Maria Renata Mayenowa
"Slovesná věda. Sborník pro literární
historii, theorii literatury a literární
kritiku", 1949, R. II, nr 2 : [recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 41/1, 265-266
PRZEGLĄD CZASOPISM
265
SLOVO A TYAR. R E V U E PR E JA ZY K O V E DU , ST Y L IST IK U A SLO- V ESNO ST. (Kwartalnik). Organ bratysławskiego „lingvistickeho krużku” . Bratysława. R. III, 1949, nr 2.
W dziale rozpraw zamieszczono artykuł St. Smatlâka pt. Sémantickÿ
rozbor prozy Jana Cervena. ,,... Celem każdej analizy semantycznej utworu
literackiego jest, wychodząc od konkretnego materiału językowego, ustalić, jak się w nim odbija subiektyw ny, jedyny w swoim rodzaju stosunek autora do rzeczywistości, tj. ustalić, w jakiej relacji pozostaje w utworze literackim św iat artystycznej, stworzonej rzeczywistości do świata zewnętrznej, danej rzeczyw istości materialnej i żychm ej” . Po tym stwierdzeniu celu badań n a stępuje analiza leksyki prozy Cervena, która pozwala stwierdzić silniejszy nacisk na czasownik, większe jego bogactwo, metaforyczność, częste p ow ta rzanie czasowmików, częstą personifikację jako sposób znaczeniowego p od kreślania wrartości czasownika, hiperbolę także wysuwającą czasownik, częste zestawianie orzeczeń czasowników, nazywających czynności wiążące się z rze czyw istością materialną, z podmiotami-rzeczownikami abstrakcyjnym i lub n a zyw ającym i rzeczy niematerialne, i vice versa. Na podstawie tej analizy d o chodzi autor do wniosku, że istotą „sem antycznego gestu” prozy Cerveńa jest odmaterializowTyw~anie rzeczywistości materialnej i materializacja n ie materialnej. Podkreślanie wieloznaczności użytych wyrazów, charakter p o rów nania o podkreślonej wadze tego, do czego się porównuje (comparans), c z ę s ty oksymoron, pewien rodzaj an tytezy — zmierzają w tym samym k ie runku. Budowa zdania, zdążająca do możliwego usamodzielniania poszcze gólnych jego członów, współdziała w tworzeniu nierealistycznego obrazu świata. W tym że numerze czasopisma znajdują się następujące artykuły: E. Pau- liny, Genitiv sg. vzoru dub ; J. Stole, Pozndmky o zasadach pri tvoreni slovenskych
odbornÿch terminologii; J. Horeckÿ, Prîdavné mena rolnicky a poVnoJiospoddrsky ;
M. Tomcik, Julius Dolansky : Jungmannuv odkaz.
SLOVESNA VËD A. SB O R N ÏK PRO L IT E R À R N I H ISTO RII, TH E- ORII L IT E R A T U R Y A L I T E R IrNÎ K R IT IK U . R. 11,^1949, nr 2.
Zacznijmy od artykułu A. Prażaka, Hviezdoslavuv ûkol. Literatura sło w acka lat siedem dziesiątych ubiegłego stulecia czekała na indywidualność, która by dała jej nowe podstaw y teoretyczne, nowe formy, która b y jr| wyprowadziła na szerokie drogi europejskie. Indywidualnością tą był Hviez- doslaw, teoretyk, poeta, tłum acz poezji europejskiej.
Fr. W ollman w artykule pt. Socialisticky realismus jako kulturni epocha
a styl umëlecky przeciwstawia się tym , którzy twierdzą, jakoby realizm
socjalistyczny był programem politycznym lub czym ś wprawdzie zbliżonym do stylu kultury, ale tak, na marginesie polityki komunistycznej. Zdaniem autora jest to kierunek kulturalny i artystyczny, zdolny do ukształtowania długiej epoki. Realizm socjalistyczny to stały, twórczy wysiłek, zmierzający do realizacji życia, godnego człowieka.
M. Szyjkowski, Nové pfeklady z Mickiewicze. Prantiśek Hałas a jeho
pfedchudci. Żywa recepcja Mickiewicza w Czechach zawarta jest między r. 1828
(data pierwszego przekładu z Mickiewicza) a 1912 r., datą śmierci w ybitnego poety i tłum acza Mickiewicza, J. Vrchlickiego. Przełożone przez Hałasa u t wory (Grażyna, Konrad Wallenrod, Dziady) przyszły w epoce, w której, zdawało
266
P R ZEG LĄ D CZASOPISMsię, problem M ickiewicza w Czechach jest już od dawna zam knięty. Fr. Hałas, nie znający języka polskiego ani problem atyki mickiewiczowskiej, nie mógłby dokonać swego dzieła, gdyby nie miał za sobą dawnych tłum aczeń i doskona łego przewodnika po drogach rom antyzm u polskiego w osobie J. Matouśa, tłum acza Anhellego i Genezis z ducha. Matouś dostarczył Hałasowi dosłownego prozaicznego przekładu trzech poem atów . W ysoki poziom artystyczny prze kładów Hałasa i jego wierność w stosunku do oryginałów każe je cenić jako „niepowszednie dzieło, które na liście czeskich przekładów z polskiego zajmie pierwsze m iejsce” .
Preromantismus nebo klasicismws 1 К periodisace nasi obrozenské literatury. I I . Problem z hlediska naseho vyvoje — jest to dalszy ciąg artykułu J. B.
Capka, którego pierwsza część, ogłoszona w poprzednim numerze czasopisma, zajm owała się zagadnieniem prerom antyzm u i kierunków mu w spółczes nych, z punktu widzenia kom paratystycznego. Część druga artykułu anali zuje kierunki, panujące w literaturze czeskiej epoki spornej. D otychczasow a historia literatury nazyw ała okres m iędzy r. 1815 a 1830 klasycyzm em . F . Vodicka, autor książki o Początkach nowoczesnej czeskiej prozy artystycznej, traktuje owo piętnastolecie jako okres prerom antyzm u. Autor omawianego artykułu widzi konieczność m odyfikacji starej periodyzacji, ale przeniósłszy zagadnienie z terenu prozy na teren całej literatury, nie widzi m ożności w y łączenia omawianego okresu z większej całości, jako okresu czysto preroman- tycznego. Cały okres 1775— 1836 w specyficznych warunkach czeskie go odrodzenia narodowego jest znacznie bardziej różnolity, by dać się w tło czyć w jedną z proponowanych formuł. Autor proponuje tu nazwę „semi- klasycyzm u” , „klasycyzm u przecinającego się z innym i kierunkam i” . Można by także użyć dla charakterystyki tego okresu terminów „archaiści” i „now atorzy” , używ anych w rosyjskiej historii literatury, można b y tu także p osłużyć się pojęciem generacji. D la ostatecznego ustalenia właściwej perio dyzacji musi się w yjść poza zagadnienia czysto artystyczno-literackie i ogarnąć całokształt zagadnień związanych z odrodzeniem narodowym.
B ogaty dział recenzyj przynosi m. in. om ówienie książki T. Sinki, L itera
tura grecka. T. I I . Literatura hellenistyczna; cz. 2: wiek I przed Chr. (Kraków
1948, P A U ). Autorem recenzji jest K. Svoboda.
D ział materiałów (Archiv) przynosi opis rękopisu „pism ackiego” 1 (Ano-
nim n i pismacki projev z Podebradska) i tek st trzech wierszy.
D ział kroniki oraz dział uwag i glos zam ykają czasopismo.
SLOVO A SLOVESNOST. LIST PR AŹ SK EH O LINGTJISTICKÉIIO K R O U ŻK U . Praha. R. X I, 1949, nr 4, Melantrich.
VI. Skaliczka, O analogii i anomalii. A rtykuł analizuje dwa pojęcia lin gw istyki antycznej, dzieje pojęcia analogii w doktrynie m łodogramatyków i prorokuje renesans obu pojęć antycznych w językoznaw stw ie w spółczesnym .
1 Pismacky (przym iotnik) — wyraz nieprzekładalny, urobiony z rzeczow
nika pismâk, używ anego na oznaczenie ludzi z warstw niew ykształconych (często chłopi), ze środowisk przeważnie protestanckich, którzy w wieku X V II i X V III, aż do początków X I X , w okresie najsilniejszego tępienia czeskiej książki, przechowywali i kopiowali pism a przede w szystkim o treści religijnej. Sami zresztą często tw orzyli rzeczy pam iętnikarskie i religijno-m oralizatorskie.
