Paul Coremans (1908-1965)
Ochrona Zabytków 18/4 (71), 78-79
w y k o n an o re m o n t k a p ita ln y elew acji z k re d y tó w G o sp o d ark i K o m u n aln ej. P ro je k t w y k o n a ł inż. B ald, M B P-Łódź. P ra c e re m o n to w e w ykonało M PRB, Ł ó d ź-Ś ró d m ieście.
B ra m a p ro w a d zą ca do fa b ry k i d. P o zn ań sk ich , od 1946 r. za k ła d ó w im. M a r chlew skiego. M u ro w an a z cegły, poch o d ząca z p rze ło m u Χ ΙΧ /Χ Χ w. Do 1960 r. z n a jd o w a ła się w s ta n ie d aleko po su n ięteg o zniszczenia (liczne u b y tk i cegły, d etali arc h ite k to n ic z n y c h itp . (il. 8). W 1960 r. p rz y stą p io n o do p ra c rem o n to w y c h z k r e d y tó w u ży tk o w n ik a, podczas k tó ry ch p rzyw rócono p ie rw o tn y s ta n 'bram y. P ro je k t o d b u d o w y o p rac o w a ł inż. B ald, p ra c e re m o n to w e w y k o n a ło MZBM Ł ó dź-B ałuty.
K ościół p ar. św. Józefa, ul. O grodow a 13. H alow y, m odrzew iow y, szalow any d e-
Budownictwo drewniane
sk a m i, z wolnio s to ją c ą dzw onnicą. Z b u d o w an y w poł. X V III w. n a S ta ry m M ieście, w p ac z. X X w . p rze n iesio n y n a obecne m ie jsc e. Do 1958 r. z n a jd o w a ł się w sta n ie d alek o p o su n ię te g o zniszczenia. W 1958 r . w y k o n an o re m o n t k a p ita ln y z k red y tó w u ży tk o w n ik a. W ym ieniono w 50°/o w ięźbę d achow ą i lica śc ian o raz w całości p o k ry c ie ce ram ic zn e d ac h u (il. 9). P ro je k t o p ra c o w a ł inż. B ald (M .B .Proj.-Łódź), w y k o n aw c a: Sp. B udow lana.
D w ó r G órskich, n. Z im m erm an a , u l. R zgow ska 247. D rew n ian y , m odrzew iow y, śc ia n y działow e z d re w n a i cegły suszonej, z II poł. X V III w . Do 1939 r. za m ie sz k ały przez ro d zin ę f a b r y k a n ta Z im m e rm a n a , n a s tę p n ie opuszczony, p rz e ję ty n a w łasn o ść p a ń s tw a i zam ieszkały p rze z lokatorów . Do 1961 r. znajdow ał się w sta n ie dalek o posun ięteg o zniszczenia (il. 10). W 1961 r . w y k o n an o z k re d y tó w b u d ż e tu teren o w eg o prow izoryczne za b ezpieczenie d ac h u . P r a c e zabezpieczające w y k o n ało M ZBM , Ł ó d ź-G ó rn a. W 1963 r . p rz y stą p io n o do odbu d o w y obiek tu , w k tó ry m po zakończeniu p rac p la n u je się um ieszczenie R ejonow ej B i b lio te k i P u b licz n ej. W ym ieniono w 60°/o w ięźb ę dachow ą i ściany ze w n ętrzn e (k o n stru k c ja zrębow a), u su n ię to p apow e p o k ry c ie dachu, za m ie n ia ją c je n a is tn ie ją c y p ie rw o tn ie gont, w y k o n an o now e ty n k i w e w n ętrz n e i ze w n ętrzn e, u su n ięto w sz y stk ie w tó r n e ścian k i działow e, p rz y w ra c a ją c p ie rw o tn y podział w n ę trz a (il. 11). P r o je k t odbu d o w y o p ra c o w a li: inż. H e n ry k Ja w o ro w sk i i Z dzisław G ra jte r (PKZ, O ddz. Łódź). R oboty b u d o w la n e w y k o n a n e zostały przez P K Z , Oddz. W arszaw a.
T a d e u sz B y c źk o
WSPOMNIENIA POŚMIERTNE
D n ia 11 cz erw ca b r. z m arł n ag le p ro fe so r P a u l C orem ans, założyciel i d y re k to r
PAUL CO REM ANS
K ró lew sk ieg o I n s ty tu tu D ziedzictw a A rty sty c z n e g o w B ru k se li. P ro f. C orem ans, ( IQÙR— Ί964)
jalko c z y n n y działacz n a te re n ie m ię d zy n a ro d o w e j o rg an iz ac ji m uzeów , żywo in te re so w a ł się m u z ea ln ic tw em i o ch ro n ą za b y tk ó w w Polsce i b y ł w b lisk im k o n ta k c ie z Z arzą d em M uzeów i O chrony Z ab y tk ó w , P o lsk im K o m ite te m IC O M -u i o sobisto ściam i, r e p re z e n tu ją c y m i te in sty tu cje. Z o k az ji w ie lu zjazdów i k o n fe re n c ji, w k tó ry ch b ra ł udział, ja k o e k s p e rt i o rg an iz a to r, m ie liśm y o k a z ję poznać Go, ja k o czło w ie k a o d zn aczająceg o się ro zle g łą w ied zą i tra fn o śc ią ocen. W ielk ą o so b istą k u l tu r ą , rzeczow ością i obiek ty w izm em o ra z p o sta w ą, p o d y k to w a n ą zd ecydow anym p rz e k o n a n ie m o konieczności w sp ó łp ra c y m ię d zy n a ro d o w e j, zdobył sobie a u to r y t e t w e w szy stk ich krajiach i szczerą p rz y ja ź ń u w szy stk ich m uzeologów , k o n s e rw a to ró w i r e s ta u r a to ró w zab y tk ó w . R ów nież w P olsce cieszył się szacunkiem i g łę b o k im uzn an iem , ty m b a rd z ie j, że w ie lo k ro tn ie w sp ó łd z iałał z n a m i w k w estiac h szczególnie d la n as ży w otnych — o rg a n iz a c y jn y c h , w y sta w ien n ic zy c h i w y d a w n i czych. W e w dzięcznej p am ięc i zach o w am y te ż Jego b ez p o śred n ią pom oc, w fo rm ie sta ż u , p r a k ty k i i k o n su lta c ji, u d ziela n ej w sw o im in sty tu c ie m łodym n aszy m a d e p to m m uzeologii i k o n se rw a to rstw a i w y ra ż a ją c e j się szczególnie d o b itn ie w ted y , g d y n a n a s z e zap ro szen ie w 1960 ro k u słu ż y ł n a m sw oim i o b se rw a c ja m i i cennym i in fo rm a c ja m i w b ard z o tru d n e j i o d p o w ied z ia ln ej k w e stii zabezpieczenia arc y d zie ł n a s z e j sz tu k i — tdrzwi brązo w y ch w G n ieź n ie i p o rta lu o łb iń sk ieg o w e W rocław iu.
Z głęb o k im ża le m żeg n am y zasłużonego rz e c z n ik a w sp ó łp ra c y m ię d zy n a ro dow ej n a p o lu o ch ro n y zabytków , k tó ry d zięki sw ej o so b istej p ra c y n au k o w e j
i in ic ja ty w ie o rg a n iz a c y jn e j w aln ie p rz y c z y n ił się do p o g łęb ien ia i u p o w sze ch n ie nia , n a n a u k o w y c h p o d sta w a c h o p a rte j, te ch n o lo g ii k o n se rw a to rsk ie j i k tó ry oso b isty m p rz y k ła d e m d a ł w zór p o staw y w obec dziedzictw a k u ltu ra ln e g o .
(K. Mal.)
P ro f. d r P a u l C o rem an s uro d ził się 29. IV. 1908 r. w B orgenhout koło A n tw e rp ii. W 1932 r. u zy sk ał sto p ie ń d o k to ra n a u k ch em icznych n a u n iw e rsy te c ie w B ru k se li. W 1934 r. p o w ierzo n o M u u tw o rzen ie la b o ra to riu m „M usées R o y au x d 'A rt et d ’H is to ire “. P odczas w o jn y położył w ie lk ie zasłu g i dla o ch ro n y i zab ezp ieczen ia dzieł s z tu k i n a ob sz arze całego k ra ju . G dy w 194-6 r . la b o ra to riu m m u z e a ln e p rz e k sz tałco n o w sa m o d zieln ą in sty tu c ję „Les A rc h iv e s C e n tra le s Ico n o g rap h iq u e s d ’A rt N a tio n a l e t L a b o ra to ire C e n tra l des M usées de B elgique", sta n ą w sz y n a je j czele, P a u l C o rem an s w p ro w a d z a ł w życie zasadę, c e c h u ją c ą całą Jego d ziała ln o ść : ze- soolenie dla w spólnego ce lu b ad ań w z a k re s ie n a u k ścisłych, h isto rii i sz tu k i. W 1947 r. u d ział w e k sp e rty z ie fałsz y w y ch V erm e erô w u sta lił Jego re n o m ę ja k o e k s p e rta w sk a li m ię d zy n a ro d o w e j. D ąż en ie do d ziele n ia się zdobytym dośw iadcze niem sk ło n iło G o do o b ję cia w 1948 r. o b o w iązk ó w w y k ład o w cy n a u n iw e rsy te c ie w G andaw ie, a n a s tę p n ie do p rz e m ia n o w a n ia la b o ra to riu m n a „ In s titu t R o y a l du P a trim o in e A rtis tiq u e “, o zad an iach b ad a w cz y ch i szkoleniow ych, k tó re g o p ię k n y g m ach sta ł się w 1962 r. u w ień c ze n ie m d łu g o trw a ły c h w ysiłków . W dziedzinie h is to rii sz tu k i im ię Z m arłego p o zo stan ie tr w a le zw iązane z /utw orzeniem w 1951 r. „C entre N a tio n a l de R ech erch es — p rim itifs F la m a n d s“ . W za k resie k o n s e rw a c ji m a la rstw a zapisał się o d re sta u ro w a n ie m p o lip ty k u .ДЗапапка M istycznego“ V an E y ck ’a w 1951 r., k a lw a rii J u s te de G an d w 1953 r., „ Ju stic e d ’O ton“ D. B o u ts’a w 1957 r. i „Z d jęcia z K rz y ża“ R u b e n sa w 1963 r. W yrazem u zn a n ia d la Jego ro zle g łej w iedzy, n ie sp o ży tej /energii i o g ro m n y ch zasług b y ły liczne godności w zag ran iczn y ch i m iędzynarodow ych o rg a n iz a c ja c h m uzeologicznych i k o n se rw a to rsk ic h : w 1952 r. — g en e raln e g o s e k re ta r z a M iędzynarodow ego K o m ite tu L a b o ra to rió w M uzealnych w ICOM ; w 1954 r. — czło n k a r a d y „ In te rm u se u m L a b o ra to ry “ w O ber lin, O hio; w 1957 r. — członka honorow ego „B ritish M useum s A sso c iatio n “ ; w n a s tę p n y m ro k u — w iceprzew odniczącego IIC w L o n d y n ie ; w ty m ż e r o k u — członka ra d y „C e n tre In te rn a tio n a l p o u r l'É tu d e de la -P réservation e t la R e s ta u ra tio n des B iens C u ltu re ls “ w R zym ie; w 1959 r. — c z ło n k a ra d y „ C o n serv a tio n C e n te r” n a u n iw ersy te cie n o w o jo rsk im ; w 1960 r . d o k to ra h/c W ayne S ta te U n i v e rsity w D e tro it; w 1962 r . członka K o m ite tu W ykonaw czego ICOM, p o n a d to zaś e k s p e rta -k o n s u lta n ta UNESCO. 11.VI.1965 r . zak o ń czy ł n a g le życie w N o o rd en w H o la n d ii, p o g rą ż a ją c w g łębokim sm u tk u lic zn y c h p rz y ja c ió ł -i w sp ó łp rac o w n ik ó w , k tó rzy sta w ia ją sobie za cel k o n ty n u o w a n ie Je g o d z ie ła *.
* U d o stę p n ien ie d an y ch biograficzn y ch R e d a k c ja zaw dzięcza up rzejm o ści d r a R-. Sn-eyers’a, n a s tę p c y p ro f, d ra P . C onem ans’a n a sta n o w isk u k ie ro w n ik a „ In s titu t R oyal du P a tr im o in e A rtis tiq u e “ w B ru k seli.
A D A M ZA K RZE W SKI
(1 9 0 4 -1 9 6 5 )
W d n iu 19 s ie rp n ia 1965 r. z m a rł w W arszaw ie m g r A dam Z ak rze w sk i d łu g o le tn i zasłużony D y re k to r P. P . „/Pracow nie K o n se rw a c ji Z ab y tk ó w “.
W ciągu 11 la t k ie ro w a ł, ro z w ija ł i org an izo w ał je d y n e w Polsce P rz e d s ię bio rstw o pow o łan e p rz e z M in istra K u ltu r y i iSztuki dla o d b u d o w y i k o n se rw a c ji zab y tk ó w k u ltu r y n a ro d o w e j. U rodzony 23. X I 1904 r . w O św ięcim iu, s tu d ia w y ż sze — W ydział P r a w a i A d m in is tra c ji U n iw e rsy te tu Ja g iello ń sk ie g o w K ra k o w ie u kończył w ro k u 11928. 17 la t p ra c y w in s ty tu c ja c h ubezpieczeń sp o łeczn y ch n a ro z m a ity c h szczeblach aż do sta n o w isk a d y r e k to r a a d m in istra c y jn e g o w Z arząd zie C e n tra ln y m PZU W d ały M u z n a k o m ite p rzy g o to w a n ie w za k resie p la n o w a n ia i s p r a w fin an so w y ch , a d m in istra c y jn y c h , b u d o w lan y c h , in w e s ty c y jn y c h i w y d a w niczych. N astęp n e 11 la t pośw ięcił o rg a n iz a c ji P .P. P K Z , k tó re o b ją ł w p o c z ą tk o w ym s ta d iu m ro zw o ju i dzięki w y tęż o n ej, codziennej, tr u d n e j p ra c y dop ro w ad ził do stw o rz e n ia dużej in sty tu c ji, m a ją c e j s w o ją p ię k n ą k a rtę w d o robku ogó ln o p o l skim . D u ża k u ltu r a osobista, g o rą c e o d d a n ie sp raw ie , se rd e cz n y sto su n ek do w sp ó ł p racow ników , w y tężo n a o fia rn a p ra c a n a codzień pozw alały m u n a ro zw ią zy w an ie tru d n y c h często zad ań i p lan ó w . G łęboko p rze ży w ał tru d n o ści, ja k ie b ard zo często b y ły ud ziałem p rz e d się b io rstw a i cieszył się z su k cesó w po lsk iej m e to d y k o n s e r w a to rsk ie j i o sią g n ię ty ch w yników .
W u zn a n iu zasług, ja k ie położył w d zied zin ie k o n se rw ac ji zab y tk ó w odznaczony został w 1964 r. K rzy żem K a w a le rsk im O rd e ru O d ro d z e n ia P olski.
Z m a rły D y re k to r A dam Z ak rz e w sk i zdo b y ł so b ie sz ac u n ek i u z n a n ie n ie ty lk o przełożonych, a le i w sp ó łp raco w n ik ó w , k tó ry m służył p rz y k ła d e m o so b istej -pracy, w ielk iej k u ltu ry , p raw o ści i sk ro m n o ści. P o z o sta n ie w p a m ię c i n a s w szy stk ich ja k o w zór p raco w n ik a, przełożonego i kolegi. # _
M arian K r y ń s k i
