O egzotykach wapieni jurajskich brzeżnej części Karpat i Przedgórza między Sanem i Wiarem

ROMAN NEY

o egzotykach wapieni jurajskich

brzeżnej częśc:i Kcupat

i Przedgórza między Sanem i Wiarem

'.DRESC: wst~ - ~otyki wapieni Yi wars,twach inoceramowych - Egzotyki' wa- pieni w u:tworach mioceńskIioh Przedgórza - Typyegzotyk:ów wapiennych i i~h po- chodzende - Uwagi o paleogeografi!i strefy Przemyśla-'Kruhela - Literatura

cy.towana

WSTĘP

W czasie wykonywania ^Z1Cłdęcia geologicznego w latach 1954 do 1956 na obszarze Prz.edg,órza ibrwMled części Karpat między San'em i Wia- rem zwróciły moją uwag,ę oto,ozaki ^li. bloki W:;:łJpieni występujące zarówno w utworach kredowych jak i w osadach mioceńskich (fig. 1).

Z ,rejonu Kruhela Wielkiego, położonego na ,połuld'niowy za,chód od

Przemyśla, zn.ane jest duże nagr.omadzenie wapieni jurajskich, które wy-

stępują w formie Wielkich skaaek tkwiących w piaskowcach i łupkach eoceński'Ch oraz c~ciowo w warstwach in'OCeramowych (J. Niedźwiedrzlki

1876, K. WóJcik 1908, 1913). Oprócz tego dużego skupiska wapieni w Kru- helu Wielkim, mniejlS7le iblokd i otoczaki wapieni typu w~pieni skałki kru- helskiej występuj,ą na całej przestrzeni Karparb /brzeżnych oraz ich Prned- górza ,między Sanem i Wiarem.

EGZOTYKI WAPIENI W W ABSTWACH INOCERAMlOWYCH

Szczególnie /bogate w egzotyki wapienne ^są warstwy inoceramowe.

Wapienie występują w n~ch zarówno jako skałki dochodzące do 20 m

średnicy, jak również w postaci mniejszy'<!h lub większych obtoczonych blOOtów ^tkwiącycm w łupkach pomiędzy warstwami pi'askowców.

Większe nagr.oma.ooenie /bloków wapienia występuje n~ wzgór~u

Helicha na zachód ad Grochowiec. Wapienie maj-ą tu formę nieobtoczo- nych brył o średnicy do'chodzącej do 5 m or.az Iblokówbar'dzo dobrze obtoczonych o średnicy od ikiliku centymetrów do jednego metra. Waipie-

:260

°Kalwaria. \:,: A'

ROMAN NEY

. 0.

..

~ ^:." .. : . A

,.

x O _,

Fig, 1

1 ₊ +-1-+ 5

'2

.... --

⁶

3

_.-

7

4 -.·"-·8 Um .

EGZOTYKI JURAJ'SIGE MIĘDZY SANEM I WIAlREM A

a 1m

' .

261

.A nieo'btoczony !blok waJpienia w łupkach między piaskowcami wars,tw inoceramo- -wych, Góra ChY1b pod .AlGmrunicami, B otocmk w łUJp:k.ach między piaskowcalIlli -warstlw inoceramowyclJ., Góra Chyb pod Aiksmanicami. C .otoczak.!. wapienia okBztaił-

cie soczewek, Warstwy inoceram owe. OJ,iwna Góra pod Du:bnikiem _A Unalbraded ldmestone !bl.ock in shałas of Inoceramus beds. Mt. Chyb neaa- Aksma-

.nice. B limestone pelbib1.e in shales of Inoceramus beds. Mt. Ch)'lb near Aksmanice.

C lenticll'laT limestone pebbles. Inoc·eramus beds. Mt. Oliwna near Dubnik

FIg. l

:Szkic rOZJIllieszc:renia egzotyków wapieni jurajslcich mIędZy. Sanem i Wiarem na południe od Przemyśla .

1 otoczaki wapieni o średnicy do 0~1 m; 2 otoczaki wapieni o średnicy od 0,1 do '0,5 m; 3 otoczaki i !bloki waJpoieni

°

^{średnicy od 0,.5 do ,1,5} m; 4 !blolki i skatlti wapieni

,o,średnicy powyżej 1,5 m; 5 otoCzaki egzotyków S'kaił magmowych; 6 brzeg nasunię-. cia Karpat; 7 'USkoki; 8 granica Państwa

:Schema'tic map of the distriłbution of Jmassic limestone exotics Ibetween .tIhe San and the Wiar rivers, to the 80uth ofPrzemyśl

'1 lianestone pebibies with diamE!teT UiP to 0.1 m; 2 Mmesrone pebibles with diameter :ranging frottn 0.\1 to 0.5 m; 3 limestone bO'Ulders and ibloclks with diameter from 0.6 . io 1.5 m; 4 limestone blocks wirth diame:teT excooding 1.5 m; 5 exoticSl ol. magmatic

rocks; 6 maTgin of Carrpathian overhrust; 8 Statelb01lJtldlWies

ROMAN NEY

nie zazwyczaj ,tkwią w serii łupkowo-mar:glistej warstw ino-ceramowych_

·Na zachód od Kniażyc w łupkowej części warstw inoceramowych znaj- duje się skałka wa.pieniadziś już prawie całkowicie wyeksploatowana do, wypalanita wapna przez miejscową ludn'ość. Z zachowanyCh resztek maż-o

na wnioSkować, że średnica skałki dochodziła do 20 ;m •.

W licznych odkrywkach zna~ldują'Cych się na zachód Od Fredropoła. przeważaj,ą ,bloki wapieni dolbrze olbtoczone występujące w wkładkach.

łupkoW)11Ch warstw inoceramowych.

Na zachód od A.ksmanic i Sól~ ,znajduje się ~me Chylb-Oliwna.

Góra zbudowane z przebiegających południkowo w kolejnych strefach.

od !Zachodu ku wschodowi warstw inoceramowycl1., pstrych łupków, warstw hieroglifowych oraz łupków menilitowydh z rogowcami.. Na sa .... ' mym grz1bieciJe wzgórza, który j,est zlbudowany z warstw inoceramowyc'h.

górnych maj.dują się niedawno uruchomione łomiki, w którycheksploatu- je się pi'aSlkowce tych warstw ,;do wykładanianuejscowycll dróg. Biorąc pod uwagę rozmiary i ikBztałt egzotyków w!łlpiennych, można wyróżnić wśród nich trzy typy: -

1) Pierwszy typ tworzą 'bloki barldz.o mało obtoczone lub wcale nie obtoczone (ftg.. 2, A). Ten typ egzotyków w8ipienia jest stosunkowo naj- mniej pospolity, j,ednak rozmiary ich są więksre od pozostałych. Ich obto- czenie sprowadza się jedynie do zaokrąglenia najlbardziej ostrych krawę'­

dzL SIedząc stosunek tydh Ibloków do łupków warstw inoceramowych

można zauważyć, że łupki są wgniecione we wklęsłe cZlęŚci ,bloku. Praw- dopodolbnie skał!ki wapienne w Kniażycacth i Grochowcach są tego same-:

go typu, tylko o znacznie większych rozmiarnch.

2} Drugi typ przedstawiają bloki O'btO'czone kulisie allbo jajowate (fig. 2, B). Ten typ egzotyków wapienia jest naj,po~olitszy. Średnica ich.

waha się od :kilJku centymetrów do jednego metra. Z reguły są one silnie wgniecione w otaczające j.e łupki.

3) Trzeci typ egzotyków wapiennych jest -bardzo rzadki, jednak nie, trudny do zaOlbserwowania (fig. 2, C). Blok obtoczony ma tu Ik.ształt so- czewki o srosuniku oąi knótszej do dłuższej jak 1 : 2 albo jak 1 : 1,5, o gru--

bOlŚci zaś od kUku do kilkunastu oontymetrów. Dl!l.gOlŚć tych soczewko-o watych bloków rzadko /kiedy przekralCza: 1 m. Podobnie jak w poprzed ... · nicl1 (przypadlm.ch, Ibloki te są wgniecione w otaczające łupki'.

R~cz charaJkterystyczna, że bloki wapieni przewalŻn.ie występuj ą

w łupkach międrzy ławicami ,piaskowców. Można, przypuszczać, że dosltały się one do nich niesione prądami zawiesin owymi , choć nie jest wyłąiCZO~

ne, że odegrała tu ,pewną rolę konfiguracj a dnia morskiego (M. Książkie'­

wicz 1954). NatO'miast wgniecenie !bloków w łupłki nastąpiło zapewne- wskutek kompakcji warstw nadległych w czasie diagenezy osadów.

EGZOTYKI JURAJSK>IE MIIlIDZY SANEM lWIAREM 263 Otocżaki wapieni do 8 cm średnicy występują również w zlepień­

tCaoo z O'toCzakami czerwO'n~h i zielonych fylitów oIlaz mlecznycih kwar- ,ców. Zlepieniec tejgo typu tworzy soczewkowate wikładki w piaskowcach warstw inoceramowy'ch górnych na zachód od Fredropola oraz w Dubni- ku nad Wiarem.

EGZOTYKI WAPIENI W UTwoRACH MIOCEŃSKICH PlRZEDGORZA

Podobnie jak w warstwach inO'Ceramowych blO'roi wapLeni znajdują

:się również w miocenie Przedgórza. Największe ich naJgromadzenie ma- my w helweckiclh zlepieńcacl:t z Dulbnika. Są to gruboławicowe zJ.~ieńce wyS1Jępuj,ące w formie wielkich so~ew w spągu warstw ste:bnd.ckiClh (hel- wet?-dolny torton). Klasyczne 'Odsł'Onięcie zlepieńców znajduje się

w DubiIliku nad Wiarem (pl. XL~II, iig. 1). Występuj'ą one również w Sól- cy i Witoszyńcach. Jednym z głównych s}cladników zlepieńców z, DU'bni- ka są otoczaki wapdeni (pl. XLIII, f1g. ~), śr,ednica ich dochodzi niejedno- krotnie rdo 15 cm. Opoocz otocza.lkiów wapLeni w zlepieńcach t~h wystę­

pują również otocz,aIki silnie zdiagenezowany,ch łuptków zieJ onych i czer- wonY'C'h, mlecznych. kwarców, ciemnych skał krystaH'CZllych oraz nielicz- ne otoczaki skał karpackich.

W leżących powyżej piaskowcach warstw stebniokiClh znajdują się

drobne oto'CZaki wapieni dochodzące do około 3 cm średnicy.

Otoczaki wapieni ZłlaiIle są równLeż iZ leżących nad warstwami steb- niC'kimi dolno-tortońsk.ich warstw balickich, gdzie wchodzą one w skład zlepieńców, które w formie soczewek leżą przeważnie w spągowej części

tych warstw~ . .

Zna'czne nagromadzenie otoczaików i !bloków wapieni znajduje się

w leżą'Cych nad warstwami Ibalickimi 'środkowo-tortO'ńskich Zi1epdeńcach.

l'adyCikicłh na wzgórzu Optyń w Pikulicach. W.edług obliczeń przeprowa- dzonych w terenie otocz.aki wapieni .stanO'wią tu okołO' 7% składników

tych zlepieńców. Średnica .ich nierz,adiko dochodzi dO' 50 om. Prócz nich widzimy 1u równLeż ,bloki wapieni o średni1cy około, 1 m.

W osadach mioceńskich Prz,edgórza tu i ówdzie znane są również

~ięksZe skałiki. Na północ od' Grochowiec' nad pótoką.em Uhryru)wka znaj- -duje się w warstwach stebnickich skałka wapieniadzilś już ;prawie zu-

pełnle wyeksploatowana. Na powierzchni zdradza ją jedynie rumosz wa-

pięnny. $lady te wskazują, iż średnic~sikałki wyno,sHaJ około 50 ID.

W . utworach rriłodszyc:h od zlepieńców radycki'C'h, to' jest w górno-

tortońskich iłach pokucldch górnych oraz dolno-sarmackich warrstwach z Chraplic, występujących w rejonie Ja!ksmani'C {miejscowość położona na wschód od Pikulic poza oib:rębemmapki), n.ie obserwowałem e~otyików

wapieni (Ney 1954.; 1957); ' .

· ROMAN NEY

TYPY EGzOrrYKÓw· WAP'IENiNYCH I ICH POCHODZIDNIE

Większość egzotyków wapieni, które występują w warstwach ino- ceramowych oraz w utworach mioceńskich, przedstawia jednakowy typ

skały. Są to wapienie j1asne, czasem kremowe oraz nieco różowawe. Po- szczególne otoczaki i blokł waptenia są bardzo silnie spękane. Miejscami

są w nich liczne ikryształJki. :kIalcytu oraz skupienia krzemionki ułożone-.

w 'Skale w fo:rnni.e małych konkrecji t sekrecji. Makroskopowo widoczne-

są w nich szczątki koraH i ramienionogów. Przy pomocy badań mikrosko-- powych moma wyróżnić trzy typy litologiczne:

1. Wapi.eń otwornicowy średnio i ,giubokrysta!liczny o strukturze- organog,enicznej. Liczne otwornice u~żone są nieregularnie. Poza tym- widoczne są lkon!krecj¹e krzemłonkowe.

2. Wapień otwornicowy drobnokrystaliczny. Widoczne w szlifie- otwornice ułożone są grupkami. Rzadko oIbserwuje się krynoidy.

3. Wapien krynoidowy od drolbno do grubokrys1Jalicznego. Obok:

kryno:idlów w szlifie widoczne są bardzo rzadko oItwornice. Liczne są tu konkrecje i sekrecje_ ~rnemionlkowe oraz szczątki koraili.

Ponadto w utworach mioceńskich Przed)g,órza pospolite są również

'otoczaki i ,bloki wapienia 'bi~ego, czasem n.ieco zielonkawego, drolbnoziar- :ntstego, zbitego. Niekiedy widoczne są w nim źlę ,zaichowane korale i inne 'Skamlen.i.lałO'Ści.

Dla porównania egzotyków wa'Piennych występUOących w war- stwaoh inoceramowy:dh or8;2' w utworaclhmioceńskioh Przedgprza z wa- pieniami lS1kaNti kruhelskiej, zostały z niej wykonane' szlify mikroskopowe.

Dla porównania polbrłałem materiał z wapieni znajdujących się w łomie położonym na wzgórzu Lipnik (kota 3195 m) na pOiłudnie od Kruhela Wiel-- łtiego. W łOmie tym znajdują się wa'Pienie jasne,czasemnieco kremow~

miejscami margliste ze !Sz~zątkami amonitów oraz ramienLonog,ów.Wa-'

;pienie lte wykazują b1ardzo silne str.zaskanie, tak że niejednokrotnie two-

'rzą one pewnego rodzaju brekcję tektoniczną. Par,tle zwietrzałe tej skały posiadają charaiktery,sJtyczne gruzełJkowate powierzchnie. Wapienie te'

głównie na podstawie amonitóW zosta:ły zaiLiczone ,przez K. Wójcika (1913) 00 oksfordUi. Na podstawie biadań tych wapieni w szlifach mikroskopo- Wych można wyróżnić:

1. Wapień krynoidowy grulbokrystaliczny. W szlifie widoczne są,

w nim oprócz krynofdów Szcżątki gąbek i korali. W kilku szlifach obok krynoidów stwierdziłem otwornice. Nie rzadko znajdują stę w rum kon-

'~recje krzemionkowe.

2. Wapień otwornicowy ostrukturre organogenicznej od drobno dO' grubokrystaltcznego. Widoczne w szlMie otwornice ułożone są tu grupka- mi !bądź też nieregularnie. W niektórych szlifaoh obok oitwornic znajdu-

EGZOTYlG JURAJSKIE MIĘDZY SANEM I WIAREM

ją się krynoidy. Wtedy wapienie te stanowią typ pośredni pomiędzy wa-

!pieniem otwornicowym i . krynoidowym.

Otocziaki t obloki wapieni znajdowane w warstwadh inoeeramowych Kar,pat oraz w utworach mioceńskich Przedgórza rejonu P:rnemyśla zna-

ne są pod nazwą. wapieni sztramberskiclh I(B. Bohm 1·9a^I9, H. TeiSSieyre 193;6, L. Watycha 1946). Nie znaczy to jednak, ahy wszystkie egzotyki wa- pienne znajdujące si·ę na omaJWianym terenie były typowym wapieniem sztl'lalIllberskim. Ostatnio M. Ksi~kiewicz ((956) zwraca uwagę na to, że

w Karpatach term.i:nem ,. wapień sztramlberski" bywaj,ą określane nie tyJl.- ko typowe wapienie rafowe tytonu, ale również iJ inne wapienie jurajskie.

Opisane powyżej egzotyki wapteniz warstw inoceramowych oraz:

z utworów miocenskich pOlSiadają prnwdopodoibnie wspólne źródło z wa- pieniami skałki kruhelskiej. . Wapienie O!twornicowe. krynoidowe oraz ,otwornkOlWe-krynoidowe, z których składa si'ę większOść egzotyków wy-

.st~ujących w warstWIB.C'h inO'ceramowych oraz w utworach mioceńskidh

Przedgórza, należą prawdopodobnie do oksfordu, wapienie zas białe z ko- ralami odpowiadają zapewne wapieniom tymonu skałki kruhrelskiej.

W zie:pieńcaeh z DuJbnika oraz w wa~stwach stebnickich prócz oto~

czaków wapiennych znajduje .się również nieliczny materiał z wars'Vw inoceramowych. Wynika z tego, że pewna ilość otoczaków wapieni znaj-'

idują'Cych się w miocenie !pochodzi z rozmycia warstw inocernmowych.

Jeżeli jednak porównamy ilość o1locm'klów wapieni, jakie widzimy w zle-

pieńcach z Du:bnika oraz w wal'Stwaclh stebnickic'h z :ilością otoemków i bloków wapieni, jakie mamw w warstwa·ch inoceramowych, to wydaje

się, że warstwy inoceramowe nie były gŁównym źródłem wapieni dla mo-· na mioceńskiego. Prawdopodobnie w bezpośrednim kontakcie z morzem

mioceńskim, w nlB.SiZym przypadku helweckim i dolno-tol'ltońskim, musia-·

ły występować odsłonięcia wapieni jurntiskich i one to O!bok warstw ino ...

ceramowych dostarczyły otoczaków i brył wapieni do osadów miocen-· skich.

UWAGI

o

PALEOGEOGRAFII STRlIDFY BRZEMYSrLA"-iKJRUHELA

W oparciu o praee głównie K. Wójcika: (1908, 1913) i M. Ksi~ie­

wicza (1956) zarysowuje się dzi!ś już nieco. wyraźniej obraz'. sto.sunków. paleogeogrrufi.cznych w strefie Przemyśla-Kruhela w okresie sedymen1ia'- cji warstw inoceramowy~h oraz utworów mioceńskich.

Północny Ibrzeg morza górno'-kredowego, w którym . osadzały się

warstwy inoceramowe, był zbudowany z utworow juratjskich od! batonu do tytonu włącznie. Utwory lba1to.nu rozwinięte w tfacji piaszczystej trans-

gredowałybezpOlŚrednio na triasie, podi którym znajdowały się os.ady kar- bonu i dewonu. Zarówno skały paleozoiczne jak i triasowe wapienie i do-o

2.66 ROMAN NEY

lomity występujące w strefie Kruhela jako egzotyki K. Wójciik (1908)

wiąże z odpowiadającymi im ogniwami stratygraficznymi obszaru ś.1ąsko­

krakowskie.go, Oharakter osadów jurajslcicłh oooz ich fauna przemawia za tym, że trarugresja jurajska do strefy Przem.yśla-Kruhela przyszła'

z p.ółnocnego zachodu. Wskazują na to również materiały geoi1Oigicz,ne

wierceń, k,tóre w ostatnich latach były wykonane przez P;memySlł Nafto- wy na Przedgórzu, w widłach Wisły i Sanu. W tytonie po ustąpieniu mo- rza północnego, na północ od! geosynkliny karpa'Ckiej zarysował się ląd,

u brzegów którego na'stąpił rozwój raf sztramberskich.JurajsJci.e morze .strefy Przem)1'Śla-Kruhela nie Ibyło zamknięte. W keloweju morze strefy kruhelskiej dotarło do Dobrudży przynosząc z sObą, Itam fuunę jury epi- kontynentalnej Europy Srodkowej. W oksfordzie zas, jak wskazuje na to .fauna, miało ono jpołączenie z jurajskim morzem strefy Bachowie {M. Książkiewicz 1956).

W czasie .sedymentacji warstw inoceramowych morze górno-kredo- we strefy PrzemyślaJ-Kruhela ze1llmęło się na północy nie tylko z utw~

rami jurajskimi, ale również z ich po'dłożem mezozokz:no-,paleozoicznym , oraz krystalicznym" zapewne przedkan;l.lbryjskim (fig. 3, A). Za tym ostat-

nim wnioskiem przemawiają otoczaki zielonych i czerwonych fylitów i mlecznych kwarców dość często spotykane w warstwach inoc~amowych.

W trzeciorzędzie do osadów fliszowych w dalszym ciągu dostaje się

materia!!: egzotyczny w.postaci wapieni, fylitów, gnejsów, kwarców ora~

innych skał krystalicznych.

W dolnym miocenie wskutek ruchu dźwigającego Karpaty następu­

je !przemieszczenie się morza w kierunku północnym, do. zarysowującego się w tym czasie ;zapadliska prredkarpa'Ckiego. W tym okresie osadzają .się utwory przykarpackiej formacji solonośnej.

Ruch dźwigający Karpaty trwa dalej przy równoczesnym zapada- niu się Przedgórza. Dlatego w helwecie i dolnym tontonie morze, w któ- rym osadtzały się zlepieńce z Dubnika, warstwy stebnickie i halicki,e, w stosunku do morza górno-kl'edowego a nawet dolno-mioceńskiego !było położone lbardziej na [pÓłnoc (rob" fig. 3, B~. Podłoże jury w tym okresie

było stopniowo przykrywane .osadami, tak

re

^ilość materia9:u starszego od jury w zlepień,cach z Dubnika oraz w warstwach gtebni'Ckich maleje iku górze. Same żaś -skały jurajskie w morzu helweckim i dolnO'-tortońsk.im 'Zapewne występowały' w form!ie wysp, które zostały zńiszczone pried

!Środkowym tortonein I(zob. fig,. 3" C), bowiem od środkowego tortonu w osadach miocenu strefy Przemyśla p!tZeważa wybitnie materiał kar- packi, który w niewiel!kiej ilości zaznacza się już w zlepieńcach z DU!h-- ntka i warstwach stebnickich. '

Ponieważ w zlepieńcach rady,ckich materiał karpacki wYbitnie prze- waża (udział jego w zlepieńcach wynosi około 93%), moma Przy,puszcziłć.

EG'WTYK[ JUJ;tAJlSKm MIĘDZY SANEM I WIAREM

S -.A

E:::;3

^{f _}

[:.=tJ2 j~7 ~8

+ -ł:

+ +

+ +

N

- 1 - - 1 - - 1 - - - - -I-I-I-I-I-I-I-I~I-I-

- - - ~ - - _ _ 1 _ 1

--~---_-..._--

+ - - - - - - - - -

+ ₊

+ + -+ -+

-+

+

+ + ₊ +

+ +

,f-

l3'ł~15

E\':}z:.;J

¹¹

+ + + ⁺

+

+ +

+

1~-$l12

. Fig .. 3

Niektóre etapy z rozwoju pa,leogeograIfii strefy Przemyśla-Kruhela

267

A kreda .górna. Okressedymentaoji warstw inocenllIIlDwycil. B :helwet-torton dolny.

Okres sedymentacji Zi1epieńców z Du.bnilka, warstlw stebnickich i ibalickich. C torton

środlkowy .. Okres sedymentacji zlepieńców radyckich -

1 'krystalinik, 2 paleozoik, 3 mezozoik {jura i trias), 4 !kzreda IPrzedmu!t'Z,a, 5 utwory fliszowe Ka'l'JPa1;, 6 !kreda dolna Karparb, 7 kreda górna lKal'lPat (warstwy inocerama- we), 8 miocen dolny .(lformac;j,a solonośna), 9 hel'wet-dolnY' tortO!!l (zlepieńce z DUJbnli- ka, warstwy stebnickie i balickie), lOtortondolny (warstwy baranowskie), 11 tortan

środ!kowy I(zlepieńce radyckieV, 12 toMon środlkowy (iły pokuckie), 13 kierunek trans- portu materiału

Same stages of the palaeogeographic evolution a! the przemyśl-Kruhel belt A UiPper Cretace<>'llS, Sedim~ntation olf Inoceramus beds. B -He'lIvet[an~Lower Torto~

nian. Sed!imentation of DUJbnik conglomerates and th,e StebnJi!t and Balice beds.

C Mirdd!le Tortonian. Sedimentation of Rad'ycż COOJglomerates

1 C!'IYsta1lJinicum, 2 Palaeozoic, 3 Mesozoic (Jurassdcand Trias-sic), 4 Foreland Cr~

taceous, 5 Carpathialll Flyscll deposits,' 6 CarpathianLower Cretaceous, 7 Carpathian Upper Cretaceous (Inoceramus' Ibeds), 8 Lower Miocene (saltbearing formation), 9 Helvetian.-Lowex Tortonialll (jBaranów ibeds), 11 Middlle TGrtonian ({Radycz congl~

merates) , 12 Middle Tortonian (/pokucie clays) , 13 transport direction QJf materiał

268 ROMAN NEY

że w czasie środkowego tlortonu w strefie PrzemY1śla morze nie kontak-

towało z utworami jurajskimi. Wapienie jurajskie, które -ZIllajdują się

w zlepieńcach radyckich, dostały się do niego wskutek intem:sywn:ej w tym 'Czasie denudacji z.awieratiących j,e utworów fliszowych Karpat.

W dzisiejszym s.wym.\położeniu, utwory ,trzeciornędowe brzegu Kar- pat Prz,emyskLch oraz starsze utwory mioceńskie są przesunięte w kie- TUllku północnym w stosunku do swego obszaru sedymentacji (Tokarski 1956). Resztki struktury, z której pochodzą poprzednio opisane egzotyki,

jeżeli zostały zachowane, mogą si'ę dziś znajldowa-ć pod nasuniętymi

od

^po-

łudnia utworami płas~czowiny skolskiej.

Egzotyki wapieni jurajskich są c!ha'rakterystyc7m:e nie tylko dla opi-

!sanego o!bszaru między Sanem a Wiarem. Występują one również na po-

~udniu, w okolkac!h DOIbromila i Chyrowa. Mam tu na myśli zlepieńce

Iradyckie na wzgórzu Radycz koło DOIbromila, serię piaszczystą warstw IStebnickich, zlepieniec dobromiIski eoce:nu fli-szowego, niektóre partie pstrej serii eoceńskiej -oraz warstwy inoceramowe. Niekiedy \pojawiają się więks~e skałki wapieni, jak ma to miejsce w Jam1e Dolnej.

Katedra Złóż Ropy i Gazu AGH Kraków, październik 1956

LITERATURA CYTOWANA

BOHuvr B. 1939. O tortonieprzedgórza Karpat 'w -okolicy Felsztyna (Sur le Tortonien de l'avant pays des KarpatesQans La region de F,els-ztyn, f.euille de Sam- Ibor). - BiuJ.P. I. G. (BuJll. Sęrv. Geol. Pol.) 17. War~awa.

FRIEDBERJG W. 1901. Atlas Geol{)g:icz:ny Galicji, z. XIX. Kom. Fizj. Ak. Um.

Kraków.

KSIĄZKIffi:lWffiOZ M. 1954. Warstwowanie frakcjonalne i laminowane we fliszu kar- paClkim -~Graded -and' laminated ibedding in the Car,patruan Flysch~. - Rocz.

P. T. Geol. (Ann. &Jc. Geol. Pol.) , t. XXII, z. 4. Kraków.

195'6. Jura i kreda Bachowie (The Jurassic and Cretace-OlliS of BaCihoW'ice). - Ibid~, t. XXIV, z. 2-3. Kraków. -

NEY R. 1'954. Geologia okolic FrooTop<JIa z uwzgJędlnieniem moż]dwości występowania Ził6ż gazu z-iem:nego .(nie;p.wbl.) Kraików.

1957. O miocenie na przedgórzu Karpat między Przemyślem a Chymwem (The Miocene in the Carpathian foreland betWJeen PrzemyślI and Chyrów). - Prze-

gląd Geol. z. 1. Warszawa.

NIEDZWIEDZKI J. 18176. Spostrzcilenia geo1ogiczne w okolicy Przemyśla. - Kosmos

1. LwÓW'. __ . .:: __ ^i.:: = ==

=== .

- 1901. Przy,czynek do geologii lPobrzeża Ka!"IP.at przemyskich. - Ilbidem, 26.

Lwów.

SZAJNOctHA W. 190'1. Atlas Geologticzny Galicji, z. XIII, Kom. Fizj. Ak. Um.

Kraków.

TEISSEYRE H. 1936. Sprawozdanie z badań ,geolOgicznych wykcmanych na przed- górzu ark. Sambor i Ddbromil w 1936 r. (nie;pub1.) Lwów.

EGiZOTYKI JUR.A.JlSiKIIE MIFlDZY SANEM I· WIA'REM 269

TOKARJSKI A. 19516. Problem pitytldego rOZiPoznanda signnoidry prz,emys!ki.e(j (niepUlbl.) Kralkaw.

W.A:TYCHA L. 1946. Geologlia p.oJinocned cz~sci ark. DobromjJ: (niepubl.) Kralkbw.

WISNIOWSlKI T. 1908. Atlas Goologiczny Galioji, z. XXI. Kom. Fi~. Ak. Urn.

Kralk6w.

WOJiClIK K. 1908. Exotica fUszowe Kruhela WieIkieg.o ko}o RrzernySla. - Spraw.

Kom. FWj. Ak. Urn., seria Eo, t. 42. iKrakbw.

1913. Jura Kruhela Wie1!kd·e'go pod Przem.ysle:m. - Roz.pr. Ak. Urn., seria B.

Krakow.

P. HER

o 3K30THKAX IDPCKHX H3BECTHRKOB KPAEBOR qACTH KAPIIAT H HX IIPEp;rOPbH MEJRJJ;Y CAHOM H BHPOM

(Pe3IOMe)

B 'HH!O:QepaMOlBblX 'CJ11OJIX <pJIJ1!IIIa KaprraT H B MHo:QeH'OBblX 06pa3OBa- ID1JIX IIpe;n:roPbR (KOHI'JIOMepaTbI H3 )J;y6!HlfKa, cTe6~e CJIO'M, 6a- .Jl'IDl;KYle CJIOH H pa;n:br:qKMe KOlITJIJOIMepaTbI) 6bIJIH KOIHCTanq)Q.BaHbI'MHO- l'O'fHCJIeHHble H3BeCTHJIKOBble 9K30TKKH, IIOXO)KHe Ha H3BeCTHHKH H3 H3- BemoI1O YTeca B KpyreJIe6JIH3 IIrrreMblcJIR.

Jifcro'lHl1KOM 9THX 9K3OTMKO!B B MJ1:0:Q€'HOBbIX OTJIO)Ke!HJ1:.!IX 6bIJm1 pa3- MbIBaeMble mro:QepaMOBble CJIOH. )J;pyrJ1M lfCTO'IHJ1KOM MarepHaJIa 6bIJI pa3MbIBaeMbm B 9TO BpeMR IIOC'I'pOeH!Hbm U3BeCTHHKaMH 6eper,Haxo;n:R- I:QJ:ri11CR ,z:r;aJIee HaceBepe.

fR.NiEY

ON EXOTICS OF JURASSIC LIMESTONES FROM THE MARGINAL CARPATHIAN AREA AND THE FORELAND BETWEEN THE SAN AND THE

WIAR RIVERS

(Summary)

Lime:stone exotics are encountered with:ial ,the Upper Cretaceous Inoceramus beds in the marginal area otf the Flysch Carpathians, south of PrzemySl, be;tween the riJver ISan and the river Wiar '(fig. 1). They occur as major kl':i.PiPen roC'ks some tens of metr.es in diameter, or as more or less rounded !blocks (fig. 2).. As a rule 1Jhey are embedded within the shale-marly series od: Flysch Inoceramus beds. Furthermore they are similarly found within Miocene Foreland formations. Their rather im-

270 ROMAN NEY

portant concentration has been noted in Helvetian Dubnik conglomerates (pI. XLIII), where they occur as pebbles with size Uip to 15 cm. Limestone pebbles are also f.oundin the overly'1ng Stebniik beds {Helivetian-Lower Tortonian), and in Lower Tortonian Balice beds. The .occurrence .od: Iime-' stene bloClks and pe:bbles within Middle T.ortonian Radycz .conglemerates on the Optyn Hill iI:n Pikulice is not frequent.

. By means .of petrograplhic research ~tudies the presence has been ascertained there of the following varieti.es .of' limestenes: crinoiruil and foraminiferal limestones corresp()([lding to Oxfordian Kruhel KUppen limestones; white coral limestones corresponding to Stramberg Tith.onian

limesto~ recorded from Kruhel'by W6jcik {l90¹8}.

Material from Inoceramus !beds is also te he found within Dulbnik conglomerat~ and Stebnik beds. Hence the suggestion that some limestone pebbles occurring within Miocen:e d.ejposilts are derived from outwashed Inoce:ramus beds. Tlheam.ount of limestone pebbles found! within Miecene deposits indicates that these limestones are not mainly referable to Ino- .ceramus heds .. Papers Iby K. Wojcik (1008, 1913) and M. KsiqZk.ieW'icz (1956) suggest the following palaeogeo.graphical pattern prevailing within

the' Prz.emysl-Kruhel belt: Inoceramus . beds sediment in the Upper

Cret~ceous marginal area .of the Carpathian geosyncline; J·urassic and . Palaeozoic f.ormations and even the crystalLine Sulbstratum of, the northern marginal area of the Carpatlhian geesyncline (fig. 3a) are respoosilble fer the presence .of exotics in Inooeramus ibeds, northern' terrigeneous ma- terial collltinued being deposited within Tertiary rocks.

During the Lower Miocene in the foreland .of the uplifting Car- pathians a depression is ob~able where the saltbearing deposits were sedimented. During Helvetian and Ldwer Toitonian time a northward sea transgression took place. Crystalline material from ,the substratum was first introduced into sedimentary dep.osits. These subsequently .overlaid the substratum. Jur~c islands, however, continued being the source supplying limestene e!Xotics (fig. 3, B). In the Mtddle Tortonian,' Jurassic outcrops had been already o:verlatd (fig. 3, C). Flysch Carpathian deposits, which were then undergoing strong denudation, supplied the material (limestone exetics among others) for Radycz conglomerates.

Institute of Oil and Gas BedS Academy of Mining .and Metallurgy

in Cracow Krak6w, October 1956

OBJ ASNIEN'IA DO PLA.N1S:ZY xr..nI

DESCRIPTION OF PLATES xr.m

Fig. 1

Skalka zlepien.oow z DUlbnd'ka nad Wiarem

Widoczne strome zapadanie lawic ku 'zachodowi. StrzaJlka wskazuje miejsce" gdzie wykonano zdj~ie fig. 2

Steep westwal'd dip of layers. Arrow indica,tes site where photo No. 2 was taken

Fig. 2

Dubnik nad Wiarem. Fragment wietrnejqcej la,wicy zlepj,encaw. WidocziIle bia~e oto- cza,ki wapiend

Fot. autor Dubnik on the Wiar. Fragment of weathering conglomerate layer and white lime-

stone pebbles

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. VII R. NEY, PLo XLIII

Fig 1

Fig. 2