W Ł A D Y SŁ A W K ŁO SSO W SK I
METODY OKREŚLAJĄCE POTRZEBY NAWOŻENIA JABŁONI BOREM
In sty tu t S a d o w n ictw a w S k iern iew ica ch
Najpowszechniej stosowanymi metodami określającymi potrzeby na wozowe roślin są wygląd zewnętrzny rośliny oraz analiza chemiczna gle by i materiału roślinnego. Ocena przydatności tych dwóch metod dla praktyki rolniczej powinna opierać się na określeniu zależności między ilością danego składnika w glebie, oznaczonego badaną metodą, a ilością te^o składnika w roślinie. Bardziej pożądaną oceną przydatności metod określających potrzeby nawozowe roślin jest określenie zależności m ię dzy ilością danego składnika w glebie lub roślinie a wysokością plonów. Wreszcie odpowiedniejszą będzie metoda mniej pracochłonna i pozwala jąca na jednoczesne analizowanie większej ilości próbek.
M A TER IA Ł I M ETODY
W latach 1963— 1969 przeprowadzono badania nad poziomem nawo
żenia sadów jabłoniowych [1]. Badaniami objęto 380 sadów położonych
w różnych rejonach sadowniczych Polski. W 15 sadach stwierdzono w y
stępowanie objawów niedostatku boru. Natomiast w 4 sadach jabłonio
wych powiatu grójeckiego, gdzie zauważono na owocach po raz pierw szy w 1963 r. objawy niedostatku boru, zastosowano nawożenie borak sem do gleby i do liści w postaci opryskiwań. Dawki boraksu do gleby w ynosiły 500 g na drzewo. Opryskiwania liści 0,5-procentowym roztwo rem boraksu stosowano trzykrotnie w ciągu roku w odstępach dw uty godniowych. Pierwsze opryskiwanie stosowano po kwitnieniu. Nawożenie do gleby zastosowano jednorazowo tylko w 1964 г., a opryskiwanie liści przez kolejne 3 lata (1964— 1966). Próbki gleby pobrano z dwóch po ziomów: z warstwy próchnicznej i leżącej niżej. Próbka mieszana gleby składała się z czterech próbek indywidualnych, pobranych spod każdego
z każdego drzewa, z różnych stron korony ze środkowej części długo-
pędów. Próbka owoców składała się z 1 0 jabłek. Liście i pokrojone
owoce suszono tego samego dnia w temperaturze 60°C. Po dokładnym wysuszeniu materiał roślinny zmielono, a następnie spopielono w piecu m uflowym . Ogólną zawartość boru w liściach i owocach oznaczono kalo rymetrycznie przy użyciu kurkuminy. W czterech sadach, gdzie stoso wano nawożenie boraksem, badaniami objęto 130 drzew. W okresie trwania doświadczenia przez siedem lat co roku ważono plon z każdego drzewa.
W Y N IK I
W badanych sadach objawy niedostatku boru były różne, zależnie od odmiany uzewnętrzniały się na owocach w postaci różnych korko wych plam. Zależnie od miejsca występowania tkanki korkowej w y różniamy :
— skorkowacenie zewnętrzne, — skorkowacenie wewnętrzne,
— skorkowacenie występujące wokół gniazda nasiennego.
W naszych badaniach skorkowacenie zewnętrzne w ystępowało na owo cach odmiany Boiken. Ten typ korkowacenia może wystąpić na owocach bardzo wcześnie. Będą to nieregularne małe lub większe jasnobrązowe ordzawione plamki na skórce jabłek. Na owocach odmiany Boiken może wystąpić tkanka korkowa w postaci wypukłych wyraźnych „krost”. Przy bardzo silnym niedoborze mogą na owocach wystąpić spękania pokryte korkiem. Na owocach odmiany Koksa Pomarańczowa spękania mogą być bardzo głębokie. Po długotrwałych opadach mogą wystąpić podobne spę kania owoców nie w yw ołane niedostatkiem boru.
Skorkowacenia wew nętrzne w ystępow ały w badanych sadach na jabłkach odmiany Reneta Landsberska, Reneta Blemheimska, Królowa Renet i Starking.
Na skórce jabłek tych odmian występują ciem nozielone plamki, pod którymi jest korek. Tkankę korkową wyraźnie widać tuż pod skórką po przekrojeniu owoców. Objawy te przy niedoborze trwającym kilka lat występują bardzo wcześnie, już na zawiązkach w czerwcu. W
póź-E ys. 1. W p ływ n a w o żen ia borem na zaw artość tego sk ład n ik a w gleb ie, l i
ściach i ow ocach jab łon i
Rys. 2. O bjaw y n ied ostatk u boru na jabłkach odm iany K rólow a R enet
niejszym okresie z zawiązków tych powstają owoce nieforemne i wcze śnie opadające.
Skorkowacenia wokół gniazda nasiennego można zobaczyć po prze krojeniu poprzecznym jabłek w okresie dojrzewania owoców. W tym przypadku owoce na zewnątrz wyglądają normalnie. Objawy tego typu opisywane w literaturze w naszych badaniach nie wystąpiły.
W zasadzie nie należy dopuszczać do występowania objawów niedo statku boru na owocach. Powoduje to bowiem obniżenie plonów, a nie kiedy owoce z drzew chorych nie mają wartości handlowej. Już przy niskiej zawartości boru w roślinie, bez objawów jego niedostatku, owoce źle się przechowują. Z tych też względów określenie zasobności gleby w bor lub oznaczenie zawartości tego składnika w roślinie pozwala za pobiec występowaniu ujemnych skutków niedostatku boru.
W yniki analizy chemicznej próbek gleby, liści i owoców pobranych z drzew wykazujących objawy i z drzew bez objawów niedostatku boru wskazują, że nie ma wyraźnej granicy m iędzy zawartością boru w gle bie, liściach i owocach zdrowych i chorych. Niemniej, rozpatrując prze ciętną zawartość, widać różnicę m iędzy zawartością boru zarówno
b o ru b o ru 0 -2 0 cm 2 0 -4 0 cm 0 -2 0 cm 2 0 -4 0 cm V/ahania 0 , 1 - 0 , 4 0 ,0 9 - 0 ,3 0 ,1 5 - 0 ,7 4 0 ,1 1 - 0 ,6 4 6 -1 5 14 -3 1 2 -1 5 11-30 P r z e c i ę t n a 0 ,3 2 0 ,2 5 0 ,4 1 0 ,3 7 12 22 9 20
w glebie, liściach, jak i w owocach z objawami i bez objawów niedo statku boru. Najwyraźniej występują te różnice przy zawartości boru w owocach i liściach, a mniej wyraźnie — przy zawartości tego skład nika w glebie.
Objawy niedostatku boru już po jednorazowym zastosowaniu bo raksu znikły tego samego roku na wszystkich prawie drzewach. Wyniki analizy próbek gleby, liści i owoców wykazały, że już w pierwszym roku (1964) zastosowanie wczesną wiosną boraksu do gleby i trzykrotne opryskiwanie liści spowodowało wzrost zawartości boru w glebie, liściach i owocach. Analiza chemiczna owoców i liści, wykonana w kolejnych siedmiu latach, wykazywała stały wzrost boru przez pierwsze cztery lata od zastosowania nawożenia tym składnikiem.
W ydaje się, że zawartość boru w owocach jest bardziej czułym wskaźnikiem potrzeby nawożenia borem niż zawartość tego składnika w liściach i glebie.
Zawartość boru w owocach w silniejszym stopniu niż w liściach uległa zmianom pod wpływ em nawożenia boraksem. Natomiast duże wa hania, jakie wystąpiły w poszczególnych latach w zawartości w glebie boru rozpuszczalnego w wodzie uniemożliwiają właściwą ocenę potrzeb nawożenia tym składnikiem.
Potwierdzają to obliczone współczynniki korelacji (tab. 2). Stwier dzono bowiem nieistotną współzależność między zawartością boru w gle bie i liściach oraz niskie, chociaż istotne, współczynniki korelacji między zawartością boru w glebie a plonem.
Istotne okazały się również współczynniki korelacji między zawarto
ścią boru w glebie a jej odczynem (tab. 2) oraz m iędzy zawartością boru
w warstwie próchnicznej i warstwą leżącą niżej, do 40 cm głębokości (r = 0,613xx. tab. 3). Zawartość boru w owocach okazała się zależna od zawartości tego składnika w w arstwie głębszej (r = 0,276x).
T a b e l a 2
W sp ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i
W arstw a
0 - 20 cm 20 - 40 cm
W sp ó łz a le żn o ść pom iędzy z a w a r to ś c ią b o ru w g l e b i e , a: z a w a r to ś c ią b o ru w l i ś c i a c h 0 ,0 3 6 0 ,1 5 6 z a w a r to ś c ią b o ru w owocach 0 ,2 4 8 0 ,2 7 6 * w ie lk o ś c ią p lo n u 0 ,2 7 8 * 0 ,3 ^ 8 * * w i e l k o ś c i ą pH w H20 0 ,4 8 3 * * 0 ,3 8 8 * w i e l k o ś c i ą pH w I n KC1 0 ,4 7 2 * * 0 ,2 7 1 * I s t o t n o ś ć - * p rz y ^ = 0 ,0 5 ** przy Ы 2 ~ °»01 T a b e l a 3 Tymczasowe l i c z b y g ra n ic z n e d l a z a w a r to ś c i b o ru w l i ś c i a c h i owocach j a b ł o n i /ppm w s .m « / Poziom
d e fic y to w y n i s k i o p ty m aln y w ysoki
L i ś c i e < 20 2 0 -2 4 2 5 -^ 5 > 45
Owoce < 8 8 -1 5 1 6 -3 0 > 30
Natomiast w yższe współczynniki korelacji uzyskano m iędzy zawar tością boru w liściach i owocach (r = 0,674xx) oraz m iędzy zawartością w liściach i w plonie (r = 0,478xx), a także między zawartością boru w owocach i w plonie. W tym ostatnim przypadku uzyskano wysoki współczynnik korelacji — r = 0,856xx, co świadczy o bardzo silnej za leżności m iędzy zawartością boru w owocach a wysokością plonów ba danych jabłoni.
Wyniki analizy chemicznej gleby, liści i owoców tylko w tedy mają praktyczną wartość do określania potrzeb nawozowych roślin, jeżeli można je porównać z liczbami granicznymi. Tymczasowe liczby gra niczne (tab. 3) dla zawartości boru w liściach i owocach zostały opra
cowane na podstawie literatury i badań własnych [1].
Natomiast brak jest granicznych liczb, które pozwoliłyby na okre ślenie potrzeb nawozowych roślin sadowniczych na podstawie zawartości boru w glebie.
giego okresu suszenia. M ielenie pokrojonych i wysuszonych owoców oraz spopielanie ich w piecu m uflowym jest dużo trudniejsze niż próbek li ści. Wprawdzie analiza chemiczna liści jest mniej dokładnym wskaźni kiem potrzeb nawozowych jabłoni, to jednak metoda ta bardziej nadaje się dla stacji chemiczno-rolniczych, gdzie analizuje się próbki w dużych ilościach. Najmniej dokładną metodą określającą potrzeby nawozowe jabłoni pod względem boru okazała się metoda oznaczania rozpuszczalne go w wodzie boru w glebie według Bergera-Truoga.
LIT E R A TU R A
[1] K ł o s s o w s k i W.: Stu d ia nad p oziom em o d żyw ian ia ja b ło n i w P olsce. In s ty tut S ad ow n ictw a, S k iern iew ice 1969.
[2] N o w o s i e l s k i O.: M etody oznaczania potrzeb n aw ożen ia. PW RiL, W arsza w a 1968, s. 470— 493.
D o c . dr W ła d y s ła w K ło s s o w s k i I n s t y t u t S a d o w n ic tw a
