6 Testy sprawdzajàce (wersja a i b)

6 Testy sprawdzajàce (wersja a i b)

Przedstawione poni˝ej standardy wymagaƒ egzaminacyjnych obejmujà swym zakresem przedmioty matematyczno-przyrodnicze. Stanowià one podstaw´ do przeprowadzenia egzaminu gimnazjalnego. Zamieszczone w niniejszym rozdziale testy zosta∏y opracowane z uwzgl´dnieniem tych standardów. Testy opracowa∏a Monika Zaleska.

Standard I

Umiej´tne stosowanie terminów, poj´ç i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodni- czych, niezb´dnych w praktyce ˝yciowej i dalszym kszta∏ceniu.

Uczeƒ:

1. stosuje terminy i poj´cia matematyczno-przyrodnicze:

• czyta ze zrozumieniem, na przyk∏ad w podr´czni- kach lub w prasie, teksty, w których wyst´pujà terminy i poj´cia matematyczno-przyrodnicze,

• wybiera odpowiednie terminy i poj´cia do opisu zjawisk, w∏aÊciwoÊci, zachowaƒ, obiektów i orga- nizmów,

• stosuje terminy dotyczàce racjonalnego u˝ytko- wania Êrodowiska;

2. wykonuje obliczenia w ró˝nych sytuacjach prak- tycznych:

• stosuje w∏asnoÊci dzia∏aƒ,

• operuje procentami,

• pos∏uguje si´ przybli˝eniami,

• pos∏uguje si´ jednostkami miar;

3. pos∏uguje si´ w∏asnoÊciami figur.

Standard II

Wyszukiwanie i stosowanie informacji.

Uczeƒ:

1. odczytuje informacje przedstawione w formie:

• tekstu,

• mapy,

• tabeli,

• wykresu,

• rysunku,

• schematu,

• fotografii;

2. operuje informacjà:

• selekcjonuje,

• porównuje,

• analizuje,

• przetwarza,

• interpretuje,

• prezentuje w czytelny sposób,

• wykorzystuje w praktyce.

Standard III

Wskazywanie i opisywanie faktów, zwiàzków i zale˝- noÊci, w szczególnoÊci przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych.

Uczeƒ:

1. wskazuje prawid∏owoÊci w procesach oraz w funk- cjonowaniu uk∏adów i systemów:

• wyodr´bnia dane zjawisko z kontekstu,

• okreÊla warunki jego wyst´powania,

• opisuje jego przebieg w czasie i przestrzeni,

• wykorzystuje zasady i prawa do objaÊniania zjawisk;

2. pos∏uguje si´ j´zykiem symboli i wyra˝eƒ algebra- icznych;

3. pos∏uguje si´ funkcjami;

4. stosuje zintegrowanà wiedz´ w celu objaÊnienia zjawisk przyrodniczych:

• ∏àczy zdarzenia w ciàgi przemian,

• wskazuje wspó∏czesne zagro˝enia dla zdrowia cz∏owieka i Êrodowiska przyrodniczego,

• analizuje przyczyny i skutki oraz proponuje sposoby przeciwdzia∏ania wspó∏czesnym zagro˝e- niom cywilizacyjnym,

• potrafi umiejscowiç sytuacje dotyczàce Êrodowi- ska przyrodniczego w szerszym kontekÊcie spo∏ecznym.

Standard IV

Stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiej´tnoÊci do rozwiàzywania problemów.

Uczeƒ:

1. stosuje techniki twórczego rozwiàzywania proble- mów:

• formu∏uje i sprawdza hipotezy,

• kojarzy ró˝norodne fakty, obserwacje i wyniki doÊwiadczeƒ oraz wyciàga wnioski;

2. analizuje sytuacj´ problemowà:

• dostrzega i formu∏uje problem,

• okreÊla wartoÊci dane i szukane (okreÊla cel);

3. tworzy modele sytuacji problemowej:

• wyró˝nia istotne wielkoÊci i cechy sytuacji problemowej,

• zapisuje je w terminach nauk matematyczno- -przyrodniczych;

4. tworzy i realizuje plan rozwiàzania:

• rozwiàzuje równania i nierównoÊci stanowiàce model problemu,

• uk∏ada i wykonuje procedury osiàgania celu;

5. opracowuje wyniki:

• ocenia,

• interpretuje,

• przedstawia.

Testy sprawdzajàce przygoto- wano wed∏ug standardów wymagaƒ zalecanych

przez Ministerstwo Edukacji

i Nauki

Biologia – nauka o ˝yciu

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 23 punkty.

grupa a

Zadanie (0 –1 p.)

Podane elementy wypisz zgodnie z kolejnoÊcià wyst´powania poziomów organizacji ˝ycia.

uk∏ad pokarmowy, organizm, tkanka nab∏onkowa, ˝o∏àdek, komórka nab∏onka

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Bartek jest naukowcem, który ca∏e dnie sp´dza w laboratorium, prowadzàc obserwacje mikroskopowe. Bada budow´ komórki oraz sposób jej funkcjonowania. Podaj nazw´

dziedziny biologii, którà zajmuje si´ Bartek.

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Zaznacz prawid∏owà definicj´ komórki.

A. Stanowi podstawowy element budulcowy organizmów jednokomórkowych.

B. Jest najwi´kszà jednostkà budulcowà wszystkich organizmów.

C. Jest najmniejszà jednostkà budujàcà ka˝dy organizm, zdolnà do samodzielnego ˝ycia.

D. To martwa struktura budujàca wszystkie organizmy.

Zadanie ^{(0 –5 p.)}

Uzupe∏nij tabel´.

4 3 2 1

Zadanie (0 –1 p.)

Na podstawie opisu rozpoznaj rodzaj komórki.

Komórk´ t´ od zewnàtrz otacza Êciana komórkowa, którà cz´sto pokrywa otoczka Êluzowa zabezpieczajàca komórk´ przed wyschni´ciem. Materia∏ genetyczny wyst´puje u niej w formie zwini´tych nici i nazywany jest substancjà jàdrowà. Komórka ta mo˝e poruszaç si´ przy pomocy rz´sek.

. . . .

5

Organellum komórkowe

pe∏ni wa˝nà rol´ w procesie fotosyntezy

zawiera materia∏ genetyczny, który odpowiada za prawid∏owe funkcjonowanie komórki Êciana komórkowa

wodniczka

pe∏nià wa˝nà rol´ w procesie powstawania bia∏ek

Funkcja

Rozpoznaj i podpisz rodzaje komórek przedstawionych na ilustracjach oraz podaj 2 cechy ró˝niàce te komórki.

Zadanie (0 –1 p.)

Zaznacz prawid∏owe zakoƒczenie zdania.

W komórce zwierz´cej nie wyst´pujà A. Êciana komórkowa i chloroplasty.

B. b∏ona komórkowa i jàdro komórkowe.

C. mitochondria i chloroplasty.

D. cytoplazma i rybosomy.

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Podaj nazw´ przedstawionego na ilustracji organellum komórkowego i okreÊl jego funkcj´.

. . .

. . .

. . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

SpoÊród podanych ni˝ej cech wybierz i zaznacz t´, która dotyczy komórek grzybów.

A. ObecnoÊç chitynowej Êciany komórkowej.

B. Brak jàdra komórkowego.

C. Wyst´powanie materia∏u genetycznego w postaci substancji jàdrowej.

D. ObecnoÊç u niektórych gatunków chloroplastów.

Zadanie (0 –3 p.)

PodkreÊl rodzaje komórek, które zawierajà jàdro komórkowe.

zwierz´ca, roÊlinna, bakterii, grzyba

Zadanie (0 –3 p.)

Uzupe∏nij zdania, korzystajàc z podanych wyrazów.

rzàd, rodzina, gatunek

Podobne do siebie grupuje si´ w rodzaje. Spokrewnione rodzaje

11 10 9 8 7

A.

B.

•

•

Êciana komórkowa

jàdro komórkowe

jàdro komórkowe

wodniczka

Êciana komórkowa chloroplast

wodniczka

grupa b

Zadanie (0 –1 p.)

Podane elementy wypisz zgodnie z kolejnoÊcià wyst´powania poziomów organizacji ˝ycia.

tkanka mi´Êniowa, organizm, serce, uk∏ad krwionoÊny, komórka mi´Êniowa

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Ewa jest naukowcem, którego pasjonujà problemy i mechanizmy zwiàzane z przekazywaniem cech i powstawaniem nowych gatunków. W swoim laboratorium prowadzi badania nad

stworzeniem nowej odmiany pomidora. Podaj nazw´ dziedziny biologii, którà zajmuje si´ Ewa.

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Zaznacz prawid∏owà definicj´ komórki.

A. Jest martwà strukturà budujàcà ka˝dy organizm.

B. To najmniejsza jednostka budujàca ka˝dy organizm, zdolna do samodzielnego ˝ycia.

C. To struktura budujàca tylko cia∏a zwierzàt wielokomórkowych.

D. Jest najwi´kszà jednostkà budujàcà organizmy, niezdolnà do samodzielnego ˝ycia.

Zadanie (0 –5 p.)

Uzupe∏nij tabel´.

4 3 2 1

Biologia – nauka o ˝yciu

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 23 punkty.

Zadanie (0 –1 p.)

Na podstawie opisu rozpoznaj rodzaj komórki.

Komórk´ t´ od zewnàtrz otacza Êciana komórkowa zbudowana z chityny. Jej wn´trze wype∏nia cytoplazma, w której wyst´puje wiele wodniczek. Mo˝e ona zawieraç jedno lub kilka

jàder komórkowych. Nie zawiera chloroplastów.

. . . .

5

Organellum komórkowe

gromadzi sole, wod´ oraz niepotrzebne substancje

pe∏nià wa˝nà rol´ w procesie powstawania bia∏ek

mitochondrium

aparat Golgiego

zawiera materia∏ genetyczny, który odpowiada za prawid∏owe funkcjonowanie komórki

Funkcja

Rozpoznaj i podpisz rodzaje komórek przedstawionych na ilustracjach oraz podaj 2 cechy ró˝niàce te komórki.

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Zaznacz prawid∏owe zakoƒczenie zdania.

W komórce zwierz´cej nie wyst´pujà A. rybosomy i mitochondria.

B. wodniczki i aparat Golgiego.

C. chloroplasty i Êciana komórkowa.

D. Êciana komórkowa i cytoplazma.

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Podaj nazw´ przedstawionego na ilustracji organellum komórkowego i okreÊl jego funkcj´.

. . .

. . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

SpoÊród podanych ni˝ej cech wybierz i zaznacz t´, która dotyczy komórki roÊlinnej.

A. Wyst´powanie materia∏u genetycznego w postaci substancji jàdrowej.

B. Wyst´powanie Êciany komórkowej zbudowanej z celulozy.

C. Brak chloroplastów.

D. Wyst´powanie wielu jàder komórkowych.

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

PodkreÊl rodzaje komórek, które zawierajà Êcian´ komórkowà.

zwierz´ca, roÊlinna, bakterii, grzyba

Zadanie (0 –3 p.)

Uzupe∏nij zdania, korzystajàc z podanych wyrazów.

królestwo, typ, rzàd

Wykazujàce pokrewieƒstwo zwierzàt grupuje si´ w gromady. Gromady ∏àczà si´

11 10 9 8 7

A.

B.

•

•

substancja jàdrowa

Êciana komórkowa otoczka

Êluzowa

jàdro komórkowe

b∏ona komórkowa

mitochondrium

grupa a

Zadanie (0 –2 p.)

WyjaÊnij, na czym polega samo˝ywnoÊç. Podaj przyk∏ad organizmu od˝ywiajàcego si´ w taki sposób.

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Wpisz nazw´ procesu, dzi´ki któremu organizm uzyskuje energi´ niezb´dnà do ˝ycia.

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Podaj dwa sposoby wykorzystania przez roÊlin´ glukozy wytwarzanej w procesie fotosyntezy.

•

•

Zadanie (0 –4 p.)

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc przyk∏ad organizmu oraz sposób zdobywania przez niego pokarmu.

4 3 2 1

Zadanie (0 –3 p.)

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc znak „+” w odpowiednich rubrykach, w zale˝noÊci od tego czy dana cecha dotyczy oddychania tlenowego czy beztlenowego.

5

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Wpisz nazw´ procesu, który jest êród∏em energii dla mi´Ênia w czasie zbyt intensywnego wysi∏ku fizycznego.

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Napisz, dlaczego w sypialni nie powinniÊmy ustawiaç zbyt wielu roÊlin doniczkowych.

. . . .

. . . .

7 6

JednoÊç i ró˝norodnoÊç

organizmów

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 20 punktów.

Organizm cudzo˝ywny

saprobiont drapie˝nik

Przyk∏ad organizmu Sposób zdobywania pokarmu

Charakterystyka

W procesie tym uwalniana jest niewielka iloÊç energii.

W procesie tym zu˝ywane sà glukoza i tlen.

Oddychanie tlenowe

Oddychanie beztlenowe

W procesie tym powstaje zwiàzek (np. alkohol etylowy), w którym nadal zgromadzona jest cz´Êç energii.

Lp.

2.

1.

3.

Na schemacie przedstawiono zale˝noÊç mi´dzy fotosyntezà a oddychaniem u roÊlin.

WyjaÊnij, na czym polega zale˝noÊç mi´dzy zwiàzkami powstajàcymi w procesie fotosyntezy (produktami fotosyntezy) a oddychaniem u roÊlin.

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

Wpisz nazw´ opisanego poni˝ej sposobu rozmna˝ania i wypisz jego dwie charakterystyczne cechy.

Na ciele organizmu macierzystego tworzy si´ uwypuklenie, które stopniowo rozwija si´

w nowego osobnika. Gdy ten oddzieli si´ od organizmu rodzicielskiego, rozpoczyna samodzielne ˝ycie. Je˝eli jednak powstajàce w ten sposób osobniki pozostajà po∏àczone z organizmem macierzystym, wówczas tworzà koloni´.

. . . .

•

•

Zadanie (0 –1 p.)

Zaznacz zdanie opisujàce samozap∏odnienie.

A. Po∏àczenie plemnika z komórkà jajowà pochodzàcà od tego samego osobnika.

B. Po∏àczenie gamet poza organizmem samicy.

C. Rozwój zarodka z niezap∏odnionego jaja.

D. Po∏àczenie plemnika z komórkà jajowà pochodzàcà od ró˝nych osobników.

Zadanie (0 –1 p.)

Uczniowie przeprowadzili obserwacj´ cyklu rozwojowego mszyc.

Wyniki obserwacji wyglàda∏y nast´pujàco:

1) wiosna, lato – warunki pogodowe wzgl´dnie sta∏e – mszyce rozmna˝ajà si´ bezp∏ciowo.

2) jesieƒ – warunki pogodowe zmienne – mszyce rozmna˝ajà si´ p∏ciowo.

WyjaÊnij, dlaczego w zmieniajàcych si´ warunkach mszyce rozmna˝ajà si´ p∏ciowo, a nie bezp∏ciowo.

. . . .

11 10 9

woda dwutlenek w´gla

dwutlenek

w´gla woda

tlen zwiàzki organiczne

zwiàzki

organiczne tlen

fotosynteza oddychanie

energia

energia

grupa b

JednoÊç i ró˝norodnoÊç

organizmów

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 20 punktów.

Zadanie (0 –2 p.)

WyjaÊnij, na czym polega cudzo˝ywnoÊç. Podaj przyk∏ad organizmu od˝ywiajàcego si´ w ten sposób.

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Napisz, jaki jest cel oddychania wewnàtrzkomórkowego.

. . . .

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Podaj dwa sposoby wykorzystania przez zwierz´ta energii uwolnionej z po˝ywienia w procesie oddychania.

•

•

Zadanie (0 –4 p.)

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc przyk∏ad organizmu oraz sposób zdobywania przez niego pokarmu.

4 3 2 1

Zadanie (0 –3 p.)

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc znak „+” w odpowiednich rubrykach, w zale˝noÊci od tego czy dana cecha dotyczy oddychania tlenowego czy beztlenowego.

5

Zadanie (0 –1 p.)

Zapisz, czym mogà byç spowodowane ból i sztywnoÊç mi´Êni po zbyt intensywnym wysi∏ku fizycznym.

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

WyjaÊnij, dlaczego w pokoju dziennym powinniÊmy ustawiaç roÊliny doniczkowe.

. . . .

. . . .

7 6

Organizm cudzo˝ywny

roÊlino˝erca paso˝yt

Przyk∏ad organizmu Sposób zdobywania pokarmu

Charakterystyka

W procesie tym powstaje zwiàzek (np. kwas mlekowy), w którym nadal zgromadzona jest cz´Êç energii.

Glukoza ulega ca∏kowitemu rozk∏adowi.

Oddychanie tlenowe

Oddychanie beztlenowe

Uwalniana jest du˝a iloÊç energii.

Lp.

2.

1.

3.

Na schemacie przedstawiono zale˝noÊç mi´dzy fotosyntezà a oddychaniem u roÊlin.

WyjaÊnij, na czym polega zale˝noÊç mi´dzy zwiàzkami powstajàcymi w procesie oddychania (produktami oddychania) a fotosyntezà u roÊlin.

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

Wpisz nazw´ opisanego poni˝ej sposobu rozmna˝ania i wypisz jego dwie charakterystyczne cechy.

Organizm macierzysty wytwarza zarodnie, w których rozwijajà si´ specjalne komórki.

Po dojrzeniu komórki te wypadajà. Je˝eli natrafià na odpowiednie warunki, kie∏kujà i rozwijajà si´ w organizmy potomne. Zarodniki produkowane sà w ogromnych iloÊciach, aby zwi´kszyç szans´ na to, ˝e choç cz´Êç z nich znajdzie dogodne warunki rozwoju.

. . . .

•

•

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Zaznacz zdanie opisujàce zap∏odnienie krzy˝owe.

A. Wytwarzanie specjalnych komórek zwanych zarodnikami.

B. Po∏àczenie si´ gamet wytwarzanych przez tego samego osobnika.

C. Po∏àczenie si´ gamet wytwarzanych przez ró˝ne osobniki.

D. Powstawanie osobnika identycznego z organizmem macierzystym.

Zadanie (0 –1 p.)

Uczniowie przeprowadzili obserwacj´ cyklu rozwojowego mszyc.

Wyniki obserwacji wyglàda∏y nast´pujàco:

1) wiosna, lato – warunki pogodowe wzgl´dnie sta∏e – mszyce rozmna˝ajà si´ bezp∏ciowo.

2) jesieƒ – warunki pogodowe zmienne – mszyce rozmna˝ajà si´ p∏ciowo.

WyjaÊnij, dlaczego w sta∏ych warunkach mszyce rozmna˝ajà si´ bezp∏ciowo, a nie p∏ciowo.

. . . .

11 10 9

woda dwutlenek w´gla

dwutlenek

w´gla woda

tlen zwiàzki organiczne

zwiàzki

organiczne tlen

fotosynteza oddychanie

energia

energia

grupa a

Zadanie (0 –4 p.)

Obok zdaƒ opisujàcych bakterie wpisz liter´ B, a obok opisujàcych wirusy liter´ W.

Oddychajà tlenowo i beztlenowo w zale˝noÊci od Êrodowiska ˝ycia.

Poza komórkà gospodarza nie wykazujà oznak ˝ycia.

Wprowadzajà swój materia∏ genetyczny do komórki gospodarza.

Potrafià czerpaç energi´ z utleniania zwiàzków nieorganicznych.

Zadanie (0 –2 p.)

Nauczyciel biologii us∏ysza∏ rozmow´ dwojga uczniów Ani i GrzeÊka na temat znaczenia bakterii. Ania uwa˝a, ˝e wszystkie bakterie nale˝a∏oby zniszczyç, gdy˝ sà bardzo niebezpieczne i nie przynoszà ludziom ˝adnych korzyÊci. Grzesiek twierdzi, ˝e sà one sprzymierzeƒcami ludzi, a Êwiat bez bakterii nie móg∏by istnieç.

Podaj dwa argumenty, którymi popar∏byÊ poglàdy Ani.

•

•

Zadanie (0 –3 p.)

PodkreÊl nazwy chorób wywo∏ywanych przez bakterie.

choroba wrzodowa, grzybica, grypa, AIDS, gruêlica, angina

Zadanie (0 –7 p.)

Uzupe∏nij poni˝szà tabel´, u˝ywajàc podanych okreÊleƒ.

zarodziec malaryczny; posiada Êcian´ komórkowà w postaci pancerzyka z∏o˝onego z wieczka i denka; pantofelek; pierwotniaki; porusza si´ za pomocà nibynó˝ek,

które s∏u˝à równie˝ do zdobywania pokarmu; glony

4 3 2 1

Bakterie i wirusy.

Organizmy beztkankowe

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 27 punktów.

Grupa protistów

Przedstawiciel protistów Charakterystyka przedstawiciela protistów

rozmna˝a si´ we krwi cz∏owieka, pozbawiony jest organelli ruchu, przenoszà go komary ameba

jest organizmem cudzo˝ywnym, porusza si´ za pomocà rz´sek

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Podczas ciep∏ego lata w zbiorniku wodnym masowo pojawi∏y si´ glony, a po paru dniach zacz´∏y ginàç ryby. Zaznacz najbardziej prawdopodobnà przyczyn´ Êmierci tych ryb.

A. Podwy˝szenie ˝yznoÊci zbiornika wodnego.

B. Zmniejszenie iloÊci tlenu w wodzie.

C. Pojawienie si´ innych organizmów.

D. Zbyt wysoka temperatura wody.

5

pierwotniaki

okrzemka

Zadanie (0 –2 p.) Wpisz nazw´ elementu budowy pantofelka

oznaczonego na schemacie symbolem X.

OkreÊl jego funkcj´.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Zaznacz grup´ organizmów, której dotyczà podane zdania.

Protisty te sà saprobiontami. Ich komórki posiadajà wiele jàder komórkowych i nie wytwarzajà Êciany komórkowej.

A. Pierwotniaki.

B. Glony.

C. Âluzowce.

D. Grzyby.

Zadanie (0 –2 p.)

Ilustracja przedstawia jeden ze sposobów rozmna˝ania bezp∏ciowego grzybów. Podaj jego nazw´ oraz przyk∏ad grzyba, który rozmna˝a si´ w ten sposób.

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Opisz znaczenie grzybów w gospodarce cz∏owieka.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Sk∏adnikami porostu sà glon i grzyb. ˚yjàc w symbiozie, dostarczajà sobie wzajemnie sk∏adników niezb´dnych do ˝ycia. Podaj nazw´ sk∏adnika porostu oznaczonego na ilustracji literà A. Napisz, jakà korzyÊç osiàga dzi´ki niemu drugi sk∏adnik porostu.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

B´dàc na wycieczce w lesie, zauwa˝y∏eÊ, ˝e wyst´puje tam bardzo du˝o porostów, szczególnie form listkowatych i krzaczkowatych. Napisz krótko, jaki wniosek o stanie powietrza mo˝na wysnuç na podstawie tych informacji.

11 10 9 8 7 6

wodniczka t´tniàca X

jàdro ma∏e

A jàdro

du˝e

grupa b

Bakterie i wirusy.

Organizmy beztkankowe

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 27 punktów.

Zadanie (0 –4 p.)

Obok zdaƒ opisujàcych bakterie wpisz liter´ B, a obok opisujàcych wirusy liter´ W.

Nie zaliczamy ich do organizmów ˝ywych.

Namna˝ajà si´ jedynie w komórkach gospodarza.

W niesprzyjajàcych warunkach Êrodowiska tworzà przetrwalniki.

Niektóre z nich sà samo˝ywne, jednak wi´kszoÊç jest cudzo˝ywna.

Zadanie (0 –2 p.)

Nauczyciel biologii us∏ysza∏ rozmow´ dwojga uczniów Ani i GrzeÊka na temat znaczenia bakterii. Ania uwa˝a, ˝e wszystkie bakterie nale˝a∏oby zniszczyç, gdy˝ sà bardzo niebezpieczne i nie przynoszà ludziom ˝adnych korzyÊci. Grzesiek twierdzi, ˝e sà one sprzymierzeƒcami ludzi, a Êwiat bez bakterii nie móg∏by istnieç.

Podaj dwa argumenty, którymi popar∏byÊ poglàdy GrzeÊka.

•

•

Zadanie (0 –3 p.)

PodkreÊl nazwy chorób wywo∏ywanych przez wirusy.

choroba wrzodowa, AIDS, ˝ó∏taczka, malaria, gruêlica, odra

Zadanie (0 –7 p.)

Uzupe∏nij poni˝szà tabel´, u˝ywajàc podanych okreÊleƒ.

ameba; glony; jest organizmem cudzo˝ywnym, porusza si´ za pomocà rz´sek;

euglena; posiada b∏on´ ∏àczàcà wiç z komórkà, która u∏atwia poruszanie si´

we krwi ˝ywiciela; pierwotniaki

4 3 2 1

Zadanie (0 –1 p.)

Podczas ciep∏ego lata w zbiorniku wodnym masowo pojawi∏y si´ glony, a po paru dniach zacz´∏y ginàç ryby. Zaznacz najbardziej prawdopodobnà przyczyn´ Êmierci ryb.

A. Zbyt wysoka temperatura wody.

B. Pojawienie si´ du˝ej liczby drapie˝ników.

C. Pojawienie si´ innych organizmów.

D. Zmniejszenie iloÊci tlenu w wodzie.

5

Grupa protistów pierwotniaki Przedstawiciel protistów

Êwidrowiec gambijski

Charakterystyka przedstawiciela protistów

jest organizmem cudzo˝ywnym, zdobywa pokarm i porusza si´ za pomocà nibynó˝ek

w zale˝noÊci od warunków Êrodowiska mo˝e byç

organizmem samo- lub cudzo˝ywnym

pantofelek

Zadanie (0 –2 p.) Wpisz nazw´ elementu budowy pantofelka

oznaczonego na schemacie symbolem Y.

OkreÊl jego funkcj´.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Zaznacz grup´ organizmów, której dotyczy poni˝szy opis.

Protisty te sà organizmami jednokomórkowymi posiadajàcymi zdolnoÊç ruchu. Sà one cudzo˝ywne.

A. Pierwotniaki.

B. Glony.

C. Âluzowce.

D. Grzyby.

Zadanie (0 –2 p.)

Ilustracja przedstawia jeden ze sposobów rozmna˝ania bezp∏ciowego grzybów.

Podaj jego nazw´ oraz przyk∏ad

grzyba, który rozmna˝a si´ w ten sposób.

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Opisz znaczenie grzybów w przyrodzie.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Sk∏adnikami plechy porostu sà glon i grzyb. ˚yjàc w symbiozie, dostarczajà sobie wzajemnie sk∏adników niezb´dnych do ˝ycia.

Podaj nazw´ sk∏adnika porostu oznaczonego na ilustracji literà A.

Napisz, jakà korzyÊç osiàga dzi´ki niemu drugi sk∏adnik porostu.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

B´dàc na wycieczce w lesie, zauwa˝y∏eÊ, ˝e porosty wyst´pujà tam bardzo rzadko, a te, które si´ pojawiajà, majà plech´ skorupiastà. Napisz krótko, jaki wniosek o stanie powietrza mo˝na wysnuç na podstawie tych informacji.

11 10 9 8 7 6

A Y

jàdro du˝e wodniczka pokarmowa

jàdro

ma∏e

grupa a

Âwiat roÊlin

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 24 punkty.

Zadanie (0 –3 p.)

Obok zdaƒ zawierajàcych prawdziwe informacje dotyczàce zielenic wpisz liter´ P, a obok zawierajàcych fa∏szywe informacje – liter´ F.

Zielenice sà organizmami zarówno jedno-, jak i wielokomórkowymi.

Organami zielenic sà: korzeƒ, ∏odyga i liÊcie.

Zielony kolor nadaje zielenicom barwnik asymilacyjny zawarty w chloroplastach.

Zadanie (0 –3 p.)

Uzupe∏nij tabel´.

2 1

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Wpisz nazw´ strefy korzenia oznaczonej na ilustracji literà A i podaj jej rol´.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

3

Zadanie (0 –1 p.)

WyjaÊnij mechanizm przemieszczania si´ czàsteczek wody z gleby do w∏oÊników.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Wypisz dwie cechy budowy zewn´trznej liÊcia, Êwiadczàce o jego przystosowaniu do przeprowadzania procesu fotosyntezy.

•

•

5 4

Nazwa tkanki

korek mi´kisz asymilacyjny

Charakterystyczne cechy komórki wyd∏u˝one zawierajàce du˝o

chloroplastów

Rola tkanki

chroni przed urazami i szkodliwymi czynnikami Êrodowiska komórki ˝ywe, u∏o˝one jedne nad drugimi, ich

Êciany poprzeczne zawierajà liczne otworki transport substancji od˝ywczych

A

A. B. C.

Wpisz nazw´ systemu korzeniowego przedstawionego na ilustracji i opisz, czym on si´ charakteryzuje.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Podaj funkcje wymienionych korzeni.

a) korzenie spichrzowe –

b) korzenie powietrzne –

Zadanie (0 –1 p.)

Dwóch dzia∏kowców, Pan X i Pan Y, hoduje te same odmiany pomidorów, zapewniajàc im jednakowe warunki rozwoju. U pana X pomidory sà bardzo wysokie, z jednym p´dem g∏ównym, pozbawionym odga∏´zieƒ bocznych. U Pana Y pomidory sà niskie, za to silnie rozkrzewione.

WyjaÊnij, dlaczego pomidory dzia∏kowca X nie rozwin´∏y p´dów bocznych.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

W dwóch doniczkach A i B uczniowie posadzili po jednej sadzonce fasoli.

Doniczk´ A ustawiono blisko Êwiat∏a, na parapecie okiennym, doniczk´ B w miejscu oddalonym od okna. Po pewnym czasie p´d roÊliny z doniczki B zaczà∏ zwracaç si´ w kierunku Êwiat∏a. P´d roÊliny A rosnàcej na parapecie pozosta∏ bez zmian. Napisz, na jakie pytanie chcieli odpowiedzieç uczniowie, przeprowadzajàc takie doÊwiadczenie.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –6 p.)

10 9 8 7

Na ilustracjach przedstawiono pokolenia charakterystyczne dla cykli rozwojowych mchu i paproci. We w∏aÊciwe miejsca wpisz litery odpowiadajàce gametofitowi mchu i paproci.

Wymieƒ po dwie cechy charakterystyczne dla ka˝dego z nich.

gametofit mchu –

•

•

gametofit paproci –

•

•

Zadanie (0 –1 p.)

Podaj nazw´ sposobu zapylania, do którego przystosowany jest opisany poni˝ej kwiat.

Kwiat ten wytwarza bardzo du˝o lekkiego, sypkiego py∏ku.

11

Zadanie (0 –2 p.) Wpisz nazw´ strefy korzenia oznaczonej

na ilustracji literà A i podaj jej rol´.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

WyjaÊnij przyczyn´ przemieszczania si´ czàsteczek wody z gleby do korzenia.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Wypisz dwie cechy budowy wewn´trznej liÊcia, Êwiadczàce o jego przystosowaniach do przeprowadzania procesu fotosyntezy.

•

•

5 4 3

A

grupa b

Âwiat roÊlin

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 11 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 24 punkty.

Zadanie (0 –3 p.)

Obok zdaƒ zawierajàcych prawdziwe informacje dotyczàce zielenic wpisz liter´ P, a obok zawierajàcych fa∏szywe informacje – liter´ F.

Cechà wspólnà wszystkich zielenic jest obecnoÊç chloroplastów.

Wiele z nich wykazuje zdolnoÊç poruszania si´.

Zielenice sà organizmami wy∏àcznie jednokomórkowymi.

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

Uzupe∏nij tabel´.

2 1

Nazwa tkanki

drewno mi´kisz spichrzowy

Charakterystyczne cechy

komórki cienkoÊcienne, przezroczyste, przylega- jàce do siebie, niektóre tworzà aparaty szparkowe

Rola tkanki

chroni przed urazami i szkodliwymi czynnikami Êrodowiska martwe komórki, których Êciany poprzeczne

zanikajà, tworzà d∏ugie przewody

gromadzi wod´ i substancje

od˝ywcze

Wpisz nazw´ systemu korzeniowego przedstawionego na ilustracji i scharakteryzuj jego budow´.

. . . .

. . . .

. . .

Zadanie (0 –2 p.)

Podaj funkcje wymienionych korzeni.

a) korzenie czepne –

b) korzenie oddechowe –

Zadanie (0 –1 p.)

Dwóch dzia∏kowców, Pan X i Pan Y, hoduje te same odmiany pomidorów, zapewniajàc im jednakowe warunki rozwoju. U pana X pomidory sà bardzo wysokie, z jednym p´dem g∏ównym, pozbawionym odga∏´zieƒ bocznych. U Pana Y pomidory sà niskie, za to silnie rozkrzewione.

WyjaÊnij, co spowodowa∏o, ˝e pomidory dzia∏kowca Y rozkrzewi∏y si´.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

W dwóch doniczkach A i B umieszczono po jednej sadzonce fasoli.

Doniczk´ A ustawiono blisko Êwiat∏a, na parapecie okiennym, doniczk´ B w miejscu oddalonym od okna. Po pewnym czasie p´d roÊliny z doniczki B zaczà∏ zwracaç si´ w kierunku Êwiat∏a. P´d roÊliny A rosnàcej na parapecie pozosta∏ bez zmian. Wyciàgnij wniosek z przedstawionego doÊwiadczenia.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –6 p.)

10 9 8 7

Na ilustracjach przedstawiono pokolenia charakterystyczne dla cykli rozwojowych mchu i paproci. We w∏aÊciwe miejsca wpisz litery odpowiadajàce sporofitowi mchu i paproci.

Wypisz po dwie cechy charakterystyczne dla ka˝dego z nich.

gametofit paproci –

•

•

sporofit paproci –

•

•

Zadanie (0 –1 p.)

Podaj nazw´ sposobu zapylania, do którego przystosowany jest opisany poni˝ej kwiat.

Kwiat ten wytwarza barwny okwiat oraz niewiele, doÊç ci´˝kiego, lepkiego py∏ku.

11

A. B. C.

grupa a

Zadanie (0 –3 p.)

Po∏àcz rodzaje tkanek zwierz´cych z ich opisem.

1

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

Wpisz nazw´ przedstawionej na ilustracji formy parzyde∏kowców.

Podaj jej dwie charakterystyczne cechy.

forma:

charakterystyczne cechy:

•

•

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Przeczytaj uwa˝nie poni˝szy tekst i wpisz nazw´ organizmów, które zosta∏y w nim opisane.

˚yjà w oceanach, morzach i jeziorach. Najcz´Êciej tworzà kolonie, w których trudno odró˝niç pojedyncze osobniki. Majà kszta∏t worka, rurki, kielicha lub bry∏y.

Ich cia∏o sk∏ada si´ z wielu komórek luêno u∏o˝onych w galaretowatej substancji.

Wi´kszoÊç z nich wytwarza szkielet wewn´trzny, który ludzie wykorzystujà do mycia lub polerowania.

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Wymieƒ dwie cechy p∏aziƒców, które u∏atwiajà im prowadzenie paso˝ytniczego trybu ˝ycia.

•

•

Zadanie (0 –3 p.)

SpoÊród wymienionych poni˝ej cech wybierz i zaznacz trzy, które dotyczà pierÊcienic.

A. Ich cia∏o zbudowane jest z segmentów.

B. Narzàd oddechowy stanowià tchawki.

C. Krew krà˝y w systemie zamkni´tych naczyƒ krwionoÊnych.

D. W budowie zewn´trznej mo˝na wyró˝niç g∏ow´, tu∏ów i odw∏ok.

E. Posiadajà trzy pary odnó˝y krocznych.

F. ObecnoÊç siode∏ka, które bierze udzia∏ w rozmna˝aniu.

5 4 3 2

Âwiat bezkr´gowców

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 10 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 21 punktów.

tkanka chrz´stna • tkanka nerwowa • tkanka mi´Êniowa g∏adka •

• Jej komórki otoczone sà specjalnà os∏onkà, zapewniajàcà szybki przep∏yw informacji.

• Sk∏ada si´ z du˝ej iloÊci elastycznej substancji

mi´dzykomórkowej, dzi´ki której jest odporna na rozciàganie.

• Jej komórki sà wype∏nione du˝ymi kroplami t∏uszczu.

• Sk∏ada si´ z pod∏u˝nych komórek, kurczàcych si´

niezale˝nie od naszej woli.

WyjaÊnij, jakie korzyÊci daje nicieniom uk∏ad pokarmowy otwarty z dwóch stron.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Uczniowie na kó∏ku biologicznym wykonali doÊwiadczenie. Do dwóch jednakowej wielkoÊci pojemników A i B wsypali ziemi´. W pojemniku B umieÊcili kilkanaÊcie d˝d˝ownic, a nast´pnie do obu pojemników wysadzili po dwie sadzonki fasoli.

Pojemniki ustawili na parapecie okiennym i regularnie podlewali. Przez kolejne dni prowadzili obserwacje rosnàcej fasoli. OkreÊl, w którym pojemniku fasola uros∏a wi´ksza i napisz dlaczego.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Wymieƒ dwie ró˝nice wyst´pujàce w budowie Êlimaków i g∏owonogów.

•

•

Zadanie (0 –4 p.)

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc nazw´ grupy stawonogów, do której nale˝y przedstawiony na ilustracji organizm oraz jej charakterystyczne cechy.

9 8 7

Zadanie (0 –1 p.)

10

Na ilustracji przedstawiono rozwój owada z przeobra˝eniem zupe∏nym. Podaj nazw´

stadium rozwojowego oznaczonego literà C.

Charakterystyczne cechy

liczba odnó˝y krocznych cz´Êci cia∏a

Grupa stawonogów:

narzàd oddechowy

A C

D

. . . .

grupa b

Âwiat bezkr´gowców

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 10 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 21 punktów.

Zadanie (0 –3 p.)

Po∏àcz rodzaje tkanek zwierz´cych z ich opisem.

1

Zadanie ^{(0 –3 p.)}

Wpisz nazw´ przedstawionej na ilustracji formy parzyde∏kowców.

Podaj jej dwie charakterystyczne cechy.

forma:

charakterystyczne cechy:

•

•

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Przeczytaj uwa˝nie poni˝szy tekst i wpisz nazw´ organizmów, które zosta∏y w nim opisane.

Zwierz´ta te wyst´pujà wy∏àcznie w formie polipa. ˚yjà w morzach, w miejscach ciep∏ych i dobrze naÊwietlonych. Wyst´pujà pojedynczo lub tworzà ogromne kolonie, które stanowià Êrodowisko ˝ycia dla innych organizmów. Polujà na niewielkie skorupiaki, larwy owadów, a nawet drobne ryby. Wytwarzajà trwa∏y szkielet zbudowany ze zwiàzków wapnia, który ludzie wykorzystujà do wyrobu bi˝uterii.

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Wymieƒ dwa przystosowania nicieni do paso˝ytniczego trybu ˝ycia.

•

•

Zadanie (0 –3 p.)

SpoÊród wymienionych ni˝ej cech, wybierz i zaznacz trzy, które dotyczà pierÊcienic.

A. Funkcj´ serca pe∏ni naczynie grzbietowe.

B. Wiele z nich oddycha ca∏à powierzchnià cia∏a.

C. Ostatni segment to siode∏ko.

D. Pod worem pow∏okowo-mi´Êniowym znajduje si´ chrz´stny szkielet wewn´trzny.

E. Cia∏o sk∏ada si´ z wielu podobnych do siebie pierÊcieni.

F. Posiadajà otwarty uk∏ad krwionoÊny.

5 4 3 2

tkanka nab∏onkowa • tkanka nerwowa • tkanka mi´Êniowa poprzecznie •

prà˝kowana serca

• Budujà jà komórki, które ÊciÊle do siebie przylegajà.

• Jej komórki posiadajà dwa rodzaje wypustek:

pojedynczà, d∏ugà oraz liczne, krótkie.

• Sk∏ada si´ z du˝ej iloÊci elastycznej substancji mi´dzy- komórkowej, dzi´ki której jest odporna na rozciàganie.

• Jej w∏ókna u∏o˝one sà przestrzennie, tworzàc g´stà

sieç i kurczà si´ niezale˝nie od naszej woli.

A C

D WyjaÊnij, jakie korzyÊci daje p∏aziƒcom wytwarzanie ogromnej iloÊci jaj.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Uczniowie na kó∏ku biologicznym wykonali doÊwiadczenie. Do dwóch jednakowej wielkoÊci pojemników A i B nasypali ziemi. W jednym z pojemników umieÊcili kilkanaÊcie d˝d˝ownic, a nast´pnie do obu pojemników wysadzili po dwie sadzonki fasoli. Pojemniki ustawili na parapecie okiennym i regularnie podlewali. Przez kolejne dni prowadzili obserwacje rosnàcej fasoli. W pojemniku B fasola by∏a wy˝sza i mia∏a wi´ksze liÊcie ni˝ fasola w pojemniku A. OkreÊl, w którym pojemniku znajdowa∏y si´ d˝d˝ownice i uzasadnij odpowiedê.

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Wymieƒ dwie ró˝nice wyst´pujàce w budowie Êlimaków i ma∏˝y.

•

•

Zadanie ^{(0 –4 p.)}

Uzupe∏nij tabel´, wpisujàc nazw´ grupy stawonogów, do której nale˝y przedstawiony na ilustracji organizm oraz jej charakterystyczne cechy.

9 8 7

Zadanie (0 –1 p.)

10

Charakterystyczne cechy

liczba odnó˝y krocznych cz´Êci cia∏a

Grupa stawonogów:

narzàd oddechowy

Na ilustracji przedstawiono rozwój owada z przeobra˝eniem zupe∏nym. Podaj nazw´

stadium rozwojowego oznaczonego literà B.

grupa a

Âwiat kr´gowców

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 9 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 18 punktów.

Zadanie (0 –3 p.)

Obrysuj schemat przedstawiajàcy u∏o˝enie narzàdów w ciele bezkr´gowca.

Wpisz nazwy uk∏adów oznaczonych cyframi 1 i 2.

1

1 –

2 –

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

2

Podaj nazw´ narzàdu ryby wskazanego na ilustracji i podkreÊl podpunkt opisujàcy jego rol´.

A. Stanowi g∏ówne êród∏o nap´du.

B. Umo˝liwia p∏ywanie na okreÊlonej g∏´bokoÊci.

C. Umo˝liwia rejestrowanie ruchów wody.

D. Bierze udzia∏ w pompowaniu wody przez jamy skrzelowe.

1 Uk∏ad 2

pokarmowy

Uk∏ad pokarmowy 2

A. B.

Zadanie (0 –1 p.)

Od póênej jesieni do wiosny w naszej strefie klimatycznej nie spotyka si´

p∏azów. WyjaÊnij, jaki ma to zwiàzek z ich zmiennocieplnoÊcià.

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Uczniowie przez kilka dni obserwowali zachowanie 2 jaszczurek zwinek. Terrarium

osobnika A znajdowa∏o si´ w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi∏a 15°C, osobnika B w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi∏a 22°C. Oba osobniki karmione by∏y tym samym po˝ywieniem i o tych samych porach, oba by∏y zdrowe, a jednak aktywnoÊç jednego z nich by∏a znacznie mniejsza. Napisz, który z nich by∏ mniej aktywny i uzasadnij swojà odpowiedê.

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Scharakteryzuj budow´ skóry gadów i wyjaÊnij, jakà pe∏ni rol´ w przystosowaniu tych zwierzàt do ˝ycia w Êrodowisku làdowym.

. . . .

. . . .

5 4 3

. . . .

Podaj nazwy elementów budowy jaja oznaczonych literami A i B oraz napisz, jakà pe∏nià rol´ w rozwoju zarodkowym ptaka.

A –

B –

A

A. B.

B

Zadanie (0 –2 p.)

Do ogrodu zoologicznego przywieziono nowe ptaki o bardzo charakterystycznych dziobach. Pracownicy nie znali tych gatunków, wi´c nie wiedzieli, czym je nakarmiç.

Przygotowali ró˝ne rodzaje po˝ywienia. Pomó˝ pracownikom ogrodu w doborze w∏aÊciwego pokarmu, ∏àczàc go z odpowiednimi dziobami.

7

Zadanie (0 –2 p.)

8

Napisz, jakim rodzajem pokarmu (roÊlinnym czy zwierz´cym) ˝ywi si´ zwierz´, którego uz´bienie przedstawiono na ilustracji. Podaj cech´ tego uz´bienia b´dàcà przystosowaniem do pobierania okreÊlonego pokarmu.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Na ilustracjach przedstawiono narzàdy wymiany gazowej ró˝nych kr´gowców.

a) Obrysuj narzàdy oddechowe karpia.

b) Scharakteryzuj obrysowane narzàdy wymiany gazowej. Omów je pod kàtem przystosowania do warunków ˝ycia karpia.

9

. . . .

surowe mi´so

owady ˝yjàce w glebie

nasiona szyszek

A. B. C. D.

. . . .

grupa b

Âwiat kr´gowców

. . . .

imi´ i nazwisko

. . . .

klasa

Test, który masz przed sobà, sk∏ada si´ z 9 zadaƒ. Przy ka˝dym poleceniu podano liczb´ punktów mo˝liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca∏ego testu mo˝esz uzyskaç maksymalnie 18 punktów.

Zadanie (0 –3 p.)

Obrysuj schemat przedstawiajàcy u∏o˝enie narzàdów w ciele kr´gowca.

Wpisz nazwy uk∏adów oznaczonych cyframi 1 i 2.

1

1 –

2 –

Zadanie (0 –2 p.)

2

Podaj nazw´ elementu budowy cia∏a ryby wskazanego na ilustracji i podkreÊl podpunkt opisujàcy jego rol´.

A. Stanowi g∏ówne êród∏o nap´du.

B. Umo˝liwia p∏ywanie na okreÊlonej g∏´bokoÊci.

C. Umo˝liwia rejestrowanie ruchów wody.

D. Bierze udzia∏ w pompowaniu wody przez jamy skrzelowe.

Zadanie (0 –1 p.)

W s∏oneczny, letni dzieƒ mo˝esz spotkaç gady wygrzewajàce si´ na s∏oƒcu.

WyjaÊnij, jaki ma to zwiàzek z ich zmiennocieplnoÊcià.

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –1 p.)

Uczniowie przez kilka dni obserwowali zachowanie 2 ropuch zielonych. Terrarium jednego osobnika znajdowa∏o si´ w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi∏a 15°C, drugiego w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi∏a 22°C.

Oba osobniki karmione by∏y tym samym po˝ywieniem i o tych samych porach, oba by∏y zdrowe, a jednak aktywnoÊç osobnika A by∏a znacznie mniejsza. Napisz, w którym terrarium znajdowa∏ si´ osobnik A i uzasadnij swojà odpowiedê.

. . . .

. . . .

Zadanie ^{(0 –1 p.)}

Scharakteryzuj budow´ skóry p∏azów i wyjaÊnij, jakà pe∏ni rol´ w przystosowaniu tych zwierzàt do ˝ycia w Êrodowisku làdowym.

. . . .

. . . .

5 4 3

1 2

1

A. B.

Uk∏ad pokarmowy

Uk∏ad

pokarmowy

Podaj nazwy elementów budowy jaja oznaczonych literami A i B oraz napisz, jakà pe∏nià rol´ w rozwoju zarodkowym ptaka.

A –

B –

Zadanie ^{(0 –2 p.)}

Do ogrodu zoologicznego przywieziono nowe ptaki, o bardzo charakterystycznych dziobach. Pracownicy nie znali tych gatunków, wi´c nie wiedzieli, czym je nakarmiç.

Przygotowali ró˝ne rodzaje po˝ywienia. Pomó˝ pracownikom ogrodu w doborze w∏aÊciwego pokarmu, ∏àczàc go z odpowiednimi dziobami.

7

Napisz, jakim rodzajem pokarmu (roÊlinnym czy zwierz´cym) ˝ywi si´ zwierz´, którego uz´bienie przedstawiono na ilustracji. Podaj cech´ tego uz´bienia b´dàcà przystosowaniem do pobierania okreÊlonego pokarmu.

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

Zadanie (0 –2 p.)

Na ilustracjach przedstawiono narzàdy wymiany gazowej ró˝nych kr´gowców.

a) Obrysuj narzàdy oddechowe go∏´bia.

b) Scharakteryzuj obrysowane narzàdy wymiany gazowej. Omów je pod kàtem przystosowania do warunków ˝ycia go∏´bia.

9

Zadanie (0 –2 p.)

8

B

A

surowe mi´so

nasiona szyszek

roÊliny wydobywane spod wody

. . . .

Zadanie (0 –4 p.)

A. B.

A. B. C. D.

Klucz odpowiedzi a b

Biologia – nauka o ˝yciu

Nr zad.

Standard wymagaƒ

Oczekiwana odpowiedê

Kryterium punktowania

wersja a wersja b

1. II 2 komórka nab∏onka, tkanka nab∏onkowa, ˝o∏àdek, uk∏ad pokarmowy, organizm

komórka mi´Êniowa, tkanka mi´Êniowa, serce, uk∏ad krwionoÊny, organizm

za wpisanie wyrazów w prawid∏owej kolejnoÊci – 1 p.

2. I 1 cytologia genetyka za podanie prawid∏owej odpowiedzi – 1 p.

3. I 1 C B za wybranie prawid∏owej odpowiedzi – 1 p.

4. II 2 wiersz 1: chloroplast; wiersz 2:

zabezpiecza komórk´

przed niekorzystnym wp∏y- wem Êrodowiska; wiersz 3:

jàdro komórkowe; wiersz 4:

magazynuje wod´, sole mine- ralne oraz niepotrzebne sub- stancje; wiersz 5: rybosomy

wiersz 1: wodniczka; wiersz 2:

rybosomy; wiersz 3: bierze udzia∏ w procesie uwalniania energii; wiersz 4: przechowuje i modyfikuje bia∏ka; wiersz 5:

jàdro komórkowe

za prawid∏owe wype∏nienie ka˝dej rubryki – 1 p.; razem – 5 p.

5. II 2 komórka bakteryjna komórka grzyba za prawid∏owe ustalenie rodzaju komórki – 1 p.

6. II 2 A. komórka grzyba;

B. komórka roÊlinna

– np. obecnoÊç chloroplastów w komórce roÊlinnej / brak chloroplastów w komórce grzyba

– np. obecnoÊç kilku jàder komórkowych w komórce grzyba / obecnoÊç jednego jàdra komórkowego w komórce roÊlinnej

A. komórka bakterii;

B. komórka zwierz´ca – np. obecnoÊç Êciany komór-

kowej w komórce bakterii / brak Êciany komórkowej w komórce zwierz´cej – np. wyst´powanie jàdra

komórkowego w komórce zwierz´cej / brak jàdra komórkowego w komórce bakterii

za ka˝dà prawid∏owo podpisanà komórk´

– 1 p.; za prawid∏owe podanie ka˝dej ró˝nicy – 1 p.; razem – 4 p.

7. I 1 A C za wybranie prawid∏owej odpowiedzi – 1 p.

8. II 1

I 1

mitochondrium,

wytwarza energi´ niezb´dnà do ˝ycia komórki

chloroplast,

jest miejscem zachodzenia procesu fotosyntezy

za prawid∏owe nazwanie organellum – 1 p., za prawid∏owe okreÊlenie jego funkcji – 1 p.; razem – 2 p.

9. II 2 A B za wybranie prawid∏owej odpowiedzi – 1 p.

10. II 2 zwierz´ca, roÊlinna, grzyba roÊlinna, bakterii, grzyba za prawid∏owe podkreÊlenie ka˝dej z komórek – 1 p.; razem – 3 p.

11. I 1 gatunki, rodziny, rzàd rz´dy, typy, królestwo za prawid∏owe wstawienie ka˝dego z wyrazów – po 1 p.; razem – 3 p.

Proponowane kryteria oceniania

Przedzia∏ Ocena

0–30% niedostateczna

31–50% dopuszczajàca

51–70% dostateczna

71–80% dobra

81–95% bardzo dobra

96–100% celujàca

Nr zad.

Standard wymagaƒ

Oczekiwana odpowiedê

Kryterium punktowania

wersja a wersja b

1. I 1

II 2

samo˝ywnoÊç polega na wytwa- rzaniu przez organizmy zwiàz- ków organicznych

(pokarmu) z wody i dwutlenku w´gla; np. roÊliny, sinice, niektóre bakterie

cudzo˝ywnoÊç polega na pobie- raniu z otoczenia gotowych zwiàzków organicznych (pokarmu); np. zwierz´ta, grzyby

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p., za prawid∏owe podanie przyk∏adu – 1 p.;

razem – 2 p.

2. II 2 oddychanie uwalnianie z po˝ywienia energii

niezb´dnej do ˝ycia

za prawid∏owà odpowiedê – 1 p.

3. II 2 np. êród∏o energii, materia∏

zapasowy, materia∏ budulcowy

np. poruszanie si´, zdobywanie po˝ywienia, rozmna˝anie si´, wzrost, transport substancji mi´dzy komórkami

za prawid∏owe podanie ka˝dego ze sposobów – po 1 p.; razem – 2 p.

4. II 2 wiersz 1: np. wilk;

chwyta i zabija ofiar´

(pokarm mi´sny);

wiersz 2: np. grzyby; rozk∏adajà martwà materi´ organicznà

wiersz 1: np. pch∏a;

pobiera gotowe sk∏adniki pokarmowe z cia∏a ˝ywiciela;

wiersz 2: np. krowa;

pobiera pokarm roÊlinny

za prawid∏owe uzupe∏nienie ka˝dej rubryki w tabeli – po 1 p.; razem – 4 p.

5. II 2 tlenowe: wiersz 1 beztlenowe: wiersz 2, 3

tlenowe: wiersz 1, 3 beztlenowe: wiersz 2

za ka˝de prawid∏owe zaznaczenie cechy – po 1 p.; razem – 3 p.

6. III 1 oddychanie beztlenowe / fermentacja

nagromadzeniem kwasu mlekowego

za prawid∏owe wskazanie procesu – 1 p.

7. III 4 pobierajà w nocy tlen do oddychania

produkujà w dzieƒ tlen nie- zb´dny nam do oddychania

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p.

8. II 2 Zwiàzki powstajàce w procesie fotosyntezy sà wykorzystywane podczas oddychania.

Zwiàzki powstajàce w procesie oddychania sà wykorzystywane w procesie fotosyntezy.

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p.

9. I 1

II 2

pàczkowanie;

nowy osobnik powstaje z uwy- puklenia organizmu macierzy- stego; nowy osobnik mo˝e byç po∏àczony z organizmem macierzystym lub od∏àczyç si´, tworzàc koloni´

rozmna˝anie przez zarodniki;

organizm potomny powstaje z zarodnika wytworzonego przez organizm macierzysty;

du˝a iloÊç zarodników

za prawid∏owe nazwanie formy rozmna˝ania – 1 p., za prawid∏owe wypisanie ka˝dej z cech – po 1 p.;

razem – 3 p.

10. I 1 A C za prawid∏owe wybranie odpowiedzi – 1 p.

11. IV 1 Wymiana materia∏u genetycz- nego, która nast´puje przy rozmna˝aniu p∏ciowym, zwi´ksza szans´ na prze˝ycie potomstwa w zmieniajàcych si´ warunkach Êrodowiska.

Nie zachodzi wówczas potrzeba wymiany materia∏u genetycznego, która zwi´ksza szans´ na prze-

˝ycie potomstwa w zmieniajà- cych si´ warunkach Êrodowiska.

Rozmna˝anie bezp∏ciowe jest

∏atwiejsze ni˝ p∏ciowe.

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p.

Klucz odpowiedzi a b

JednoÊç i ró˝norodnoÊç organizmów

Klucz odpowiedzi a b

Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe

Nr zad.

Standard wymagaƒ

Oczekiwana odpowiedê

Kryterium punktowania

wersja a wersja b

1. I 1 wpisuje kolejno: B, W, W, B wpisuje kolejno: W, W, B, B za ka˝dà prawid∏owà odpowiedê – po 1 p.; razem – 4 p.

2. III 4 np. wywo∏ujà choroby;

powodujà psucie si´ (gnicie) produktów spo˝ywczych

np. sà wykorzystywane w prze- myÊle spo˝ywczym; pomagajà roÊlino˝ercom trawiç pokarm;

wytwarzajà witaminy

za prawid∏owe podanie ka˝dego z argumentów – po 1 p.; razem – 2 p.

3. II 2 choroba wrzodowa, gruêlica, angina

AIDS, ˝ó∏taczka, odra za ka˝de prawid∏owe podkreÊlenie – po 1 p.; razem – 3 p.

4. I 1 wiersz 1: pantofelek; pierwot- niaki; wiersz 2: glony; jego Êciana komórkowa ma postaç pancerzyka z∏o˝onego z wiecz- ka i denka; wiersz 3: zarodziec malaryczny; wiersz 4: glony;

porusza si´ ruchem pe∏zako- watym, przelewajàc zawartoÊç komórki

wiersz 1: posiada b∏on´ ∏àczàcà wiç z komórkà, która u∏atwia poruszanie si´ we krwi ˝ywiciela;

wiersz 2: pierwotniaki; ameba;

wiersz 3: pierwotniaki; jest organizmem cudzo˝ywnym;

porusza si´ za pomocà rz´sek;

wiersz 4: glony; euglena

za prawid∏owe uzupe∏nienie ka˝dej komórki tabeli – po 1 p.; razem – 7 p.

5. III 1 B D za zaznaczenie prawid∏owej odpowiedzi

– 1 p.

6. II 1

II 2

wodniczka pokarmowa trawi zdobyty pokarm

wodniczka t´tniàca usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii

za prawid∏owe podanie nazwy – 1 p., za prawid∏owe okreÊlenie funkcji – 1 p.;

razem – 2 p.

7. II 2 C A za zaznaczenie prawid∏owej odpowiedzi

– 1 p.

8. II 1

II 2

pàczkowanie; np. dro˝d˝e rozmna˝anie przez zarodniki;

np. kropidlak

za prawid∏owe nazwanie sposobu roz- mna˝ania – 1 p., za prawid∏owe podanie przyk∏adu – 1 p.; razem – 2 p.

9. II 2 np. stanowià pokarm, wyko- rzystywane sà do wyrobu ciast, produkcji serów, sà stosowane w medycynie

np. rozk∏adajà szczàtki organi- zmów, u˝yêniajà gleb´ i stanowià pokarm dla innych organizmów

za prawid∏owà odpowiedê – 2 p.

10. II 1

II 2

glon; grzyb otrzymuje od glonu pokarm

grzyb; glon otrzymuje od grzyba wod´ z solami mineralnymi

za prawid∏owe nazwanie organizmu – 1 p., za prawid∏owe podanie korzyÊci – 1 p.; razem – 2 p.

11. III 4 w okolicy jest czyste powie- trze / brak zanieczyszczeƒ powietrza

w okolicy powietrze jest zanieczyszczone

za prawid∏owà odpowiedê – 1 p.

Klucz odpowiedzi a b

Âwiat roÊlin

Nr zad.

Standard wymagaƒ

Oczekiwana odpowiedê

Kryterium punktowania

wersja a wersja b

1. I 1 wpisuje kolejno: P, F, P wpisuje kolejno: P, P, F za prawid∏owe zaznaczenie ka˝dego z trzech zdaƒ – po 1 p.; razem – 3 p.

2. II 2 wiersz 1: zachodzi w nim foto- synteza; wiersz 2: komórki martwe, wype∏nione powie- trzem, ÊciÊle przylegajàce do siebie; wiersz 3: ∏yko

wiersz 1: komórki cienkoÊcienne z du˝ymi wodniczkami; wiersz 2: skórka; wiersz 3: transportu- je wod´ i sole mineralne

za prawid∏owe uzupe∏nienie ka˝dego wiersza w tabeli – po 1 p.; razem – 3 p.

3. II 1

II 2

strefa w∏oÊnikowa; pobieranie wody i soli mineralnych; miej- sce specjalizacji komórek

strefa korzeni bocznych; utrzy- mywanie roÊliny w pod∏o˝u

za podanie prawid∏owej nazwy – 1 p., za prawid∏owe podanie roli – 1 p.;

razem – 2 p.

4. III 1 czàsteczki wody przemiesz- czajà si´ z gleby do w∏oÊników na zasadzie osmozy (z roztwo- ru o ni˝szym st´˝eniu do roz- tworu o st´˝eniu wy˝szym)

wi´ksze st´˝enie roztworu w glebie ni˝ w komórkach w∏oÊników powoduje prze- mieszczanie si´ czàsteczek wody z gleby do w∏oÊników na zasadzie osmozy

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p.

5. II 2 np. du˝a powierzchnia blaszki liÊciowej, komórki skórki przezroczyste, obecnoÊç aparatów szparkowych

np. obecnoÊç mi´kiszu asymila- cyjnego, przestrzenie mi´dzy- komórkowe w mi´kiszu gàbczastym

za prawid∏owe wypisanie ka˝dej z cech – po 1 p.; razem – 2 p.

6. II 1

II 2

system wiàzkowy; wiàzka jed- nakowych cienkich korzeni przybyszowych

system palowy; pojedynczy korzeƒ g∏ówny, od którego odchodzà korzenie boczne

za prawid∏owe nazwanie systemu – 1 p., za prawid∏owà charakterystyk´ – 1 p.;

razem – 2 p.

7. II 2 a) magazynowanie substancji pokarmowych;

b) poch∏anianie wody z powie- trza w postaci pary wodnej lub deszczu

a) przymocowanie roÊliny do pod∏o˝a;

b) dostarczanie powietrza do systemu korzeniowego roÊlin ˝yjàcych na terenach podmok∏ych

za prawid∏owe podanie ka˝dej z funkcji – po 1 p.; razem – 2 p.

8. III 4 Pan X nie usunà∏ pàka wierz- cho∏kowego, który wytwarza substancje hamujàce rozwój p´dów bocznych.

Pan Y usunà∏ pàk wierzcho∏ko- wy, co pobudzi∏o pàki boczne do wytwarzania bocznych odga∏´zieƒ.

za prawid∏owe wyjaÊnienie – 1 p.

9. IV 1

IV 2

jak / czy Êwiat∏o wp∏ywa na kierunek wzrostu p´du?

Êwiat∏o wp∏ywa na kierunek wzrostu p´du / p´d roÊnie w kierunku Êwiat∏a

za prawid∏owe sformu∏owanie pytania / wniosku – 1 p.

10. II 1

II 2

B; np. postaç ulistnionej ∏ody˝- ki, przymocowanej do pod∏o˝a chwytnikami, wytwarza organy p∏ciowe, samo˝ywny;

A; np. kszta∏t sercowatej blaszki, zielony, przyczepiony do pod∏o˝a chwytnikami, krótkotrwa∏y

A; np. kszta∏t sercowatej blaszki, zielony, przyczepiony do pod∏o˝a chwytnikami, krótkotrwa∏y

C; np. trwa∏a roÊlina, ∏odyga w postaci k∏àcza, du˝e blaszki liÊciowe, na spodzie liÊci zarodnie

za prawid∏owe odszukanie gametofitów – po 1 p., za prawid∏owe podanie ka˝dej cechy – 1 p.; razem – 6 p.

11. I 1 wiatropylnoÊç owadopylnoÊç za prawid∏owe nazwanie – 1 p.