Inspiracje tołstojowskie w literaturze amerykańskiej

Andrzej Kopcewicz

Inspiracje tołstojowskie w literaturze

amerykańskiej

Studia Rossica Posnaniensia 15, 165-172

Poznań

IN S P IR A C JE TO ŁSTO JO W SK IE W L IT E R A T U R Z E A M E R Y K A Ń S K IE J

U schyłku X IX wieku dzieła Lw a Tołstoja były dość dobrze znane w S ta ­ nach Zjednoczonych. Czytali go nie tylko pisarze i k ry ty cy , k tó rzy dążąc do stw orzenia rodzim ej powieści realistycznej wskazywali m iędzy innym i n a jego twórczość jako n a przykład do naśladow ania, ale i dość znaczne grono czytelników, o czym może świadczyć fa k t, że ,,przed 1895 Wojna i pokój rozeszła się w m ilionowym nakładzie egzem plarzy” 1. O niesłabnącym zainte­ resowaniu twórczością Tołstoja w X X wieku świadczą również poszczególne edycje jego dzieł, ja k np. 20-tomowa edycja opracow ana przez Leona W einera i w ydana w lata ch 1904- 1912 w Bostonie lub 21-tomowa edycja zapocząt­ kow ana w 1928 r. (w stulecie narodzin pisarza) i ukończona w 1937 roku, w ydana nakładem Oxford U niversity Press w tłum aczeniu Luisy i Aylm era M aude’ów2. W 1978 г ukazała się dw utom owa edycja listów Tołstoja (w sumie 608 listów) nakładem Scribnera w tłum aczeniu i krytycznym opracowaniu R. F. C hristiana p t. Tolstoy's Letteres: Volume I 1828 - 1879 oraz Volume I I 1880 - 1910. W przedmowie prof. C hristian w yraża przekonanie, że listy te wraz z oczekującym i jeszcze na pełne w ydanie pam iętnikam i pisarza pogłębią i przeobrażą schem atyczny, konw encjonalny wizerunek Tołstoja, u trz y m u ­ jący się w piśm iennictwie am erykańskim i angielskim, jako pisarza, w którego twórczości n astąp ił rozdźwięk m iędzy a rty s tą i dogm atycznym myślicielem. Taki obraz Tołstoja, tw ierdzi prof. C hristian, jest nieadekw atny wobec — widocznej w pam iętnik ach i listach — tej jego „duchownej podróży” w yzna­ czonej „w ątpliw ościam i” a nie „do g m atam i” . W idziana dopiero z perspek­ tyw y całości, sugeruje prof. C hristian oraz jego recenzentka Aileen Kelly, twórczość T ołstoja ujaw nia spójność a rty sty czn ą i ideow ą3.

W śród ty c h pisarzy i krytyków’ am erykańskich, k tó rz y pod koniec X IX w większym lub m niejszym stopniu znaleźli się w sferze oddziaływania twórczości Tołstoja, z najw iększym zrozumieniem, wręcz z entuzjazm em

1 A. R o g a l s k i , Próba konfrontacji. Przeglądy i studia z zakresu literatury rosyjskiej,

skandynaw skiej, włoskiej i amerykańskiej, Warszawa 1965, s. 182.

2 Por. ib id .

166 A. K o p c e w i c z

zareagował na nią W illiam D ean Howells. Począwszy od pierwszej lek tu ry T ołstoja ten wpływowy k ry ty k , powieściopisarz, „ojciec realizm u am eryk ań ­ skiego” — jak go określają podręczniki — przez z górą 20 la t z niesłabnącą energią propagował m yśl estetyczną i etyczną Tołstoja w licznych esejach, wykładach i recenzjach na łam ach znanych periodyków: North Am erican

Review oraz Harper's i Atlantic. Tołstoj kształtow ał poglądy społeczne Ho-

wellsa, jego specyficzny socjalizm o p a rty n a ideach chrystianizm u, którem u dał nazwę „współwina” (complicity) i według którego człowiek powinien a k ­ tyw nie współuczestniczyć w życiu innych. W arto dodać, że Howells patronow ał założonemu przez znanego au to ra powieści uto pijn ych E dw arda H ale’a „K lubow i Tołstoja” w Bostonie. Myśli Tołstoja znalazły również w yraz w tw ó r­ czości powieściopisarskiej Howellsa; szczególnie w drugim okresie jego tw ó r­ czości, w tzw. „powieściach nowojorskich” lub „ekonom icznych” , głównie w ich rozszerzonej perspektyw ie społecznej, uwrażliwieniu na konflikty k la ­ sowe, odrzuceniu filantropii n a rzecz tezy o bezpośrednim angażowaniu się w losy innych ludzi, w próbach przeobrażenia sumienia i świadomości ludzkiej. W 1895 r Howells ta k pisał o Tołstoju w M y Literary Passions (Moje pasje

literackie):

O ile jeden człowiek może pomóc drugiemu, o tyle, jak sądzę, on mi pomógł. N ie tylko wpłynął na m nie w sprawach estetycznych, ale również i etycznych. N igdy nie będę już widział św iata tak jak go widziałem przed spotkaniem z nim 4.

Jeśli inspiracja ety k i Tołstoja w światopoglądowym system ie twórczości Howellsa jest faktem bezspornym , egzemplifikowanym licznym i wypowie­ dziam i au to ra i dostrzegalnym w podobieństwie niektórych tem atów i m oty ­ wów, to wpływ Tołstoja na k sz ta łt arty sty czn y jego powieści jest raczej pro b ­ lem atyczny. W brew dowodom pewnej części k ry ty k i dostrzegającej podobień­ stw a stru k tu raln e, naw et pobieżna lek tu ra obu pisarzy w ykazuje dość istotne różnice. Dowodził tego sam Howells stw ierdzając, że „nie m iał on n a mnie wpływu jako na pisarza; w mojej pracy nie m a jego śladów” 5. „Recenzje [Howellsa] wyraźnie w skazują n a fak t, że wpływ dzieł Tołstoja n a jego tw ó r­ czość przejaw iał sięgnie w sferze literackiej, co miało miejsce w przypadku wpływu Turgieniewa, lecz w sferze etycznej, społecznej, a nade wszystko religijnej” — piszą Clara i R u do lf K irk 6.

A oto jak definiował Howells twórczość Tołstoja w eseju p t The Philosophy

o f Tolstoy (Filozofia Tołstoja) w 1897 r.:

Zwykło się mówić o zasadach estetycznych i etycznych w taki sposób, jakby b yły one czym ś rozdzielnym; a przecież w twórczości pisarzy nigdy nie odbiegają one od siebie. U Tołstoja są one zespolone od samego początku. Tołstoj zaczął pisać w okresie, gdy p o­ 4 G. B. B l a c k s t o c k , Howells’ Opinion on the Religious Conflicts of his Age as E xhibi­

ted in Magazine Articles. Howells, D allas 1952, s. 215.

6 H . C. G r a tt a n , Howells: Ten Years After. Howells, ib id ,, s. 109. e C. i R . K ir k , W illiam Dean Howells, New York 1962, s. 128.

w ieść realistyczna w Rosji była już tak głęboko zakorzeniona, że nie mogło być m owy •o jakim kolwiek in n ym sposobie tworzenia. Gogol znalazł drogę w yjścia z oparów rom anty­ zm u. U Turgieniewa su btelna analiza postaci — istota dramatu jest w ynikiem udosko­ nalonych przezeń realistyczn ych m etod tworzenia. I w te d y przybył Tołstoj i kw estia m etod przestała odgrywać rolę. Jeśli u Turgieniewa poszukiwane i w ywoływane efekty m ają charakter jak najbardziej etyczny, to sam proces tworzenia jest tak wspaniale ■estetycznie realizowany, że nie można oprzeć się wrażeniu najwyższej doskonałości. ■U Tołstoja natom iast znaczenie jest tak nasycone prawdą, że zachwyt, jaki ono wywołuje, w ycisza konwencję sztu k i.[...] Zastąpił on sumienie artysty sumieniem człowieka.[...] Tu po raz pierwszy znalazłem najwierniejszy obraz życia oświetlony tym ludzkim sum ie­ niem , o którym ongiś fałszyw ie sądziłem, że w sferze sztuki powinno być ignorowane jako •coś zbytecznego i niewłaściwego. W kontakcie z wielkimi dziełami sztuki obawiałem się i w stydziłem instynktów własnej natury, aby nie okazać się prowincjuszem lub filistrem. Łocz oto stanąłem wobec m istrza, który nakazał mi, abym się ich nie bał i nie w stydził [...] abym sądził jego sztukę ich m iarą, jako że on sam tworzy w szacunku dla nich. T olsto­ jowskie człowieczeństwo to łaska wykraczająca poza ramy sztuki [...] D osięga ono bied­ n y ch i cierpiących, bogatych i dum nych, nie odmawia winnym . W iele b y ło . opowieści •o cudzołóstwie przed A n n ą K areniną — prawie w szystkie wielkie powieści, oprócz an ­ gielskich, są oparte na ty m tem acie, lecz dopiero tu po raz pierwszy powiedziano o nim •całą prawdę. Tołstoj pisząc o powieściach Maupassanta twierdził, że prawda jest zawsze m oralna. Czytając jego [Tołstoja] powieści czuje się, że nie m oże ona być niemoralna.7

T en dość długi c y ta t uspraw iedliw iony jest faktem , że zaw arta w nim in te rp re ta c ja u staliła się jako stały p u n k t odniesienia w argum entacji „za” lub „przeciw ” twórczości Tołstoja w późniejszej k ry ty ce am erykańskiej. Ilu s tru je on stosunek Howellsa do Tołstoja, ucznia do m istrza oraz definiuje credo Howellsowskiego realizm u, w k tó ry m współzależność praw dy i moralności je s t zasadą nadrzędną. Howells nie lekceważył stron y estetycznej dzieła li­ terackiego, jed n ak z powyższego c y ta tu w ynika wyraźnie, jakim rejonom lite ra tu ry przyznaw ał w artości najwyższe. Howells, k tó ry kilkakrotnie w ystę­ pow ał przeciw cenzurze w obronie dzieł Tołstoja, przy całym swym szacunku d la m istrza nie mógł jednak pow strzym ać się, ab y nie w jdknąć m u jego „błędów ” , czym było zb y t radykalne dla Howellsa traktow anie występnej miłości. W edług teoretycznych zasad am erykańskiego realizm u lansow anych m. in. przez Howellsa i H enry Jam esa, życie należało pokazywać od „słonecz­ nej stro n y ” w odróżnieniu od pesym istycznej, ponurej, jak powszechnie uw a­ żano, wizji rzeczywistości w literatu rze europejskiej.

Podobne Howellsowi poglądy n a te m a t funkcji sztuki w twórczości Tołstoja odzyw ają się w k ry ty ce am erykańskiej w wiele la t później. W 1947 roku znany k r y ty k Philip R ahv , pisząc o powszechnej chorobie twórców — alienacji, wyłącza z niej T ołstoja, k tó ry , jego zdaniem, uniknął jej znajdując oparcie w X V III-w iecznym racjonalizm ie oraz lekceważąc kwestie estetyki dzieła — .„tej ostatniej przy stan i wyalienowanego a rty s ty ” .

Tołstoja nie interesuje język jako taki — pisze R ahv — jest on wrogiem wszelkiej retoryki, artefaktu, wirtuozerii. Koncepcja literatury jako czegoś w y kalkulowanego,

168 A. K o p c e w i c z

skonstruowanego, koncepcja po raz pierwszy zdefiniowana przez Edgara Allana Poego od! której wywodzi się kultura literacka i od której staje się ona coraz bardziej zależna, jest m u całkowicie obca.[...] Tołstoj stale odcinał się od literatury [...] jako samoistnego stylu życia [...] jako przeznaczenia, jakim widzieli ją pisarze pokolenia Flauberta. Od samego· początku Tołstoj dostrzegał tę tym czasowość i niedostatek w ąskiego estetyzm u i artys­ tycznego podporządkowania sobie św iata8.

Opinia ta odzwierciedla w zasadzie obie główne tendencje we współczes­ nej realistycznej prozie am erykańskiej. Po pierwsze, dążenie do stw orzenia lite ra tu ry o wysokim ładunku m oralnego oddziaływ ania, naw et jeśli m a to· się odbyć kosztem jej estetycznego kształtu — tendencja, k tó rą zapoczątko­ wał Howells a kontynuow ali m. in. Dreiser, Cather, Lewis, Wolfe, T rilling, a obecnie Bellow czy U pdike. Z drugiej strony, ten sam elem ent w twórczości Tołstoja, tj. wyciszenie w ątków estetycznych na rzecz etycznego przekazu staw ał się — paradoksalnie — środkiem argum entacji ty ch , któ rzy w litera ­ tu rz e widzieli przede wszystkim dzieło sztuki. I ta k H enry Jam es, k tó ry kunsz­ tu narracyjnego nauczył się od F la u b erta i Turgieniewa studiując ich realis­ ty czn y w arsztat pisarski i którego teorie form alne przew artościowały powieść anglo-am erykańską n a przełomie X IX i X X wieku dając początek tzw. n u r­ tow i m odernistycznem u, pisał o twórczości Tołstoja z pobłażliwym lekcewa­ żeniem, Jam es dopuszczał możliwość odtw arzania rzeczywistości, jej isto tę i wieloplanowość bez odwoływania się do sztuki (kompozycji), lecz rez u lta t, jak uważał, nie będzie m iał większego znaczenia. ,,Zam iast niej [kompozycji] będzie życie, tak ie życie m a powieść... Trzej muszkieterowie czy Tołstojowską

W ojna i pokój. Lecz cóż te potężne, rozdm uchane potw ory wraz z ich dziwacz­

nym i elem entam i przypadkow ości i arbitralności oznaczają z artystyczn ego p u n k tu w idzenia” 9. „Zuchwałość tego oskarżenia jest w prost zask akująca” — skom entował wypowiedź Jam esa jego późniejszy biograf, S. Gorley P u t t 10. Gdzie indziej Jam es określa powieści Tołstoja i Dostojewskiego jako „rozlazłe- puddingi” 11. „Bezładnie przemieszczane p u n k ty widzenia i środki ciężkości u Tołstoja i B alzaka — pisał H enry Jam es w 1899 r — to nieunikniony rezul­ t a t mnogości przedstaw ianej rzeczywistości; zmusza ich do tego ich geniusz. [...] N aw arstw iając kom plikacje nie widzą oni jasno, s tą d nieustanne poszu­ kiw ania nowych punktów odniesienia” 12. W ybitny k ry ty k Van W yck Brooks, z którego książki pochodzi powyższy cy ta t, dowodząc wyższości Tołstoja i Dostojewskiego, o p atru je wypowiedź Jam esa n astęp ujący m p ytaniem —

8 S. F i s h m a n , The D isin h ertited o f A rt, Berkeley 1953, s. 35.

9 W. T r o y , The New Generation. H enry James, pod red. Leona Edela, (Prentico N . J.) 1963, s. 85.

10 G. S. P u t t , Henry Jam es: Readers’ Guide, New York 1966, s. 205.

11 G. S. F r a s e r , The Modern Writer and H is World, Harmondsworth 1964, s. 27. 12 Van W yck B r o o k s , The W riter in Am erica, New York 1953, s. 30.

kom entarzem : „Czyż Jam es [tym samym] nie udow adnia [...], że jego m etoda m a jedynie w tedy wartość, gdy pisarz nie m a wiele do powiedzenia?” 13

Brooks wsławił się napastliw ym i atak am i n a współczesnych pisarzy za ich, ja k uważał, nihilizm etyczny. Zarówno wypowiedź Jam esa, jak i kom entarz Brooksa należy odczytyw ać w kontekście bojów toczonych o k sz ta łt powieści. Poglądy Jam esa na te m a t Tołstoja odzyw ają się w krytycznych wypowie­ dziach późniejszych pisarzy. I ta k np. E rn e st Hem ingway, k tó ry twórczości Tołstoja zawdzięcza' w yjątkow o dużo, do czego się zresztą przyznaw ał, w sposób nie mniej od Jam esa pobłażliwy odnosił się do Tołstojowskiej wizji historii:

Uwielbiam Wojnę i pokój za jej wspaniały, dogłębny i prawdziwy obraz w ojny i ludzi, ale nigdy nie pokładałem zbyt dużej wiary w filozofię wielkiego K sięcia... Jak n*ikt przed nim potrafił pisać ze zrozumieniem i prawdą, lecz te jego m esjanistyczne, patetyczne roz­ m yślania wcale nie są lepsze od kaznodziejstwa pierwszego lepszego profesora historii. Od niego nauczyłem się nie ufać własnym m yślom przez duże ,,M” i pisać tak prosto i z taką skromnością, na jaką m nie stać14.

H em ingw ay term inow ał zarówno u H enry Jam esa, jak i u Tołstoja. Od tego pierwszego nauczył się jedności form y i treści, od drugiego n ato m iast — jak tw orzyć powieść wojenną. W ty m względzie m ożna śmiało twierdzić, że Tołstoj bezpośrednio inspirował am erykańską powieść w ojenną, gdyż to w łaś­ nie H em ingw ay jest odpowiedzialny za jej dojrzały k ształt.

Powszechnie oczekiwano, że w ydarzenia związane z w ojną domową w X IX wieku dadzą im puls am bitnej twórczości artysty cznej. Ówczesna lite ra tu ra am erykańska ще potrafiła jednak stworzyć bogatej jakościowo, a naw et ilościowo powieści wojemiej, k tó ra dałaby wyraz tem u najbardziej tragicznem u wydarzeniu w historii XIX -w iecznej Am eryki. Liczy się tu za- ledwde kilka nazwisk: Jo h n De F orest — uczestnik wojny, Ambrose Bierce — również żołnierz, oraz urodzony już po wojnie, lecz uw ażany za n a j­ wybitniejszego pisarza wojennego przed Hem ingwayem — Stephen Crane, w którego twórczości wojna jest bardziej m etaforą losu człowieka niż faktem historycznym . W illiam Dean Howells, dla którego m iarą wszelkiej doskonałości pisarskiej był Tołstoj, uważał n a w yrost, że w ystępujące w powieści De F o resta

M iss RaveneVs Conversion (Nawrócenie p a n n y Ravenel, 1867) obrazy b atalis­

tyczne nie tra c ą naw et w porów naniu z W ojną i pokojem. De F orest w kilka lat później zapoznał się z twórczością Tołstoja, o czym pisał w liście do Howellsa w 1887 r:

Jedynie Tołstoj napisał całą prawdę o wojnie i bitwach. Jego opowieść o B orodi­ no [...] wygłodzeni żołnierze, skuleni pod burzą ognia i śmierci — desperacka walka

umys--13 Ibid.

1 7 0 A. K o p c e w i c z

łu, a b y nie poddać się okropnościom wydarzeń — biedny, odważny książę przemierzający łąki, liczący kroki... to autentyczna prawda... Tołstoj musiał być wielokrotnie pod og­ n iem ... są u niego m om enty prawdy, których nie sposób w ym yśleć16.

Również The Red Badge of Courage (Szkarłatne godło odwagi, 1895) Stephena •Crane’a, powieść uznaną powszechnie za przykład am erykańskiej klasyki wojennej, współczesna k ry ty k a porównywała do W ojny i pokoju. Crane znał twórczość Tołstoja, którego uważał za jednego z najw ybitniejszych pisarzy w literatu rze światow ej, ale do wpływów jego na własną twórczość przyznaw ał się niechętnie lub w prost je negował. W ojny i pokoju, jak twierdził, nie doczytał do końca, gdyż „ciągnie się i ciągnie niczym Teksas” , niem niej, według jego biografa R. W. Stallm ana, to, co przeczytał, wystarczyło, aby w ykorzystać jej niektóre m otyw y, epizody i opisy scen batalistycznych we własnej tw ó r­ czości16.

Stephen Crane wraz z Hem ingwayem , niezależnie od wpływów Tołstoja, stw orzyli model am erykańskiej powieści wojennej operującej skrótam i, o la­ konicznym , beznam iętnym stylu, precyzyjnym języku, spoistej, zwartej stru k tu rz e narracji. P rz y ję ty on został przez następne pokolenia pisarzy wo­ jennych. Nie jest to jednak jedyny model. Zgoła odm ienny obraz wojny tw o­ rzy np. H erm an W ouk. W powieściach świadomie wzorowanych n a Wojnie

i pokoju: The W inds o f War ( W iatry wojny, 1971) lub War and Remembrance (W ojna i pamięć, 1978) W ouk przedstaw ia historię I I wojny światowej

w panoram icznej narracji obejm ującej wiele krajów i z p u n k tu widzenia nie jednego bohatera, jak to m a zwykle miejsce w modelu Hemingwayowskim, lecz z iście Tołstojowskiej perspektyw y bohaterów uw ikłanych w działanie historii.

L ista pisarzy am erykańskich, których w m niejszym lub większym stopniu inspirow ała lek tu ra dzieł Tołstoja, niezależnie od różnic w sposobie widzenia św iata i estetycznych przekonań, jest ta k długa, jak tru d n y do wymierzenia je st zasięg jego wpływów. W hitm an, Dreiser, W harton, Glassgow, F arrell, Fitzgerald, McKay, Baldwin, Mailer, M alamud, Bellow, U pdike — to zaledwie kilka nazwisk pisarzy w ybitnych, których biografowie lub k ry ty c y w sposób mniej lub więcej bezpośredni łączą z twórczością Tołstoja. C harakterystyczny je st w ty m względzie głos W illiam a Saroyana: „Tołstoj stanow i dla mnie po- tęgę w sztuce pisarskiej [...] wywarł doniosły wpływ na rozwój mojego p i­ sarstw a, lecz oddziaływał n a mnie bardziej jako człowiek niż jako w spaniały pisarz” 17. Ma zatem rację A leksander Rogalski pisząc, że: „m ożna [więc] przy­ puszczać, że książki Lwa T ołstoja, a co najm niej dwa jego arcydzieła: W ojna

i pokój i A n n a Karenina stanow ią nieodłączną część standardow ego ekwi­

15 D. A a r o n , The Unwritten War, N ew York 1973, s. 176 - 177.

18 R. W. S t a ll m a n , Stephen Grane: A Biography, New York 1968, s. 179. 17 A. R o g a ls k i, op. cit., s. 223.

p u n k u literackiego współczesnego pisarza am erykańskiego18” . Twórczość T o łstoja to często p u n k t odniesienia, wzór lub m iara wielkości dla ty ch po­ koleń pisarzy, k tó rzy co pewien czas pró b ują stw orzyć „wielką powieść am e­ ry k a ń sk ą ” , obsesję lite ra tu ry am erykańskiej praw ie od zarania jej narodzin. W roku 1901 Tołstoj w kró tk im przesłaniu nawoływał Am erykanów , aby ponownie odkryw ali geniusz własnych pisarzy z la t 50-tych X IX stulecia {Tołstoj szczególnie cenił twórczość tran scen d entalisty Thoreau): „ I chciałbym się spy tać narodu am erykańskiego — pisał — dlaczego nie przysłuchuje się uważniej ty m głosom (których przecież nie m ożna zastąpić głosami b anko ­ w ych i przem ysłowych milionerów lub [...] generałów i admirałów) i nie kon­ ty n u u je ich dzieła, k tó ry m dokonali ta k obiecującego postęp u ” 19. W łaśnie ty c h to pisarzy lite ra tu ra am erykańska wyniosła n a piedestał klasyków po w ielu latach. Obecnie, kiedy Jam esowskie k anony form alne przestały obo­ wiązywać i powieść zwraca się ku przeszłości poszukując świeżych trad y cji i wzorów, poetyka Tołstoja, k tó ra ta k głęboko zapadła w wyobraźnię i świa­ dom ość pisarzy am erykańskich, może ponownie okazać się źródłem inspiracji.

АНДЖ ЕЙ КОПЦЕВИЧ ТОЛСТОВСКИЕ ИНСПИРАЦИИ В АМЕРИКАНСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ Р е з ю м е В конце XIX века произведения Толстого были известны многим читателям, писателям аи литературным критикам, главным образом, благодаря деятельности Вильяма Дина Хо- уэлса. Эстетика в незначительной степени повлияла на форму романов Хоуэлса, но тем не менее Толстой содействовал формированию идейного уровня произведений американского писателя. Генри Джеймс зато относился к произведениям Толстого с некоторым пренебре­ жением из-за их, как он говорил, композиционных просчетов. Эти два — этическое и эсте­ тическое — мнения определили и в будущем отношение американских писателей к произве- дениам Толстого. Эрнст Хемингуэй отметил влияние Толстого на его военные романы, но скептически относился к его философским взглядам на исторический процесс. Критики от­ мечают также воздействие Толстого на другого важного создателя военного романа в Аме­ рике — на Стефена Крана. Таким образом, Толстой косвенно повлиял на характер амери­ канской военной литературы. Нет ни одного писателя в Америке, который в меньшей или большей степени не понимал бы художественного значения творчества Толстого и его инспи­ рирующих возможностей. Романы Толстого стали символом „большого романа”, идеалом, •к которому усердно сгремятся поколения американских писателей. 18 Ib id., s. 224.

172 A. K o p c e w i c z

TOLSTOY’S IN SPIR A TIO N S IN AMERICAN L IT E R A T U R E

by

A N D R ZE J KOPCEWICZ

S u m m a r y

T olstoy’s literary works were well known to large sections o f American reading public as well as writers and critics at the close o f the 19th c . , m ainly through the good offices o f W illiam Dean Howells. T olstoy’s aesthetics hardly influenced the structure o f H ow ells’· works, but he undoubtedly helped him formulate their moral and social themes. On th e other hand, Henry Jam es slighted T olstoy’s works for their lack of com positional discip­ line. These two views, ethical and aesthetic, w ill delineate American writers response to· T olstoy’s art in the years to come. Ernest Hemingway, who acknowledged his debt to Tolstoy in creating his war novels, wyas nevertheless sceptical of his historical visions. Critics find traces of Tolstoyan influence in other major American war novelist, Stephen Crane. Thus, Tolstoy, indirectly, assisted in the making o f American war literature. There is hardly an mAerican writer who would not be aware, to a lesser or greater degree, o f the artistic scope o f T olstoy’s works and the inspirational possibilities that th ey offer. H is novels have become an epitome of the “great n ovel” , an ideal so eagerly sought for b y