Tobiasz Stefan

1

SPIS ZAWARTOŚCI ę y , TECZKI

9.<?JYiu.

Q m ŚM9^A..

I./l. Relacja j^/ -

t)

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora —’

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora

i(/

II. Materiały uzupełniające relację -—

III./l. Materiały dotyczące rodziny re la to ra ____

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r . --- III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 '

III./5. Inne .Vr---- "

IV. Korespondencja

VI. Fotografie bl\r< źJC

V

2

3

B olesław P rz e m ie n ie c k i u l . T a rło ’ ic z~ 6

75 - 563 K o s z a lin

o s z a l i n dn. 12. 11 . 1994

fj

Wpłynęło rf.~ia ^ OY Lcb

9z.Up.f2L

P U N D A C J A

"Archiwum P om orskie A rn ii Krajom e j ” u l . P ie k a ry 49 87 - 100 Toruń

7/ z a łą c z e n iu p rzesy łam y do 'iad o m o ści i ew entualnego w y k o rz y sta - n i a a n k ie tę i ż y c io r y s k o l . S te f a n a T o b ia s z a zam. 75 - 324 K o s z a lin u l . P ro je k ta n tó w 7 m. 1, u c z e s t n ik a k o n s p i r a c j i v7 I N na Pomorzu w r e j o n i e Y łocław ka.

Z wyrazami szacunku

Y i-c e P re z e s Z a rz ^ o ^ Okręgu SZŻAK Bo le s ła w P r z emi e n i $ k i

4

Wpłynąio 3 ia

S t e i a n T di b i as z *-.dz---£ / 2jL

u l . P r o j e k t a n t ów 7 / 1

^t yKos z a l m * Ż y c i o r y s

J a S t e i a n T o b i a s z u r o d z i ł e m o i ę 16 s i e r p n i a 1 ^ 2 6 r . w Wieńcu w o j . Wł ocł awek i do 1 ^ ^ r . ukończył em "' szkoł ę powsSecnną.Moim

pi e r ws z y m dniem w o l n o ś c i w s t y c z n i u 1 ^ 4 5 r . b y ł y n a s t ę p u j ą c e w y d a r z e n i a * Obudzony w nocy wybuchem wysadzonego mostu na W i ś l e we Wł ocł awku.

Wczesnym r a n k i e m z n a l a z ł e m s i ę w ó r ó d m i e ś c i u * Był o s ł y c h a ć o d g ł o s y z b l i ż a j ą c e g o s i ę l ' r o n t u , a l e w j s k a n i e m i e c k i e g o j u ż n i e b y ł o . Po pewnym c z y s i e z w i e ż y n i e m i e c k i e g o k o ś c i o ł a i d e z w a ł y s i ę s e r i e

k a r a b i n ó w maszynowycn gdyż do m i a s t a z b l i ż a ł a s i ę c z o ł ó w k a w o j s k sowiec.

k i c h . Wraz z g r u p ^ u k r y ł e m s i ę w opus zcaonymbudynku ż a n d a r m e r i i , k t ó r y ś z o b e c n y c n wyważaj ąc d r z w i na z a p l e c z u o d k r y ł magazyn b r o n i i a m u n i c j i . B r o ń n a t y c n m i a s t z o s t a ł a r o r d a n a i j e d e n z o b e c n y c h o b j ą ł k o n e d ę . W p e w n e j c h w i l i s o w i e c k i c z o ł g z b l i ż a j ą c s i ę do ś r ó d m i e ś c i a

jednym s t r z a ł e m z b u r z y ł w i e ż ę , a n a s t ę p n i główny p u n k t o p o r u . Al e Niemye r o z p r o s z y l i d i ę po m i e ś c i e o s t r z e l i w u j ą c s i ę na w s z y s t k i e s t r o n y .

P r z e z c aŁ j a z i e n t r a p i l i ś m y n i e d o b i t k ó w . Pod k o n i e c d n i a do m i a s t a w k r o c z y ł y w o j s k a s o w i e c k i e . Od p i e r w s z y c h d n i o b s e r w u j ą c w s z y s t k i e w y d a r z e n i a n i e u f n o ś ć i w r o g o ś ć z e s t r o n y s owi e t ów i t w o r z ą c e j s i ę w ł a d z y . Widząc co s i ę d z i e j e n i e migłem p r z e s t a ć m y ś l e ć co mógłbym

r o b i ć w t a k i e j s y t i a c j i gdy t u i tam s ł y c h a ć p o g r u ż k i , ż e k t o n i e j e s s t z nami j e s t p r z e c i w k o nam. Na k i l k a t y g o d n i w y j e c n a ł e m do Warszawy

p r a c u j ą c p r z y u s uwa ni u gr uzów. W s i e r p n i u b r . u d a ł e m s i ę do kuzynów n a w s i Mi l żyn za B r z e ś c i e m - K u j . a b y p r z y w i e ś ć t r o c h ę ż y w n o ś c i , g d y ż w m i e | c i e s y t u a c j a b y ł a t r u d n a , w domu b y ł a mat ka i mł o d s z y b r a t ,

b s t a r s z y b r a t j e s z c z e n i e w r ó c i ł z przymusowych r o o ó t z n i e m i e c . Do kuzynów w nocy n# k w a t e r ę p r z y b y ł o t r z e c h m ę ż c z y z n . S t w i e r d z a j ą c

i ż j e s t e m p o z a m i e j s c6w $ , j e d e n z n i c h z e c h c i a ł ze mn^ po r o z ma wi a ć . lidy p o z n a ł moj e o d c z u c i a i z a p a t r y w a n i a n a o b e c n ą s y t u a c j ę z a p r o p o n o w a ł mi w ł ą c z e n i e s i ę w n u r t w a l k i o w o l n o ś ć i n i e z a w i s ł o ś ć P o l s k i ,

w s t ę p u j ą c w s z e r e g i WIN• Ki e dy w y r a z i ł e m s z c z e r ą zgodę p r z e d s t a w i ł z a d a n i e j a k i e w o b e c n e j c h w i l i j e s t w s k a z a n e . To j e s t s t w o r z e n i e we Włocł awku punKt u p r z e k a z a n i a z d o b y t y g h p r z e z e m n i e w i a d o mo ś c i o d z i a ł a n i a c h IB i MO i o p l a n o w a n y c h a i c c j a c h . W o b e c n o ś c i dwóch

, świadków z ł o ż y ł e m p r z y s i ę g ę s t a j ą c s i ę c z ł o n k i e m I r g a n i z a c j i W3N.

iL-Przysięgę p r z y j ą ł p o r . M i c h a ł K r a s z e w s k i p . ś . Grom z a s t ę p c a dowódcy.

rVQowódctj o d z d i a ł u b y ł p o r . A n t o n i Fr yszkowsi ci p . s . K y ś . R e j o n d z i a ł a n i a I z b i c a K u j . R a d z i e j ó w , S o mp o l n o . Do p r z e k a z y w a n i a w i a d o mo ś c i miałem n a w i ą z a ć k o n t a U t z k o l e j a r z e m k o l e i w ą s k o t o r o w e j w Wł ocł awku

5

(

g . s Wrona t ą samą drogt j o t r z y ma ł e m d o d a t k o we i n s t r u k c j e . U d a ł e m s i ę do s z k o l n e g o k o l e g i w i e d z ą c ż e j e g o b r a t j e s t f u n k c i o n a r j u s z e m IB.

P o n i e w a ż b y ł t a k samo z b u l we r s o wa n y tym co s i ę wo k ó ł d z i a ł o i co s ł y s z a ł od b r a t a p r z a r z e k ł mir ż e w s z y s t k o c z e g o s i ę d o wi e p r z e k a ż e

mn i e . Udało rai s i ę n a w i ą z a ć i i n c e k o n t a k t y , k t ó r e w s p o s ó b z o r g a n i z a ^ - a c wany d o c n o d z i ł y do c e l u . Do końca- 1 ^ 4 5 r . j a k i w p i e r w s z e j p o ł o w i e

i y 4 6 r . p o z a d z i a ł a l n o ś c i ą k o n s p i r a c y j n ą w Włocł awku k i l k a k r o t n i e pod p r e t e k s t e m o d w i e d z e n i a kuzynaw s p o t y k a ł e m s i ę w t e r e n i e g ł ó w n i e v 'z p o r . M . E r a s z e w s k i m p s . Grom gdyż s z e f e m wywiadu b y ł o n . W tym c z a s i e / m i a ł e m t y l k o o k a z j ę dwa r a z y s t a n ą ć p r z e d dowódcą A. Fr y s z k o ws k i m

ps Rys* W p o ł o w i e 1 9 4 6 r . w z o r g a n i f c a wa n e j zai aadzce z o s t a ł a r e s z t o w a n y p r z e z IB M*Krasuewśki ps Grom. W n i e d ł u g i m c z a s i e w Wł ocł awku s t a ł o s i ę gł oś nym i ż na r o z k a z P r o k u r a t o r u w o l n i ł w i ę ź n i a O r g a n i z a c j i - c z ł o n k ó w .

> - D o k o n a ł t e g o p o r . J a n Lewandowski p s . P o n u r y , d z i a ł a j ą c y w o k o l i c a c h L u b r a ń c a , B r z e ś c i a K u j . i Włocławka* Ot r z yma ł e m i n s t r u k c j ę o r o z ­ p o z n a n i e t e g o o d d z i a ł u i c e l u p o j a w i e n i a s i ę t e g o o d d z i a ł u na tym t e r e n i e . Po d ł u ż s z y m r o z p o z n a n i u w o k o l i c y L u b r a ń c a d o w i e d z i a ł e m vV s i ę i ż J a n Lewnauowski p s . Ponur y b y ł mi es zkańcem t e g o m i a s t a a l e

o s t a t n i o p r z e b y w a ł na K i e l e c c z y ź n i e g d z i e d z i a ł a ł w jednym z o d d z i a ­ łów t e g o z g r u p o wa n i a * Pod Koni ec s i e r p n i a i y 4 ó r . o t r z y m a ł e m i n s t r u ­

k c j e p o d p i s a n y pr &ez p o r . A* F r y s z k o w s k i e g o " p s . Rys aby p r z e d s t a w i ć m e r w a r u n k i w s p ó ł d z i a ł a n i a z o d d z i a ł e m J . L e w a n d o w s k i e g o p s . P o n u r y .

I n s t r u k o j a mówiła t e z o l e p s z y m u z b r o j e n i u oddzi ał ów, wzmożenf eg p r z e c i w d z i a ł a ń w i e c z n i e ze s t o s o w a n i e m r e p r e s j i wooec w i n n y c n p r z e s l a a o w a n i t o r t u r o w a n i a s w o i c n p r z e c i w n i k ó w . We w r z e ś n i u b r o t r z y m a ł e m ważną i n s t r u k c j ę , z a w i e r a ł a p r o p o z y c j e s p o t k a m a d w ó c n dowodcow w c e l u s k o o r u y n o w a n i a d z i a ł a ń i w p r s es z ł o ś c i wspolric&o dowództwa nau c a ł o ś c i ą . Na o a i a a i e r n i K a 1^{^}462’* na w s k u t e k s ^ e r o Ko z a k r o j o n e j p a c y f i k a c j i uerenów p r z e z u. B. i MO z Wł ocł awka i Bgrdgoszczy. W o k o l i c y L u b r a n c a z o s t a ł e m a r e s z t o w a n y razem

z p o r . J . Lewandowskim p ^ z a z z a s ł a n i a j ą c y c h s i ę m i e s z k a ń c a m i o k o l i c y . Vw tym samym m i e s i ą c u a r e s z t o w a n y z o s t a ł A. F r y s z k o w s k i p s . Ryś.

S ą d z i ł nas ^Sąd w Bydgos z c z y* ^ ' „ *

ci \

G a A ^ V1

6

7

8

a d r e s y , o p i s f u n k c j o n o w a n i a k m ć r k i , j e j l i c z e b n ó ś ć , a d r e s y k o n t a k t o w e i m e l i n y .

n i e do t y c z y

4. P r z e b i e g o s o b i s t e j s ł u ż v y - f u n k c j e , w y k o n y w a n e z a d a n i a , o d b y t e

p r z e s z k o l e n i a , u d z i a ł w akc j a c n , a d r e s y k a n s p i r a c y j n e l w ł a s n e i i n n e z n a n e j u z y s k a n e o d z n a c z e n i a i awanse*

n i e d o t y c z y

5 . Ar e o &t o wa me u c z e s t n i k a , czł onkow j e g o r o d z i n y i z n a j o m ^ c n , d a t a m i e j s c e , o k o l i c z n o ś c i , d a n e o ewent ual nym p r o c e s i e i o p o b y c i e w w i ę z i e n i a c n iud ooozacn, ewentualne u c i e c z k i lun i c h ^proDy.

n i e dotyczy

VI Dane o ewent ualnym u c z e s t n i c t w i e w k o n s p i r a c j i c zł onków r o d z i n

kol egow l z n a j o m y c h - s z c z e g o ł o w o d l a k a ż d e j o s o b y . C z y r o d z i c e , ż o n a , m ą ż , b r a c i a , s i o s t r y , u z i e o i b r a l i u d z i a ł w j a k i e j k o l w i e k d u i a i a i u O o C i k o a s p i r a o y j u e j l u b w samopomocy a p u i e c z n e j . J e z e l i t a k t o k r ó t k i o p i s t e j d z i a ł a l n o ś c i na o d d z i e l n e j k a r t c e c z y t e l n i e .

V I I Okr e^ p o o k u p a c y j n y - na o d d z i e l n y c h k a r t k a c n / c z y t e l n i e !'•

1. K r o t k i ż y c i o r y a p owoj e nny z u w z g l ę d n i e n i e m d a l s z e g o k s z t a ł c e n i a o l ę , p r a c y zawodowej i d z i a ł a l n o ę c i s p o ł e c z n e j .

2. D z i a ł a l n o ś ć k o n s p i r a c y j n a , " p o a k o w s k a " /W3N, ftJAK i t p o r g a n i a z e j i / 3 . K e p r e s j e d o z n a n e w PKL w zwi ą z ku z d z i a ł a l n o ś c i ą k o n s p i r a c y j n i

- z l a t 1^{^}3^{» - 45}

- z p o z a &k o w s k i e j V I I I DOK UMaj'1^{'AC JA}

1. Dokumenty i f o t o g r a f i e p r z e o k u p a c y j n e d o t y c z ą c e s ł u ż b y w o j s k o w e j , p r z e s z k o l e n i a woj skowe i u d z i a ł u w k a m p a n i i w r z e ś n i o w e j l i O ^ r . 2« Dokumenty i p a m i ą t k i z o k r e a u o k u p a c j i i d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a -

c y j n e j l f o t o g r a f i e w ł a s n e i czł onków k o n s p i r a c j i

3* Dokumenty i i o t o g r a i i e z o k r e a u k o n s p u r a c j i p o a k o w s k i e j .

jC t J L * t 2 0 x ^ " l j '/ ^

D a t a ...

9

10