy brakuje tego ze strony najbliższych. Wszystkie te środowiska wzajemnie na siebie wpływają. Na tę chwilę nie ma jeszcze dosta- tecznych badań nad wpływem czynników biologicznych warunku- jących pewność co do zażywania bądź uzależnienia się od środków psychoaktywnych. Warto jednak mieć na uwadze problemy z uza- leżnieniami w rodzinie, a także z zaburzeniami w zachowaniach jej członków [Jędrzejko, Jabłoński 2012, ss. 42–49].
Omawiając przyczyny sięgania po środki psychoak-
tywne należałoby odnieść się także do zjawiska jakim jest samo
uzależnienie. Poprzez regularne stosowanie środków organizm przyzwyczaja się do ich działania, a w przypadku braku dostar- czenia bodźca zaczyna sam się jego domagać, co skutkuje dalszym zażywaniem. Należy pamiętać, że cierpienie związane z uzależ- nieniem dotyczy nie tylko jednostki, ale także jej najbliższego oto- czenia (tzw. współuzależnienie).
W książce Ireny Pospiszyl opisano cztery fazy uzależnienia od środków psychoaktywnych:
1. Eksperymentowanie – pierwszy kontakt. Momentem kry- tycznym jest sytuacja, w której rozpoczyna się poszukiwanie ciągłego kontaktu z używką. Uzależniony może zacząć się izolo- wać, nadmiernie chronić swoje prywatne sprawy, a także zmie- nić dotychczasowy rytm dnia;
2. Fascynacja – uczenie się odpowiedniego dawkowania środka, celebrowanie go i fascynacja jego działaniem. Z czasem może nastąpić zwiększenie przyjmowanych dawek bądź łączenie ze sobą różnych środków. Uzależniony może przestać regularnie uczęszczać do szkoły czy pracy, posuwa się coraz częściej do kłamstw i ma wahania nastroju;
3. Przymus brania – występują objawy uzależnienia fizycznego i psychicznego. Środek przyjmowany jest regularnie i staje się niezbędny do normalnego funkcjonowania, zwiększają się rów- nież przyjmowane dawki. Można zaobserwować przedawkowa- nia i pogorszenie stanu zdrowia;
4. Przyjmowanie, aby zachować sprawność – uzależniony nie
potrafi już żyć bez przyjęcia dawki. Zażywanie środka już nie
służy doznawaniu przyjemności, lecz zniwelowaniu bólu fizycz-
nego. Zaobserwować można stany psychozy, omamy i przy-
widzenia, a organizm człowieka jest wycieńczony i w fazie
wyniszczenia [Pospiszyl 2008, ss. 182–183].
Konsekwencje zażywania środków psychoaktywnych są znaczące i wieloobszarowe. W większości przypadków problemy zdrowotne rozpoczynają się od zawrotów czy bóli głowy, nudno- ści, podwyższonej temperatury i problemów z ciśnieniem krwi.
Należy przy tym pamiętać, że im większe i mocniejsze dawki, tym większy mają wpływ na organizm człowieka. W przypadku nikotyny, codzienne palenie papierosów może spowodować prze- wlekłe choroby układu oddechowego, zwiększa się także ryzyko wystąpienia zawału czy ogólnych problemów z sercem. Przy nad- używaniu alkoholu występują najczęściej problemy z układem krwionośnym i przewodem pokarmowym, występują również nowotwory gardła czy języka i uszkodzenie komórek znajdujących się w korze mózgowej. Bardzo szybko może również dojść do mar- skości wątroby [Zajączkowski 2003, ss. 25–28].
W przypadku narkotyków i innych środków psychoak- tywnych o podobnym działaniu, najczęściej występuje powolne wyniszczanie wszystkich narządów wewnętrznych oraz problemy ze sprawnością psychofizyczną czy koordynacją ruchową. Często rozwijają się choroby psychiczne, jest też ciągłe poczucie napię- cia, lęku czy niepokoju. U uzależnionych zaburzona jest umiejęt- ność logicznego myślenia, uszkodzony jest także ośrodkowy układ nerwowy, widoczne stają się stany nerwicowe czy depresyjne.
Dochodzi także do licznych omamów wzrokowych i słuchowych.
Za zmianami psychicznymi pojawiają się niekontrolowane zacho-
wania: nadmierna agresja, drażliwość i problemy z kontrolowaniem
własnych emocji [Jędrzejko 2009, ss. 13–18]. Ma to odzwierciedle-
nie w samookaleczeniach czy próbach samobójczych. Zdarza się
też, że u uzależnionych narasta impulsywność, zbytnia pewność
siebie, są żądni przygód i przeżycia niebezpiecznych sytuacji, co
może doprowadzić do tragedii.
Skutki zażywania środków psychoaktywnych odbijają się także na najbliższym otoczeniu osoby je zażywającej. Uzależniony traci więzi emocjonalne wiążące go dotychczas z rodziną. Popada z nią w liczne konflikty, lekceważy reguły panujące w domu, nie potrafi zwrócić się o pomoc, bo zaczyna widzieć w niej wro- gów, a nie sojuszników. Mogą się także zdarzyć ucieczki z domu.
Podobnie dzieje się w przypadku znajomych, od których uzależ- niony również się izoluje. Zdarza się, że nawiązuje on nowe kon- takty, zwykle z osobami zażywającymi środki psychoaktywne i niekoniecznie stosującymi się do obecnych norm moralnych czy prawnych. Mogą pojawić się wtedy problemy z prawem, takie jak pobicia, napaść, akty wandalizmu, a w przypadku braku funduszy na zakup narkotyku kradzieże czy wymuszenia. [Juczyński 2008, ss. 63–67]. Osoby będące pod wpływem środków odurzających częściej podejmują zachowania ryzykowne, które mogą skutko- wać niechcianą ciążą, gwałtem, zarażeniem się wirusem HIV czy innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Nierzadko też uzależnieni prostytuują się w celach zarobkowych.
Zakończenie
Celem powyższej pracy było podwyższenie poziomu wiedzy na temat środków psychoaktywnych zażywanych przez nielet- nich, a także wskazanie znaczenia wpływu środowiska rodzin- nego, rówieśniczego oraz społecznego na zachowania młodzieży.
Naśladowanie negatywnych wzorców, presja otoczenia, wyimagi-
nowane potrzeby, a także zaburzony prawidłowy rozwój młodego
człowieka odciska piętno na jego dalszych losach. Niestety, z roku
na rok przybywa coraz to więcej młodych osób zażywających sub-
stancje uzależniające oraz popadających w konflikty z prawem. Na
odtrucia, odwyki czy leczenia trafiają coraz młodsze osoby. Często nie potrafią one jeszcze radzić sobie w trudnych sytuacjach życio- wych i pozostawione są bez odpowiedniej opieki oraz zaintereso- wania dorosłych. Nie zdają sobie także jeszcze do końca sprawy z konsekwencji swych czynów. Kierują się wyłącznie zabawą, cie- kawością czy zapewnieniem sobie atrakcji.
By jak najlepiej zapobiegać, a przynajmniej starać się nie
dopuszczać do występowania u młodych ludzi problemów z używ-
kami, należałoby poszerzać wiedzę na temat niepożądanych zacho-
wań u osób najmłodszych oraz edukować ich opiekunów. Jest to
podstawa działań prewencyjnych, uzupełnianych przez działal-
ność szkoły, różnego rodzaju placówek i instytucji oraz Policji.
Bibliografia
Bielicki E. (2005), Z problematyki resocjalizacyjnej, Wydawnictwo KPSW, Bydgoszcz.
Chmielewska K., Baran-Furga H. (2006), Zaburzenia psychiczne i zaburze- nia zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, Stowarzyszenie Profesjonalistów Psychoterapii i Psychoedukacji „Wspólna”, Warszawa.
Jędrzejko M., Jabłoński P. (2012), Narkotyki i środki zastępcze, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa-Dąbrowa Górnicza.
Jędrzejko M. (2009), Współczesne teorie i praktyka profilaktyki uzależ- nień chemicznych i niechemicznych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Pułtusk-Warszawa.
Juczyński Z. (2008), Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowaw- ców i rodziców, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Komandowska A. (2012), Przestępczość wśród młodzieży, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Kuntz H. (2009), Narkotyki i uzależnienia, PARPA, Warszawa.
Muszyńska A. (2004), Narkomani sprawcy czynów karalnych, Kantor wydawniczy, Zakamycze.
Pospiszyl I. (2008), Patologie społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Słowik-Gabryelska A. (2007), Patologie społeczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Urban B. (2000), Zachowania dewiacyjne młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Wach T. (2009), Resocjalizacja nieletnich sprawców gwałtownych czynów zabronionych, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Woronowicz B. (2008), Na zdrowie! Jak poradzić sobie z uzależnieniem od alkoholu, Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia, Poznań.
Zajączkowski K., Uzależnienia od substancji psychoaktywnych, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2003.
Netografia
http://www.e-stawiamnazdrowie.pl/index.php/inne-srodki-psychoaktywne/
60-psychoaktywne-ogolnie/332-co-to-srodki-psychoaktywne, dostęp: 3.09.2019.
https://dopalaczeinfo.pl/strony/co_to_sa_dopalacze#nowe-narkotyki, dostęp:
18.12.2019.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/przestepczosc;3963635.html,dostęp:
08.10.2019.
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/resocjalizacja;3967295.html, dostęp: 24.02.2020.
http://policja.pl/pol/bswp/aktualnosci/dane-statystyczne/6796,Dane-staty-
styczne.html, dostęp: 25.02.2020.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r.o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 228 [online], http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/
download.xsp/WDU19820350228/U/D19820228Lj.pdf, dostęp: 14.05.2020.
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r.o ochronie zdrowia przed następstwami uży- wania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55) [online], http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19960100055/U/
D19960055Lj.pdf, dostęp: 29.01.2020.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 [online], http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/
WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf, dostęp: 31.03.2020.
Grażyna Ustyniak
1Społeczna Akademia Nauk
Praktyczne aspekty kurateli sądowej dla nieletnich
Practical Aspects of Juvenile Court Guardianship
Abstract: The article presents the history of juvenile court guardianship in Poland, since Poland regained independence. The legal acts regulating its sit- uation are also presented. The duties and rights of a probation officer and their role in the process of juvenile rehabilitation are shown.
Key words: probation officer, social rehabilitation, minors, court service
Historia kurateli sądowej
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zauważono potrzebę stworzenia specjalnych sądów dla nieletnich ze względu na wzrost popełnianych przez nich przestępstw oraz zmianę sposobu ich kara- nia. Ciężka sytuacja kraju wpływała również na wzrost popełniania
1.
