Jak zmotywować się do nauki?
mgr Mateusz Kulawiński, PPP-P
Koniecpol
Wartość nauki
Nie będziesz zmotywowany do nauki, jeśli nie zrozumiesz po co i dlaczego się uczysz.
Mając to na uwadze, stwórz listę korzyści płynących
z nauki. Rozejrzyj się dookoła i zastanów skąd wzięła się większość otaczających Ciebie przedmiotów.
Skąd ten budynek? (Plan architektoniczny – matematyka i geometria)
Skąd ten samochód? (Fizyka, inżynieria)
Skąd mój telefon? (Informatyka, elektrotechnika, elektronika)
Skąd aparat/implant słuchowy, skąd rozrusznik serca, skąd proteza bioniczna ręki, skąd okulary i etc.
Miejsce uczenia się
Trudno się uczyć w środowisku które jest niesprzyjające (brak światła, hałas, bałagan).
ważne jest abyś stworzył inspirującą przestrzeń, która napełni Cię pozytywną energią oraz pozwoli pozostać skupionym i zmotywowanym.
Stwórz miejsce wolne od dystraktorów (rozpraszaczy) Upewnij się, że wszystkie potrzebne materiały do nauki oraz wodę do picia masz pod ręką. Nie szukaj wymówek aby po coś wychodzić.
Nagradzaj się
Trudno być zmotywowanym, wówczas gdy na horyzoncie brakuje nagród! Nagrody mogą być wykorzystywane jako paliwo do naszej motywacji nawet przez długi czas. Szczególną wartość mają, kiedy realizujesz cele długoterminowe, jak np. opanowanie złożonych partii materiału (nauka do matury).
Sporządź harmonogram nauki w tabeli – po lewej stronie umieść w słupkach rozdziały do opanowania (np. 1-10), po prawej stronie wypisz w słupkach nagrody jakie sobie dasz kiedy osiągniesz zamierzone cele. (np. odcinek
ulubionego serialu, pójście na basen, pyszny dietetyczny tort, wyjście na imprezę.)
Rozmawiaj o tym czego się dowiedziałeś z innymi
Jednym z powodów niskiej motywacji może być brak możliwości dzielenia się wiedzą z innymi i nauka
w samotności. Warto znaleźć kogoś z kim możesz podyskutować na dany temat – taka wymiana
wiadomości pozwala je lepiej utrwalić i zrozumieć.
Znajdź osobę, z którą będziesz mógł systematycznie się spotykać (Skype, live) i wspólnie monitorować postępy w nauce.
Staraj się motywować do nauki tych którzy są mniej zmotywowani od ciebie.
Wprowadź rutynę
Powtarzanie jest matką nauki, a ojcem jej jest zrozumienie.
Powtarzanie to systematyczne powracanie do tego co już czytałeś(książka) lub odsłuchiwałeś(audiobook)
Utrwalaj materiał o stałych porach – określony dzień tygodnia, określona godzina.
Staraj się aby nauka nie była chaotyczna i okazjonalna, tylko zaplanowana i nawykowa.
Stwórz mapę marzeń
Zastanów się nad swoimi marzeniami. Zapisz je na kartce w rubryce cele.
Teraz zastanów się nad środkami jakie są wymagane do realizacji tych celów i zapisz je w rubryce środki.
Zastanów się nad związkiem środków z zakresem treści poszczególnych przedmiotów realizowanych w toku swojej edukacji.
Odpowiedz sobie na pytanie: „Jaka wiedza będzie mi potrzebna by realizować swoje marzenia?”
Definicje motywacji
►
Stan, zwykle o charakterze społecznym lub psychicznym, który służy ukierunkowaniu zachowania jednostki ku pewnemu celowi.
(Zimbardo)
►
Przyczyny, dla których człowiek zachowuje się w określony sposób.
(Kopycińska)
►
Czynnik psychiczny warunkujący jakieś działanie lub czynniki psychiczne będące warunkami działania wyłącznie celowego.
(Ossowska)
►
Termin ogólny, obejmujący te wszystkie siły napędowe, które
pobudzają jednostkę do dokonania wyboru, podjęcia jakiegoś
działania lub utrzymania się w gotowości do działania. (Morgan)
Motywacja powstaje w psychice
Obejmuje:
►
uświadomienie sobie niezaspokojonych potrzeb
►
rozpoznanie warunków i możliwości ich zaspokojenia
►
podjęcie działań zorientowanych na osiągnięcie celów, zadań
►
osiągnięcie określonego poziomu zadań, który jest oceniany
►
uzyskanie nagrody lub otrzymanie kary, zaspokajającej lub nie jego potrzeby
►
ocenianie stopnia zaspokojenia potrzeb, co prowadzi do rozbudzenia
nowych lub modyfikacji istniejących potrzeb
Schemat procesu motywowania i motywacji
Potrzeba (brak)
Poszukiwanie sposobów zaspokojenia
potrzeby
Wybór zachowania pozwalającego zaspokoić potrzebę
Określenie przyszłych potrzeb i poszukiwanie sposobu ich zaspokojenia
Ocena stopnia zaspokojenia
potrzeby
Prawo Yerkesa-Dodsona
Zależność pomiędzy poziomem motywacji a poziomem wykonania zadania jest krzywoliniowa.
Dla wykonania każdego zadania istnieje optymalny poziom pobudzenia, przy którym zadanie to jest wykonywane najlepiej.
Zarówno niższy jak i wyższy poziom pobudzenia upośledza sprawność wykonania tego zadania.
NADMIERNA MOTYWACJA SZKODZI! (JEST PRZECIWSKUTECZNA)
PRAWO YERKESA DODSONA
Gdy jesteśmy motywowani (nauczyciel nas namawia) i słabo zmotywowani (namowy te nas nie
przekonują) do nauczenia się na sprawdzian to:
- mamy niski poziom pobudzenia emocjonalnego i niski poziom wykonania zadania (Nie zależy nam)
Jeśli jednak jesteśmy skrajnie zmotywowani i bardzo nam zależy to nasze działania mogą być
chaotyczne, a zachowanie na sprawdzianie
nerwowe i mało skuteczne (Jesteśmy tak
pobudzeni, że nie możemy się skupić)
Hierarchia potrzeb wg. A. Maslowa
Potrzeby samorealizacji
Potrzeby szacunku Potrzeby przynależności
Potrzeby bezpieczeństwa
Potrzeby fizjologiczne Przykłady ogólne
osiągnięcia
status przyjaźń
stabilność
matura, Studia
endorfiny
pewność jutra
koło zainteresowań popularność, „fame”
żywność
Najważniejsze czynniki motywujące do nauki
wpływ sugestywny nauczyciela (nauczyciel z powołania)
obawa przed złą oceną,
ciekawość i zainteresowanie,
ambicja,
siła przyzwyczajeń,
praktyczność wykorzystania zdobytej wiedzy,
potrzeba uzyskania świadectwa szkolnego,
motywy ideowe, samorozwojowe i światopoglądowe.
Czynności motywujące na lekcji
Pozytywne
upomnienie,
pochwały,
przypominanie,
stosowanie przykładów,
zaciekawienie,
interwencja u rodziców,
zachęcanie,
pobudzanie ambicji,
podsuwanie pomysłów,
organizacja wzajemnej pomocy,
nagradzanie,
stosowanie dodatkowych zajęć.
Negatywne
obrażanie,
poniżanie,
zła organizacja lekcji,
brak pochwały,
ośmieszanie.
Czynniki wpływające na zdolność
uczenia się
RODZAJE MOTYWACJI
Motywacja wewnętrzna pobudza do działania, które ma wartość samo w sobie; jej przykładem jest
zainteresowanie lub zamiłowanie do czegoś. Powstaje ona pod wpływem działania takich motywów, jak:
ambicja, zainteresowania, dążenia na przyszłość, potrzeby, pragnienia, których spełnienie przynosi radość, przyjemność i satysfakcję.
Motywacja zewnętrzna stwarza zachętę do działania, które jest w jakiś sposób nagradzane lub które pozwala uniknąć kary, w szkole takiej motywacji sprzyja system kar i nagród (np. stopnie, stypendia) oraz cały zbiór przepisów regulujących tok nauki.
W pracy dydaktyczno-wychowawczej zazwyczaj składa się z ocen, stopni, raportów szkolnych, testów,
egzaminów i oczywiście aprobaty nauczyciela.
3 cechy procesów motywacyjnych
kierunek (dążenie do osiągnięcia przedmiotu pragnień lub unikanie źródła obaw),
natężenie (przyrost lub spadek sił)
dodatnie lub ujemne stany emocjonalne.
Wpływ motywów na działanie wiąże się
głównie z kierunkiem i natężeniem.
1. Komponent wartości
„Dlaczego wykonuję to zadanie?”
Teoria celu stanowi jedną z najnowszych prób zrozumienia motywacji osiągnięć szkolnych.
Stawianie celów kontroluje zachowanie,
wywierając wpływ na przyszłe zachowanie.
Cele motywują ludzi i dostarczają im informacji na temat ich zdolności, gdy
osiągają oni lub nie osiągają wyznaczonych celów.
Cele determinują wzorce motywacji, które z
kolei decydują o tym, co uczniowie myślą o
różnych zadaniach szkolnych i jak angażują
się w nie.
2. Rodzaje celów :
cel sprawnościowy – to nastawienie na nauczenie się tak dużo jak to
możliwe, aby samemu osiągnąć sprawność„doskonałość”,
mistrzostwo, niezależnie od osiągnięć innych osób.
cel wykonaniowy – jest
ukierunkowany na porównanie
społeczne i współzawodnictwo, aby
osiągnąć w danym zadaniu więcej niż
inni.
3. Trzy czynniki, które decydują o wpływie celów na zachowanie
specyficzność – cele wyrażone w
kategoriach specyficznych standardów
osiągnięć bardziej wzmacniają motywację niż cele ogólne, takie jak „Daj z siebie
wszystko”.
Cele specyficzne pomagają uczniom
określać, jaki wysiłek muszą włożyć, aby osiągnąć sukces, oraz dostarczają uczucia zadowolenia, gdy cel zostanie osiągnięty.
Na skutek tego rośnie skuteczności
własnego działania w odniesieniu do
określonego rodzaju zadań
3. Trzy czynniki, które decydują o wpływie celów na zachowanie
bliskość – cele można opisać również z uwagi na
to, jak daleko sięgają w przyszłość.
Cele bliskie są w zasięgu ręki i wywołują wyższą motywację osiągnięć niż cele odległe w czasie.
Stawianie sobie bliskich celów daje także więcej informacji na temat własnych zdolności.
Gdy uczniowie spostrzegają, że zbliżają się do bliskiego celu, mogą czuć się bardziej skuteczni i utrzymywać motywację.
Ponieważ szacowanie postępów wobec dalekich
celów nie jest łatwe, uczącym się jest trudniej
ocenić własne zdolności, nawet, gdy działają
właściwie.
3. Trzy czynniki, które decydują o wpływie celów na zachowanie
poziom trudności – postrzegany przez uczniów poziom trudności zadania wpływa na dokonywaną przez nich ocenę tego, ile wysiłku muszę włożyć, aby je wykonać.
Jeżeli uczniowie są przekonani, że mają
wystarczające zdolności i wiedzę, będą skłonni ciężej pracować dla osiągnięcia trudnych celów, niż gdy
standardy są niższe.
Gdy pracują nad trudnymi celami i osiągają je,
zaczynają bardziej wierzyć we własne kompetencje.
Jeżeli jednak nie wierzą w to, że są zdolni do
osiągnięcia celu, częściej nie spodziewają się sukcesu i są mniej zaangażowani w pracę.
Ważne jest, aby nauczyciele stawiali przed uczniami początkowo łatwiejsze cele. Dzięki temu uczniowie mogą doświadczyć sukcesu i uwierzyć w swoje
zdolności na przyszłość.
Czynniki związane z organizacją nauczania, które wpływają na
motywację.
Komponent oczekiwań
Sądy atrybucyjne
Komponent oczekiwań
„Czy jestem w stanie wykonać to zadanie?”
Przekonania dotyczące kontroli.
Osoba „zewnątrzsterowana” uważa, że ma niewielką kontrolę nad losem i nie dostrzega związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy własnym działaniem i jego
konsekwencjami.
Osoba „wewnątrzsterowana” trzyma mocno w rękach swój
los i rozumie, że wysiłek i nagroda są ze sobą powiązane
Sądy atrybucyjne
Percepcja ucznia dotycząca przyczyn jego sukcesów lub porażek.
Atrybucja stanowi wniosek wyprowadzony przez ucznia na temat tego co go spotyka
Nie zaliczyłem sprawdzianu ponieważ:
Jestem mało inteligentny i brak mi zdolności
opanowania materiału VS Jestem inteligentny, ale
materiał którego się uczyłem uleciał mi z głowy pod
wpływem stresu egzaminacyjnego lub przeziębienia
Wyuczona bezradność
Stanowi jeden z najgorszych efektów uczenia się tego, że nie ma się kontroli nad skutkami zdarzeń.
Dzieje się tak, gdy uczniowie nie widzą związku
pomiędzy wysiłkiem i osiągnięciem celów. Na skutek tego szybko zaprzestają stosowania strategii uczenia się, zamiast dążyć do zmiany swojego podejścia.
Wyuczona bezradność – zjawisko polegające na tym, że jednostka uczy się wraz z upływem czasu poprzez ciągłe porażki, że nie jest w stanie
kontrolować skutków wydarzeń wpływających na jej życie.
W jaki sposób lęk interferuje z uczeniem się?
Dla niektórych uczniów niewielki poziom lęku jest korzystny i może ułatwić im uczenie się. Jeżeli uczeń wierzy w siebie i wie, że jest przygotowany do egzaminu, słaby lęk może posłużyć jako motywacja do osiągnięcia wysokiego wyniku.
Jeżeli jednak poziom lęku jest wysoki, może mieć dla osiągnięć bardzo złe skutki.
Uczniowie bardzo różnią się pod względem rodzaju i poziomu lęku oraz wrażliwości na niego.
U niektórych występuje uogólniony lęk przed wszelkimi sytuacjami szkolnymi, a inni boją się tylko niektórych „elementów szkoły” – nauczycieli, rówieśników, jakiegoś przedmiotu czy sprawdzianów.
W przypadkach krańcowych (jak w fobii szkolnej) lęk jest tak silny,
że uczeń może odmówić uczęszczania do szkoły.
Czynniki motywujące ucznia do nauki szkolnej wg Putkiewicza
motywy poznawcze i zainteresowania. Uczniowie pragną poznać dobrze wiadomości szkolne i chociaż pragnienie wiedzy występuje w różnym stopniu oni łatwiej pokonują trudności i szybciej wykonują zadania.
motywy społeczno-ideowe; w miarę kontynuowania nauki i zdobywania coraz więcej wiadomości uczniowie dostrzegają nie tylko cele osobiste, ale i
społeczne w pracy szkolnej. Zaczyna tworzyć .się przekonanie o społecznym użytku zdobytych wiadomości i kształtować pogląd na rolę, jaką w przyszłości będzie uczeń spełniać w społeczeństwie.
motywy ambicyjne; często występują one bardzo wyraźnie i mogą wpływać na powstawanie niepożądanych form działania egoistycznego ucznia.
motywy praktyczne zawodowe związane z wyborem przyszłego zawodu i przejściem przez wymagane stopnie, prowadzące do osiągnięcia danego
zawodu. Uczniowie zaczynają klasyfikować przedmioty szkolne na ważne, przydatne im i nieprzydatne.
motywy praktyczne szkolne, odnoszące się do celów doraźnych, osiąganych przez uczniów w czasie nauki w szkole. Te motywy zapewniają uczniowi spokój w szkole i w domu, pozwalają na pozytywne osiągnięcia, ale nie rozbudzają zainteresowania nauką ani dążeń do pogłębiania wiadomości szkolnych.
motywy lękowe, występujące dosyć często i będące jedną z pobudek uczenia się.
Ocenianie
Ocenianie, jako wymiar wzmacniający motywację, obejmuje procedury stosowane do oceniania i
monitorowania uczenia się.
Dane empiryczne wykazują, że motywacja uczniów może silnie ucierpieć z powodu stosowanych procedur oceniania.
W trakcie rozwijania nastawienia na sprawność uczniowie muszą uświadomić sobie, że błędy stanowią normalny
składnik procesu uczenia się , i że będą mieli możliwość
udoskonalenia swojej pracy. W ten sposób lepiej mogą
zrozumieć, iż wysiłek opłaca się.
Czas
Wymiar temporalny dotyczy odpowiedniości zadań, tempa nauczania i czasu dawanego na uczenie się oraz wykonywanie zadanych prac.
Wydaje się, że uzyskuje się zadawalający rozkład wyników, gdy uczniom daje się na wykonanie
zadań szkolnych ten sam czas.
Badania wykazały, że ograniczenie czasu przeznaczonego na sprawdzian może mieć
niekorzystny wpływ na uczniów, którzy zaczynają wówczas odczuwać lęk.
Należy zatem pamiętać o tym, aby odpowiednio dostosować wymagania zadaniowe i czasowe do uczniów, którzy mają trudności w wykonywaniu prac i dawać uczniom możliwość planowania
rozkładu zajęć i postępów w optymalnym tempie.
Typy uczniów a postawy motywacyjne
Uczeń "odtwórca„ - rozwiązuje zadania obowiązkowe i nadobowiązkowe i lubi się tym chwalić przed innymi.
Uczeń "zdobywca nagród".
Uczeń "ciekawy intelektualnie".
Uczeń "niezależny".
Uczeń "praktyczny".
Uczeń "lubiący się bawić".
Uczeń "o słabej motywacji„- preferuje zadania łatwe i bardzo łatwe, nie lubi być stawiany w sytuacji
problemowej.
Uczeń "nie zainteresowany„ - widzi swoje trudności, ale
nie chce lub nie potrafi ich przezwyciężać, potrzebuje
ciągłej uwagi ze strony nauczyciela i rodziców.
Uczeń w systemie motywacji
Zwrócenie uwagi na preferencje sensoryczne:
- Wizualne,
- Audialne,
- Kinestetyczne.
Ważny jest także dobór odpowiednich stylów uczenia się.
Literatura
Brophy Jere, Motywowanie uczniów do nauki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002r.
Myron H. Dembo, Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997r.
Silberman Mel, Uczymy się uczyć, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005r.
Faber A., Mazlish E., Jak mówić, żeby dzieci się uczyły, Media Rodzina of Poznań, Poznań 1998r.
Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów, G&P Oficyna Wydawnicza Poznań
Putkiewicz Z.: Motywy szkolnego uczenia się, Warszawa 1981.
Putkiewicz Z.: Uczenie się i nauczanie, Warszawa 1979.
Wawrzyniak L.: Uwagi o kształceniu motywacji do uczenia się, Życie Szkoły, 1991.
