1 8 4 Z A P I S K I
P od p orząd k ow an e zasad zie ch ron ologiczn ej ro zd zia ły o m a w ia ją k o lejn o : p o ło ż e n ie lu d n o śc i m ia sta w d w u d z ie sto le c iu m ięd zy w o jen n y m , p o czą tk i życia p o li
ty c z n e g o w la ta c h 1920— 1930, p o lity c z n e k o n se k w e n c je w ie lk ie g o k r y z y su ek o n o m iczn eg o , oraz u k ład s ił w d ru giej p o ło w ie la t tr zy d ziesty ch . Z d a n iem au tora, ż y c ie p o lity c z n e G d y n i d eterm in o w a ł przed e w s z y stk im d yn am iczn y rozw ój p ortu. Z lic z ą cej w 1920 r. 400 m ieszk a ń có w ry b a ck iej w io s k i G d yn ia p rzeisto czy ła się do r. 1939 w w ie lk ie 120-tysięczn e m ia sto . K o n flik ty to w a rzy szą ce te m u n ie w y stę p u ją cem u n ig d z ie in d ziej w P o lsc e w zro sto w i, g łó w n ie zaś b rak p racy i m ieszk a ń , d rożyzn a a r ty k u łó w sp o ży w czy ch , n ie u r e g u lo w a n e w a ru n k i p racy i p ła c y , sp rzy ja ły p o z y sk iw a n iu z w o le n n ik ó w p rzez p a rtie rob otn icze. P o czą tk o w o d o m in o w a ła m ocn o zak orzen ion a n a P om orzu N aro d o w a P a rtia R ob otn icza, k tó ra sto p n io w o tr a c iła jed n a k w p ły w n a rzecz P o lsk ie j P a r tii S o c ja listy c z n e j. D u że zn a czen ie do d zia ła ln o ści w G d yn i p r z y w ią z y w a li te ż k o m u n iści. P o lity c z n ą d zia ła ln o ść sa n a cji u ła tw ia ły n ie w ą tp liw e su k c e sy to w a rzy szą ce b u d o w ie portu. W ta k w y ją tk o w y c h w a ru n k a ch , m im o p e w n y c h od ręb n ości, ż y c ie p o lity czn e G d yn i n ie o d b iegało jed n a k w sposób za sa d n iczy od o g ó ln o k ra jo w y ch u k ła d ó w i p ro cesó w p o lity czn y ch .
T . N .
A n n a G a r l i c k a , P o l s k a — J u g o s ł a w i a 1934— 1939. Z d z i e j ó w s t o s u n k ó w p o l i t y c z n y c h , Z a k ła d N a ro d o w y im . O sso liń sk ich — W y d a w n ic tw o , W rocław —W arszaw a—K ra k ó w —G dańsk 1977, s. 226.
P raca A . G a r l i c k i e j jest m on ografią sto su n k ó w p o lity c z n y c h m ięd zy P o lsk ą a J u g o sła w ią i za w iera szczeg ó ło w ą a n a liz ę g ry d yp lo m a ty czn ej W a rsza w y i B e l
gradu n a a r e n ie m ięd zy n a ro d o w ej w la ta c h 1934— 1939. B a zę źród łow ą sta n o w ią p rzed e w sz y stk im k ra jo w e m a teria ły a r c h iw a ln e , ak ta M in isterstw a S p r a w Z agra
n ic z n y c h w A r c h iw u m A k t N o w y ch , zbiory C en traln ego A r c h iw u m M in isterstw a S p r a w W ew n ętrzn y ch (zw łaszcza cen n y zesp ó ł S tu d iu m og ó ln eg o O d d ziału II S zta b u G łów n ego), a k ta M in isterstw a S p ra w W o jsk o w y ch i S zta b u G en era ln eg o W P. P o n a d to au tork a w y k o r z y sta ła ju g o sło w ia ń sk ą p rasę co d zien n ą z o k resu m ię d z y w o je n n e g o , lite r a tu r ę p a m iętn ik a rsk ą i n au k ow ą.
Z asad n iczą część k sią żk i tw o rzą trzy ro zd zia ły u łożon e ch ro n o lo g iczn ie: „ P o l
sk a i J u g o sła w ia w o b ec za b ieg ó w o pakt b ezp iecz eń stw a zb io ro w eg o (1934— 1935)” ;
„P olsk a i J u g o sła w ia w la ta c h w a lk i o u trzy m a n ie n ie z a le ż n o śc i p o lity czn ej od m o ca rstw (jesień 1935 — w io sn a 1937)”; „ P olsk a i J u g o sła w ia u p rogu II w o jn y ś w ia to w e j (la ta 1937 — je s ie ń 1939)”. M on ografia za w iera ta k że ro zd zia ł o m a w ia ją c y sy tu a c ję p o lity czn ą J u g o sła w ii do 1934 r. C ezurę w y zn a cza ją „ n ie t y le d w u stro n n e r e la c je , co przed e w sz y stk im sta n o w isk o P o lsk i i J u g o sła w ii w o b e c p e w n y c h w sp ó ln y c h p u n k tó w o d n iesien ia są sia d ó w i m o ca rstw oraz p ro b lem ó w o g ó l
n o eu ro p ejsk ich zw ią za n y ch z u trzy m a n iem ła d u w e r sa ls k ie g o ”. S to s u n k i te b y ły w ię c po czę śc i w y p a d k o w ą z a b ieg ó w d y p lo m a cji p o lsk ie j, a k ty w n e j ta k ż e w B e l
g ra d zie, k tó rej p rzy św ieca ła w ty m o k resie id ea u tw o rzen ia w o k ó ł P o lsk i b lok u p a ń stw , sta n o w ią ceg o p r z e c iw w a g ę dla m o ca rstw eu ro p ejsk ich .
W. W.
E u g en iu sz D u r a c z y ń s k i , K o n t r o w e r s j e i k o n f l i k t y 1939— 1941, P W N , W arszaw a 1977, s. 440.
Praca u k a zu je m ech a n izm y m y ś le n ia i d ziałan ia p o lity czn eg o zrodzone w la ta c h 1939— 1941 w „kręgu b u rżu a zy jn ej, b ąd ź b u rżu a zy jn o -lib era ln ej m y ś li
