Temat: Zróżnicowanie sieci rzecznej na Ziemi.

Kl. I wzb p ( temat i punkty uzupełnić i wpisać do zeszytu).

Temat: Zróżnicowanie sieci rzecznej na Ziemi.

1. Rzeki świata

Wodę płynącą po powierzchni lądu pod wpływem siły grawitacji możemy nazwać strumieniem, strugą, potokiem, rzeką lub ogólnie ciekiem. Trudno precyzyjnie i jednoznacznie określić różnice między nimi. Zasadniczo uznano, że większe obiekty, którymi płynie znaczna ilość wody, zasługują na miano rzeki. W Polsce umownie przyjęto, że z rzeką mamy do

czynienia wówczas, gdy zasilają ją wody z obszaru zwanego dorzeczem.

Dorzecze to teren o powierzchni co najmniej 100 km², z którego wody powierzchniowe wpadają do rzeki i jej dopływów aż do miejsca, gdzie ta rzeka wpada do innej rzeki, morza lub obszaru bezodpływowego.

Rzeka, która uchodzi do morza lub bezodpływowego jeziora, jest rzeką główną. Każda mniejsza rzeka lub strumień zasilające wybraną rzekę to jej dopływ. Umowna linia ograniczająca dorzecze nazywana jest działem wodnym. Obszar, z którego wszystkie rzeki główne wraz z dopływami wpadają do jednego morza (oceanu, jeziora bezodpływowego),

to zlewisko. Miejsce, w którym rzeka wpada do większej rzeki, jeziora, morza lub oceanu, określamy mianem ujścia.

Rzeki zasilane są najczęściej wodami gruntowymi, deszczowymi, wodami z topniejących lodowców oraz z topniejącego śniegu. W strefie klimatów umiarkowanych rzeki zwykle zasilane są z dwóch lub nawet trzech źródeł.

Z punktu widzenia człowieka rzeki mają ogromne znaczenie. Stanowią źródło wody pitnej, ryb i wody niezbędnej dla różnych dziedzin

gospodarki. Są szlakami transportowymi. Po spiętrzeniu wody rzeczne napędzają turbiny w elektrowniach wodnych wytwarzających prąd elektryczny. Dawniej rzeki pełniły również funkcję obronną. Obecnie nadal często wyznaczają granice państwowe, administracyjne lub granice krain geograficznych.

Dorzecza na terenie Polski Polecenie 1

 Na zamieszczonej powyżej mapie wskaż: rzekę główną, dopływ, ujście, dział wodny i dorzecze.

 Wskaż fragmenty obszaru Polski, które nie leżą w dorzeczu Wisły i Odry.

 Wskaż fragmenty obszaru Polski, które leżą w zlewisku Morza Północnego oraz w zlewisku Morza Czarnego.



Ciekawostka

Najstarsze cywilizacje na Ziemi powstawały 5-6 tys. lat temu (a może nawet wcześniej) w dolinach wielkich rzek. Regularnie powtarzające się wylewy Tygrysu i Eufratu (Mezopotamia), Nilu (Egipt), Jangcy i Huang He (Chiny), Indusu (Cywilizacja doliny Indusu) oraz sprzyjający klimat

umożliwiły rozwój rolnictwa, które zapewniało żywność dla tworzących się państw i kultur.

Polecenie 2

 Sprawdź w różnych źródłach, jakimi wodami zasilane są rzeki:

Kongo, Ganges i Wisła.

 Wskaż na mapie świata przykłady rzek, których wody

wykorzystywane są do nawadniania pól, produkcji energii elektrycznej oraz do celów transportowych.

 Wskaż na mapie świata obszary, na których rozwinęły się najstarsze cywilizacje. Sprawdź na mapach klimatycznych, czy na tych obszarach przez cały rok występują opady deszczu. Wyjaśnij, jaką korzyść mogli mieć ludzie żyjący w sąsiedztwie wielkich rzek.

Uwaga!

Charakter i rodzaj zasilania rzek powoduje, że na wielu zdarzają się gwałtowne wezbrania płynącej nimi wody. Jeżeli wody wylewają się z koryta, mamy wówczas do czynienia z powodzią. W Polsce zjawisko to występuje najczęściej na wiosnę, gdy przychodzi gwałtowne ocieplenie, w wyniku którego jeszcze stosunkowo gruba pokrywa śniegu ulega stopieniu, albo latem po szczególnie intensywnych i długotrwałych opadach.

Powódź we Wrocławiu spowodowana wezbraniem wód Odry w lipcu 1997 roku

Punkty do lekcji (wpisz do zeszytu dla sprawdzenia po powrocie)

Temat: Wody powierzchniowe

1. Główne elementy rzeki i systemu rzecznego a) źródło

b) ujście

c) rzeka główna d) dopływy

e) system rzeczny f) dział wodny

2. Podział rzek ze względu na dostępność wody w ciągu roku:

a) b) c)

3. Przyczyny zróżnicowania sieci rzecznej na Ziemi:

a) b) c)

4. Podział jezior wg genezy (przyczyny powstania) a) tektoniczne, np.:

b) wulkaniczne, np.:

c) polodowcowe, np.:

d) krasowe, np.:

5. Obszary bagienne Do wykonania:

1. Krótko wyjaśnić pojęcia 1 a-f

2. Uzupełnić podpunkty 2 a-c oraz 3 a – c na podstawie treści w podręczniku str. 82 – 83 3. Korzystając z dostępnych źródeł informacji geograficznej podać po dwa przykłady

typów jezior z punktu 4.

4. Korzystając z atlasu proszę uzupełnić tabelę (w zeszycie). Przy każdej rzece należy wpisać nazwę zlewiska, do którego ona należy

Lp. Rzeka Zlewisko

1. Amazonka 2. Nil

3. Jangcy

4. Missisipi z Missouri 5. Huang He

6. Ob 7. Kongo 8. Amur 9. Mackenzie 10. Wołga

11. Murray z Darling