Trzeci pakiet energetyczny przyjęty!

Fo cu s

PL

Dyrekcja ds. Kontaktów z Mediami

Trzeci pakiet energetyczny przyjęty!

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej, wzmocnienie upraw- nień regulacyjnych, upowszechnianie inteligentnych systemów pomiarowych, a przede wszystkim wzmocnienie praw konsumenta i ochrona najbardziej wrażliwych odbiorców, to główne założenia trzeciego etapu liberalizacji rynku energii. Po wielu miesiącach negocjacji Parlament Europejski przyjął pakiet dyrektyw i rozporządzeń, które stanowią kolejny krok w budowie europejskiego rynku energii i gazu.

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej (unbundling)

Rozwiązania przewidziane w pakiecie mają prowadzić do liberalizacji rynków elektroener- getycznych. Państwa członkowskie będą mogły wybrać jeden z trzech wariantów rozdzie- lenia działalności sieciowej od wytwórczej i obrotowej. Rozdział właścicielski

Rozdział właścicielski jest najdalej idącą formą zapewnienia, że firmy nie staną w obliczu konfliktu interesów. Przedsiębiorstwa zintegrowane musiałyby sprzedać swoje sieci i stwo- rzyć odrębny podmiot, który będzie właściwy w obszarze zarządzania siecią.

Niezależny operator systemu (ISO)

Alternatywą dla takiego rozwiązania jest prawne wydzielenie niezależnego operatora syste- mu. W tym przypadku przedsiębiorstwa mogłyby zachować nadzór właścicielski nad siecia- mi przesyłowymi. Aby zliberalizować rynek państwa członkowskie mogłyby np. zobowiązać takie przedsiębiorstwa do przekazania zarządzania sieciami wyznaczonemu, oddzielnemu podmiotowi – niezależnemu operatorowi systemu (tzw. ISO).

Niezależny operator przesyłowy (ITO)

Trzecia opcja – niezależny operator przesyłowy (tzw. ITO) – pozwala na zachowanie inte- gralności obrotu i przesyłania energii, ale jednocześnie zobowiązuje takie podmioty do prze- strzegania dokładnie określonych reguł zapewniających, że te dwie części przedsiębiorstwa będą działać w praktyce niezależnie. Ich przestrzegania pilnować będzie organ nadzorczy, a firmy będą opracowywać program zgodności (compliance programme), którego wypełnia- nia pilnować będzie przedstawiciel ds. zgodności (compliance officer).

Czasowy zakaz zatrudniania kadry kierowniczej

Wszystkie umowy handlowe i finansowe zawierane pomiędzy spółką zintegrowaną, a nie- zależnym operatorem przesyłowym będą zatwierdzane przez krajowy organ regulacyjny.

Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych w sieciowej części przedsiębiorstwa nie będą mogli podejmować pracy w spółce wytwórczej i obrotowej przez okres 3 lat przed i 4 lat po okresie zatrudnienia u operatora przesyłowego.

Przedsiębiorstwa energetyczne z państw trzecich

Focus

Pakiet przewiduje klauzule, które mają zapobiec przejęciu kontroli nad systemami przesyło- wymi państw członkowskich przez przedsiębiorstwa spoza UE, jeśli nie spełniają one okre- ślonych warunków. Krajowy regulator rynku energetycznego będzie mógł odmówić udzie- lenia koncesji przesyłowej spółce kontrolowanej przez podmiot z kraju trzeciego, jeśli nie spełnia on warunków dotyczących rozdzielenia działalności sieciowej od handlowej oraz je- śli wejście na rynek takiego podmiotu mogłoby zagrozić bezpieczeństwu dostaw na rynku państwa członkowskiego lub w Unii Europejskiej.

Wzmocnienie praw konsumenta

Nowe rozwiązania wzmacniają pozycję odbiorcy na rynku energii elektrycznej i gazu dając konsumentom wiele praw. Zaproponowane w pakiecie regulacje zapewnią możliwość zmia- ny sprzedawcy energii elektrycznej i gazu w ciągu trzech tygodni i bez konieczności pono- szenia jakichkolwiek opłat. Wedle nowych, ogólnoeuropejskich przepisów odbiorca będzie miał prawo otrzymać rozliczenie końcowe ze starym sprzedawcą najpóźniej sześć tygodni po jego zmianie. Większy nacisk położono także na dostępność istotnych dla konsumen- tów informacji – odbiorca powinien mieć prawo do otrzymywania danych o swoim zużyciu energii i gazu, a informacje o prawach odbiorcy powinny być zamieszczane na rachunkach za media oraz na stronach internetowych przedsiębiorstw, które je dostarczają. Odbiorca otrzymuje także prawo do rekompensaty w przypadku, gdy poziom świadczonych przez przedsiębiorstwa usług nie spełnia określonych standardów (np. błędnie wystawione bądź za późno dostarczane rachunki) oraz prawo do niezależnego mechanizmu rozpatrywania skarg i sporów na drodze pozasądowej.

Usługa powszechna i ochrona odbiorców wrażliwych

W propozycjach pakietu znajdują się przepisy, które nakładają na państwa członkowskie obowiązek świadczenia pomocy odbiorcom, których nie stać na opłacenie rachunku. Pań- stwa członkowskie będą zobowiązane zapewnić świadczenie usługi powszechnej wszyst- kim odbiorcom z grupy gospodarstw domowych oraz – jeśli to konieczne – małym i śred- nim przedsiębiorcom zatrudniającym mniej niż 50 pracowników i wykazujących obrót rocz- ny poniżej 10 milionów euro. Odbiorcom tym należy zapewnić dostawy energii elektrycznej o określonych parametrach i po rozsądnych, łatwo porównywalnych, przejrzystych i niedy- skryminacyjnych cenach.

Focus

Trzeci pakiet energetyczny: problemy z "rozdziałem"

"Rozdział" - co to takiego?

Jedną z najważniejszych propozycji "Trzeciego Pakietu Energetycznego" jest "rozdział wła- ścicielski", czyli rozdzielenie kontroli nad operatorem sieci gazowych lub elektroenergetycz- nych i kontroli nad przedsiębiorstwem dostawczym lub produkującym energię. To oznacza, że takie zintegrowane przedsiębiorstwa jak na przykład Électricité de France nie będą mo- gły jednocześnie być posiadaczami sieci i producentami energii.

W lipcu ubiegłego roku, posłowie Parlamentu Europejskiego w swojej rezolucji ("Perspek- tywy rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu") wyrazili silne polityczne poparcie dla wspólnej polityki energetycznej i dla rozdziału właścicielskiego.

Wspierający rozdział uważają, że zachęci on do inwestowania w infrastrukturę energetycz- ną. Komisja wskazuje jako przykład Wielka Brytanię, gdzie nastąpił rozdział i powstały czte- ry nowe terminale skroplonego gazu ziemnego (LNG) - dla porównania w Niemczech, gdzie rynek jest wciąż chroniony - nie powstał żaden.

Dla krajów, które nie zdecydują się na wprowadzenie "rozdziału", Komisja proponuje opcję

"niezależnego operatora systemu", pozwala ona przedsiębiorstwom na zachowanie wła- sności aktywów sieci, ale wymaga utraty kontroli nad tym jak sieć jest zarządzana - wszelkie decyzje inwestycyjne i ekonomiczne pozostawione są niezależnemu operatorowi (ISO).

Autorka sprawozdania dotyczącego energii, posłanka PE, Eluned Morgan (brytyjska Partia Pracy): "W teorii istnieje obecnie obowiązek separowania przedsiębiorstw produkujących energię i dostawców, w wielu przypadkach tego rozwiązania nie wprowadzono w życie i istnieją dowody na masowe nadużycia - dowody, które doprowadziły największe przedsię- biorstwo energetyczne w Europie do zgody na "rozdział"."

Eluned Morgan: "Podstawy jednolitego europejskiego rynku elektryczności w Unii Europej- skiej już istnieją, ale rzeczywistość jest zupełnie inna."Posłanka powiedziała także: "niektó- re kraje mają łatwy dostęp do konkurentów - na przykład przedsiębiorstwa francuskie i nie- mieckie kontrolują 40% rynku w Wielkiej Brytanii - dla przedsiębiorstw w Hiszpanii albo w Wielkiej Brytanii dostęp do rynków francuskiego i niemieckiego jest bardzo trudny."

Koszty energii w górę czy w dół?

Koszty energii wzrosną czy spadną? - nie ma pewnych danych na ten temat - istnieje zbyt wiele zmiennych takich jak skaczący popyt w Chinach i Indiach czy cena baryłki ropy zbliża- jąca się do 120 dolarów. Jednak wspierający podjęcie tych kroków, wierzą, że otwarty rynek spowoduje większą efektywność w produkcji energii i utrzyma ceny na rozsądnym poziomie.

Zostaną także podjęte kroki, mające na celu ochronę najbiedniejszych konsumentów.

Focus

Trzeci pakiet energetyczny: zaopatrzenie w gaz

Propozycje Komisji

Wśród głównych propozycji Komisji znajduje się "rozdział właścicielski", czyli rozdzielenie kontroli nad właścicielem sieci i przedsiębiorstwem dostarczającym lub produkującym gaz.

Jeśli operator sieci jest w tej samej grupie co przedsiębiorstwo dostawcze lub produkujące energię, będzie bronił interesów grupy.

Przy zastosowaniu rozwiązania "rozdziału" sieć może należeć do niezależnego przedsię- biorstwa. W takim przypadku, naturalnym będzie, że pozwoli ono korzystać ze swojej sie- ci tak wielu przedsiębiorstwom, jak to jest możliwe, zwiększając tym samym swoje zyski i efektywność.

Popierający pomysł "rozdziału" uważają, że wzrost konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwa- mi energetycznymi stworzy dla klientów większe możliwości wyboru, a także zwiększy in- westycje w kluczową infrastrukturę.

Po ogłoszeniu planów "rozdziału", sprzeciw wyraziły Francja, Niemcy, Austria, Bułgaria, Gre- cja, Łotwa, Luksemburg i Słowacja. Te kraje uważają, że narzucenie rozdziału jest niezgod- ne z konstytucją i może mieć negatywne społeczne konsekwencje.

W zamian zaproponowały, aby dać krajom członkowskim UE możliwość podlegania "praw- nemu rozdziałowi" - przedsiębiorstwa mogłyby zachować własność sieci, gwarantując "efek- tywny rozdział interesów"

Sprawozdawca krytykuje obecną sytuację

Sprawozdanie dla Parlamentu przygotował włoski poseł PE, Romano Maria La Russa z grupy UEN. Wspiera on "rozdział" i tłumaczy, że wybór takiego rozwiązania nie opiera się na przekonaniach ideologicznych, ale wynika raczej z oczywistych faktów.

La Russa mocno skrytykował obecną sytuację na rynku gazu - postrzega ją jako niekorzyst- ną dla konsumentów i mówi, że "rachunki za gaz są niezrozumiałe" dla ludzi. Chciałby, du- żo większych możliwości wyboru i informacji o dostawcach. Twierdzi, że obecnie ludzie nie uzyskują dostępu do informacji na temat własnej konsumpcji gazu i tego jak dużo za nią płacą.

Ceny spadną czy pójdą w górę?

Istnieją obawy, co do efektów liberalizacji rynku na ceny gazu. Eurostat, urząd statystyczny Unii Europejskiej, zebrał dane pokazujące, że od 1998 roku ceny na zliberalizowanych ryn- kach Wielkiej Brytanii, Holandii, Hiszpanii, Szwecji wzrosły tylko o 6 %, w porównaniu do 30% wzrostu na pozostałych rynkach.

Jakkolwiek na większą część kosztów gazu składają się źródła zaopatrzenia i podatki, jed- nak poważny wpływ będzie miała także cena ropy, której baryłka osiągnęła cenę ponad 100

$.

"Klauzula Gazpromu"- bezpieczeństwo energetyczne Europy

Według sprawozdawcy, szczególnym wyzwaniem dla rynku energetycznego w UE jest "po- ważna zależność, jeśli chodzi o bezpieczeństwo dostaw gazu". Pewna liczba krajów, jak Słowacja, Finlandia i Bułgaria są w prawie 100% zależne od rosyjskiego gazu. 39% dostaw gazu w Niemczech i 26% we Francji pochodzi z Rosji. Zagraniczne przedsiębiorstwa takie jak Gazprom kontrolują coraz większą liczbę gazociągów.

W nowej dyrektywie przewidywana jest specjalna klauzula (nazwana "Klauzulą Gazpromu").

Jej celem jest zapobieganie masowemu sprzedawaniu strategicznych dla UE udziałów wła- sności i zagwarantowanie takich samych warunków dla wszystkich. Jeśli przedsiębiorstwo będzie chciało zakupić udziały operatora sieci transmisyjnej (przedsiębiorstwa - operatora sieci) niezbędne będzie porozumienie między Brukselą i odpowiednim krajem. Ma to na

Focus

celu zapewnienie takich samych szans europejskim przedsiębiorstwom. Zasady "rozdziału"

będą dotyczyły także zagranicznych przedsiębiorstw. Jak można było przewidzieć, Rosja wyraziła swój sprzeciw przeciwko klauzuli.

Dodatkowo, oprócz propozycji dotyczących gazu i elektryczności, agencja UE zapropono- wała sprowadzenie do wspólnego mianownika 27 różnych ram prawnych w celu stworze- nia prawdziwie jednolitego europejskiego rynku energii. Na sesji plenarnej w czerwcu Par- lament Europejski zajmie się zarówno dyrektywą dotyczącą gazu jak i dyrektywą dotyczącą elektryczności.

Focus

Wzmocnienie środowiska regulacyjnego

Trzeci pakiet energetyczny zakłada także wzmocnienie niezależności krajowych regulato- rów rynku energii. Powołana zostanie Agencja do spraw współpracy krajowych organów re- gulacyjnych, która będzie określać niewiążące ogólne wytyczne. Na ich podstawie Komisja Europejska zatwierdzać będzie kodeksy sieciowe określające procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia.

Inwestycje w rozwój infrastruktury

Powołane zostaną stowarzyszenia operatorów systemów przesyłowych dla energii elek- trycznej (ENTSOE) i gazu (ENTSOG), które zajmą się wdrażaniem kodeksów sieciowych.

Operatorzy systemów będą zobowiązani co dwa lata przedstawiać krajowym organom re- gulacyjnym dziesięcioletnie plany rozwoju infrastruktury sieciowej opracowany na podsta- wie analizy bieżącego i przewidywanego zapotrzebowania. Krajowy regulator może zażą- dać uzupełnienia planu przygotowanego przez operatora, jeśli uzna, że nie jest on zgodny z ogólnoeuropejskim planem rozwoju sieci opracowanym przez ENTSO.

Niezależność organów regulacyjnych

Krajowe organy regulacyjne powinny funkcjonować na zasadach pełnej niezależności za- równo ze strony branży jak i rządu. Państwo członkowskie musi zagwarantować, że regu- lator wypełnia swoje obowiązki w sposób bezstronny i przejrzysty. W tym celu organ regu- lacyjny powinien dysponować odrębnym budżetem rocznym i samodzielnie go wykonywać.

Członkowie rad zarządzających organów regulacyjnych lub najwyższa kadra kierownicza (w zależności od struktury organu) mogą być powoływani na czas określony od pięciu do siedmiu lat z możliwością jednokrotnego ponownego powołania.

Focus

Przyszłość rynku gazu w Europie

Parlament Europejski przyjął propozycję dyrektywy, która ma otworzyć wewnętrzny rynek gazu na konkurencję, prowadzić do większej efektywności i wzmocnić prawa konsumen- tów oraz krajowych regulatorów. Propozycje rozdziału działalności sieciowej i handlowej nie idą jednak tak daleko, jak w przypadku sektora elektroenergetycznego. Projekt dopuszcza możliwość zachowania własności majątku sieciowego przez zintegrowane przedsiębiorstwa gazowe pod określonymi warunkami.

Intensywne negocjacje Parlamentu z Radą i Komisją zakończyły się uzgodnieniem zmodyfi- kowanej propozycji dotyczącej wymogów rozdziału działalności. Parlament przystał na kom- promis, który zakłada możliwość tworzenia "niezależnych operatorów przesyłowych" (ang.

independent transmission operators, ITOs). Ta propozycja, dość podobna do propozycji

"trzeciej drogi" proponowanej przez koalicje ośmiu krajów członkowskich (Austrię, Bułgarię, Francję, Niemcy, Grecję, Luksemburg, Łotwę i Słowację), dopuszcza utrzymanie własno- ści sieci przesyłowych przez przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo, jeśli zarządzanie ni- mi spoczywa w rękach operatora przesyłowego i jest wzmocnione przez dodatkowe instru- menty nadzoru regulacyjnego.

W wersji przyjętej przez Parlament, państwa członkowskie będą miały zatem możliwość wyboru miedzy pełnym rozdziałem właścicielskim, a modelem ITO.

Na czym polega model ITO?

Zgodnie z tym modelem, zintegrowane pionowo przedsiębiorstwa gazownicze będą mogły utrzymać własność sieci przesyłowych, pod warunkiem, że przekażą zarządzanie nimi w ręce niezależnego operatora przesyłowego (ITO), którego niezależność gwarantowana by- łaby poprzez:

- niezależnego zarządcę, który powinien działać rzecz zachowania wartości aktywów ope- ratora systemu przesyłowego, a jednocześnie zachować niezależność operatora od przed- siębiorstwa zintegrowanego pionowo,

- organ nadzorczy, odpowiedzialny za podejmowanie decyzji, które mogą mieć istotny wpływ na wartość majątku wspólników operatora systemu przesyłowego, w którego składzie zna- leźliby się przedstawiciele zintegrowanego pionowo przedsiębiorstwa gazowniczego, akcjo- nariuszy osób trzecich, operatora systemu przesyłowego oraz zarządcy,

- program zgodności, który określa środki podejmowane, by zapewnić eliminację działań dyskryminacyjnych,

- urzędnika odpowiedzialnego za zgodność, który odpowiadał będzie za monitorowanie re- alizacji programu zgodności.

Nie później niż pięć lat po wejściu w życie dyrektywy nowa Agencja regulacyjna przedsta- wi szczegółowe sprawozdanie opisujące, w jakim zakresie wymogi dotyczące wydzielenia, zapewniły pełną i skuteczną niezależność operatorów systemów przesyłowych.

Posłowie poparli propozycję Komisji Europejskiej, która zapobiega możliwości przejęcia kontroli nad systemami przesyłowymi UE przez kraje trzecie, chyba że Wspólnota zawarła porozumienie, mające na celu ustanowienie wspólnych ram inwestycji w sektorze energii i otwarcie rynku energii dla krajów trzecich, jak również dla przedsiębiorstw mających sie- dzibę na obszarze Unii Europejskiej.

Prawa odbiorców…

Posłowie wzbogacili propozycje Komisji Europejskiej o zapisy, które umacniają w swych prawach najsłabszych uczestników rynku, czyli konsumentów. Klienci powinni mieć m.in.:

- prawo do odstąpienia od umowy z dostawcą gazu bez dodatkowych opłat,

- prawo do odszkodowania, jeśli nie są dotrzymywane określone standardy obsługi klienta (np. błędnie skalkulowane lub opóźnione rachunki za gaz),

- dostęp do informacji o swoich prawach oraz procedurach odwoławczych za pośrednictwem stron internetowych dostawców gazu,

Focus

- prawo do informacji, co najmniej raz na kwartał, o rzeczywistym zużyciu gazu oraz o kosz- tach.

Dodatkowo, państwa członkowskie powinny zapewnić rozpowszechnienie inteligentnych liczników zużycia gazu w ciągu 10 lat od wejścia w życie dyrektywy.

…i ochrona najwrażliwszych

Posłowie upominają się o interesy szczególnie narażonych odbiorców i apelują o podje- cie działań, które doprowadzą do realnego zmniejszenia liczby odbiorców pozostających w kręgu "ubóstwa energetycznego”. Ubóstwo energetyczne oznacza sytuację, kiedy odbior- ca będący gospodarstwem domowym nie może pozwolić sobie na ogrzanie gospodarstwa domowego do odpowiedniego poziomu ustalanego w oparciu o poziomy zalecane przez Światową Organizację Zdrowia.

Przedsiębiorstwa gazownicze będą mogły wprowadzać cenniki, w których taryfy wzrastają wraz z rosnącym poziomem zużycia. Takie cenniki, w połączeniu z wprowadzeniem inteli- gentnych liczników i sieci, przyczynią się do promowania wydajnego wykorzystania energii i jak najniższych kosztów dla odbiorców będących gospodarstwami domowymi, w szczegól- ności gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym.

Uprawnienia krajowych regulatorów energii i gazu

Oprócz dodatkowych zadań związanych z nowym modelem rozdziału działalności, posłowie postanowili nadać krajowym regulatorom uprawnienia w zakresie:

- wspierania szerszego stosowania biogazu i gazu z biomasy, których producenci powinni uzyskać niedyskryminujący dostęp do systemów gazowniczych (pod warunkiem, że dostęp ten pozostaje w ciągłej zgodności z odpowiednimi przepisami technicznymi i normami bez- pieczeństwa),

- ułatwiania dostępu do sieci nowym operatorom na rynku oraz producentom biogazu, - zatwierdzania rocznych planów inwestycyjnych operatorów systemów przesyłowych, - ustalania lub zatwierdzania opłat za dostęp do sieci i publikowania metod stosowanych do ustalenia tych opłat,

- nakładania skutecznych, odpowiednich i odstraszających sankcji w wysokości do 10%

rocznych obrotów na te przedsiębiorstwa gazownicze, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy lub wszelkich decyzji urzędu regulacji lub europej- skiej agencji regulacyjnej.

Solidarność energetyczna i współpraca regionalna

Państwa członkowskie powinny wspierać integrację rynków krajowych i współpracę opera- torów sieci na szczeblu europejskim i regionalnym. Posłowie uważają, że inicjatywy regio- nalne stanowią konstruktywny etap pośredni, umożliwiający poprawę funkcjonowania we- wnętrznego rynku gazu ziemnego. Umożliwiając operatorom sieci przesyłowych i krajowym organom regulacyjnym harmonizację dostępu i zasad w danym regionie lub utworzenie re- gionalnej struktury transportu, inicjatywy te pozwolą na bardziej skuteczne zarządzanie sie- cią, ułatwienie wymian transgranicznych oraz inwestycje.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo dostaw w duchu solidarności, państwa członkowskie po- winny blisko współpracować, zwłaszcza w przypadku kryzysu dostaw energii. Za podstawę tej współpracy powinna służyć dyrektywa Rady 2004/67/WE z dnia 26 kwietnia 2004r. do- tycząca środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego.

Focus

Rozdział, inteligentne pomiary i prawa konsumenta

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej, wzmocnienie uprawnień regulacyjnych, upowszechnianie inteligentnych systemów pomiarowych, a przede wszyst- kim wzmocnienie praw konsumenta i ochrona najbardziej wrażliwych odbiorców, to główne założenia trzeciego etapu liberalizacji rynku energii. Po wielu miesiącach negocjacji Parla- ment Europejski przyjął pakiet dyrektyw i rozporządzeń, które stanowią kolejny krok w bu- dowie europejskiego rynku energii i gazu.

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej (unbundling)

Rozwiązania przewidziane w pakiecie mają prowadzić do liberalizacji rynków elektroener- getycznych. Państwa członkowskie będą mogły wybrać jeden z trzech wariantów rozdzie- lenia działalności sieciowej od wytwórczej i obrotowej.

Rozdział właścicielski

Rozdział właścicielski jest najdalej idącą formą zapewnienia, że firmy nie staną w obliczu konfliktu interesów. Przedsiębiorstwa zintegrowane musiałyby sprzedać swoje sieci i stwo- rzyć odrębny podmiot, który będzie właściwy w obszarze zarządzania siecią.

Niezależny operator systemu (ISO)

Alternatywą dla takiego rozwiązania jest prawne wydzielenie niezależnego operatora syste- mu. W tym przypadku przedsiębiorstwa mogłyby zachować nadzór właścicielski nad siecia- mi przesyłowymi. Aby zliberalizować rynek państwa członkowskie mogłyby np. zobowiązać takie przedsiębiorstwa do przekazania zarządzania sieciami wyznaczonemu, oddzielnemu podmiotowi – niezależnemu operatorowi systemu (tzw. ISO).

Niezależny operator przesyłowy (ITO)

Trzecia opcja – niezależny operator przesyłowy (tzw. ITO) – pozwala na zachowanie inte- gralności obrotu i przesyłania energii, ale jednocześnie zobowiązuje takie podmioty do prze- strzegania dokładnie określonych reguł zapewniających, że te dwie części przedsiębiorstwa będą działać w praktyce niezależnie. Ich przestrzegania pilnować będzie organ nadzorczy, a firmy będą opracowywać program zgodności (compliance programme), którego wypełnia- nia pilnować będzie przedstawiciel ds. zgodności (compliance officer).

Czasowy zakaz zatrudniania kadry kierowniczej

Wszystkie umowy handlowe i finansowe zawierane pomiędzy spółką zintegrowaną, a nie- zależnym operatorem przesyłowym będą zatwierdzane przez krajowy organ regulacyjny.

Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych w sieciowej części przedsiębiorstwa nie będą mogli podejmować pracy w spółce wytwórczej i obrotowej przez okres 3 lat przed i 4 lat po okresie zatrudnienia u operatora przesyłowego.

Przedsiębiorstwa energetyczne z państw trzecich

Pakiet przewiduje klauzule, które mają zapobiec przejęciu kontroli nad systemami przesyło- wymi państw członkowskich przez przedsiębiorstwa spoza UE, jeśli nie spełniają one okre- ślonych warunków. Krajowy regulator rynku energetycznego będzie mógł odmówić udzie- lenia koncesji przesyłowej spółce kontrolowanej przez podmiot z kraju trzeciego, jeśli nie spełnia on warunków dotyczących rozdzielenia działalności sieciowej od handlowej oraz je- śli wejście na rynek takiego podmiotu mogłoby zagrozić bezpieczeństwu dostaw na rynku państwa członkowskiego lub w Unii Europejskiej.

Wzmocnienie praw konsumenta

Nowe rozwiązania wzmacniają pozycję odbiorcy na rynku energii elektrycznej i gazu dając konsumentom wiele praw. Zaproponowane w pakiecie regulacje zapewnią możliwość zmia- ny sprzedawcy energii elektrycznej i gazu w ciągu trzech tygodni i bez konieczności pono- szenia jakichkolwiek opłat. Wedle nowych, ogólnoeuropejskich przepisów odbiorca będzie miał prawo otrzymać rozliczenie końcowe ze starym sprzedawcą najpóźniej sześć tygodni

Focus

po jego zmianie. Większy nacisk położono także na dostępność istotnych dla konsumen- tów informacji – odbiorca powinien mieć prawo do otrzymywania danych o swoim zużyciu energii i gazu, a informacje o prawach odbiorcy powinny być zamieszczane na rachunkach za media oraz na stronach internetowych przedsiębiorstw, które je dostarczają. Odbiorca otrzymuje także prawo do rekompensaty w przypadku, gdy poziom świadczonych przez przedsiębiorstwa usług nie spełnia określonych standardów (np. błędnie wystawione bądź za późno dostarczane rachunki) oraz prawo do niezależnego mechanizmu rozpatrywania skarg i sporów na drodze pozasądowej.

Usługa powszechna i ochrona odbiorców wrażliwych

W propozycjach pakietu znajdują się przepisy, które nakładają na państwa członkowskie obowiązek świadczenia pomocy odbiorcom, których nie stać na opłacenie rachunku. Pań- stwa członkowskie będą zobowiązane zapewnić świadczenie usługi powszechnej wszyst- kim odbiorcom z grupy gospodarstw domowych oraz – jeśli to konieczne – małym i śred- nim przedsiębiorcom zatrudniającym mniej niż 50 pracowników i wykazujących obrót rocz- ny poniżej 10 milionów euro. Odbiorcom tym należy zapewnić dostawy energii elektrycznej o określonych parametrach i po rozsądnych, łatwo porównywalnych, przejrzystych i niedy- skryminacyjnych cenach.

Inteligentne systemy pomiarowe - tzw. smart metering

W zależności od uwarunkowań gospodarczych, do roku 2020 aż 80% odbiorców końcowy- ch w poszczególnych państwach członkowskich powinno mieć zapewniony dostęp do inte- ligentnych systemów pomiarowych zużycia energii.

Systemy takie zapewniają przekazywanie informacji o zużyciu do przedsiębiorstwa energe- tycznego, które na tej podstawie może określać profile odbiorców pomocne w optymalizacji usług związanych z dostawą energii. Wprowadzenie takiego systemu niesie ze sobą wiele korzyści dla wszystkich uczestników - umożliwi sporządzenie oferty dostosowanej do indy- widualnego profilu zużycia odbiorcy końcowego, ogranicza straty sieciowe, zmniejsza ryzy- ko powstawania blackoutów, pozwala na zarządzanie popytem przez odbiorców końcowy- ch, niesie ze sobą możliwość osiągnięcia celów w zakresie poprawy efektywności zużycia energii elektrycznej, ułatwia zmianę sprzedawcy oraz obniża koszty zakupu energii.

Wymiana urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych na liczniki elektroniczne ze zdalną transmi- sją danych przyniesie zatem wiele korzyści zarówno odbiorcom, jak i sprzedawcom energii.

Ponadto gospodarstwa domowe odniosą także korzyści o charakterze pośrednim, w związ- ku z racjonalniejszym wykorzystaniem energii przez przedsiębiorstwa wykorzystujące ener- gię w procesach produkcyjnych. Nie do przecenienia są także korzyści jakie z racji obniże- nia zużycia energii odniesie środowisko naturalne.

Wzmocnienie środowiska regulacyjnego

Trzeci pakiet energetyczny zakłada także wzmocnienie niezależności krajowych regulato- rów rynku energii. Powołana zostanie Agencja do spraw współpracy krajowych organów re- gulacyjnych, która będzie określać niewiążące ogólne wytyczne. Na ich podstawie Komisja Europejska zatwierdzać będzie kodeksy sieciowe określające procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia.

Inwestycje w rozwój infrastruktury

Powołane zostaną stowarzyszenia operatorów systemów przesyłowych dla energii elek- trycznej (ENTSOE) i gazu (ENTSOG), które zajmą się wdrażaniem kodeksów sieciowych.

Operatorzy systemów będą zobowiązani co dwa lata przedstawiać krajowym organom re- gulacyjnym dziesięcioletnie plany rozwoju infrastruktury sieciowej opracowany na podsta- wie analizy bieżącego i przewidywanego zapotrzebowania. Krajowy regulator może zażą- dać uzupełnienia planu przygotowanego przez operatora, jeśli uzna, że nie jest on zgodny z ogólnoeuropejskim planem rozwoju sieci opracowanym przez ENTSO.

Niezależność organów regulacyjnych

Focus

Krajowe organy regulacyjne powinny funkcjonować na zasadach pełnej niezależności za- równo ze strony branży jak i rządu. Państwo członkowskie musi zagwarantować, że regu- lator wypełnia swoje obowiązki w sposób bezstronny i przejrzysty. W tym celu organ regu- lacyjny powinien dysponować odrębnym budżetem rocznym i samodzielnie go wykonywać.

Członkowie rad zarządzających organów regulacyjnych lub najwyższa kadra kierownicza (w zależności od struktury organu) mogą być powoływani na czas określony od pięciu do siedmiu lat z możliwością jednokrotnego ponownego powołania.

Focus

Trzeci etap liberalizacji rynku energii i gazu

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej, wzmocnienie uprawnień regulacyjnych, a przede wszystkim wzmocnienie praw konsumenta i ochrona najbardziej wrażliwych odbiorców, to główne założenia trzeciego etapu liberalizacji rynku energii i gazu.

Parlament Europejski zagłosuje nad pakietem dyrektyw i rozporządzeń, do treści których posłowie porozumieli się z rządami państw członkowskich UE. We wtorek posłowie deba- towali w Strasburgu nad nowym prawem.

Oddzielenie działalności obrotowej i wytwórczej od przesyłowej (unbundling)

Rozwiązania przewidziane w pakiecie mają prowadzić do liberalizacji rynków elektroener- getycznych. Państwa członkowskie będą mogły wybrać jeden z trzech wariantów rozdzie- lenia działalności sieciowej od wytwórczej i obrotowej. Rozdział właścicielski jest najdalej idącą formą zapewnienia, że firmy nie staną w obliczu konfliktu interesów. Przedsiębiorstwa zintegrowane musiałyby sprzedać swoje sieci i stworzyć odrębny podmiot, który będzie wła- ściwy w obszarze zarządzania siecią.

Alternatywą dla takiego rozwiązania jest prawne wydzielenie niezależnego operatora syste- mu. W tym przypadku przedsiębiorstwa mogłyby zachować nadzór właścicielski nad siecia- mi przesyłowymi. Aby zliberalizować rynek państwa członkowskie mogłyby np. zobowiązać takie przedsiębiorstwa do przekazania zarządzania sieciami wyznaczonemu, oddzielnemu podmiotowi –niezależnemu operatorowi systemu (tzw. ISO).

Trzecia opcja – niezależny operator przesyłowy (tzw. ITO) – pozwala na zachowanie inte- gralności obrotu i przesyłania energii, ale jednocześnie zobowiązuje takie podmioty do prze- strzegania dokładnie określonych reguł zapewniających, że te dwie części przedsiębiorstwa będą działać w praktyce niezależnie. Ich przestrzegania pilnować będzie organ nadzorczy, a firmy będą opracowywać program zgodności (compliance programme), którego wypełnia- nia pilnować będzie przedstawiciel ds. zgodności (compliance officer).

Wzmocnienie praw konsumenta

Nowe rozwiązania wzmacniają pozycję odbiorcy na rynku energii elektrycznej i gazu dając konsumentom wiele praw. Zaproponowane w pakiecie regulacje zapewnią możliwość zmia- ny sprzedawcy energii elektrycznej i gazu w ciągu trzech tygodni i bez konieczności pono- szenia jakichkolwiek opłat. Wedle nowych, ogólnoeuropejskich przepisów odbiorca będzie miał prawo otrzymać rozliczenie końcowe ze starym sprzedawcą najpóźniej sześć tygodni po jego zmianie.

Większy nacisk położono także na dostępność istotnych dla konsumentów informacji – od- biorca powinien mieć prawo do otrzymywania danych o swoim zużyciu energii i gazu, a informacje o prawach odbiorcy powinny być zamieszczane na rachunkach za media oraz na stronach internetowych przedsiębiorstw, które je dostarczają. Odbiorca otrzymuje także prawo do rekompensaty w przypadku, gdy poziom świadczonych przez przedsiębiorstwa usług nie spełnia określonych standardów (np. błędnie wystawione bądź za późno dostar- czane rachunki) oraz prawo do niezależnego mechanizmu rozpatrywania skarg i sporów na drodze pozasądowej.