Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny, język polski
Temat: Nie bądź pajacem, bądź chłopcem! Czego uczy lektura Carla Collodiego „Pinokio”?
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz).
Dodatkowe:
Język polski
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
1) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje).
2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami.
3) wyraża swój stosunek do postaci.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Wykazuje się znajomością lektury, zna bohaterów, przebieg akcji,
● Potrafi przeanalizować postawę bohatera literackiego,
● Odróżnia dobro od zła, potrafi poprawnie skonkretyzować wady i zalety,
● Analizuje przyczynę i skutek działań bohatera,
● Ocenia postawy bohaterów literackich,
● Potrafi pracować z tekstem, wyszukiwać w nim informacje na wybrane zagadnienia.
Nabywane umiejętności:
● Pracy nad zasobem słownictwa,
● Doskonalenia umiejętności swobodnego wypowiadania się,
● Wyciągania wniosków wynikających z przesłanek zawartych w tekście,
● Oceniania postaw bohaterów, wskazywania cech oraz zachowań pozytywnych i negatywnych,
● Odnoszenia się do postaw postaci literackich,
● Doskonalenia umiejętności pracy z tekstem.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Przyniesione przez uczniów egzemplarze lektury „Pinokio”1,
● Słownik języka polskiego2,
● Słownik wyrazów bliskoznacznych3,
● Zasób multimedialny: film „Pinokio spotyka Kota i Lisa”,
● Sprzęt multimedialny: komputer, projektor, rzutnik multimedialny.
Metody nauczania:
● Podające: rozmowa kierowana, objaśnienia, wyjaśnienia,
● Aktywizujące: gra dydaktyczna, dyskusja dydaktyczna,
● Eksponująca: film.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Grupowa zróżnicowana,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
W przeddzień nauczyciel prosi uczniów, aby przynieśli ze sobą na kolejne zajęcia egzemplarze „Pinokia” Carla Collodiego. Przed zajęciami rysuje na tablicy prosty diagram łamigłówki.
Etap wstępny
Nauczyciel wita się z uczniami, sprawdza obecność i wprowadza w tematykę zajęć:
„Poznaliście Pinokia – to bohater lektury, którą właśnie przeczytaliście. Zanim rozpoczniemy jej omawianie, proponuję, abyście wykazali się jej znajomością poprzez rozwiązanie krzyżówki”. Czyta hasła, ochotnicy zapisują rozwiązania, podchodząc do tablicy – otrzymują polecenie wpisywania pierwszych liter wyrazów będących rozwiązaniem kolorową kredą/pisakiem.
1 2 3 4 5
1 Proponowane źródło: Carlo Collodi, Pinokio, Nasza Księgarnia, Warszawa 1984; inne źródła.
2 Proponowane źródło: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008; inne wydania.
3 Proponowane źródło: Słownik wyrazów bliskoznacznych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2009; inne wydania.
1. Nosił ją na głowie Dżeppetto.
2. Imię majstra Wisienki.
3. Dżeppetto to polskie zdrobnienie imienia………..
4. Kukiełka z teatru Ogniojada, pierwszy dostrzegł Pinokia.
5. Złote ………….., Pinokio dostał je od Ogniojada.
Rozwiązanie:
1. P E R U K A
2. A N T O N I O
3. J Ó Z E F
4. A R L E K I N
5. C E K I N Y
Po rozwiązaniu logogryfu nauczyciel pyta: „Co to takiego pajac? Spróbujcie zdefiniować, określić to pojęcie”.
Sugerowane odpowiedzi uczniów: lalka, marionetka, drewniany ludzik.
Etap realizacji
Nauczyciel rozdaje uczniom słownik języka polskiego i słownik wyrazów bliskoznacznych, kładąc obydwa na każdej ławce.
Prosi dzieci o odszukanie w nich hasła „pajac”. Następnie uczniowie odczytują hasła:
● Według proponowanego Słownika języka polskiego: są dwa znaczenia tego słowa, jedno – pajac to lalka ubrana w strój arlekina, z twarzą pomalowaną na biało, zabawka z nogami i rękami poruszanymi za pomocą sznurków. Drugie znaczenie słowa „pajac” – to potocznie osoba zachowująca się niepoważnie lub ubrana pstrokato, dziwacznie.
● Zgodnie z proponowanym Słownikiem wyrazów bliskoznacznych: „pajac” to inaczej arlekin, błazen, klaun, trefniś, komik, kukiełka, lalka, marionetka, pacynka.
Nauczyciel odnosi spostrzeżenia uczniów z kwerendy do lektury, pytając:
● Czy w życiu można odgrywać jedynie rolę pajacyka, sztucznego ludka, który jest bezwolny, poruszany przez sznurki, zabawiającego publiczność?
● Dlaczego Pinokio walczył o to, by stać się prawdziwym dzieckiem? Czy była to droga łatwa? Co było w tym najtrudniejsze?
Dzieci analizują postać, oceniają postępowanie Pinokia, próbując poprawnie zinterpretować metaforę postaci. Powinny zwrócić uwagę na następujące elementy w konstrukcji bohatera:
trud pracy nad sobą, walka z wadami, lenistwem, kłamstwem, przyzwyczajeniami, brakiem silnej woli itp.
Po krótkiej wymianie zdań na temat dosłownego i przenośnego „bycia pajacem” nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęć – zapisuje go na tablicy, uczniowie przepisują go do zeszytu.
Następnie nauczyciel rysuje na tablicy tabelę. Prosi uczniów, aby opierając się na przemyśleniach po przeczytaniu lektury, wskazali różnice między „byciem pajacem”
a „byciem chłopcem”. Dzieci przedstawiają swoje propozycje i wpisują je w rubryki tabeli.
Sugerowane zapisy:
Być pajacem… Być chłopcem…
● zachowywać się niepoważnie, nieodpowiedzialnie
● uczyć się odpowiedzialności za swoje słowa i czyny
● nie liczyć się z innymi ● zauważać innych obok siebie
● nie słuchać rad tych, którzy nas kochają
● słuchać rad innych, zwłaszcza tych, którzy się o nas troszczą
● sprawiać innym przykrość ● starać się nie sprawiać przykrości innym
● myśleć jedynie o zabawie, nie chcieć się uczyć
● myśleć nie tylko o zabawie, ale również o nauce, pracy…
● ryzykować własne zdrowie i życie dla zabawy i wygłupów
● bawić się w sposób niezagrażający własnemu zdrowiu i życiu
Po tym ćwiczeniu nauczyciel pyta, z jakimi wadami najbardziej kojarzy się uczniom Pinokio.
Dzieci powinny odpowiadać, że z lenistwem, kłamstwem, naiwnością, bezmyślnością, głupotą.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każda z nich będzie zajmowała się jedną wadą Pinokia.
I grupa: LENISTWO II grupa: KŁAMSTWO III grupa: NAIWNOŚĆ
IV grupa: GŁUPOTA/BEZMYŚLNOŚĆ
Uczniowie mają za zadanie znaleźć w tekście lektury kilka przykładów ilustrujących te wady.
Po ich odczytaniu relacjonują je, posługując się ponownie tekstem, lub opowiadają, w jaki sposób Pinokio „pokonał” daną wadę.
Przykładowe fragmenty:
LENISTWO: ucieczka ze szkoły, poprawa – uczy się pilnie w szkole, pracuje dla chorej wróżki i dla taty.
KŁAMSTWO: oszukiwanie wróżki, że nie ma monet (rósł mu wtedy nos) – nauczył się wartości szczerości i uczciwości, kiedy pilnował kur u gospodarza przed kunami.
NAIWNOŚĆ: wiara w słowa Lisa i Kota o Polu Cudów – nauka papugi.
GŁUPOTA/BEZMYŚLNOŚĆ: unikanie szkoły, wyprawa do Krainy Leni – nauczył się, że nauka ma wartość, pomagał chorej wróżce i choremu ojcu, nauczył się wydostawać z różnych tarapatów.
Po skończonej pracy liderzy grup przedstawiają opracowania swoich zespołów.
Podsumowując tę część zajęć, nauczyciel podkreśla wielki trud, na jaki zdobył się Pinokio, aby stać się prawdziwym chłopcem. Ten trud musi podejmować każdy człowiek, mały i duży, aby być coraz lepszym.
Etap końcowy
Na zakończenie nauczyciel zaprasza uczniów do obejrzenia filmu z zasobu multimedialnego.
Zanim go uruchomi, prosi dzieci, aby oglądając, zwróciły uwagę na następujące kwestie:
● Dlaczego Pinokio dał się oszukać?
● Jakie cechy bohatera zostały szczególnie wyeksponowane w zaprezentowanej scenie? Jaki jest Pinokio, który dał się oszukać?
● Jakie uczucia wywołuje ta scena? Jak każe odnosić się do bohatera? A jak do jego rozmówców?
Po emisji materiału uczniowie dyskutują krótko na tematy: prawdy i fałszu, naiwności, łatwowierności i działania bohatera w dobrej wierze. Omawiają zgubne skutki jego postawy.
Odnoszą się do uczuć, jakie wywołuje takie postępowanie: litość, współczucie, rozbawienie, przykrość. Nauczyciel powinien rozwijać pytania postawione przed oglądaniem filmu, by dzieci odwoływały się do lektury, np. „W jaki sposób oszukali Pinokia Lis i Kot?” „Czy jest prawdą, że zakopane pieniądze urosną?”, „Czy istnieją drzewa pieniążkowe?” itp.
Na zakończenie zajęć nauczyciel podaje zadanie domowe:
Wyobraź sobie, że jesteś jednym z bohaterów sceny, w której Pinokio dał się oszukać. Co czujesz? Jaka jest Twoja postawa wobec bohatera? Jak postąpiłbyś w tej sytuacji? Spróbuj opisać w kilku zdaniach Twoją wersję zdarzeń.
