Koichi Kuyama
Interpretacja funkcji narratora w
romansie wierszem "Eugeniusz
Oniegin"
Studia Rossica Posnaniensia 21, 41-50
STD D IA ROSSICA PO SNANIENSIA, vol. X X I: 1991, pp. 41-50. ISB N 83-232-0314-8. ISSN 0081-6884. Adam Mickiewicz University Press, Poznań
IN T E R P R E T A C JA F U N K C JI NA RRATO RA W ROM ANSIE W IERSZEM E U G E N IU S Z O N IE G IN
A N IN T E R P R E T A T IO N O N T H E F U N C T IO N OF N A R R A T O R IN
E U G E N E O N E G I N , A N O V E L I N V E R S E
K O IC H I K U Y A M A
Ab s t r a c t. The life and. opinions o f N arrator in Eugene Onegin are com m on to tlia t o f “ P o e t ” in th e poem Conversation of Bookseller w ith Poet. N arrator th u s tried to m ak e a certain m y th on P u sh k in , author o f th is novel.
K oich i K u y a m a , U n iw ersy tet im . A dam a M ickiew icza, I n s ty tu t J ę z y k o z n a w sta , a l. N iep o d leg ło ści 4, 61-874, P ozn ań , P olsk a-P olan d .
Celem niniejszego arty ku łu jest omówienie strukturalnej specyfiki tek stu
Eugeniusza Oniegina, ukazanej poprzez analizę funkcji n a rra to ra w rom ansie
wierszem A leksandra P u sz k in a 1.
J . Łotm an, przedstaw iając w pracy Struktura tekstu artystycznego problemy kom pozycji utworu, zaproponował ujęcie jej w kategoriach ,,ram y” tekstu (początku i końca). Jego zdaniem, rozpoczęcie pisania utw oru przez twórcę zawsze m a ch arak ter „zafiksowanego początku” 2. „A kt tworzenia-stworze- nia — pisze Ł otm an — jest aktem początku. Dlatego istnieje to, co m a po czątek” 3. Jeśli chodzi o „koniec” , istnieje to, co m a koniec, jak również to, co nie ma końca. Poza ty m są pewnego ty p u utwory, które „w ym agają kon
1 Zob. n a te n te m a t n astęp u jące prace: I. M. S i e m i e n k o , O roli obraza awtora
w ,,J e w g ie n ii O n iegin ie” , „ T ru d y L eningradskogo G osudarstw iennogo P iedagogiczeskogo
I n s titu ta im . N . K . K ru p sk oj” 1957, t. 2; A . G. Ł a u s z k i n a , K o m p o zicyo n n yj i siu -
żetn yj centr rom ana A . S . P u szk in a ,,Jew g ien ij O niegin” , „W iestn ik M oskow skogo U n i-
w iersitie ta ” 1967, nr 6, Seria X ; S. M. B o c z a r o w , F orm a p ia n a (niekotoryje w oprosy
p o e tik i P u szk in a ), „ W o p ro sy L itiera tu ry ” 1967, nr 12; W . N . T u r b in , „O n w id it baszniu G o d u n o w a ...” (m o tiw y i obrazy d ram y A . S . P u szk in a „ B o ris G odunow” w rom anie ,,J e w g ie n ij O n iegin ” , „ W ie s tn ik M oskow skogo U n iw ie r sitie ta ” 1987, nr 3, Seria I X .
2 J . Ł o t m a n , S tru k tu ra tekstu artystycznego, p rzełożyła A nna T analska, W arszaw a 1984, s. 305.
4 2 K. K u y a m a
ty n u ac ji” 4; au to r nie n adaje im „cech skończoności” 5. W takiej sytuacji nale ży stosować pojęcie „o tw artegokońca” 6.
W pracy spróbowano w ykorzystać powyższe propozycje do analizy s tru k tu ry Eugeniusza Oniegina. J a k wiadomo, Puszkin dokładnie określał d a ty po czątku oraz końca pracy n ad Onieginem, czyli od 9 V 1823 r. do 25 I X 1830 r .7 D ata pierwsza jest oczywista. Stanowi ona początek pracy twórczej nad tekstem . Druga zaś d a ta wym aga kom entarza; praca nad ostatnim i dwoma rozdziałami („W ędrówka” i „W ielki św iat” ) trw ała jeszcze rok, tj. do ogłosze n ia drukiem wszystkich rozdziałów Oniegina. Istn ieją również m ateriały świadczące o ty m , że poeta zamierzał napisać dalszy ciąg tego utw oru. O sta t nie m ateriały pochodzą z roku 18358. Zatem utw ór właściwie nie został zam knięty przez Puszkina.
Łatwiej natom iast ustalić „zafiksowany początek” . Pierwszy rozdział Euge
niusza Oniegina został wydany jako oddzielny tom w 1825 r. Puszkin w przed
mowie do tego w ydania napisał: „rozdział pierwszy przedstaw ia coś całego” [V, 509]9. Z tego więc powodu pragniem y ograniczyć analizę tylko do tego rozdziału. Decyzja ta m a jeszcze uzasadnienie tekstowe; funkcja n a rra to ra jest bardziej widoczna właśnie w tej części Oniegina.
Pierwszy rozdział Eugeniusza Oniegina poprzedza swoiste wprowadzenie, tj. przedmowa oraz wiersz Rozmowa księgarza z poetą. Uważa się, że Rozmowa jest w pełni m erytorycznym wstępem do Eugeniusza Oniegina. W utworze ty m , napisanym w formie dialogu, dochodzi do w ym iany zdań m iędzy a rty stą a sprzedawcą w sprawie sprzedaży i kupna rękopisu. Rozmowę tę możemy uznać za swoisty tr a k ta t o roli sztuki w społeczeństwie. Inaczej mówiąc, chodzi w niej o ukazanie różnych punktów widzenia poety i księgarza n a te m a t spo sobu „rozum ienia sztuki i jej relacji z rzeczywistością” 10. T ransakcję tę n a j lepiej ilustruje następujący c y ta t z Rozmowy.
Не продается вдохновенье,
Но можно рукопись продать. [II, 197]
Tak więc fa k t sprzedaży możemy uznać za typow ą formę wprow adzenia utw oru do obiegu społecznego, co oznacza zerwanie bezpośredniej więzi a u to ra
4 I b id ., s. 305. 6 Ibid.
® Ibid.
7 A. S. P u s z k i n , P ołnoje sobranije so czin ien ij w d iesia ti tomach, t. У , M oskw a 1962 - 1966, s. 581. D alsze c y ta ty p och od zą z tego w ydania: cyfrą rzym sk ą ozn aczon o tom , a cyfrą arabską stronę.
8 I b id ., s. 582.
9 P rzekład mój — K . K . , pod ob n ie jak tłu m aczen ie w szystk ich u stęp ów z w y ją tk ie m
E ugeniusza O niegina, przełożonego przez A . W ażyk a — zob. przypis 13.
10 B . G a l s t e r , W stęp. W: A . P u szk in , W ybór w ierszy, B N I I 201, W rocław -W arsza- w a-K raków -G dańsk-Ł ódź 1982, s. 45.
Interpretacja fu n kcji narratora 43
z rękopisem. W ten sposób utw ór został zam knięty przez autora. W rzeczy wistości jednak — a w ykazują to dalsze rozdziały Oniegina — m erytorycznie nie jest on zakończony i stanowi fragm ent pewnej całości. Mowa o tym w LX , o sta tn ie j, strofie pierwszego rozdziału romansu:
Покамест моего романа
Я кончил первую главу [1, LX, V, 35]11
N ato m iast w Rozmowie księgarz podejm uje następującą rzecz:
Поэма, говорят, готова
Плод новый умственных затей. [И, 1911
R ozw ażania te pozwalają nam na utożsam ienie rękopisu Rozmowy z ręko pisem pierwszego rozdziału Eugeniusza Oniegina. Jeden i drugi tek st w ykazują, iż zostały w nich wykonane obie czynności, a mianowicie napisanie utw oru i jego sprzedaż (wydanie). Problem em pozostaje natom iast odbiorca tego w y d ania, tj. czytelnik. J e st o ty m mowa w Rozmowie i w romansie wierszem. N ajlepiej ilu stru ją tę problem atykę następujące przykłady:
уж ко мне заходят Нетерпеливые чтецы;
Вкруг лавки журналисты бродят За ними тощие певцы;
Кто просит пищи для сатиры,
Кто для души, кто для пера; [R ozm owa II, 197] И журналистам на съеденье Плоды трудов моих отдам: Иди же к невским берегам, Новорожденное творенье, И заслужи мне славы дань: Кривые толки, шум и брань! [Oniegin М, LX, V, 35]
Ponieważ wyżej wym ieniony tom został w ydany w Petersburgu, Puszkin napisał w Eugeniuszu Onieginie o czytelnikach petersburskich. W roku n astępn ym w Moskwie ukazał się drugi rozdział, a potem kolejne rozdziały (trzeci, czw arty, p iąty, szósty, siódmy i ósmy) pojaw iały się znów w P eters burgu. Pełne w ydanie, zawierające wszystkie rozdziały Eugeniusza Oniegina, ukazało się drukiem w 1833 r.
T u pojaw ia się nowe zagadnienie, czy opisany sposób w ydaw ania utworu jest pom ysłem Puszkina, czy też został on zapożyczony od innych. K to po
11 W c y ta ta ch z E u g en iu sza O niegina pierw szą cyfrą arabską oznaczono num er rozdziału, a pierw szą cyfrą rzy m sk ą num er strofy. D ruga cyfra rzym ska oraz druga cyfra arab sk a — zob. p rzyp is 7.
44 HL. K u y a ma
dobnie drukował swoje utwory? Przed Puszkinem w ten sam sposób opubliko wał swój poem at dygresyjny Don J u a n Byron. O puszkinowskich poglądach n a Don Juana oraz jego au to ra możemy się dowiedzieć z różnych wypowiedzi samego poety. 0 Byronie jest mowa w pierwszym rozdziale Oniegina [1, LX , V, 33 - 34] oraz w wierszu Rozmowa [II, 193]. Puszkin określał swój rom ans jako coś w rodzaju Don Ju a n a (w liście do P. A. Wiaziemskiego z 4 X 1 1823 r. [X, 70]). Taki byronowski sposób w ydaw ania utworu we fragm entach (odcin kach) jest uzasadniony różnym i czynnikam i, np. identyfikacją twórcy z czy telnikiem, „publicznym ” pokazaniem procesu tworzenia, poszukiwaniem właści wego odbiorcy (czytelnika). W związku z tym istotnym czynnikiem jest nowy sposób funkcji a k tu twórczego w utworze.
W LX strofie poeta powiedział następująco:
Я думал уж о форме алана И как героя назову; [1, LX, V, 35]
W początkowej fazie pracy nad Onieginem Puszkin określił k o n tekst ca łości utw oru term inem „form a p lan u ” . Trudno jednak bez analizy przedstaw ić hipotetyczny obraz tej „form y p lan u ” . W ym agałoby to badań dodatkow ych.
Istotniejszy jest jednak fak t, że Puszkin równolegle z pisaniem swojego utw oru wydaw ał go drukiem . Ciekawe jest również to, że w przedmowie Puszkin dał czytelnikom możliwość poznania dalszego biegu wydarzeń, a więc, jak sam pisze, „W szystkim wolno sądzić o planie całego rom ansu, czytając jego pierwszy rozdział” [V, 509].
Należy zauważyć, że poeta, sprzedając każdy nowy rozdział utw oru księga rzowi, m a świadomość, że współczesny czytelnik jest świadkiem pow staw ania jego utworu. Do kogo więc Puszkin adresował swój romans? Przypom nijm y więc następujące wiersze z X L IX s tn ń y rozdziału końcowego.
Кто б ни был ты, о мой читатель, Друг, недруг, я хочу с тобой Расстаться нынче как приятель. Прости. [8, XLIX, V, 190]
J a k widać, adresatem utw oru jest czytelnik, postać bardzo bliska poecie. Je st przecież jego przyjacielem . W ty m miejscu należy zwrócić uwagę n a to, że poeta podczas pisania rom ansu zawsze uwzględniał opinię „przyjaciela” , tj. współczesnej jem u k ry ty ki. Inform acje o tym zaw arte są zarówno w przedm o wie do ósmego rozdziału (1832 г.) [V, 547 - 549], ja k i w odautorskich k o m enta rzach do pełnego w ydania (1833 г.) [V, 192 - 198].
Okazuje się też, że poeta używał określenia „czytelnik — przyjaciel” nie tylko w Onieginie, ale np. w poemacie Ruslan i Ludm iła.
Чем кончу длинный мой рассказ? Ты угадаешь, друг мой милый! [IV, 99]
Interpretacja fu n kcji narratora 45
Można zacytować również z tego poem atu nie tylko określenie „czytelnik — przy jaciel” , ale naw et charakterystykę czytelnika.
Моей причудливой мечты
Наперсник иногда нескромный, [IV, 34]
J e s t to jednak czytelnik zwykły, przeciętny, typow y odbiorca sztuki poe tyckiej, w ty m i poem atu Ruslan i Ludm iła. Onieginowski czytelnik jest nieco inny. Oto jego dokładna charak terystyk a. Zacytuję całą I I strofę pierwszego rozdziału. Так думал молодой повеса, Летя в пыли на почтовых, Всевышней волею Зевеса Наследник всех своих родных. Друзья Людмилы и Руслана! С героем моего романа Без предисловий, сей же час Позвольте познакомить вас: Онегин, добрый мой приятель, Родился на брегах Невы, Где, может быть, родились вы Или блистали, мой читатель; Там некогда гулял и я: Но вреден север для меня. [1, II, V, 9 - 10]
Strofa ta ukazuje bardzo skomplikowany układ współzależności pomiędzy narratorem , autorem , bohaterem i czytelnikiem i tym samym określa rolę, ja k ą każda z tych kategorii spełnia w utworze. Zaczyna się ona od opisu pewnej postaci, wprowadzonej przez n arrato ra, k tó rą nazywa on Onieginem, a narra- torskie ,,ja ” uważa za swego „przyjaciela” . Na marginesie można dodać, że podobny rodzaj przyjaźni między narratorem a bohaterem ukazany został w poemacie Jezierski, n ad którym Puszkin pracował w latach 1832 - 1833; n o ta bene wiersze te są napisane 14-wersowymi strofam i, podobnie ja k Oniegin.
Bohaterem utw oru jest Jezierski — przyjaciel i równocześnie sąsiad n arrato ra.
Его полю — зачем же нет? Он мой приятель и сосед. [IV, 346]
Oniegin jest tylko przyjacielem n a rra to ra . Są oni połączeni w planie przestrzennym utw oru, tj. zespoleni Petersburgiem . Pierwszy urodził się w P etersburgu a drugi przebyw ał tam . Zresztą poznali się oni właśnie w P e tersburgu, o czym mowa w X LV - L I strofach. Słownik terminów literackich daje następujące określenie term inu „ n a rra to r” : „skonstruow ana przez au tora fikcyjna osoba opow iadająca w dziele epickim, nadaw ca wypowiedzi, w której
46 K. K u y a m a
rodzi się, k ształtuje i rozw ija św iat przedstaw iony utw oru” 12. Zatem — ja k w idać—bohater i n a rra to r należą do tego samego fikcyjnego planu wypowiedzi. Wyżej przytoczona strofa zaw iera tego rodzaju plan. Rom ans Oniegina i T a tia n y rozgrywa się więc w „ra m ie ” tekstu, a n a rra to r opowiada o nim czytelni kowi. Inaczej mówiąc, czytelnik dowiaduje się o ty m już spoza „ram y ” te k stu literackiego.
Przypom nijm y wiersz Rozmowa, w którym — jak pam iętam y — chodziło o wym ianę rękopisu n a tow ar. P oeta (autor) sprzedaje rękopis (towar), a czy telnik go kupuje; pośrednikiem między sprzedawcą i klientem jest księgarz. W poetyckim tekście Rozmowa świat istnieje poza „ram ą” drugiego poe tyckiego tek stu p t. Eugeniusz Oniegin.
J a k już stwierdzono, n a rra to r i czytelnik są związani przyjaźnią, ale — d o dajm y — nie jest to przyjaźń zwykła; jest ona swoistą więzią, łączącą św iat przedstaw iony ze światem rzeczywistym. Przykładem jej uzew nętrznienia się może być zwrot n a rra to ra do czytelnika Eugeniusza Oniegina: „przyjaciele «Ludmiły i Ruslana»!” . Zwrot ten świadczy o tym , że n arrato r, postać w p raw dzie fikcyjna, posiada świadomość istnienia tych dwóch światów (przedsta wionego i rzeczywistego). W pierwszym mieści się on sam, w drugim n a to m ia st jego czytelnik-przyjaciel. Innym i słowy, n a rra to r znajduje się w „ ra m ie ” tekstu, a czytelnik egzystuje poza nią. W tym miejscu tekstu utw oru pojaw ia się autor, dokładniej mówiąc — człowiek, któ ry p ;sze Eugeniusza Oniegina, a już napisał Ruslana i L udm iłę. Zresztą on się wszędzie w tym utworze pojaw ia. W ten sam sposób n a rra to r opowiada o zesłaniu z Petersburga jako o w ydarze niu w swoim życiu.
W 1823 r. Puszkin napisał do A. A. Delwiga: „p ’szę teraz nowy poem at, w którym rozgadałem się do nieprzyzw oitości” [X, 71]. Zastanow im y się teraz nad tym „gadaniem ” Puszkina. Strofa LV I zawiera bardzo ciekawe, zresztą dość znane odautorskie określenie sposobu pisania tego romansu:
Всегда я рад заметить разность Между Онегинем и мной Чтобы насмешливый читатель Или какой-нибудь издатель Замысловатой клеветы, Сличая здесь мои черты, Не повторял потом безбожно, Что намарал я свой портрет, Как Байрон, гордости поэт, Как будто нам уж невозможно Писать поэмы о другом, Как только о себе самом [1, LVI, V, 33 - 34]
12 Zob. hasło „narrator” \V: M. G ł o w i ń s k i , T. K o s t k i o w i c z o w a , A . O k o p i e ń - - S ł a w i ń s k a , J . S ł a w i ń s k i ,s S l '.ownilc term inów literackich, W rocław -W arszaw a-K raków - -G dańsk-Łódź 1976, s. 259.
in terp reta cja fu n kcji narratora 47
Przykład ten dowodzi, iż n arrato r, świadomy istnienia w ram ie tekstu również drugiej postaci, jak ą jest b oh ater utw oru, pragnie uzewnętrznić swoją niezależność. K im jest więc n arrato r, a kim bohater? Którego z nich można identyfikować z poetą? Moim zdaniem, n a rra to r jest portretem autora. F unkcjo nuje on (podobnie ja k autor) w dwóch św iatach, tj. wewnątrz tek stu i poza
tekstem . Oniegin n ato m iast — wyłącznie w tekście.
Trzeba zwróc’ó uwagę n a miejsce, gdzie pojaw ia się podm iot ,,m y” , czyli korzystając z przekładu-interpretacji A. W ażyka „ Ja k b y każdem u dziś poecie/ /Przypadł w udziale ta k i los” 13. Jak o n arrato r, postać w ram ie tekstu, musi on odróżnić siebie od bohatera, również postaci w ram ie tekstu. Zatem Oniegin nie może być portretem samego narrato ra-au to ra, ty m bardziej że pojaw ia się t u ta j p o rtret inny niż bohatera, mianowicie p o rtre t poety. P y ta się tu o to, kim jest poeta? Co pisze? J a k pisze? Trzeba przypom nieć ostatnie dwa wersy z poprzedniego c y ta tu ; przytoczę je raz jeszcze w polskim przekładzie. Nie jest on takim poetą, k tó ry pisać „nic o innej już osobie/Nie może, tylko wciąż 0 sobie” 14. Puszkin żyje w dwóch św iatach: jako n a rra to r w ram ie tekstu a jako poeta zaś poza tekstem . W prawdzie w Onieginie bardzo tru d n o odróżnić te dwa św iaty, zwłaszcza przy trad y cy jnej analizie tekstu, to jedn ak przyjm ując stru k tu ra ln y p u n k t w idzenia n a dzieło możemy wskazać na sposób ich funkcjo nowania. W rom ansie wierszem możemy wyraźnie usłyszeć taki głos, k tó ry słyszym y w poezji lirycznej Puszkina, a mianowicie p ytanie zadane przez poetę poecie „jakim powinien być poeta?” 15. U kład stru k tu raln y Eugeniusza
Oniegina umożliwia nam przedstaw ienie dwóch obrazów — obrazu bohatera
1 obrazu poety.
Obraz bohatera był już analizow any przez badaczy wielu pokoleń: powszech nie bohatera tego nazyw ano „zbędnym człowiekiem” .
A jak wygląda obraz poety? Aby odpowiedzieć na to pytanie, zacytujm y fragm ent z LV strofy O niegina:
В глуши звучнее голос лирный, Живее творческие сны. [1, VL, V, 33]
N a uwagę zasługuje fak t, że w niżej wym ienionym wierszu Rozmowa również znajdujem y opis życia poety.
Теперь в глуши
Безмолвно жизнь моя несется: [II, 194]
J a k widać, w ystępują tu pewne wskazówki, mogące bliżej scharakteryzow ać
13 A . P u s z k i n , E u gen iu sz O niegin, p rzełożył A . W ażyk , B N I I 35, W rocław -W ar - szaw a-K raków -G dańsk-Ł ódź 1970, s. 37.
14 Ib id .
18 J . M. Ł o t m a n , A leksan dr S iergiejew icz P u szk in . B iografija p isa tie la . P osobije dla
4 8 K. K u y a m a
poetę. W obu przykładach n a rra to r i poeta — zarówno w Onieginie, jak i w R oz
mowie — w ykazują wspólne cechy: obaj m ieszkają na prowincji. Poza ty m
znajdujem y w tek stach podobną zasadę pisania poezji, zadeklarow aną przez obydwu poetów, a mianowicie; nie piszą oni o konkretnej osobie i nie adresują d o nikogo swoich utworów. Oczywiście jest to tylko deklaracja w m omencie, gd y Puszkin dopisywał pierwszy rozdział rom ansu wierszem. W idzim y to w L V II strofie:
Замечу кстати: все поэты —
Любви мечтательной друзья. [1, LVII, V, 34]
Poeta w Rozmowie też trzym a się takiej zasady.
Зачем поэту
Тревожить сердца тяжкий сон? Бесплодно память мучит он. И что ж? какое дело свету? Я всем чужой. [II, 195]
Możemy zauważyć spokojne życie poety, odizolowane od szum u stolicy. Puszkin stworzył również w ty m utworze m it o życiu poety — Puszkina. A uto r konkretnego utworu Eugeniusz Oniegin jest przedstawiony jako ogólne p o jęcie „p oety ” .
J . Tynianow, porównując utw ór Puszkina z Tristramem Shandy S terne’a, napisał:
F ra g m en ty pow ieści, na ogól dow olnie w yodrębnione z tek stu , spraw iają w rażenie z g o d n y ch z realną rzeczyw istością. F ragm en ty te n ie ilustrują ciągu fab u larn ego, lecz z racji sw ego podobieństw a do m ow y potocznej — u m ożliw iają w yod ręb n ien ie w n ich r z e c z y w ażn ych od n ieisto tn y ch . N a to m ia st fragm en ty w ierszy odbierane są jak o w y p o w ied zen ia poetyck ie; ich specyfika określona została w łaśnie przez m ow ę p o ety ck ą . T u rze c z y w isto ść m iesza się z fan tazją tw orząc jednorodną całość: d yn am ik a S tern e’a w T ris tra m ie S h a n d y w yd aw ała się dygresją, a w E ugeniuszu O nieginie, w k tó ry m dygresje są zrów nane z „ a k c ją ” poprzez sam wiersz, ta d ynam ika n ie d z ia ła 16.
J e s t to bardzo słuszna uwaga, ponieważ Oniegin to w pewnym sensie utw ór o życiu poety, napisany przez tego właśnie poetę.
Interesujący epizod o „chandrze” Oniegina znajduje się w X L II I strofie:
Отступник бурных наслаждений, Онегин дома заперся, Зевая, что перо взялся, Хотел писать — но труд упорный Ему был тощен; ничего Не вышло из пера его. [1, XLIII, V, 27]
16 J . N . T y n i a n o w , O Icompozicyi rom ana ,,J ew g ien ij O niegin” . W: J . N . T y n ia n o w , P o e tik a . Isto rija litieratu ry. K in o, M oskw a 1977, s. 76.
Interpretacja fun kcji narratora 49
N atom iast au to r Puszkin napisał całość rom ansu właśnie wierszem, także o niepowodzeniu Oniegina w dziedzinie literatu ry. T u właśnie ujaw nia się ogromna różnica między poetą a jego bohaterem .
O sprzedaży rękopisu tego utw oru jest mowa w Rozmowie·, w ynika z niej, że cały proces pow staw ania utw oru (życie poety, plan napisania nowego tekstu, jego ukończenie, sprzedaż, kupno) został zaw arty w pierwszym w ydaniu po czątkowego rozdziału Eugeniusza Oniegina.
J a k w ykazano, analiza pierwszej części Eugeniusza Oniegina („Przedm o w a” , Rozmowa i pierwszy rozdział) pozwala ukazać funkcję narrato ra w całości utworu. КОНЧИ КУЯМА ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ФУНКЦИИ РАССКАЗЧИКА В РОМАНЕ В СТИХАХ ЕВГЕНИЙ ОНЕГИ Н Р е з ю м е Автор исследовал функцию рассказчика в романе Евгений Онегин на основе анализа его первой главы. Глава первая, впервые изданная отдельным томом, содержала не только „Предисловие” , но и стихотворение Разговор книгопродавца с поэтом. Автору статьи кажется, что можно принять эти стихи как более существенное предисловие Евгения Онегина. В этом томе показаны все процессы, связанные с появлением романа, т.е. возникновение замысла произведения, реализация его и продажа. Особенность рассказчика в Евгении Онегине заключается в том, что он „забалтывает” как Пушкин, который находится вне рамы текста (напр, называет своих читателей „друзьями Людмилы и Руслана”). В отличие от Пушкина, рассказчик находится в раме текста (см. „Онегин, добрый мой приятель”). Как понять эту особенность? Автор обратил внимание на черты, связывающие рассказчика Евгения Онегина и поэта в Разговоре книгопродавца с поэтом (их мысли, жизнь). В лирических отступлениях рассказчик знакомит читателей с частью пушкинской биографии, с его жизнью, мыслями. Так автор создает у читателей миф поэта—Пушкина. Достигает того, заставляя рассказчика поступать как он сам. A N IN T E R P R E T A T IO N O N T H E F U N C T IO N O F N A R R A T O R IN E U G E N E O N E G I N , A N O V E L I N V E R S E
by
KOICHI KUYAMA S u m m a r yThe au th or stu d ied th e fu n ction o f N arrator in Eugene Onegin depending on th e a n a ly s is o f its first chapter. T he first ed itio n o f th e first chapter, th a t w as published in a b ook form , con tain ed n o t o n ly „F orw ard ” b u t also a p oem C onversation of Bookseller w ith
50 Κ. K u y a m a
Poet. I n our opinion it is possible to read th is poem as a m ore essen tial forw ord t o Eugene Onegin. In th is book all th e processes up to th e appearance o f a n o v el are d e v e l
oped — i.e. it is th o u g h t ou t, realized and sold.
W e fou n d one ch aracteristic o f N arrator in Eugene Onegin in a p o in t th a t he “ c h a t te r s” as P u sh k in , w ho stan d s o u t o f th e t e x t fram e (e.g. he calls to his readers: „F rien d s o f L yu d m ila and R u sla n !” ) alth ou gh he stan d s in th e te x t fram e (vide. „O negin, a good pal o f m in e” ). H o w to understan d th is characteristic? W e m u st p a y a tte n tio n to th e com m onness th a t can be found in th e life and opinions o f N arrator and in th a t o f P o et from th e poem Conversation. R eaders get to know a part o f P u sh k in ’s biograp h y, life and op in ion s through th e ch atters. The author o f th e n ovel m akes a certain m y th a b ou t p o e t P ushkin am on g th e readers in th e w ay o f m aking N arrator b eh ave as h im self.
