nicę w powiecie płockim p r z e w y ż s z a ł a jeszcze ogólny wskaźnik dla k r a j u i dla w o j e w ó d z t w a w a r s z a w s k i e g o : wynosił on w 1955 r. np. 195 w powiecie płockim, 137 w Polsce i 119 w w o j . w a r s z a w s k i m . Dużo z a c h o r o w a ń r e j e s t r o w a n o w powiecie płockim w l a t a c h 1951—55 na o d r ę (łącznie 439) i ksztusiec (łącznie 363 zachoro- wania).
W latach 1951—1954 n o t o w a n o w P ł o c k u d u - że nasilenie g r y p y , łącznie zgłoszono za te lata 11 657 z a c h o r o w a ń . Szczególnie d u ż a z a p a d a l - ność cechowała rok 1954, k i e d y cały k r a j był
o b j ę t y epidemią g r y p y . W P ł o c k u z a c h o r o w a ł o w ó w c z a s 4110 osób, czyli przeszło 10% ludności.
W d u ż y m s t o p n i u z m n i e j s z y ł a się liczba zgo- n ó w z p o w o d u gruźlicy. W latach 1933—1935 gruźlica była w powiecie p ł o c k i m przyczyną zgonów w 658 p r z y p a d k a c h , n a t o m i a s t w l a t a c h 1953—1955 t y l k o "w 236.
K s z t a ł t o w a n i e się zagadnień epidemiologicz- n y c h w o s t a t n i m dziesięcioleciu (1956—1965), a zwłaszcza w p ł y w procesu u p r z e m y s ł o w i e n i a Płocka na s y t u a c j ę e p i d e m i c z n ą , zostanie o m ó - w i o n e w części d r u g i e j .
PIŚMIENNICTWO
1) Bartnik T., Bogacz J., Mystkowska-Gorazdowska M., Piekutowska B., Suwała Z.: Wieś Płocka dzisiaj i przed 20 laty, Warszawa, 1958.
2) Choroby zakaźne w Polsce i ich zwalczanie w la- tach 1919-1962: pod redakcją J. Kostrzewskiego,War- szawa 1964.
3) Gąsiorowski L.: Zbiór wiadomości do historii sztu- ki lekarskiej w Polsce od czasów najdawniejszych aż do najnowszych, Poznań 1854.
4) Giedroyć F.: Mór w Polsce w wiekach ubiegłych, Warszawa. 1899.
5) Kacprzak M.: Wieś płocka - warunki bytowania, Warszawa 1937
6) Kronika epidemiologiczna - pod redakcją M. Kac- pr7aka, Warszawa (lata 1926—1936).
7) Namaszyńska S.: Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1649—1700 Lwów 1937.
8) Nowowiejski A. J.: Płock-1930-
9) Walawender A.: Kronika klęsk elementarnych w latach 1450-1586, Lwów 1932.
10) Sprawozdania statystyczne-Archiwum Wojewódz- kiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Aninie.
JAKUB CHOJNACKI
INWESTYCJE NIEPRZEMYSŁOWE W PŁOCKU I ICH WYKONANIE W LATACH 1961 - 1965
O k r e s 1961—1970 to d e k a d a lat s t a n o w i ą c y c h p u n k t z w r o t n y w r o z w o j u Płocka na p r z e ł o m i e d w u tysiącleci jego i s t n i e n i a . W t y m h i s t o r y c z - n y m dziesięcioleciu p o w s t a j e nowoczesna e k o - nomiczna baza r o z w o j u miasta i r e g i o n u , s t a - nowiąca f u n d a m e n t a w a n s u m i e s z k a ń c ó w . Dzieje się to w w y n i k u u r z e c z y w i s t n i a n i a II i III N a r o d o w e g o P l a n u Pięcioletniego, z m i e - n i a j ą c y c h g e n e r a l n i e o b r a z m i a s t a .
Płock s t a n o w i o b e c n i e j e d e n z n a j s i l n i e j s z y c h e k o n o m i c z n i e o ś r o d k ó w Mazowsza, a r ó w n o c z e - śnie ośrodek p r o d u k c y j n y , o d g r y w a j ą c y coraz większą rolę w c a ł e j g o s p o d a r c e K r a j u .
W latach 1961—1965 „ i n w a z j a " wielkiego p r z e m y s ł u c h e m i c z n e g o s p o w o d o w a ł a p o w s t a - nie płockiego, d y n a m i c z n i e r o z w i j a j ą c e g o się o k r ę g u p r z e m y s ł o w e g o .
Mazowieckie Z a k ł a d y R a f i n e r y j n e i P e t r o - c h e m i c z n e — b ę d ą c e z e s p o ł e m f a b r y k c h e m i c z - n y c h , F a b r y k a M a s z y n Ż n i w n y c h , Płocka S t o - cznia Rzeczna, Płockie Z a k ł a d y Mięsne, P r z e d - siębiorstwo J a j c z a r s k o - D r o b i a r s k i e , Z a k ł a d y P r z e t w ó r s t w a O w o c o w o - W a r z y w n e g o , Z a k ł a d y S t o l a r k i B u d o w l a n e j — to n a z w y n i e k t ó r y c h z a k ł a d ó w p r o d u k c y j n y c h z n a n e nie t y l k o w k r a - ju, lecz również na k o n t y n e n t a c h ś w i a t a .
Na koniec 1965 r. z o g ó l n e j liczby 28.468 za- t r u d n i o n y c h (bez uczniów) w p ł o c k i e j gospo- d a r c e u s p o ł e c z n i o n e j — 11.352 osób (a więc
40°/») p r a c o w a ł o w p r z e m y ś l e — 7.547 osób (tj. 26%) w b u d o w n i c t w i e .
P r z e m y s ł t e n w y t w o r z y ł w 1965 r. p r o d u k c j ę globalną o wartości 4.911 m i n z ł ' ) (w t y m 57°/«
t j . 2.800 m i n zł — M Z R i P ) co w przeliczeniu n a j e d n e g o stałego m i e s z k a ń c a w y n o s i 89.300 zł (przeciętna k r a j o w a : 23.100 zł). W p o r ó w n a n i u z r o k i e m 1960, k i e d y to w y t w o r z o n o w a r t o ś ć 1.475 m i n zł. czyli na m i e s z k a ń c a 34.000 zł (ówczesna p r z e c i ę t n a k r a j o w a — 16.200 zł) n a - s t ą p i ł wzrost w a r t o ś c i p r o d u k c j i o 2 3 3 % .
W 1965 r. Płock w y t w o r z y ł 18% p r o d u k c j i p r z e m y s ł o w e j w o j . w a r s z a w s k i e g o , a w 1960 r .
— 10%.
Cechą c h a r a k t e r y s t y c z n ą w z r o s t u g o s p o d a r - czego Płocka są wielkie n a k ł a d y i n w e s t y c y j n e na b u d o w ę n o w y c h oraz r o z b u d o w ę i m o d e r n i - zację s t a r y c h z a k ł a d ó w p r a c y . Uchwałą N r IV/
/16/61 Sesji MRN z dnia 27.X.61 r. w s p r a w i e 5 - l e t n i e g o p l a n u gospodarczego m. Płocka na lata 1961—1965 p r z e z n a c z o n o na i n w e s t y c j e ogółem 7.379,2 m i n zł (23% n a k ł a d ó w i n w e s t y - c y j n y c h w o j . warszawskiego), z t e g o 8 3 % t j . 6.164,5 m i n zł, na b u d o w ę Mazowieckich Z a k ł a - dów R a f i n e r y j n y c h i P e t r o c h e m i c z n y c h oraz na i n w e s t y c j e p r o d u k c y j n e w i n n y c h z a k ł a d a c h p r z e m y s ł o w y c h — 191,2 m i n zł, a 1.214,7 m i n zł na i n w e s t y c j e n i e p r z e m y s ł o w e . P o r ó w n a n i e
4
t y c h n a k ł a d ó w z w y d a t k a m i i n w e s t y c y j n y m i K r a j u p o w o d u j ą z m i a n y w o b r a z i e p r a s t a r e g o w l a t a c h 1956—1960, w y n o s z ą c y m i 537,2 m i n zł, P ł o c k a .
w s k a z u j e n a w z r o s t p r a w i e 1 4 - k r o t n y . T e w i e - Rozwój l u d n o ś c i m i a s t a w l a t a c h u b i e g ł e j p i ę c i o l a t - l o m i l i a r d o w e w y d a t k i z d o c h o d u n a r o d o w e g o ki o b r a z u j e p o n i ż s z a t a b l i c a : s)
Z a m e 1 c o w a n o
Lata na stałe czasowo O g ó ł e m
o s ó b
W s k a ź n i k w z r o s t u razem w t y m
kobiety razem w t y m k o b i e t y
O g ó ł e m o s ó b
W s k a ź n i k w z r o s t u
1960 42.798
•
22.198 1.493 727 4 4 . 2 9 1 1 0 0 , 0
1965 54.952 28.425 6.684 1.855 6 1 . 6 3 6 1 3 9 , 0
Przeciętne roczne zwiększenie w y n o s i ł o około 3.500 mieszkańców, przy czym elementy s k ł a d o w e przyrostu ludności (stałej i czasowej) przedstawiały się n a s t ę - pująco: 3)
Lata
Przyrost rzeczywisty ludności
Lata
Ogółem
z tego w y p a d a na:
Lata
Ogółem przyrost natu-
ralny
imigrację
n o w o - przyłączone
tereny
1961 3.427 392 1.670 1.365
1962 3.075 439 2.636 —
1963 3.749 494 3.255 —
1964 3.319 520 2.799 —
1965 3.775 535 3.240 —
17.345 2.380 13.600 1.365
Z p o w y ż s z y c h tablic wynika, że w i e l k i e n a k ł a d y na rozwój przemysłu p o w o d o w a ł y jednocześnie roz- wój organizmu miejskiego. Dla równoległego zabez- pieczenia wzrostu i p r a w i d ł o w e g o f u n k c j o n o w a n i a miasta, które to funkcjonowanie stanowi n a j i s t o t - niejszy e l e m e n t ogólnych w a r u n k ó w bytu m i e s z k a ń - ców. Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów w u c h w a - le Nr 420/60 z 8.XI 1.1960 r. zabezpieczył w k w o t a c h
— o których już była m o w a — ponad miliard zł na inwestycje towarzyszące b u d o w i e MZRiP. Jest c h a - rakterystycznym, że Rząd u c h w a ł ę tę podjął s t o s u n - kowo wcześnie, co nie miało miejsca w innych m i a - stach szybko uprzemysławianych, przykładem c z e g o mogą być P u ł a w y .
Podjęcie w s p o m n i a n e j u c h w a ł y w sprawie miasta tego samego dnia co i w s p r a w i e Kombinatu — sta- nowiło bodaj pierwszą w kraju próbę zsynchronizo- wanej realizacji inwestycji p r z e m y s ł o w y c h i m i e j - kicli. U c h w a ł a wymieniała 53 t y t u ł ó w4) i n w e s t y c y j - nych o łącznej wartości k o s z t o r y s o w e j 1.208,7 m i n zł.
Z tej s u m y 1.020,7 min zł p l a n o w a n o w y d a t k o w a ć w latach 1961—1965, a resztą w pięciolatce o b e c n e j jako kontynuację inwestycji rozpoczętych.
Z ogólnej ilości 58 tytułów 4), 22 tytuły, to i n w e s t y c j e planu centralnego (745,0 min zł — uczestniczyło 8 m i - nisterstw);
32 tytuły to inwestycje planu t e r e n o w e g o (261,8 m i n zł — rady narodowe);
a 4 obiekty to (inwestycje planu spółdzielczego (13,9 min zł — P S S „Społem").
W y m i e n i o n e w u c h w a l e K E R M - u i n w e s t y c j e p l a n u c e n t r a l n e g o z o s t a ł y w y k o n a n e , j a k p o n i ż e j :
1) b u d o w a t e c h n i k u m i z a s a d n i c z e j s z k o ł y c h e m i c z - nej ( w y k o n a n o 22,3 m i n z ł , p l a n o w a n o 1 8 , 0 m i n z ł ) , z w y j ą t k i e m b u d o w y i n t e r n a t u ,
2) b u d o w a s t a c j i t r a f o i l i n i i l l o k V d l a z a p l e c z a ( w y k o n a n o 3,4 m i n zł, p l a n 4 , 2 m i n z ł ) ,
3) p r z e b u d o w a d r o g i M a s z e w o — E(i a ł a S t a r a ( w y - k o n a n o 1,5 m i n zł, p l a n . 2 , 0 m i n z ł ) ,
4) z a g o s p o d a r o w a n i e d z i a ł e k w y w ł a s z c z o n y c h z t e - renu w s i B i a ł a - S t a r a ( w y k o n a n o 1 , 9 m i n z ł , p l a n . 0,8 m i n zł),
5) b u d o w a o k o ł o 5.000 i z b d l a M a z o w i e c k i c h Z a k ł a - d ó w R a f i n e r y j n y c h i P e t r o c h e m i c z n y c h ( - w y k o n a n o 4.227 izb, t j . 85% p l a n u , f i n a n s o w o 1 6 0 , 5 m i n z ł , p l a n . 242,0 m i n zł),
6) b u d o w a o k o ł o 150 i z b d l a C e n t r a l i P r o d u k t ó w N a f t o w y c h — P r z e d s . E k s p l o a t a c j i R u r o c i ą g u N a f t o - w e g o ( w y k o n a n o 263 , i z b y , t j . 1 7 5 % p l a n u , f i n a n s o w o 10,4 m i n zł, p l a n . 7,5 m i n z ł ) ,
7) b u d o w a l i n i i w y s o k i e g o n a p i ę c i a z W ł o c ł a w k a d o Płocka i s t a c j i t r a f o ( w y k o n a n o c z ę ś c i o w o , w y d a t k o - w u j ą c 2,2 m i n zł z a m i a s t 1 8 , 5 m i n z ł ) ,
8) b u d o w a Z a s a d n i c z e j S z k o ł y R z e m i o s ł B u d o w l a - nych ( w y k o n a n o 11,6 m i n z ł , p l a n . 1 2 , 0 m i n z ł ) ,
9) b u d o w a o k o ł o 1.600 i z b m i e s z k a l n y c h d l a k a d r y f a c h o w e j b u d o w l a n e j P B P „ P e t r o b u d o w a " ( w y k o n a - no 1.750 izb, t j . 109% p l a n u , f i n a n s o w o 5 8 , 0 m i n z ł , plan. 96,0 m i n zł),
10) b u d o w a i r o z b u d o w a l i n i i k o l e j o w e j K u t n o Sierpc o r a z r o z b u d o w a s t a c j i k o l e j o w y c h : K u t n o , P ł o c k - R a d z i w i e , P ł o c k i S i e r p c ; p l a n o w a n o w y d a t - k o w a ć na to 183,0 m i n z ł , a l e z m n i e j s z o n o z a k r e s r o - bót i n w e s t y c y j n y c h i w y d a t k o w a n o t y l k o 4 2 , 6 m i n z ł . W y b u d o w a n o n o w o c z e s n y d w o r z e c P K P w " P ł o c k u .
11) p r z e b u d o w a d r o g i p a ń s t w o w e j B i e l s k D r o b i n 13 k m ( w y k o n a n o 15,1 m i n z ł , p l a n . 1 0 , 0 m i n z ł ) .
12) b u d o w a s t a c j i T e c h n i c z n e j O b s ł u & i S a m o c h o - d ó w (nie w y k o n a n o — s k r e ś l a j ą c z p l a n u w 1 9 6 3 r . ) ,
13) b u d o w a c e n t r a l i a u t o m a t y c z n e j n a 4 0 0 n u m e r ó " w ( w y k o n a n o i p l a n o w a n o 0 , 8 m i n z ł ) ,
14) b u d o w a 4 0 0 p a r k a b l i m a g i s t r a l n y c h i s i e c i r o z - dzielczej ( w y k o n a n o i p l a n o w a n o 1 , 3 m i n z ł ) ,
15) b u d o w a m a g a z y n u h u r t o w e g o W o j e w . P r z e d s . Hurtu S p o ż y w c z e g o — r o z p o c z ę t a w 1 9 6 3 r . z r o c z - nym o p ó ź n i e n i e m — z a k o ń c z o n a z o s t a n i e w 1 9 6 7 r . W y k o n a n o za 7,8 m i n z ł ,
16) b u d o w a m a g a z y n u h u r t o w e g o W o j . P r z e d s . H a n - dlu A r t y k u ł ó w G o s p o d a r s t w a D o m o w e g o „ A r g e d " : rozpoczęta w 1964 r. z r o c z n y m o p ó ź n i e n i e m z a - k o ń c z o n a z o s t a n i e w 1 9 6 6 r . W y k o n a n o z a 2 , 9 m i n z ł ,
17) b u d o w a m a g a z y n u h u r t o w e g o W o j e w . Przeds.
Handlu A r t y k u ł a m i T e k s t y l n y m i , O d z i e ż o w y m i i Ga- l a n t e r y j n y m i ( w y k o n a n o 12,6 m i n zł, plan. 7,8 min zł),
18) adaptacja zamku k r ó l e w s k i e g o (tzw. opactwa) na Muzeum M a z o w i e c k i e ; adaptację rozpoczęto w 1964 r., w y k o r z y s t u j ą c do końca 1965 r. 0,9 min zł na 7,3 min p l a n o w a n y c h n a k ł a d ó w . Zakończenie robót (ok. 17,0 min zł) p r z e w i d u j e się w 1970 r.,
19) b u d o w a stadionu (nie w y k o n a n o , s k r e ś l a j ą c z pla- nu w 1963 r.),
20) b u d o w a hali g i m n a s t y c z n e j (nie w y k o n a n o , skre- ślając z p l a n u w 1963 r.),
21) b u d o w a pawilonu sportowego ( w y k o n a n o — sta- dion Masovii — 0,6 m i n zł, plan. 0,7 min zł),
22) b u d o w a przystani w i o ś l a r s k i e j P ł o c k i e g o T o w a - r z y s t w a W i o ś l a r s k i e g o „Budowlani" ( w y k o n a n o 2,4 min zł, plan. 0,7 min zł — inwestycja k o n t y n u o w a n a z lat ubiegłych).
I n w e s t y c j e p l a n u t e r e n o w e g o : 1) b u d o w a dróg lokalnych o n a w i e r z c h n i twardej 23,3 km ( z r e a l i z o w a n o c z ę ś c i o w o na k w o t ę 5,0 min zł, zamiast plan. 14,0 min zł),
2) b u d o w a zajezdni dla 150 pojazdów ciężarowych P K S ( w y k o n a n o c z ę ś c i o w o za 7,8 min zł, plan. 10,5 min zł. I n w e s t y c j a zostanie zakończona na pocz. 1967 r.,
3) b u d o w a dworca a u t o b u s o w e g o dla 10.000 podróż- nych d z i e n n i e (nic w y k o n a n o — s k r e ś l a j ą c z planu w 1963 r.),
4) p a w i l o n h a n d l o w y (nie wykonano),
5) w y p o s a ż e n i e 45 s k l e p ó w ( w y k o n a n o 4,0 min zł, plan. 4,5 m i n zł),
6) w y p o s a ż e n i e 2 b a r ó w szybkiej obsługi na 150 miejsc ( w y k o n a n o 0,3 m i n zł, plan. 1,5 m i n zl),
7) w y p o s a ż e n i e 2 kawiarń na 120 m i e j s c ( w y k o n a n o 1,1 min, plan. 0,8 min zł),
8) w y p o s a ż e n i e 2 restauracji na 200 m i e j s c (wkona- n o 0,4 min zł, plan. 1,0 m i n zl),
9) m o d e r n i z a c j a P o w s z e c h n e g o D o m u T o w a r o w e g o MHD ( w y k o n a n o 3,3 m i n zl, plan. 1,2 m i n zł),
10) b u d o w a 2.550 izb m i e s z k a l n y c h d l a Miejskiej Rady N a r o d o w e j ( w y k o n a n o 2.326 izb tj. 91% planu, f i n a n s o w o 140,4 min zł, plan 118,8 min zł),
11) r o z b u d o w a urządzeń w o d o c i ą g o w y c h ( w y k o n a n o 41,9 m i n zł, plan 18,6 m i n zł),
12) r o z b u d o w a urządzeń kanaliz. (wyk. 28,6 min zł, plan. 24,7 m i n zł),
13) b u d o w a oczyszczalni ś c i e k ó w (n,ie wykonano).
Na p l a n o w a n e n a k ł a d y 24,0 m i n zl, w y d a t k o w a n o 2,0 min zł na rurociąg tłoczny, p r z e p o m p o w n i ę i ko- lektor,
14) b u d o w a 7 km i przebudowa 8 k m ulic ( w y k o - nano t y l k o ul. Ł u k a s i e w i c z a 4 km oraz most. Wyd.
39,2 m i n zl, plan. 8.0 m i n zł),
15) p r z e b u d o w a istniejących ulic o d ł u g o ś c i 6 km ( w y k o n a n o : ul. Dobrzyńska i Zglenickiego—6,0 min zl), 16) b u d o w a n o w e j ulicy od szosy P ł o ń s k i e j do N o - w o p r o j e k t o w a n e j (nie w y k o n a n o , s k r e ś l a j ą c z planu w 1963 r., plan. 3 km za 6,0 min zl),
17) p r z e b u d o w a ul. Jachowicza 2 km ( w y k o n a n o 3,4 min zł, plan. 2.0 min zł),
18) b u d o w a zaplecza technicznego dla komunikacji m i e j s k i e j ( n i e w y k o n a n o ) ,
19) b u d o w a a u t o b u s o w y c h stanowisk r e m o n t o w y c h (nie w y k o n a n o ) ,
20) b u d o w a hotelu na 150 łóżek ( w y k o n a n o — „Pe- tropol" 16,7 min zł, plan. 13,0 min zł).
21) budowa szkoły p o d s t a w o w e j nr 12 (wykonano 8,2 min zł, plan 6,5 min zł),
22) budowa szkoły p o d s t a w o w e j nr 11 (wykonano 6,1 m i n zł, plan. 6,5 min zl),
23) b u d o w a szkoły p o d s t a w o w e j nr 5 w Radziwiu ( w y k o n a n o 4,8 ml zł, plan. 5,3 min zł),
24) budowa przedszkola nr 7 (nie wykonano, skreś- lając z planu w 1963 r.),
25) budowa Liceum Ogólnokształcącego im. Mała- c h o w s k i e g o (wykonano 7,1 min zł, plan. 6,5 min zł),
26) rozbudowa Zasadniczej Szkoły Zawodowej (roz- poczęto w 1965 r. w y d a t k o w u j ą c 0,9 min zl, na plan.
1,5 m i n zł),
27) budowa Technikum Mechaniczno-Elektrycznego (rozpoczęta w 1965 r. — z 2-letnim opóźnieniem;
3,0 min zł, plan. 10,5 min zł),
28) budowa Liceum Ogólnokształcącego (wykonano jako Technikum Ekonomiczne, 7,7 min zł, plan. 8,0 m i n zł),
29) budowa szpitala na 575 łóżek; inwestycję począt- k o w o skreślono z planu, ale na skutek interwencji rozpoczęto realizację w 1963 r. wykorzystując do końca 1965 r. 21,0 min zl, tj. 38% planu (plan 56,0 min zł — I etap),
30) wyposażenie przychodni z budownictwa osiedlo- w e g o (nie wykonano, skreślając z planu w 1963 r.
plan. 0,8 min zł),
31) wyposażenie 2 żłobków z budownictwa osiedlo- w e g o — zrealizowano w połowie, gdyż w y b u d o w a n o t y l k o 1 żłobek na 80 miejsc, drugi skreślono z planu w 1963 r. Wyd. 0,4 min zł na plan. 0,6 min zł,
32) wyposażenie 1 apteki z budownictwa osiedlo- w e g o na osiedlu Dobrzyńska (nie w y k o n a n o skreśla- jąc z planu w 1963 r. plan. 0,2 min zł).
I n w e s t y c j e planu t e r e n o w e g o spółdzielczości PSS
„Zgoda" to:
1) budowa Spółdzielczego Domu Handlowego (wy- k o n a n o 6,5 min zł, plan. 7,0 min zł),
2) budowa piekarni mechanicznej 10 t/dobę (wyko- nano 10,3 min zł, plan. 4,5 min zł),
3) budowa pawilonu handlowego na osiedlu przy ul.
B i e l s k i e j (wykonano 0,6 min zł, plan. 1,2 min zł), 4) budowa przechowalni owoców i w a r z y w (wyko- nano 1,3 min zł, plan 1,2 min zł).
Mimo skreśleń z planu i zmniejszenia zakresu nie- produkcyjnych zadań i n w e s t y c y j n y c h dla miasta i re- gionu m. in. z uwagi na ogólnokrajowe trudności eko- nomiczne, realizacja u c h w a ł y Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów — m i m o nadanego jej „przywileju"
priorytetu (§ 14 uchwały KERM-u z 8.XII.1960 r.: za- rządzenie Nr 30 Prezesa Rady M i n i s t r ó w5) z 23.11.
1961 r.; uchwała Nr XXXIII/193 Prezydium Woje.- w ó d z k i e j Rady Narodowej") z 29.VIII.196l r.; uchwały W o j e w ó d z k i e j7) i Miejskiej Rady Narodowej") na-
Plan Wykonanie % realiz.
A. Plan centralny z dotacjami dla Prezydium Woj. Rady Na-
rodowej 745,0 469,3 62,9
B. Plan terenowy rad narodo-
w y c h 261,8 236,5 90,4
C. Plan terenowy
spółdzielczości 13,9 18,7 134,5
Razem 1.020,7 724,5 71,0
6
potykała na wiele trudności i została wykonana w a r - tościowa tylko w 71%'). Obrazuje to poniższa tablica:
Jednakże wydatki na wzrost miasta ,i polepszenie działania jego funkcji nie zamykały się wyłącznie sumami z uchwały KERM.u. Celowi temu służyły także coroczne wydatki budżetu miejskiego na inwe- stycje własne, inwestycje pozaplanowe, inwestycje realizowane w ramach robót ogólnoosiedlowych, inwe- stycje zakładów pracy bądź ich partycypacja w i n w e - stycjach miasta.
Inwestycji nieprzemysłowych — poza uchwalą KERM.u — zaplanowano na sumę 194,0 min zł. Były to zadania w zakresie budownictwa mieszkaniowego spółdzielczości i zakładów pracy, inwestycji socjalnych oraz niektórych obiektów handlu i gastronomii, oświa- ty, kultury i przemysłu terenowego. Najważniejsze z nich, to: szkoła podstawowa nr 4 na Osiedlu Ko- legialna, szkoła podstawowa nr 17 na Osiedlu Do- brzyńska, 3 przedszkola a 120 miejsc, 1 pawilon han- dlowy na Osiedlu Dobrzyńska, 1 pawilon handlowy przy Al. Kilińskiego, Wytwórnia Wód Gazowych MHD.
wytwórnia i przechowalnia lodów PZG, budownictwo mieszkaniowe spółdzielcze — 1.663 izby (85% planu), budownictwo mieszkaniowe kluczowych zakładów
pracy nie w y m i e n i o n y c h w uchwale KERM.u: Fabryki Maszyn Żniwnych, Płockiej Stoczni Rzecznej, Zakła- dów Stolarki Budowlanej, Zakładu Energetycznego, Rejonowego Urzędu Telekomunikacyjnego, Płockiego Przedsiębiorstwa Robót Mostowych — łącznie 734 izby (68" o planu), ośrodek wypoczynkowy MRN w Grabinie nad jeziorem Górskim, stacja obsługi samochodów Płockich Zakładów Przemysłu Terenowego przy ul.
Bielskiej 51 w r a z z 14-łóżkowym hotelem i 26 miej- scami w kawiarni, 2 targowiska: przy ul. Bielskiej i w Radziwiu i 2 biurowce. Poza tym rozpoczęto bu- dowę dużego obiektu gastronomicznego w centrum śródmieścia, ośrodka handlowo-gastronomiczno-uslu- gowego spółdzielczości mieszkaniowej przy ul. Okrzei, budowę cmentarza komunalnego, wielkiej magistrali ciepłowniczej z kombinatu do miasta (zamiast budowy nieekonomicznych i uciążliwych dla ludności kotłowni osiedlowych) itd.
Równolegle z inwestycjami, których zasadniczym celem było nadążanie wzrostu miasta za rozwojem przemysłu i nie dopuszczenie do powstawania dys- proporcji, realizowano program czynów społecznych mieszkańców i zakładów pracy oraz w y d a t k o w a n o mi-
liony zł na kapitalne remonty, których gospodarne w y d a t k o w a n i e rzutowało na przyrost zdolności usłu- gowej miasta w rónych dziedzinach.
Oto przykłady: aby przeciwdziałać powstawaniu dysproporcji między przyrostem ludności miasta i za- spokojeniem jej potrzeb — Prezydium Miejskiej Rady Narodowej l i k w i d o w a ł o opóźnienia w realizacji inwe- stycji towarzyszących (lub ich brak) przez przekwate- rowywanie rodzin mieszkających w obiektach uży- teczności publicznej, należących do służby zdrowia, kultury, szkół, przedszkoli, gastronomii, usług, na za- pleczach sklepów itp.
W latach 1961—65 przeznaczono na ten cel 107 mie- szekań tj. 265 ,izb. Przez adaptowanie opróżnionych pomieszczeń — w ramach kapitalnych remontów — uzyskano 70 n o w y c h łóżek w szpitalu. Przez w y k w a - terowanie 2 rodzin w zabytkowej rogatce wyszogrodz- kiej powstała apteka. W podobny sposób powiększono Muzeum Mazowieckie, usprawniano handel w y k w a t e - rowując rodziny z zaplecz sklepowych (chodziło m. in.
0 to aby wejściem do sklepu nie dostarczano towarów, gdyż wówczas trzeba sklep zamykać). W ten sam spo- sób powstał Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, modernizowano i powiększano zakłady gastronomicz- ne, nowe sale lekcyjne w szkołach, n o w e miejsca w przedszkolach. Przez w y k w a t e r o w a n i e 3 rodzin 1 adaptację kosztem 1 min zl powstał zakład usługowy ki awiecko-kuśn,ierski „Modraczek" itd. Z zamku kró- lewskiego (opactwa) w y k w a t e r o w a n o 44 — zamieszkałe
lam od 1945 r. rodziny itp.
*
W referacie sprawozdawczym na IV Zjeździe PZPR Władysław Gomułka podkreślił mocno, że „każdy plan wieloletni powinien zapewnić poprawę w a r u n k ó w by- towych mas pracujących".
Bezpośredniej realizacji tego wskazania służy przede w s z y s t k i m gospodarka komunalna i mieszka- niowa. ten najważniejszy dział gospodarki miejskiej.
Wzrost zadań — w okresie 1961—65 — był ogromny, daleko w y ż s z y niż w przedsiębiorstwach przemysło- wych, a tym trudniejszy, że realizowany przeważnie bez właściwego zaplecza technicznego. Wskaźnik wzro- stu obrazuje poniższe zestawienie1 0), które mówi
o jej rozwoju.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
8.
9.
10.
Przedsiębiorstwa i zakłady gosp. kom. i mieszkań.
Wykonanie zadań
ogółem w tys. zł Wska- źnik wzrostu
Zatrudnienie w/g stanu na 31 XII 1960 1965
Wska- źnik wzrostu
1960 1965
Miejski Zarząd Budynków Mieszk.
Miejskie Przeds. Wod. i Kan.
Miejskie Przeds. Gosp. i Kom.
Zarząd Zieleni Miejskiej Przeds. „Targowiska"
Miejskie Przed. Rem. Budowl.
Miejska Służba Drogowa Miejska Prac. Geodezyjna Miejski Ogród Zoologiczny 'Zarząd Gospod. Terenami
6 1 6 , 0 726,6 562.0 6 6 6 , 0 219,0 .649,0 201,0 960,0
19.974,0 6.835,0 25.123,0 9 . 6 8 0 , 0 1.296,0 14.717,0 4.146,5 1.231.4 1.930.5 89,0
433 183 383 145 106 153 188
201
50 64 202 186 11 202 52
190 89 400 157 17 175 70 12 26
2
w s k a - źnik wzrostu
380 139 198 84 155 87 135
R a z e m : 35.600,1 85.022,4 239 767 1.138 149
Przerób na 1 pracownika 46,4 74,7 161 — — —
Wykonanie II Narodowego Planu Gospodarczego spowodowało postęp, różny w poszczególnych dzia- łach gospodarki miejskiej. W najważniejszych — dla prawidłowego funkcjonowania organizmu miejskiego
— wygląda następująco:
1. B u d o w n i c t w o m i e s z k a n i o w e : Czterokrotny wzrost zadań Miejskiego Zarządu B u - d y n k ó w Mieszkalnych spowodowany został wielkimi rozmiarami budownictwa mieszkaniowego, gdyż in- westorzy z uchwały KERM.u własne budynki — po ich zasiedleniu — przekazali administrację miastu.
Jego realizacja wrygląda następująco "):
1964
1961—65
Lp. Inwestor 1961 1962 1963 1964 1965
plan wykon. %
1 Miejska Rada Narodowa 146 189 298 811 882 2.550 2.326 91,2
2 Zakłady pracy:
a) Maz. Zakł. Raf. i Petr.
b) „Petrob udowa"
c) PERN
d) pozostałe zakłady
639 68 203
850 527 203
266 556 59 178
1.367 31 70 123
1.105 568 134 27
5.000 1.600 150 1.072
4.227 1.750 263 734
84,5 109,4 175,3 68,4 3 Budown. ludności:
a) spółdzielcze b) indywindualne
362 200
300 342
192 260
524
315 285 417
1.966 1.187
1.663 1.624
84,6 136,0
Ogółem izb 1.708 2.411 1.809 3.241 3.418 13.525 12.587 93,0
Z zostawienia w y n i k a , że planu budownictwa mie- szkaniowego — niestety — nie wykonano. W b u d o w - nictwie uspołecznionym miasto straciło 1.375 izb. Ogó- łem (z bud. indywidualnym) zabrakło 7%, co stanowi prawie 100(1 izb, a więc 360 mieszkań. Niemniej jed- nak wybudowano ogółem 4.448 mieszkań (2,8 izby na mieszkanie). W tej liczbie 3.179 mieszkań uzyskano
Jeden z domów przy ul. Wolnej Afryk i — Płockiej Spółdzielni Mieszkaniowej, której plan 5-letni wyko- nano w S5*U. Plan b u d o w u i c t u a mieszkaniowego opo- lem zrealizowano w 93"/« co oznacza niewykemanie 360 mieszkań. F o t Władysław Kozłowski
w ramach realizacji uchwały KERM.u, 270 mieszkań
— z budownictwa innych zakładów pracy, 583 miesz- kań spółdzielczych (gospodarka uspołeczniona łącznie:
4.032 mieszkania) oraz 416 mieszkań w t o m a c h indy- widualnych (jednorodzinnych).
„Starym" mieszkańcom miasta (zam. w Płocku w dniu 31 XII 1960 r.) przydzielono w budownictwie uspołecznionym ogółem 1.907 mieszkań. Z tego z puli MRN 994 mieszkania (nowe i stare budownictwo), z zakładów pracy 363, a ze spółdzielni mieszkanio- w y c h 550 mieszkań.
W tych liczbach mieści się 579 rodzin (420 mieszkań z MRN i 159 z zakładów pracy i spółdzielń) w y p r o w a - dzonych z mieszkań najgorszych: pomieszczeń niemie- szkalnych i domów zagrożonych.
Z uwagi na niewykonanie 5-letneigo planu państwo- w e g o budownictwa mieszkaniowego — nie zdołano za- spokoić wszystkich najgorzej mieszkających. Sprowa- dzeni do Płocka z zewnątrz fachowcy otrzymali ogó- łem 2.109 mieszkań. W tej liczbie 177 z MRN (w tym 35 mieszkań dla MO), 1.899 z zakładów pracy oraz 33 mieszkania spółdzielcze.
Nastąpiła pewna poprawa w a r u n k ó w mieszkanio- wych. Na koniec 1965 r. w 14.545 mieszkaniach o 35.686 izbach wypada 4,03 osób na mieszkanie liczące 41,3 m!
składające się 2,45 izby (w 1960 r. 2,28 izby). Na osobę wypada 10r2 m2 powierzchni użytkowej mieszkania.
Spadło, chociaż nieznacznie, przeciętne zaludnienie 1 izby. Niestety, na skutek braku danych statystycz- nych nie można zbadać, jak kształtuje się zaludnienie mieszkań najmniejszych tj. jedno i dwuizbowych, któ- rych w/g danych Narodowego Spisu Powszechnego było w Płocku w 1960 r. 63,8% ogółu lokali.
Mieszkania 1-izbowe w ilości 2.340 były zaludnione przeciętnie przez 2,97 osoby (w 1950 r. — 2,98), a 2-iz- b o w e w ilości 4.300 mieszkań — zaludnione były prze- ciętnie 1,94 osób na izbę (w 1950 r. — 1,95). A więc sytuacja — na tym odcinku — była nadzwyczaj ciężka i od 10 lat nie ulegała poprawie "). Pięć lat realizacji nowej polityki rozdziału mieszkań na p e w n o popra- w i ł o ten stan, ale w jakim stopniu jeszcze nie w i a - dome. Polepszyło się także wyposażenie mieszkań
a
w urządzenia komunalne, gdyż n o w e budynki były w nie bogato wyposażone. W % w y g l ą d a t o następu- j ą c o "):
Instalacje komunalne 1960 1965
a) elektryczność 98% 99%
b) wodociąg 57% 71%
c) zlew 53% 68%
d) ustęp 29% 50%
e) łazienka 19% 38%
f) centralne ogrzewanie 2,6% 27%
g) gaz bezprzewodowy 0,1% 21%
Polepszanie w a r u n k ó w mieszkaniowych realizowa- n o w latach 1962—65 także w ramach kapitalnych re- montów budynków mieszkalnych za pomocą programu porządkowania i modernizacji śródmieścia (m. in. lik- widacja drewnianych komórek i innych ruder, otwar- tych podwórzowych ubikacji, dołów na śmieci (śmiet- ników itp.). Chodzi o likwidację nadmiernych dys- proporcji mieszkaniowo-bytowych między nowymi i starymi dzielnicami miasta i poszczególnymi nie- ruchomościami, o poprawę w a r u n k ó w sanitarno-kul- turalnych, o urządzenie na podwórkach placów zabaw dla dzieci, sportu i zieleni. Pozostało jeszcze wiele na t y m polu do zrobienia w latach 1966—1970, gdyż — niestety — w i e l e osób charakteryzuje obojętny sto- sunek do tego problemu.
Jednak bardzo szybki przyrost ludności w ubiegłym okresie, zły stan techniczny zasobów mieszkaniowych oraz ich przeludnienie spowodowały, że sytuacja mie- szkaniowa jest nadal trudna. B u d o w n i c t w o mieszka- niowe nie może nadążyć za rozwojem i n n y c h działów gospodarki narodowej, a świadczy o tym planowane na lata 1966—70 zwiększenie ilości codziennie do- jeżdżających do pracy z regionu. Z tego w y p ł y w a wniosek, że tempo uprzemysławiania Płocka jest wię- ksze, niż tempo wzrostu miasta.
2. W o d o c i ą g i i k a n a l i z a c j a : Na wodociągi miejskie, stanowiące zespół urządzeń (ujęcie wody, jej uzdatnienie i dostarczanie odbior- com) służących dostarczaniu wody do miejsc jej zuży- cia, oraz na kanalizację, której celem jest odprowadze- nie ścieków i wód opadowych z terenu miasta oraz ich oczyszczanie i e w e n t u a l n e gospodarcze wykorzystanie
— przewidziano największe (po budownictwie miesz- kaniowym) nakłady finansowe.
Na lata 1961—65 zaplanowano 67,3 min zł, a w y k o - nano 72,5 min zł. Dzięki tym i n w e s t y c j o m znacznie wzrosła miejska sieć magistralna wodociągowa (o 11,7 km) i kanalizacyjna (o 9,1 km)
Powstaje n o w e ujęcie wody nad Wisłą i stacja uzdatniania.
Przebudowano s y s t e m kanalizacji zakładając trzon kanalizacji tzw. kolektor C, oraz uzupełniono kolek- tor A (metodą tunelową) na Starym Mieście. Rozpo- częto w 1965 r. b u d o w ę kolektora D, który połączy przepompownię ścieków (w budowie) z przyszłą oczy- szczalnią.
Oczyszczalnię ścieków do miasta zlokalizowano na peryferiach. Koszt jej budowy w y n i e s i e ok. 75 min zł, w tym I etap 55 min zł.
W o m a w i a n y m okresie projektowano częściowo kosztem 24 min zł zrealizowanie tej inwestycji, to jest rurociągu tłocznego, przepompowni oraz części mechanicznej oczyszczalni. Niestety, inwestycję skreś- lono z planu i prawdopodobnie dopiero po 1970 r. b u - dowa jej będzie wprowadzona do planu. Rozpoczęto tylko z tego zakresu budowę rurociągu, przepompowni i kolektora odprowadzającego ścieki, na co w y d a t k o - w a n o 2,0 m i n zł.
Odsetek mieszkańców 71,2% (stałych), korzystają- cych w 1965 r. z połączeń wodociągowych w b u d y n - kach (odnośnie połączeń w mieszkaniach — brak da- nych statystycznych) był niższy niż w 1960 r. (73,5%.
Analogicznie przedstawia się sprawa kanalizacji:
w 1965 r. — 63,7%, a w 1960 — 65,9% ").
Sytuacja paradoksalna. Fakt ten częściowo uspra- wiedliwić można przyłączeniem do miasta n o w y c h t e - renów wiejskich. Z drugiej jednak strony te dane ze statystyki miejskiej sygnalizują gospodarce komu- nalnej, że tempo podłączeń nieruchomości mieszkal- nych w ramach programu porządkowania i moderni- zacji miasta jest zbyt powolne.
3. D r o g i m i e j s k i e
Rozwój Płocka spowodował konieczność objęcia no- w y c h terenów pod zainwestowanie miejskie. Trzeba było te tereny uzbroić w sieć uliczną, aby móc reali- zować niezbędne budownictwo mieszkaniowe oraz przeprowadzać modernizację ulic istniejących.
Dzięki inwestycjom oraz bieżącym w y d a t k o m z bud- żetu miejskiego na kapitalne remonty ulic, w y k o n y - wanych stosunkowo tanio przez Miejską Służbę Dro- gową (komórka ta nie jest przedsiębiorstwem, nie bierze w i ę c „narzutów"), w okresie lat 1961—65 stan zagospodarowania ulic Płocka poprawił się znacznie.
Świadczy o tym dowodnie poniższa tablica ls):
Lp. Nawierzchnia 1960 1985
1 Ulepszona km
(kostkowa, klin- kierowa, betonowa, z płyt kam.- beton.
i bitumiczna)
13,9 40,6
powierzchnia: m1 100.100 300.082
2 nieulepszona: km
(brukowa i tłu- czeniowa)
30,0 24,3
powierzchnia: m1 212.500 147.342
3 nieurządzona: km
(gruntowa i żużlowa)
27,4 52,1
powierzchnia: m! 163.700 289.834 ogółem długość: km
powierzchnia: m2
71 f
476.3ÓŁ
117,0 737.258
Analizując powyższe dane należy mieć na uwadze, że z dniem 31 XII 1961 r. obszar miasta został po-
większony z 3.118 ha do 5.194 ha (51,94 km2). Na przy- łączonych terenach wiejskich w zachodniej i północ- nej części miasta znajdowało się około 35 km dróg, w większości o nawierzchni gruntowej.
9
Wnętrze kawiarni (90 miejsc) hotelu „Petropnl-Orbis".
Fot. Franciszek Karasiewicz
Płock posiada 73,73 ha ulic i p l a c ó w publicznych.
Łączna długość 4 alei, 160 ulic i 9 p l a c ó w m i a s t a w y - nosi 117 km. Z tej długości na koniec 1965 r. — 35%
posiadało p o w i e r z c h n i ę ulepszoną (w 1960 r. — 20 .), 20% nieulepszoną (w 1960 r. — 42".) i aż 45% n i e u r z ą - dzoną (w 1960 r. — 38%).
A więc potrzeby są ogromne, a liczne postulaty m i e s z k a ń c ó w (przede w s z y s t k i m peryferii) c z a s o w o
n i e m o ż l i w e do z a ł a t w i e n i a .
B u d o w a n o w y c h ulic nie nadążała za r o z w o j e m miasta. N i e z b u d o w a n o „małej obwodnicy", a pro- j e k t o w a n ą realizację „ w i e l k i e j o b w o d n i c y " odłożono
•na później. Ich celem miało być „ w y r z u c e n i e " ruchu k o ł o w e g o — t o w a r o w e g o poza zwartą z a b u d o w ę lub chociażby poza Ś r ó d m i e ś c i e . Niestety z braku środ- ków skreślono te i n w e s t y c j e n i e p r z e m y s ł o w e i cały oiężki ruch k o ł o w y do Kombinatu przechodzi—w naj- l e p s z y m w y p a d k u przez granicę Ś r ó d m i e ś c i a tj. A l e - jami: Kilińskiego, J a c h o w i c z a i K o b y l i ń s k i e g o . W go- dzinach szczytu na s k r z y ż o w a n i a c h tej arterii np. przy hotelu „Petropol" lub przy dworcu P K S (skreślenie z planu b u d o w y n o w e g o d w o r c a P K S jest w i e l k ą stratą dla miasta) tworzą się korki i w y s t ę p u j ą trud- ności w przechodzeniu przez jezdnię. W y p a d k i śmier- t e l n e n i e należą do rzadkości.
Z w i e l k i c h arterii d r o g o w y c h z b u d o w a n o t y l k o jed- ną ulicę, a m i a n o w i c i e Łukasiewicza, łączącą ś r ó d m i e - ście z K o m b i n a t e m oraz 2 mosty na rzece Brzeźnicy.
Między n a k ł a d a m i na b u d o w ę n o w y c h dróg przeloto- w y c h , modernizację istniejących (przeważnie w ą s k i c h ) ulic, a g w a ł t o w n y m przyrostem p o j a z d ó w s a m o c h o d o - w y c h w y s t ą p i ł a dysproporcja.
I tak: ilość z a r e j e s t r o w a n y c h p o j a z d ó w s a m o c h o d o - w y c h w y n o s i ł a w 1965 r. — 5.325, a w 1960 r. — 2.595 (w 1938 r. — 235). W o k r e s i e ostatnich 5 lat częstotli- w o ś ć ruchu w z r o s ł a ogromnie. Ś r e d n i e n a t ę ż e n i e ru- chu w tonach na d o b ę s z y b k o wzrosło. J e d n o c z e ś n i e p o j a w i a s i ę coraz w i ę c e j ciężkich p o j a z d ó w o obciąże- niu do 10 t. na oś. N i c d z i w n e g o ż e ani ilość ulic, ani ich jakość nie m o ż e sprostać tym n o w y m zadaniom.
Z drogami m i e j s k i m i łączy się o ś w i e t l e n i e . W pro- c e s i e i n w e s t y c y j n y m zrobiono w y j ą t k o w o mało. Nie m o d e r n i z o w a n o starej sieci w Ś r ó d m i e ś c i u (likwidacja s l u p ó w d r e w n i a n y c h , w y m i a n a sieci n a p o w i e t r z n e j na k a b l o w ą itp.), n i e w y k o n a n o o ś w i e t l e n i a n o w e j pro- m e n a d y na Skarpie, m i m o posiadania d o k u m e n t a c j i i przyznania l i m i t ó w . W y m i a n a l a m p z ż a r o w y c h na
j a r z e n i o w e oraz r t ę c i o w e jak r ó w n i e ż p o w i ę k s z e n i e ilości p u n k t ó w ś w i e t l n y c h , to przede w s z y s t k i m ś w i a d - czenia Z a k ł a d u E n e r g e t y c z n e g o na rzecz gospodarki k o m u n a l n e j miasta i c z y n y społeczne tej załogi.
4. H o t e l e
Istniejący w 1960 r. hotel miejski przy ul. Bielskiej 1 n i e zaspokajał potrzeb. J e g o p r y m i t y w w y s t a w i a ł złą w i z y t ó w k ę miastu. P r e z y d i u m MRN przystąpiło w 1961 r. do w y k o n a n i a uchwały P r e z y d i u m Rządu z 1952 r. w s p r a w i e norm nowierzchni u ż y t k o w e j na j e d n e g o pracownika u m y s ł o w e g o (4 m2 na osobę+15°/o zaplecza). W p r o w a d z e n i e tej u c h w a ł y w żyqie i za- g ę s z c z e n i e lokali b i u r o w y c h różnych przedsiębiorstw i i n s t y t u c j i uspołecznionych p o z w o l i ł o w y g o s p o d a r o - w a ć p a r ę tysięcy m2 powierzchni u ż y t k o w e j o w a r t o ś c i k i l k u m i l i o n ó w złotych.
D o k o n u j ą c o d p o w i e d n i c h p r z e k w a t e r o w a ń — w i e l e lokali przeznaczyć m o ż n a było na różne obiekty, m i a - s t u niezbędne. P r z y k ł a d e m tego jest w ł a ś n i e urządze- n i e w b u d y n k u b i u r o w y m ( w y b u d o w a n y m w 1949 r.) przy Al. Jachowicza dobrego i t a n i e g o hotelu m i e j - s k i e g o o 100 łóżkach z p e r s p e k t y w ą p o w i ę k s z e n i a do 150.
G o s p o d a r n y m d z i a ł a n i e m zaoszczędzono kilka m i - lionów złotych. 1 to bez biurokratycznej mitręgi: pro- g r a m o w a n i a , planowania, dokumentacji, w s t a w i e n i a do planu, limitów, s z u k a n i a w y k o n a w c y b u d o w y itp.
Ilość hoteli (bez hoteli robotniczych i schronisk s z k o l - nych) przedstawia s i ę następująco: lfi)
Lata Ilość P o k o j e Łóżka s t a l e
1938 6 78 195
1960 1 13 46
1965 3 193 398
P o z o s t a ł e 2 hotele, to: n o w o c z e s n y w y b u d o w a n y przez MZRiP „Petropol"-Orbis o 172 łóżkach i Dom W y c i e c z k o w y PTTK na wzgórzu S i e c i e c h a — na S k a r p i e o 126 łóżkach.
5. K o m u n i k a c j a m i e j s k a
Jeśli chodzi o Miejską K o m u n i k a c j ę A u t o b u s o w ą , to c h a r a k t e r y z u j e ją fakt, że 75% j e j działalności w y p a d a na o b s ł u g ę M a z o w i e c k i c h Z a k ł a d ó w R a f i n e r y j n y c h i P e t r o c h e m i c z n y c h oraz przedsiębiorstwy b u d u j ą c y c h K o m b i n a t . K o m u n i k a c j a miejska pracuje w w a r u n - kach p r y m i t y w n y c h bez w ł a ś c i w e g o zaplecza t e c h n i c z - nego. M i m o z a g w a r a n t o w a n y c h uchwałą KERM.u, .środków, chociaż n i e w y s t a r c z a j ą c y c h , bazy dotychczas n i e zbudowano. Rozpoczęto jej b u d o w ę dopiero w e w r z e ś n i u 1966 roku (koszt 17,0 min zł).
W y r a z e m w s p o m n i a n y c h w y ż e j trudności mogą być w s k a ź n i k i wzrostu: k o m u n i k a c j a w 1960 r. posiadała 13 a u t o b u s ó w — przewiozła 1.532.000 p a s a ż e r ó w i o s i ą g n ę ł a w p ł y w y w k w o c i e 2.348.000 zł. O d p o w i e d - n i e d a n e za 1965 r. p r z e d s t a w i a ł y się n a s t ę p u j ą c o : 92 autobusy, 8.128.000 p a s a ż e r ó w i 17.205.000 zł w p ł y - w ó w ").
6. H a n d e l i g a s t r o n o m i a
ROŁWÓJ funkcji p r o d u k c y j n y c h miasta, przyrost t y - sięcy n o w y c h miejsc pracy i z w i ą z a n y z t y m przyrost
LU
ludności wymaga rozbudowy systemu zaopatrzenia i żywienia zbiorowego ludności.
Wzrost rangi miasta przyciąga także coraz liczniejsze rzesze turystów, tł'< krajowych jak i zagranicznych.
Ponadto handel i gastronomia zostały szczególnie ob- ciążone nowymi zadaniami z uwagi na przewidywany wzrost standartu życiowego ludności ,i wzmożony obrót towarowy.
Inwestycje i kapitalne remonty połączone z adap- tacją wygospodarowanych pomieszczeń pozwoliły na zwiększenie ilości miejsc konsumpcyjnych z 793 (w 12 zakładach) do 1.510 (w 20 zakładach). Przyrost miejsc w okresie 5 lat — prawie o 100% — to duże osiągnięcie miasta.
Całkiem odwrotnie przedstawia się sytuacja w han- dlu, jeśli chodzi o sieć punktów sprzedaży. Nastąpił wprawdzie duży postęp w modernizacji sklepów (np.:
przebudowa PDT) i w wyposażeniu ich w różnego ro- dzaju sprzęt — na co wydatkowano w i e l e milionów zł.
Drogą przebudowy i przekwaterowań lokatorów oraz łączeń małych sklepików — uzyskano sporo n o w o - czesnych sklepów. Zbudowano Spółdzielczy Dom Han- dlowy, 3 pawilony handlowe (przy ul. Bielskiej, Kre- d y t o w e j ,i Al. Kilińskiego), powstało szereg sklepów iv parterach nowowznoszonych budynków mieszkal- nych, ale oceniając sytuację od strony ilościowej, trzeba przyznać, że przedstawia się ona gorzej niż w 196 0r., co obrazuje poniższa tablica:
Ilość punktów handlu detalicznego i drobno- detalicznego l8)
Lp. Wyszczególnienie 1960 1965
A. Sieć punktów ogółem
( 1 + 2 ) 316 346
1 Handel uspołecz-
niony *) 236 284
sklepy 166 165
kioski 70 119
2 Handel prywatny: 80 62
sklepy 27 28
kioski 53 34
3 Liczba ludności**) na1
1 punkt sprzedaży 140 179
•) J ą c z n i e z k i o s k a m i
• • ) s t a ł e j i c z a s o w e j
„ R u c h "
: ; ....
Wolno stojący pawilon handlowy MllD „Sam" przy Al. Kilińskiego.
F o t . F r a n c i s z e k K a r a s i e w i c z
z planu inwestycyjnego. Rezultat: pogorszenie wskaź- nika powierzchni użytkowej sklepów na 1000 miesz- kańców.
Wpływ inwestowania i kapitalnych remontów na wskaźniki sieci handlowej i gastronomicznej przed- stawia się następująco >•):
Powierzchnia użyt- kowa sklepów
Ilość miejsc kon- sumpcyjnych w za- kładach gastronom.
Lata
m2
na 1000 miesz- kańców*)
ogółem
na 10.000 miesz- kańców*)
miejsc konsum.
1960 10.996 249 793 180
1965 14.571 236 1.510 245
•) s t a ł y c h 1 c z a s o w y c h
7. S z k o l n i c t w o
Sieć punktów sprzedaży detalicznej (sklepy i kioski) wzrosła tylko o 10%, podczas gdy liczba mieszkańców zwiększyła się o 39%. Jest to pogorszenie istniejącego stanu, a łączna ilość tylko sklepów (uspołecznionych i prywatnych) utrzymywała się na tym samym po- ziomie (193 sklepy). Nie należy się przeto dziwić, że liczba ludności przypadającej na 1 punkt sprzedaży (sklepy + kioski) wzrosła o 27%. Skutek tego jest oczywisty: kolejki, niezadowolenie, wystąpienie dys- proporcji, liczne głosy krytyczne. Ogółem nakłady na rozwój obrotu towarowego wyniosły 69,4 min zł tj. 69%
sumy planów rocznych. Tak niski wskaźnik w y k o n a - nia w y n i k ł z p o w o d u nieterminowego oddawania obiektów, przede wszystkim n o w y c h sklepów jak r ó w - nież magazynów hurtowych do użytku. Poza t y m nie- które inwestycje handlu zostały w ogóle skreślone
Węzłowym problemem szkolnictwa w Płocku w la- tach 1961—65 było tak ilościowe jak i jakościowe po- większenie — w drodze inwestowania — bazy szkol- nej.
Szkoły płockie w 1960 r. znajdowały się w trudnych warunkach lokalowych. Należy podkreślić, że w latach 1900—1960, a więc w ciągu 60 lat zbudowano w mie- ście tylko 5 nowych obiektów szkolnych. Reszta istnie- jących szkół zajmowała obiekty adaptowane: powoj- skowe, poklasztorne, pokościelne, pofabryczne i po- mieszkalne.
W okresie 1961—65 w ramach realizacji programu inwestycji towarzyszących oraz z innych środków zbudowano 9 szkół2 0), w zasadzie dobrych architek- tonicznie i funkcjonalnie budynków.
Szkoły podstawowe: nr 4 przy ul. Jakubowskiego, nr 5 w Radziwiu (pomnik Tysiąclecia), nr 11 przy ul.
Kochanowskiego, nr 12 przy ul. Świerczewskiego, nr 17 przy ul. Miodowej.
Liceum Ogólnokształcące im. St. Małachowskiego (kosztem 11 min zł — w tym 4 min zł modernizacja zabytkowego XVII w. skrzydła), jako centralny obiekt zbudowany w Płocku dla uczczenia Tysiąclecia Pań- stwa Polskiego;
11
Szkoła B u d o w l a n a „ P e t r o b u d o w y " przy ul. Rew.
Kubańskiej;
Zespół Szkół C h e m i c z n y c h im. X. Ł u k a s i e w i c z a — przy Al. Kobylińskiego;
T e c h n i k u m Ekonomiczne im. L. K r z y w i c k i e g o przy ul. Wolnej Afryki.
Te w i e l k i e i n w e s t y c j e oraz program r e m o n t o w o - modernizacyjny o b i e k t ó w szkolnych pozwolił na ogromny rozwój s z k o l n i c t w a — w s t o s u n k o w o krót- kim czasie.
Dzieci, młodzież i pracujący Płocka oraz Regionu uczą się w 64 (jednostkach organizacyjnych) szkołach.
W t y m czynne są p u n k t y k o n s u l t a c y j n e S G P i S i P o - litechniki Łódzkiej.
Dla umożliwienia p o w s t a n i a tych p u n k t ó w w y k w a - t e r o w a n o z p r y w a t n e g o b u d y n k u m i e s z k a l n e g o 9 ro- dzin (mieszkań dostarczyli: MZRiP, P e t r o b u d o w a
i MRN).
M a ł a c h o w i a n k a - w i d o k z wirydarza. Z lewej zabytko- we o d r e s t a u r o w a n e X V I I w. skrzydło i część nowodo- l>udmvanego gmachu. Projektant generalny: architekt Ryszard Piechota z WBP
Fot. Władysław Kozłowski
P o w i ę k s z e n i e bazy l o k a l o w e j s z k o l n i c t w a oraz wzrost w y d a t k ó w f i n a n s o w y c h na ten dział gospo- darki narodowej, pozwoli k a ż d e m u w P ł o c k u i w naj- bliższym regionie — już w n i e d ł u g i m okresie — zdo- być średnie w y k s z t a ł c e n i e (ogólnokształcące lub za- w o d o w e ) . S p e c y f i k a płockiego p r z e m y s ł u i r o z w ó j mia- sta nakazuje, aby w y k s z t a ł c e n i e średnie s t a ł o się po- w s z e c h n e .
G ł ó w n y m zadaniem a d m i n i s t r a c j i s z k o l n e j w i n n o być d o p a s o w a n i e struktury i k i e r u n k ó w kształcenia z a w o d o w e g o do zmian n a s t ę p u j ą c y c h w s t r u k t r z e za- trudnienia w przemyśle, w przedsiębiorstwach usłu- g o w y c h i instytucjach Płocka.
8. P r z e d s z k o l a
W latach 1961—65 z b u d o w a n o 3 przedszkola (360 miejsc), przy ul. Bieruta, J a k u b o w s k i e g o i K o b y l i ń - skiego, zaś k o s z t e m w y k w a t e r o w a ń rodzin i adaptacji m i e s z k a ń p r z y l e g a j ą c y c h do istniejących starych przedszkoli, p o w i ę k s z o n o w nich ilość miejsc. Dzięki t e m u na koniec 1965 r. w 12 przedszkolach znajdo- w a ł o się 1.258 d z i e c i2 I) (w 1960 r. — 9 przedszkoli i 773 dzieci). S t a n o w i t o 33% dzieci w w i e k u przed- s z k o l n y ^ (3 do 7 lat). W y n i k a z tego, że m i m o znacz- n e g o postępu ilość m i e j s c w przedszkolach jest n i e -
w y s t a r c z a j ą c a , co z kolei — w połączeniu z małą ilością ż ł o b k ó w — utrudnia a k t y w i z a c j ę z a w o d o w ą kobiet.
9. I n t e r n a t y
N a j m n i e j s z e e f e k t y o ś w i a t a uzyskała w przyroście miejsc w internatach s z k o l n y c h . Z b u d o w a n o t y l k o 1 obiekt (przy Zasadniczej S z k o l e B u d o w l a n e j ) , ale r ó w n o c z e ś n i e 1 internat (przy M a ł a c h o w i a n c e ) z l i k w i - dowano. Ilość m i e j s c w 1960 r. w 9 internatach w y - nosiła 1.056, a w 1965 r. — 1.144"). Ten m i n i m a l n y wzrost w proporcji do p r z y r o s t u szkół z a w o d o w y c h oraz p o m a t u r a l n y c h z 17 do 43 — s t a n o w i znaczne pogorszenie w s k a ź n i k a . Z a n i e c h a n i e r o z b u d o w y i n t e r - n a t ó w dla tych szkół oraz l i c e ó w o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h jest s z c z e g ó l n i e niekorzystne d l a młodzieży i ich ro- dziców ze w s i i miast R e g i o n u .
Są tu niezbędne i n i e z w ł o c z n e potrzebne n o w e in- w e s t y c j e . Istniejąca dysproporcja w i n n a u l e c l i k w i - dacji w okresie 1966—70 r.
10. O c h r o n a Z d r o w j a
R o z w i j a j ą c e się miasto i b u d o w a n y przemysł n a ł o - żył na s ł u ż b ę zdrowia o g r o m n e zadania w zakresie i n w e s t y c j i i kapitalnych r e m o n t ó w oraz o r g a n i z a c y j n e i k a d r o w e . W y r a z e m potrzeb k a d r o w y c h m o ż e b y ć fakt, iż w latach 1961—65 personel służby zdrowia wzrósł: liczba lekarzy m e d y c y n y z 56 do 89 osób, le- karzy d e n t y s t ó w z 20 do 30, f a r m a c e u t ó w d y p l o m o - w a n y c h z 27 do 43, p i e l ę g a i a r e k ze 182 do 277 ").
N a j w a ż n i e j s z ą i n w e s t y c j ą s ł u ż b y zdrowia jest b u - dowa w i e l k i e g o i n o w o c z e s n e g o szpitala na Winiarach (na obsarze 16 ha) opóźniona o 3 lata. Miasto nie m a szczęścia do tego obiektu. J u ż b o w i e m w latach o s i e m - dziesiątych X I X w . okazało się, że stare o b i e k t y szpitalne — jak na miasto g u b e r i a l n e — są za m a ł e , technicznie zużyte i nie z a s p o k a k a j ą c e potrzeb. W ó - w c z a s zebrano fundusze, w y k o n a n o d o k u m e n t a c j ę i...
do n a s z y c h czasów szpitala nie zbudowano. W l a t a c h ubiegłej pięciolatki nastąpił historyczny m o m e n t — rozpoczęcia budowy, której koszt w y n o s i ć ma po r ó ż -
n y c h cięciach — 157 min zł, a I etap b u d o w y z o s t a n i e zakończony w I k w a r t a l e 1968 roku oddaniem do użytku 2 p a w i l o n ó w : z a k a ź n e g o i gruźlicy oraz i n n y c h m n i e j s z y c h o b i e k t ó w t o w a r z y s z ą c y c h ( k o t ł o w n i a , pralnia itp.). Koszt b u d o w y szpitala p o k r y w a j ą : M a -
Szkoła podstawowa Nr 12 im. Juliana Leńskiego-Lesz- czyńskiego na osiedlu Wiatraki.
Fot. Franciszek Karasiewicz
12
z o w i e c k i e Z a k ł a d y R a i i n e r y j n e 1 P e t r o c h e m i c z n e (50 m i n zł) oraz Rada N a r o d o w a (reszta).
Opóźnienia w b u d o w i e w i e l k i e j i n w e s t y c j i s p o w o - d o w a ł y konieczność szybkiej modernizacji s t a r e g o szpitala oraz jego p o w i ę k s z e n i a . T e g o ostatniego do- konano k o s z t e m adaptacji 15 mieszkań, p r z e n i e s i e n i e m sióstr z a k o n n y c h poza t e r e n szpitala (urządzono tam oddział dzicięcy) i kaplicy, którą za zgodą w ł a d z du- c h o w n y c h przeniesiono do m n i e j s z e g o pomieszczenia.
W ten sposób w y g o s p o d a r o w a n o 70 łóżek s z p i t a l n y c h . W 1965 r. szpital posiadał 448 łóżek — w 11 oddziałach
N a k ł a d e m w i e l u m i l i o n ó w zł na k a p i t a l n e r e m o n t y s t a r a n o się — o ile to t y l k o m o ż l i w e — p o p r a w i ć w a - runki pracy szpitala. D u ż e w y d a t k i p o c z y n i o n o w szczególności na remonty oddziałów: płucnego, d e r m a - talogicznego, dziecięcego, zakaźnego, c h i r u r g i c z n e g o i p u n k t u k r w i o d a w s t w a . W p r o w a d z o n o n o w y s y s t e m k l i m a t y z a c y j n y sal o p e r a c y j n y c h . Z m o d e r n i z o w a n o a p t e k ę w y p o s a ż a j ą c ją w n o w o c z e s n ą aparaturę itp.
M i m o t e g o w a r u n k i pobytu c h o r e g o w szpitalu i praca p e r s o n e l u są nadal ciężkie. W i e l k i e , n i e k i e d y k i l k u - n a s t o - ł ó ż k o w e , s a l e chorych, w ą s k i e korytarzyki, za- l e d w i e 4 m2 na 1 łóżko (norma Ministra Zdrowia —
6 m-) ostatnia w 1965 r. awaria b u d o w l a n a częśęi b u - d y n k u — są w y r a z e m tych t r u d n y c h w a r u n k ó w .
Miastu przybyły 2 apteki: w MZRiP oraz w z a b y t - k o w e j rogatce.
11. K u l t u r a i s p o r t
Z pięciu pozycji w y m i e n i o n y c h w u c h w a l e K E R M . u w s p r a w i e i n w e s t y c j i t o w a r z y s z ą c y c h — s k r e ś l o n o c a ł k o w i c i e b u d o w ę hali g i m n a s t y c z n e j (6,3 m i n zł), s t a d i o n u s p o r t o w e g o oraz kina d w u s a l o w e g o , a n a r e k o n s t r u k c j ę zamku ( o p a c t w a ) — n a j w i ę k s z e j i n a j - w a ż n i e j s z e j i n w e s t y c j i k u l t u r a l n e j nie u r u c h o m i o n o ś r o d k ó w M i n i s t e r s t w a K u l t u r y . Na łączną k w o t ę pla- n o w a n y c h i n w e s t y c j i w w y s o k o ś c i 16,5 m i n zł w y d a t - k o w a n o z a l e d w i e 4,1 m i n zł, czyli 25%.
Poza t y m p l a n o w a n o rozpoczęcie b u d o w y D o m u K u l t u r y2 4) . N i e s t e t y , r e a l i z a c j ę (w N o w y m C e n t r u m ) odłożono do 1968 r. N i e w y k o n a n o z braku ś r o d k ó w też b u d o w y basenu p ł y w a j ą c e g o na W i ś l e oraz n i e z r e a l i z o w a n o urządzenia o d k r y t e g o b a s e n u p ł y w a c - kiego w s t a r y m porcie w R a d z i w i u , a także s k r e ś l o n o
Pouwórko w śródmieściu (Stare Miasto), z okresu przed realizacją programu porządkowania i modernizacji m i a s t a Irok 1962, ul. Piekarska 11 widok od promena- dy na Skarpie).
Fot. Franciszek Karasicwicz
Nowoczesny dworzec PKP wybudowany kosztem 8,5 min zl.
Fot. Franciszek Karaslewlcz
w 1964 r. z p l a n u Z a k ł a d o w y D o m Kultury Stoczni Rzecznej w R a d z i w i u . P l a n o w a n e na 1965 r. rozpo- częcie adaptacji X I I I - w i e c z n e g o s k r z y d ł a M a ł a c h o - w i a n k i na Sredn,ią S z k o ł ę Muzyczną opóźniono o 3 lata (też z braku ś r o d k ó w ) .
N i e m n i e j j e d n a k Płock otrzymał n a d Wisłą pięknie położony ośrodek sportów w o d n y c h (po 10 latach b u - d o w y ) z m a ł y m k r y t y m b a s e n e m p ł y w a c k i m Klubu Wioślarskiego „Budowlani", p a w i l o n s p o r t o w y na s t a - dionie „Masovia", oraz w y b u d o w a n y w c z y n i e spo- ł e c z n y m s t a d i o n s p o r t o w y w R a d z i w i u .
G ł ó w n y m k i e r u n k i e m działania w m i n i o n y c h latach b y ł o s t w o r z e n i e bazy dla rozwoju w y c h o w a n i a f i z y c z - n e g o i u m a s o w i e n i a sportu w s z k o ł a c h p o d s t a w o w y c h i średnich. Z w i ę k s z o n o liczbę sal g i m n a s t y c z n y c h o 9, b u d u j ą c w s z y s t k i e n o w e szkoły r a z e m z s a l a m i g i m - n a s t y c z n y m i , w w i ę k s z o ś c i o w y m i a r a c h 11X22 m e - trów, a w M a ł a c h o w i a n c e w y b u d o w a n o n a w e t s a l ę 0 w y m i a r a c h 12 X 24 m. N i e w i e l k i m kosztem — w oparciu o c z y n y społeczne — d o b u d o w a n o drugą s a l ę g i m n a s t y c z n ą w Jagiellonce.
P o z a p l a n o w o p o w i ę k s z o n o b a z ę działania różnych placó\vek k u l t u r a l n y c h miasta.
B u d o w n i c z o w i e Kombinatu o t r z y m a l i Dom Kultury (przy K o m b i n a c i e z salą kinową ,,Petro" na 300 miejsc).
Drogą adaptacji w centrum m i a s t a ( P l a c Narutowicza) przez p r z e n i e s i e n i e w inne m i e j s c e s k l e p u z m e b l a m i 1 w y k w a t e r o w a n i e 3 rodzin p o w s t a ł — kosztem 1,1 m i n zł ( i n w e s t o r e m b y ł „Ruch") p i ę k n y K l u b Między- n a r o d o w e j P r a s y i Książki. K o s z t e m 8 mieszkań roz- b u d o w a n o M u z e u m Mazowieckie. Podobnie p o w i ę k - szono Płocki D o m Kultury przy ul. T u m s k i e j . Drogą adaptacji p o m i e s z c z e ń p o f a b r y c z n y c h załoga Fabryki M a s z y n Ż n i w n y c h otrzymała K l u b „Metalowiec". Przy ul. Bieruta u r z ą d z o n o Klub „ B u d o w l a n y c h " , w Za- k ł a d a c h M i ę s n y c h K l u b „Wisełka" itp. R o z b u d o w a n o zaplecze ( w y p r o w a d z o n o 3 l o k a t o r ó w ) — Z e s p o ł u P i e - śni i Tańca („Dzieci Płocka").
Nakłady K o m b i n a t u w w y s o k o ś c i 500.000 zł p o z w o - liły na urządzenie m ł o d z i e ż o w e g o K l u b u Z M S „Ma- rabut". Jedną z z a b y t k o w y c h r o g a t e k p r z e b u d o w a n o ( w y k w a t e r o w a n o z niej 1 rodzinę i usunięto stację
„trafo") na f i l i ę Biblioteki Miejskiej.
W y g o s p o d a r o w a n o i po k a p i t a l n y m remoncie urzą- dzono s p ó ł d z i e l c z e kino „Diana" (na 350 miejsc) oraz
