Sprawozdania i informacje

PRZEGLĄD PRAWA ROLNEGO Nr 2 - 2007

IV. SPRAWOZDANIA I INFORMACJE

Sprawozdanie z XXIV Europejskiego Kongresu

i Kolokwium Prawa Rolnego,

Caserata (Neapol) 26-29 września 2007 r.

W dn iach 26-29 w rześnia 2007 r. odbył się X X IV E uropejski K ongres C om ité E uropéen de D ro it Rural (C E D R ), połączony z kolokw ium nau k o w y m dla w ym iany poglądów i dośw iadczeń teoretyków i praktyków praw a rolnego. M iał on jubileuszow y charakter - up am iętn iał 50 rocznicę u tw orzenia C ED R . oraz p rzy jęcia T rak tatu rzy m ­ skiego. O rgan izato ram i K ongresu byli E uro p ejsk ie S to w arzy szen ie P raw a R olnego, W łoskie S tow arzyszenie Praw a R olnego oraz W ydział N auk Politycznych II U niw er­ sytetu w N eapolu.

O tw arcia Kongresu dokonali R ektor II U niw ersytetu w Neapolu, prof. dr Francesco R ossi, o raz D ziekan W ydziału N auk Politycznych tego U niw ersytetu, prof. d r G ian M aria Piccinelli. Przem ówienia inauguracyjne wygłosili: prof. dr A lfredo M assart - prze­ w odniczący W łoskiego S tow arzyszenia P raw a R olnego i je d n o cz eśn ie w iceprzew odni­ czący C ED R oraz prof. dr Erkki H ollo - przew iodniczący CED R. W części inauguracyj­ nej głos zabrali również: dr M arc Heyerick - sekretarz generalny C ED R, prof. dr Joseph H udault - honorow y przew odniczący C E D R i członek F rancuskiej A kadem ii R o ln i­ czej, oraz prof. d r Luigi C ostato - honorow y p rzew odniczący C E D R W e w szystkich w ystąpieniach zo stała p o ruszona działalność tej organizacji w zakresie praw a rolnego, a także w spółpraca z organam i U nii E uropejskiej, przede w szystkim z K o m isją E u ro ­ pejską.

U czestnikam i Kongresu byli przedstaw iciele nauki praw a rolnego, praktyki, a także członkow ie k rajow ych i m iędzynarodow ych stow arzyszeń praw a rolnego i ż y w n o ­ ściow ego. Polskę reprezentow ali: prof. d r hab. A lek san d er L ichorow icz (U J) - w ice­ p rzew odniczący C E D R , prof. d r hab. E lżb ieta K rem er (U J), prof. d r hab. A lin a Jur- cew icz (PA N), prof. d r hab. Elżbieta T om kiew icz (PA N ), m gr M arek Juchnicki (PAN), prof. d r hab. T e re s a K u ro w s k a (U Ś ), d r D o ro ta Ł o b o s-K o to w sk a (U Ś ) i d r M a re k S tańko (U Ś).

P ro g ram naukow y realizow any był w trzech kom isjach. Prace pierw szej kom isji obejm ow ały zagadnienia W spólnej Polityki Rolnej (W PR), now ych zasad W TO i zrów ­ now ażonego rozw oju. P odstaw ow y problem dyskusyjny sprow adzał się do znalezie­ nia k o m prom isu p om iędzy założeniam i W P R , now ym i zasadam i W T O a jednocześnie k o n ie c z n o śc ią zap ew n ien ia zrów now ażonego rozw oju obszarów w iejskich. N ie ulega w ątpliw ości, że k ierunki ew olucji W P R m u szą uw zględniać w szerszym niż dotych­ czas zakresie w ym agania Światowej Organizacji Handlu. W ynika to chociażby z faktu, że p o szczeg ó ln e pań stw a U nii E uropejskiej, p oza w ym ogam i w ynikającym i z przyna­ leżności do jed n o lite g o rynku, s ą rów nież stronam i um ów bilateralnych i m ultilateral- nych z państw am i trzecim i, regulującym i odm iennie o brót produktam i rolnym i.

N a szczegółow e uw aru n k o w an ia kształtujące sytuację Polski w ram ach struktur europejskich, gdy chodzi o obrót produktami rolnymi, wskazała w raporcie narodow ym prof. d r hab. A. Jurcew icz. W raporcie zostały w skazane trzy grupy tych uw arunko­ wań: a) w p ro w ad zen ie w olnego rynku produktów rolnych pom iędzy P o lsk ą a U n ią E uropejską, z u w zględnieniem w ym ogów ochrony zdrow ia ludzi i zw ierząt; b) w pro­ w adzenie na polski o b szar praw ny unijnego system u interw encji, obejm ującego m ię­ dzy innym i ceny interw encyjne; c) stw orzenie szerokich ram instytucjonalnych um oż­ liw iających w p ro w ad zen ie W P R do polskiego system u praw nego. P odjęte w okresie przed ak cesy jn y m działan ia s ą kontynuow ane po w ejściu Polski do U nii Europejskiej.

G łów ny w niosek raportu krajow ego je s t zbieżny z projektem raportu końcow ego - w ym óg im plem entacji zasad W T O je s t je d n ą z głów nych przyczyn konieczności reo rien tacji zasad W PR .

D ru g a K om isja zajm o w ała się zagadnieniam i ju ry sd y k cji sądow ej i alternatyw ­ nym i sposobam i ro zw iązy w an ia sporów w spraw ach rolnych: arbitrażu przed arbi- trem -praw nikiem lub specjalnym arbitrem , w ysłuchania przed specjalnym trybunałem , ro zstrzy g n ięcia (decyzji) specjalnie w yznaczonego eksperta oraz m ediacji. T o zagad­ nienie stanow iło ju ż p rzed m io t obrad C E D R w 1985 r. In teresujące było w ięc uk aza­ nie tendencji rozw ojow ych w tym zakresie.

W po lsk im rap o rcie k rajow ym prof. d r hab. E. K rem er stw ierdziła, że polski usta­ w o daw ca nie w p ro w ad ził szczególnych rozw iązań dotyczących rozstrzygania sporów w sektorze rolnym . W tym zakresie stosuje się rozw iązania ogólne (uniw ersalne). R o z s trz y g a n iu sp o ró w , ta k ż e w sp ra w a c h ro ln y c h słu ży są d o w n ic tw o a rb itra ż o w e i m e d ia c ja w spraw ach cyw ilnych (uregulow ane w K odeksie postępow ania cy w iln e­ go w brzm ien iu n adanym u sta w ą z 28 lipca 2005 r.) oraz m ediacja w spraw ach ad m i­ nistracyjnych, stan o w iąca szczególny tryb postępow ania sądow o-adm inistracyjnego, (ureg u lo w an a u sta w ą z 30 sierpnia 2002 r. - Praw o o postępow aniu przed sądam i ad­ m inistracyjnym i). T e uniw ersalne rozw iązania, zdaniem A utorki, są dostosow ane do standardów m iędzynarodow ych.

In teresu jąca d y sk u sja d otyczyła projektu dyrektyw y o pracow anego przez K om i­ sję E u ro p e jsk ą i o p u blikow anego 22 p aździernika 2004 (S E C (2 0 0 4 ) 13 I 4} dotyczą­ cego n iektórych aspektów m ediacji w spraw ach cyw ilnych i handlow ych. P odzielone były zd an ia dy sk u tan tó w co do m ożliw ości w y k o rzy stan ia w spraw ach rolnych u sta­

now ionych w tej dyrektyw ie instrum entów . W śród krajów europejskich najbardziej rozbudow anym instrum entarium w kw estii rozstrzygania sporów w spraw ach rolnych dysponuje praw odawstw o niemieckie. Interesujące były rów nież przedstaw ione w rapor­ tach krajow ych dośw iadczenia państw spoza U nii E uropejskiej. P rzedstaw iciel S ta­ nów Z jednoczonych podkreślił, że w U SA p ojaw iła się tendencja faw o ry zo w an ia pro­ cedury m ediacyjnej przed arbitrażow ą.

C iekaw ym w ątkiem d y skusji b y ła rów nież kw estia dopuszczalności o dw ołania od o rzeczenia sądu arbitrażow ego. W niektórych ustaw odaw stw ach w ynika to w prost z o b o w iązu ją cy ch re g u la c ji, w n iek tó ry ch zaś u zale żn io n e je s t od zap isu w um ow ie o w łaściwości sądu arbitrażow ego. R ozpatryw ana była ró w n ież kw estia, czy u n iem o ż­ liwienie odw ołania od orzeczenia sądu arbitrażow ego m oże stanow ić naruszenie praw a do sądu.

W konkluzji dyskutanci byli zgodni, że w szystkie procedury w spraw ach rolnych, a w szczególności procedury m ediacyjne, w inny ulec uspraw nieniu. O tw arte p o zo sta­ ło pytanie, czy p roponow ana w tym zakresie dyrektyw a unijna um ożliw i osiągnięcie tego celu.

P rzedm iotem prac trzeciej K om isji b y ła problem atyka jed n o lity ch płatności ob­ szarow ych. R eform a W spólnej P olityki R olnej z lat 2003-2004 zm ieniła w sposób zasadniczy system płatności do gruntów rolnych. P onad roczny okres o b ow iązyw ania przepisów rozporządzenia R ady (W E ) nr 1782/2003 pozw olił uczestnikom dyskusji na sfo rm u ło w a n ie p ie rw s z y c h w n io sk ó w . W ra p o rta c h k ra jo w y c h z a p re z e n to w a n e zostały, oprócz ogólnych zagadnień, p o szczególne system y w sparcia w ybrane przez konkretne państw a, rozw iązania instytucjonalne dotyczące akredytacji agencji p łatn i­ czej, zasady p rzy zn aw an ia płatności oraz funkcjonow anie organów adm inistracji pu­ blicznej i sądów w tym obszarze. S zczeg ó ln ą uw agę pośw ięcono spraw om spornym , a obiektem bliższego zainteresow ania stał się przedm iot spraw rozstrzyganych przez sądy.

W polskim raporcie, przygotow anym przez prof. d r hab. T. K u ro w sk ą i d r D. Ło- b os-K otow ską, stw ierdzono, że w sparcie w postaci płatności b ezpośrednich m oże okazać się n iew ystarczające, nie prow adzi bow iem do rozw oju określonego typu go­ spodarstw a rolnego, którego funkcję produkcyjną ustawodaw ca krajowy zam ierza w spie­ rać. W obec faktu, że płatności bezpośrednie stanow iły w latach 2 0 00-2006 około 70% w ydatków na W PR , została sform ułow ana teza, że m odel ro ln ictw a został stw orzony w oparciu o system dopłat. N ależy zatem polskim rolnikom , którzy w ciąż je s z c z e ko­ rzy stają z niższych dopłat, zapew nić innego rodzaje preferencje, które u m o żliw ią im konkurow anie z rolnikam i z krajów „piętnastki” .

Uw agi podsum ow ujące koncentrow ały się, poza przedstaw ionym i w yżej w ątkam i, na roli sądów i organów adm inistracji w rozstrzyganiu sporów w spraw ie p rzy zn aw a­ nia płatności. Zauw ażona została tendencja ustawodaw cy unijnego do zm niejszania środ­ ków przeznaczonych na finansow anie W PR. Instrum enty modulacji i cross-com pliance służą bow iem o graniczeniu środków w ram ach I filaru W PR , a w konsekw encji sta­ now ią próbę k reow ania w olnego rynku rolnego, co dość zgodnie o k reślono ja k o p ara­

doksalne. U czestnicy dyskusji zw rócili rów nież uw agę na rolę II filaru W PR - rozw ój obszarów w iejskich. Jej zw iększenie w ym aga przesunięcia środków unijnych na fi­ nan so w an ie instrum entów strukturalnych w celu renacjonalizacji W PR.

P rojekty raportów końcow ych w szystkich trzech kom isji zostały przedstaw ione przez ich przew o d n iczący ch na w spólnym posiedzeniu naukow ym . N a zakończenie obrad ustalono, że kolejny K ongres P raw a R olnego odbędzie się w 2009 r. O rganiza­ cja tego K ongresu pow ierzona została B rytyjskiem u S tow arzyszeniu Praw a R olnego.

Do r o t a Ło b o s- Ko t o w s k a, Ma r e k St a ń k o

Prof. dr hab. Barbara Kozłowska

(1947-2006)

M inęło ju ż ponad półtora roku od chw ili, kiedy odeszła od nas, 18 kw ietnia 2006 r., B asia K ozłow ska, oso b a bardzo nam bliska, ciepła i życzliw a. Z ap isała się w naszej pam ięci przed e w szystkim ja k o serdeczna Przyjaciółka, z k tó rą łączyły nas nie tylko relacje zaw odow e, ale także ścisłe w ięzi osobiste, oparte na w zajem nej sym patii i chęci n ie s ie n ia p o m o cy w ró żn y ch sy tu acjach ży cio w y ch . N ie m o żn a p o m in ąć też w syl­ w etce Basi je j pełnej pośw ięcenia roli M atki, zaangażow anej w w ychow anie synów i um acnianie w ięzi rodzinnych.

Je d n a k ż e z racji w ielo letn iej w sp ó łp racy w In sty tu cie N auk P raw n y ch PA N , n a s z ą u w ag ę w in n y śm y sk iero w ać p rzed e w szy stk im na o sią g n ię c ia zaw o d o w e B asi -P r o fe s o r p raw a rolnego - na polu naukow ym , dydaktycznym , eksperckim i innych. P ro feso r B arb ara K o zło w sk a zw iązana była z IN P PA N n ieprzerw anie od 1972 r., p o ­ czą tk o w o ja k o d o k to ra n tk a , a p ó źn iej ja k o czło n e k i p raco w n ik Z esp o łu P olskiego i E u ro p e js k ie g o P raw a R o lnego. P o u k o ń czen iu w 1969 r. stu d ió w na W y d zia le P ra­ w a i A dm inistracji U niw ersytetu W arszaw skiego i trzyletnim okresie pracy w spół­ dzielczości m ieszkaniow ej, w 1972 r. podjęła studia doktoranckie w IN P PA N z za­ kresu praw a rolnego, w ram ach których o broniła z n a jw y ższą o c e n ą pracę doktorską. W 1999 r. o trzy m ała stopień naukow y doktora habilitow anego w dziedzinie nauk p raw nych. P onadto, na długo p rzed habilitacją, P rofesor B arbara K ozłow ska odbyła ap lik ację sądow ą, zak o ń c z o n ą w 1982 r. złożeniem egzam inu sędziow skiego.

W b o g a ty m p o d w z g lę d e m ilo śc io w y m i z n a c z ą c y m m e ry to ry c z n ie d o ro b k u n a u k o w y m P ro fe so r B arb ary K o zło w sk iej zn ajd u je się p onad 70 p u b lik acji n au k o ­ w ych, w ty m 5 p u b lik acji k siążkow ych, p o św ięconych zróżnicow anej problem atyce praw norolnej. P o cząw szy od lat dziew ięćdziesiątych zasadniczy nurt zainteresow ań b ad aw czy ch P ro feso r B arbary K ozłow skiej skoncentrow any był w okół w ielow ątko­ wej i pionierskiej w polskiej doktrynie praw a rolnego problem atyki zw iązanej z d o ­ sto so w an iem p o lskiego praw a rolnego do w ym ogów praw a w spólnotow ego, a w jej ram ach - w okół roli organizacji rolniczych w kształtow aniu i w drażaniu W spólnej

Polityki R olnej. P roblem atyce tych syndykalnych organizacji P rofesor B arb ara K o­ złow ska pośw ięciła najw ięcej prac naukow ych, stając się n iek w estio n o w an ą specja­ listk ą w tym zakresie (m .in. o p racow ania m onograficzne: P ozycja p ra w n a o rganizacji

syndykalnych w europejskiej integracji rolnictw a, A uxilium 1998; R olnicze o rg a n iza ­ cje zaw odow e na obszarze U nii E uropejskiej, F A PA 1995). W ram ach tego nurtu

m ieściła się także tem aty k a ustroju praw nego rolniczych zrzeszeń b ranżow ych. N ie­ za le ż n ie od tej p ła s z c z y z n y b a d a w c z e j, P ro fe so r B a rb a ra K o z ło w sk a p ro w a d z iła zakrojone na szeroką skalę prace naukow e pośw ięcone roli sam orządu w iejskiego w p rze­ obrażeniach polskiego ro ln ictw a w kontekście konstytucyjnej gw arancji je g o trw ało ­ ści (m .in. pozycja praw na kółek rolniczych, rola sam orządu m ieszkańców w si w sys­ tem ie sam orządu terytorialnego). P rezentując w ysoki poziom m erytoryczny, prace Profesor B arbary K ozłow skiej w n o szą istotny w kład w rozw ój doktryny praw a rolnego, częstokroć o charakterze now atorskim .

P ew n ą część dorobku naukow ego stan o w ią w spólne p u b lik acje Z espołu - m.in. m onografie: P olityka rolna W spólnoty E uropejskiej w św ietle ustaw odaw stw a i o rzecz­

nictw a (Scholar, W arszaw a 1995); W spólna P olityka Rolna. Z a g adnienia p raw ne,

(L exisN exis, W arszaw a 2007). Podczas w ielu w spólnych prac, które - ja k przystało na specjalistkę z praw a rolnego, przygotow yw ane były rów nież w w arunkach p len e­ row ych, szczególnie uw idaczniały się m iłe cechy charakteru Basi - życzliw ość, otw artość na w spółpracę oraz d uże poczucie hum oru.

N au k o w y d o ro b ek P ro fe so r B arb ary K o zło w sk iej zn ak o m icie d o p e łn ia ją liczne ekspertyzy i opinie naukow e, zarów no d la n ajw yższych organów państw ow ych (m .in. Sejm u R P, P rezydenta RP i R ady M inistrów ), ja k rów nież o rganów sam orządow ych i zw iązkow ych. W charakterze eksperta w dziedzinie europejskiego praw a rolnego, jesz c z e w okresie przedakcesyjnym , P rofesor B arbara K ozłow ska pro w ad ziła na sze­ ro k ą skalę działalność szk o len io w o -ed u k acy jn ą w celu u p o w szechniania w iedzy na tem at praw nych aspektów integracji Polski z U E i d ostosow ania p o lskiego u staw o ­ daw stw a rolnego do praw a w spólnotow ego.

K olejnym p rzejaw em aktyw ności zaw odow ej Prof. B arbary K ozłow skiej był udział w w ielu prestiżow ych badaniach naukow ych o szczególnie p rzydatnych dla praktyki stosow ania praw a w legislacji praw norolnej. B adania te p row adziła nie tylko w o p arciu o szero k i i u g ru n to w an y zasó b teo rety czn ej w ied zy p raw n iczej, ale tak że z w y k o rzy stan iem m etod p raw n o -em p iry czn y ch , u w zg lęd n ia jący ch p rak ty k ę sto so ­ w ania praw a.

Była także aktyw ną uczestniczką w ielu krajow ych i m iędzynarodow ych konferen­ cji i sym pozjów naukow ych (m.in. w M adrycie, Paryżu, Brukseli, O xfordzie, Strasburgu, F rankfurcie, a także w Jabłonnej, B iałow ieży, W arszaw ie, R ajgrodzie, R ydzynie, K a­ tow icach czy Jastrzębiej G órze).

Szczególne m iejsce w życiu P rofesor B arbary K ozłow skiej zajm ow ała p raca d y ­ d aktyczna prow adzona m .in. na W ydziale Praw a W yższej Szkoły H andlu i P raw a im. R. Ł azarskiego, W yższej S zkole E konom icznej w W arszaw ie oraz w ram ach studium doktoranckiego w Instytucie N auk Praw nych PA N . B yła cenionym i łubianym przez

studentów w y k ład o w cą praw a rolnego i cyw ilnego oraz integracji europejskiej, nie tylko ze w zględu n a ogrom y zasób w iedzy teoretycznej, ale także życzliw y stosunek do studentów .

B y ła także czło n k iem k rajow ych i zagranicznych tow arzystw naukow ych, w tym m.in. E u ro p ejsk ieg o K om itetu P raw a R olnego z sied zib ą w P aryżu, P olskiego Stow a­ rzy szen ia P raw ników A grarystów , P olskiego S tow arzyszenia B adań W spólnoty E u ­ ropejskiej, a także F undacji Prom ocji Praw a E uropejskiego, gdzie pełniła funkcję za­ stępcy p rzew o d n icząceg o R ady Fundacji.

P om im o upły w u czasu, w ciąż jesz c z e bardzo nam trudno p o godzić się z m y ś lą że w śród nas nie m a ju ż B asi i że ju ż nigdy nie pojaw i się ze sw ym ciepłym i m iłym u śm iechem w Instytucie, na posiedzeniach naukow ych i spotkaniach czysto to w arzy ­ skich. I ch o cia ż m ów i się, że podobno nie m a osób niezastąpionych, to B asia pozo­ stanie d la nas p o sta c ią , któ rej n ik t n ie je s t w stan ie zastąp ić. N a zaw sze p o zo stan ie w naszej pam ięci.