O akta konfederacji barskiej

M A T E R J A Ł Y

O A K T A K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J

P rofesor W ł. Konopczyński w Encyklopedii Polskiej (V, II, str. 580) stwierdził, że Archiwum Oeneralności Konfederacji Barskiej zaginęło; na Litwie. W ostatnich sw ych pracach nad dziejami Konfederacji wskaizał, że zbiory polskie i zagraniczne posiadają obfity m aterjał do dziejów tej Konfederacji. D la poezji w ykorzystał je profesor Kolbuszewski iw ' r. 1928 w ydał „Poezję B arską“ (Bibljoteka Narodowa, Ser ja I N. 1 (18), dając oce­ nę tego w ydaw nictw a, prof. Konopczyński .zaznaczył, że po poezji czas

na prozę barską. „Zebrałoby się jej na dobre trz y tom y, nie radzim y

jednak w szystkiego ogłaszać in extenso. W y starczy, gdy umiejętne

i w ytraw ne pióro utrwali w autentycznem brzmieniu r z e c zy cenne“

(Kwartalnik H istoryczny, Roczn. XLV, 1931, str. 134). Satn prof.

Konopczyński w w ydaw nictw ach Polskiej Akademji Umiejętnośoi ogłosił świeżo bardzo cenne M aterjały do dziejów w ojny konfederackiej 1768— 1774 r. Kraków, 1931. M aterjałów ty ch dostarczyły liczne archiw a i bi­

bljoteki polskie i obce. Z olbrzymiej m asy m aterjałów , pochodzących

z tych zbiorów, profesor Konopczyński ogłosił w ybór najważniejszych akt historyczno-w ojskow ych. W ybó r niezwykle ciekawy, rzucający bar­ dzo w yraźne światło n a ciężką pracę skonfederowanych, ich bezgraniczne poświęcenie dla ojczyzny, jak również cenne, nie zaw sze przychylne kon­ federatom , relacje obcych.

Losam i akt Konfederacji w połowie roku 1931-go zajęła się także prasa codzienna. Dnia 2 lipca r. b. W ieczór W arszaw ski N. 188 podał wiado­ mość, że w Nicei P. Jerzy Burliga posiada oryginalne Akta Konfederacji

184 О А К Т А K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J

B arskiej; 27 tegoż m iesiąca Ilustrow any Kurjer Codzienny w N. 205 w no­ tatce bardzo gorącej, wskazującej na wielkie zainteresow anie się aktam i Konfederacji, podał obszerniejszą wiadom ość o kodeksie nicejskim p. Burligi. O kazało się, że kodeks ten był już dawniej znany polskim uczo­ nym, póki jeszcze znajdow ał się w kraju, i zaw iera nie ak ta Konfederacji, ale miscelanea, pom iędzy którem i są i pisma, tyczące się konfederacji, znane zresztą z odpisów w innych zbiorach, 5 w rześnia tegoż również roku „Ziemia Lubelska“ Nr. 240 podała wiadomość, że Dr. Juljusz S ta­ nisław H arbut odnalazł Akta Konfederacji Barskiej w Nowym Jorku. Prof. Kolbuszewski określił w yzyskane przez niego rękopisy, jako po­ w stałe w czasach późniejszych, po w ypadkach barskich. Prof. Konop­ czyński w ocenie tego w ydaw nictw a słusznie zaznacza, że owe kopjarju- sze spisywano równocześnie, często dla celów propagandowych. M yśm y w r. 1899 podali wiadom ość o takim koipiarjuszu, pochodzącym od Kle­ m ensa Branickiego, sporządzonym w praw dzie bezwarunkowo nie dla ce­ lów propagandowych, a wyłącznie dla potrzeb osobistych.

W bibljotece w Szczorsach, pow. Nowogródzki, założonej niegdyś przez Joachim a Chreptow icza a znacznie powiększonej przez jego syna Adama, znajdow ał się rękopis Klemensa Branickiego, zaw ierający Silva rerum za czas od 13 czerw ca r. 1763 do roku 1771. R ękopisy tej biblio­ teki ostatni właściciel Szczors hrabia K onstanty Chreptowicz-Buteniew w trosce o ich całość złożył jako depozyt w bibljotece uniw ersytetu w Kijowie z zastrzeżeniem , że po otw arciu uniw ersytetu w W ilnie zbiory szczorsow skie w inny przejść do bibljoteki uniw ersytetu w Wilnie. W la­ tach 1896/7 porządkowałem bibljotekę szczorsow ską i w ydałem W iado­ mości krótkie o rękopisach. Najpierw po rosyjsku w wydawnictwie Mos­

kiewskiego T ow arzystw a Archeologicznego: T rudy Archeograficzeskoj

Kommissii M oskowskago A rcheołogiczeskago O bszczestw a Т. I r. 1896 a następnie w r. 1899 po polsku w Księdze zbiorowej, poświęconej pamięci Adama Mickiewicza p. t. Z ziemi pagórków leśnych W arszaw a 1899, str. 294—314.

Podczas wojny Szczorse uległy wielkiemu zniszczeniu, zniszczony został i pałac, w którym mieściła się biblioteka. W Szczorsach właśnie Adam Mickiewicz pisał Grażynę.

Rękopis Branickiego składai się z 4 tomów:

I. Ma tytuł — Sekstern, w którym im miscelanea pisać się zaczynają

die 13 iunii 1763 anni. Głos za projektem dla zmniejszenia w ładzy kan­ clerskiej i hetm ańskiej 8 iulii 1764 na sejmie konwokacji w W arszaw ie. S karga płci panieńskiej do bogini W enery n a pewnego kaw alera (W iersz

mocno drastyczny, nie m ający (zdaje się) znaczenia historycznego).

Kopja manifestu dysydentów w Toruniu 20 m arca 1767. L ist pana de P a ­ nin do Repnina 3 lutego 1767. List króla do Repnina. Akt Konfederacji

w Krotoszynie 27 m aja 1767. List Repnina do Hylzena. Instrukcja posłom powiatu kowieńskiego na konfederację 13 iunii 1767. D em okryt i He­ raklit. W iersze treści politycznej. Akcesja do konfederacji Branickiego

kasztelana Krakowskiego hetm ana W . Kor. 21 iul. 1767.

II. In nomine Domini zaczynam różne w ypisyw ać ciekawości die 4.7-bris 1767 anno w Białymstoku. Siedem psalmów, w których wolność polska czyni lam entacje pokutne nad upadkiem swoim. Kopia listu jedne­ go z dyzunitów z Litw y do Goltza 26 iul. 1767. Rozmowa kaw alera sas­ kiego z senatorem polskim. A ddytam ent w yroków nad biskupami ozięble broniącym i w iary podczas sejm u 1767 r. M owa biskupai krakow skiego na sesji 13 października 1767 („Po tej mowie tejże nocy w zięty był biskup od

wojsk moskiewskich pod areszt“). Vaticinium królestw a polskiego r.

1767. M anifest biskupa krakow skiego 13.8-bris 1767. M anifest Karola C hreptow icza na Sejm 1767 r. (Je st to protest przeciw wywiezieniu bi­ skupów). Dum a na wzięcie Sołtyka. P ropozycje na radę senatu 24 mar. 1768 złożone z woli króla radzie podane.

P ere kyn c zyk, kom edia w trzech aktach. Scena gabinetowa w W a rsza­

wie. Osoby : P erek y n czy k —Podoski prym as. D obrom yslski—S ołtyk bi­ skup krakowski. Przemoidzki—X. Repnin. Żwawiecki—Załuski biskup ki­ jowski. O dstępski—Radziwiłł m arsz. gen. konf. Zdradziecki—B rzostow ­ ski. Szczerzecki—Rzewuski, syn wojew ody krakowskiego. W ykonyw al- ski—Igielstrom . Żołnierze, moskale.

Ten tom dochodzi do roku 1769 i zaiwiera w ciągu dalszym różne pisma okolicznościowe, skierowane przeciwko moskali.

III. Od r. 1769. A kta konfederacji krakowskiej 31 m arca 1769, Sando­

mierskiej 6 apr. 1769. Konfederat życzliw y monarsze...

Kto ziaiś w głowie utkw iony m a rozum u kołek, Koniecznie znać to musi żeś ty m ądry ciołek. M ądrześ zaczął zakraw ać, dobrześ w pługu chodził, Ale coż gdy twej p ra cy gbur Repnin przeszkodził. Oj hultaj, tak cię mocno uchwycił za rogi, Żeś z tronem i koroną padł pad' carskie nogi...

R ozm ow a p ry m asa Podoskiego z księdzem Przedw ojew skim kapucy­

nem. M anifest Krajewskieigo przeciw Repninowi 1769 iun. 10. Akt kon­

federacji brzeskiej. List pisany z W ilna 1769. M em orjał pry m asa poda­ ny Paninow i przez K rasińskiego dysydenta. P ro jek t deklaracji, k tó ra ma

w yjść imieniem królewskim 1 iulii 1769. D eklaracja k-cia W ołkońskiego

posła rosyjskiego w obronie Grabowskich. W iersze przeciwko' Grabow­ skim. Unja Korony z Litwą 7.8 bris 1769 (NB. Jest to niezawodnie to sam o co m ają Akta Konf. Gen. pod tąż datą ,zob. niżej).

186 O Ą K T A K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J 4

IV. Akta konfederacji za rok 1770. Różne w iersze: Sen o pewnym

balu. G eografja Kupidyna. Objaśnienie IKM-ci o teraźniejszych okolicz­ nościach wojennych z gruntu odkryte roku 1770. Myśli czyli refleksje nad okolicznościami wziętych w Sielcach pp. Grabowskich w sianie ukrytych (NB. prawdopodobnie to· te sam e myśli, które m a Kolbuszewski. P oezja

B arska str. 197 Po z. 23). M anifest konfederacji przeciwko w szystkim

czynnościom w arszaw skim a fatis Augusta III in decembri 1769 uczyniony. W iersze: na przypadek pewnego strzelającego z Juka, k tó ry pannę po­ strzelił. W iersz wielce tryw jalny, jak i w I tomie. Skargi pici pięknej. W oły pstre. Radai przeciwko radzie patriotycznej. (Praw dopodobnie jest to uniwersał przestrzegający, aby nikt nie w ażył się do· ra d y p atrio tycz­ nej łączyć, podany w Aktach pod 17 stycznia (zob. niżej). Jest to ostatni akt tego zbioru, po tem następuje adnotacja: Ogłoszona śm ierć hetm ana I. KI. Branickiego 16 października 1771. P o tem dum a dam w arszaw skich

nad Repninem. P rzem ow a n a pożegnaniu ciała Branickiego w Bielsku.

Na tem rękopis kończy się.

*

* *

W czerw cu roku 1930 dokonana została rew indykacja rękopisów po­ chodzenia polskiego ze zbiorów dawnej Bibljoteki Sztabu Głównego w P e ­ tersburgu. Zbiory te zostały przewiezione do k raju i przekazane Biblio­

tece Narodowej. C afy rew indykow any zbiór opisał ich zasłużony nie­

zm ordow any rew indykator Dr. Pioitr Bańkowski (Archeion VIII, str. 129). Tam pod N XLVIII podał dokładny tytuł Akt Konfederacji 'Generalnej. Rękopis znał Korzeniowski i w swoich Zapiskach umieścił go pod L. 427. Rękopis ma tytu ł:

Actorum Konfederacji Generalnej Koronnej i W . X-а Littoi sprzym ie­ rzonych stanów pod laską IW -o Imć P a n a M ichała Jan a Hrabi Paca. S tty Złotowskiego G enerała M ajora w W ojsku Littm M arszałka Konfederacji Litewskiej Glnego, razem nieprzytom ność IW -o Michała na K rasnym Gutowie i Tuchowicach Korwina Krasińskiego M arszałka Konfederacji Glney Koronney od dnia 27 Października 1769 a ż do dnia 18 Apríla 1772. zastępującego, potym zaś pod laskam i obydwuch IW W M arszałków tak Koronnego jako i Litewskiego złączonych Narodów celebrującej się a za S ekretarji IW Imć P a n a Ignacego Bohusza M iecznika W ileńskiego Sekre­ tarza Konfederacji W . X. Litt, później K onsyljarza Konfederacji W a W i­ leńskiego z P rotokułów Oryginalnych.

Spisana i zregestrow ana.

Rękopis ten zaw iera ak ta czynności Generalności od dnia jej ukon­ stytuow ania w Białej 27 października 1769 roku aż do dnia przybycia do

kraju (18 kwietnia 1772 roku) m arszałka jeneralnego Koronnego Michala Krasińskiego i regim entarza jeneralnego Joachim a Potockiego.

Akta te, spisane przez B ohusza z oryginalnych protokółów i ułożone chronologicznie, d ają dokładny obraz działalności adm inistracyjnej Ge- neralności. P odajem y sum arjusz tych akt, k tó ry w ykazuje dzienną dzia­ łalność Generalności. Do tego dołączam y bardzo znamienną odez\vę ogłaszającą, o w yborze Szefów i Uniwersał ogłaszający, że generalna kon­ federacja jest ta sam a, k tó rą powszechnie zowią Barską.

SUMARJUSZ W SZYSTKICH TRANSAKCYJ W TEJ KSIĄŻCE ZNAJ- DUJĄCYCH SIĘ ZREGESTROWANY.

1769

Październik 27. Elekcja IW W Cheffów Koronnych.

„ 30. Uniwersał publikujący elekcją IW W Cheffów Koronnych.

9 bra 7. Unja Konfederacji Glnej Koronnej z Konfederacją Giną

W . X. L.

9. Uniwersał ogłaszający Unją Konfederacji W . X. Lit.

z Konfederacją Koronną. Akces do Konfederacji.

Juram ent przystępującym do Konfeder. Juram ent IW W Senatorów .

„ 10. W yznaczenie IW W K onsyljarzy do R ady Glnej.

„ 16. O rdynans W ojsku Rzpltej komputowemu, aby kom plet

ludzi, gdzie i pod czyją w ładzą znajdują się tudzież broń, am m unicją oręż dokładnie spisali rapport P r. Ge­ neralności przysyłali.

„ 27. M anifest de illegalitate Senatus Consilii et resultati con­

tra publicum sprzym ierzonej Rzpltej authem celebrati tum de nullitate naznaczonych poselstw do dworów za­ granicznych.

„ Pozwolenie wdztwom ab y takow ych, k tórzy imię Konfe­

deratów na się biorąc rabunki łupiestw a i inne exorbi­ ta n c e czynią łapali i karali.

„ 28. Uniwersał ośw iadczający m iastom Pruskim wszelką

wdzięczność i że żywności wszelkie za gotowe pie­ niądze być m ają dostawiane.

188 О А К Т А K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J 6

)t Uniwersał obw ieszczający Kommis ją Skarbow ą W a r­

szaw ską ażeby ze w szystkiem i do siebie należącem i officialistami, protokułam i in spatio 4. niedziel przed G eneralnością stawali.

Xbra 1. Sancita

„ 7. Uniwersał obw ieszczający intendentów Skarbu Koron.,

aby żadnych podatków dochodów w ybierać nieważyli się ani nikomu wypłacać.

Approbacja Instrukcji IP. Lasockiem u przez IW W Che- fów B arskich do N. P o rty Ottam ańskiej danej.

„ Uniwersał przestrzeg ający o zdradę.

9. List C yrkularny do IW W M arszałków cum O eneralitate

łączących się. 1770.

Janu. 26. Uniwersał do W XLitt. ogłaszający zamknięcie wszel­

kich jurisdikcyj.

Uniwersał zalecający Komendom czynienia pilną spra­ wiedliwość i karność oderw ane zaś swywolne kupy k ary i znoszenie godnych za B andytów policzając.

Febr. 12. Uniwersał ogłaszający bespieczeństwo przejeżdżającym

kupcom.

M arca Z. D eklaracja przeciwko tym którzy różne rabunki

łupie-stw a czynią m iasta wsie najeżdżają.

„ Uniwersał ośw iadczający poddaństwu wszelki w zgląd

i niezawodnej nagrody obmyślenie w czasie uspoko­ jenia RzpLtej.

„ 8 Uniwersał do wojska, aby Dywizją B ierzyńskiego pod

swoję Komendę zabierali.

„ 13. Uniwersał obw ieszczający radę wojskową W arszaw ską

aby in spatio Niedziel 5 tak w osobach swoich jako i z całą K ancelarją przed Glnością stawali.

„ D ekret na Bierzyńskiego·.

„ Uniwersał obw ieszczający R adę Skarbow ą W arszaw ­

ską, aby in spatio Niedziel 5 ze wszystkiem i Ofi­

cjalistam i przed Glnością stawali.

>, D ekret na Piotrowskiego·, Janikowskiego·, Lenartow icza

i Wolskiego.

Uniwersał publikujący D ekret Bierzyńskiego.

April 3. Uniwersał oznajm ujący obywatelom, iż żadtia Komenda

extorsji czynić, kontrybucji i furażów w ybierać nie- powinna, oprócz obroków i siana a to za pokazaniem

ardynansu, inaczej zaś zbraniającym się pokazać ordynans nie tylko odmówić ale takowych jako hultai iapać i do najbliższych komend odsyłać są obligowani. 4. Dekret na IW. Dzierżanowskiego.

Uniwersał Publikujący Dekret IW-o Dzierżanowskiego. „ Uniwersał do Xięstw Kurlandzkiego i Semigailskiego.

„ Uniwersał tamże.

„ Manifest Gravaminum przeciwko Familji Czartoryskich. 21. Uniwersał ogłaszający obywatelom okrucieństwa przez Moskwę w miiastec-zku Biczu poczynione tudzież za­ praszający do związku konfederacji i strzeżenia się zdrad.

„ 26. Deklaracja wojskowym oświadczająca wszelką wdzięcz­ ność i zupełną nagrodę.

Maja 14. Uniwersał przestrzegający obywatelów, a:by się strzegli zdrady i nowych mających być knowanych spisków unikali i chronili się.

„ Uniwersał oznajmiający wprowadzenie fałszywej mone­ ty i zakazanie tej brania.

„ Uniwersał obwieszczający komendy konf. tudzież oby-watelów, aby wszystkich takowych, którzy radą, zdra­ dą, ponucą nadchnieniem, instygaicją łączyli się i łączą z nieprzyjacielem, łapali i karali.

Junii 11. Uniwersał ogłaszający obywatelom, iż Glna Konfedera­ cja nie jest inszą ani różną tylko taż sama i nieroz- dzielna, którą powszechnie Barską zowią, że głową Konfederacji Koron.: niekto inszy jest tylko IW Kra­ siński Marszałkiem Glnym Koronnym, IW Potocki Regimentarzem Glnym Koronnym.

„ Uniwersał IW-o Marszałka Glnego Koron, ogłaszający pospulstwu wszelkie bespieczeństwo i ucalenie maiąt- ków ich.

„ Uniwersał oświadczający obywatelom wszystkim ukrzywdzonym a wiernie z Konfe: stanom sprzymie­ rzonym wszelką sprawiedliwość i zupełną w stanie uszczęśliwienia nagrodę, tym zaś którzy zdzierstwem i uciskiem ludu pospolitego bawią się imienia Konfe­ deratów zażywają przyzwoitą bez żadnej klemencji deklarując karę.

„ Uniwersał ogłaszający obywatelom, aby żadnych spis­ ków, zjazdów, sejmików, elekcji poselstw et id tituli nieważyli się czynić.

lulii 16. D yspozycja officjaiistom żupp W ielickich i Bochnia,

aby sól Suchedniowa według dispartym entu w dztw

przychodząca w szystkim uniwersalnie w ydaw aną była.

„ 27. Uniwersał oznajm iający tym, k tó rzy beczkę soli af. 18

płacili resztę dodatku dopłacali,

Augusta 9. Interregnum .

Sublewacja dekretu IW Dzierżanowskiego.

7bra 7. Uniwersał do Im XX Opatów.

n Uniwersał nakazujący zamknięcie wszelkich Jurisdikcyj.

„ Uniwersał do X-a L itt: uw iadam iający obywatelów, iż

W da P om orski zakupiw szy broń w Gdańsku oręż do L itw y przewiózł, aby pilne na niego dając oko re­ krutu niedozwalali.

„ Uniwersał obw ieszczający obywatelów, ab y żaden któ­

rejkolwiek bądź rangi i distinkcji nieważył się ludzi zaciągać i rekrutow ać bez w yraźnego na to od Glności pozwolenia.

„ 25. Uniwersał do W -a Lubelskiego, ab y żadnej elekcji no­

wego obierać M arszałka nieważyli się.

8bra 8. Uniwersał publikujący zdradliw e czynności IP Kossa­

kowskiego.

„ 22. Uniwersał obw ieszczający obywatelów, aby za pierw ­

szym odtąd ogłoszeniem w stanie uzbrojonego żołnie­ rza staw ać byli gotowi, i za wydanem i od swoich M ar­ szałków uniwersałam i z temiż łączyli się.

,, List cyrkularny do IW W Senatorów zapraszający do

czynienia akcessów do Konfederacji.

„ 27. Uniwersał obw ieszczający radę Skarbow ą W arszaw ską,

aby żadnych dyspozycyj w ydaw ać nieważyła się

owszem nakazujący aby in toto była zamkniętą.

190 О А К Т А K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J ö

1771.

Jan uar 2. Uniwersał oznajm iający obywatelom uform ow ane na

nowo niektóre projekta do zwiedzenia i zdradzenia narodu, przestrzeg ający strzeżenia się tak fałszyw ych kolorów, tudzież zap raszający senatorów do wspólne­ go związku i jednomyślności.

» 17. Uniwersał przestrzegający, ab y nikt niew ażył się do

rady patriotycznej łączyć tudzież delegacji w Litwie

podejmować.

Febr. 19. Uniwersał do W -a Płockiego, zakazujący zjazdów no­

Mar. 27. O rdynacja dla R ad y wojskowej.

„ 28. Uniwersał, ogłaszający powiększenie rad y wojskowej.

Uniwersał, ogłaszający Konfederacją Giną b yć jedną

i wspólną z Konfederacją Barską.

Aprila 3. List cirkularny do IW W Senatorów zapraszający p rz y ­

śpieszenia akcessów.

M aja 7. Uniwersał, zapraszający obywatelów, aby przyśpieszać

raczyli akcesa swoje do konfederacji sub rigore super retentes m ającym być naznaczonym .

„ 29. Uniwersał do wojew ództw Chełmińskiego, M

alborskie-go i Pom orskiealborskie-go nakazujący aby podatki ornnis ge­ neris tym tylko osobom k tó rzy na to od m arszałków swoich tychże w dztw umocowani będą wypłacali.

Junii 23. List cyrkularny, up raszający obywatelów o założenie

dobrowolnej kolłekty dla więźniów w niewoli moskiew­ skiej będących.

Iulii 24. Sublewacja Bęklewskiemu służąca.

Augus. 2 Uniwersał, ogłaszający obywatelom zepsucie żupp sol­

nych przez Moskwę nieprzyjaciela.

Uniwersał, zakazujący obywatelom ziemi Ciechanow­ skiej wszelkich zjazdów i elekcji nowego m arszałka

„ 27. D eklaracja favore IW -o W ereszczyńskiego m arszałka

Chełmskiego.

Uniwersał do W -a Krakow., ogłaszający śm ierć IW -o Joachim a Czernego Chorążego Xięstw Zator, i Oświę­ cimskiego m arszałka krakowskiego, w charak terze mi­ nistra do Turek posłanego zapadłą, tudzież ab y sub- stituere innego mogli.

7bra 16. Uniwersał, ogłaszający sublew acyą Kossakowskiego.

8bra 9. List cyrkularny do m iast w szystkich wielkopolskich.

„ 26. Uniwersał, ogłaszający deklaracją turecką.

9bra 9. Uniwersał, o głaszający komendantom ab y w wojsku

chronili się i dostrzegali zdrady.

Uniwersał do prowincji W ieluńskiej, aby żaden z IPP. kom endantów nieważył się z kom or tejże prowincji prow enienty odbierać bez w yraźnej asygnacji rady skarbowej.

„ 15. Uniwersał do ziemi Przem yskiej, ogłaszający obywate­

lom ab y drugiego m arszałka obrali.

X bra 2. D eklaracja względem przywilejów favore kogożkolwiek

po ogłoszonym Interregnum w yjednanych.

192 О А К Т А K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J 10 Uniwersał, publikujący deklaracją według przywilejów

îav o re kogożkolwiek otrzym anych.

16. Uniwersał do ziemi Sochaczewskiej, ogłaszający obyw a­

telom, aby nowego m arszałka substituere raczyli.

„ 24. Manifest IW -o Puław skiego m arszałka Łom żyńskiego.

P rzestro g a dla N arodu praw dziw ego p atrjo ty przeciw ko fałszywej patriotycznej w arszaw skiej radzie.

1772.

Januar 24. Uniwersał, oznajm ujący IW W kom endantom , aby

z dóbr ekonomicznych stołowych, quocunque nomine starostw , z dóbr duchownych z dziesięciu osiadiości jednego rekruta dostaw iać nakazywali.

Febr. 22. M anifest IW M iączyńskiego m arszałka Bełzkiego.

April 18. Uniwersał, ogłaszający narodow i przybycie IW -o m ar­

szałka Glnego Koronnego, i IW regim entarza koronne­ go z k raju tureckiego.

„ Ogioszenie IW R egim entarza Glnego Koronnego iże

odtąd w szystkie ordynanse i dyspozycje wojskowe pod jego imieniem wychodzić będą.

II.

I. M. J. Roku Pańskiego: 1769 d. 27 Października. Elekcja IW W . Cheffów Koronnych.

W tak krytycznym i nieszczęśliwym czasie, kiedy O jczyzna skołatana, natężonym a coraz bardziej w ykonyw anym przez wojsko rosyjskie prze­ śladowaniem w groźliwej i w raz dopełnianej wolnego Narodu zgubie, którą w swej srogości i zapam iętałości wojsko rosyjskie zam yśliw szy zyśeiło i dokonało, jako św iadczy M anifest IW IP. M ichała Hieronim a na Krasnym Gutowie i Tuchowiczu Korwina Krasińskiego Podkom orzego w ojewództwa mazowieckiego, ziemi różańskiej, opinogurskiego sta ro sty rotm istrza znaku pancernego w wojsku Koronnym Konfederacji Ziem i Cie­

chanowskiej M arszalka zaniesiony i uczyniony, któ ry w idząc jak M oskwa z gw ałtu w gwałt postępując od aktu konfederacji radom skiej otoczyw szy

wojskiem na tejże konfederacji m arszałków , i jegoż sam ego, podpisy na w szystkich ogulnie przym usem w ycisnęła, na co za raz chcąc quemvis actum religioni et libertati contrarium initum uczynić publicznie zażalił się. i w tym punkcie imieniem ziem i sw ojej skonfederowanej laską w B a ­

rze podniósł, ktoż teraz nieprzyznai moc w szechm ocnego rządcy a dźwi­

na teraźniejsze spojrzaw szy gwałtowności kiedy do wspólnego ratow ania sie w szystkich najprzykrzejszych i najgrubszych a zw yczajem tylko ty - rańskim praktykow anych, taż wyuzdana złośliwość wojska rosyjskiego niedopuszczenia zażyw ała sposobów, kiedy po województwach, ziemiach i powiatach też wojsko rosyjskie jak tylko dowiedzieć się i zasłyszeć mogło o cnotliwych obyw atelach (których nietak swego jak powszechnego dobra raziła dotkliwość) a ztąd do zbawiennego związku Konfederacji dążyć zam yślających lub przynajm niej na stan swój przez jarzm o tegoż w ojska rosyjskiego włożone użalających się, za raz tam najśpieszniejszym krokiem zdążyw szy w substancjach sposobem rozbójniczym w ydziaływ ało zniszczenie; na osobach w k raju tylko swoim przyzw oite a nie w naroc dzie wolnym w ykonyw ało ukaranie, z tej fatalnej toni przecinając wszelkie podniesienia się nadzieje, przecież P an zastępów podał nam choć w mnie­ maniu w ojska rosyjskiego już trzym ających jak za, swoich więźniów x nie­ wolników sposób ratow ania ojczyzny, praw, wolności ubespieczających, a najszczególniej w iary S. Katolickiej Rzym skiej, g d y wszystkie woje­

wództwa, ziemie Λ pow iaty zbudzeni gorliwością w iary S., miłością oj­

czyzny aby krw ią przodków zapracow ana wolność w sprośną nie poszła niewolą wzięły się do tego (k tó ry ex iure natu rą każdem u wolnem u naro­ dowi jest in extrem is pozwolony) związku Konfederacji, i z pom iędzy sie­ bie nas obrały m arszałków , a tak my marszałkowie równie jak cały n a­ ród powszechną tchnięci boleścią złączeni i zgrom adzeni w ra z z konsy- liarzam i na miejsce Biała za p atrzy w szy się na to że pod laską IW-o Mi­

chała Hieronima Krasińskiego Podkom orzego Różańskiego, ziemi Ciecha­

nowskiej konfederacji m arszałka wiele wojewódzitw (zgromadziło. Isię, z których m arszałkow ie konfederacji jedni zabici, drudzy w. niewolą wzięci, oraz za p atrzy w szy się na upewnienie i od tych k tó rzy z różnych przeszkód nieprzyjaciela z nami .przytomni być nie mogą, a jednostajne myśli i intencje skłaniają przez delegow anych wota dając na marszałka

glnego IW-o lnic Pana Michała na1 Krasnym Gutowie i Suchowiczu Kor­ wina Krasińskiego Podkom orzego W -a Mazowieckiego, ziemi Różańskiej, O pirogórskiego starosty, rotm istrza znaku pancernego w wojsku koron­ nym konfederacji ziemi Ciechanowskiej Marszałka^ A R egim entarza je­ neralnego IW. Imc P a n a Joachim a Karola Potockiego P odczaszego W . X. Lit., Trembowolskiego starosty, rotm istrza znaku pancernego w wojsku koronnym , generała leutnianta, cheffa regim entu kom enderującego kaw a­ lera orderu Orla białego, województwa Bracławskiego konfederacji m ar­ szałka, mężów w ojczyźnie znakom itych cnotą i zasługam i dystyngow a­ nych, wiarę Ś. R zym ską Katolicką i wolność z hazardem życia i fortun utrzym ujących tak zaraz akt konfederacji glnej koronnej na sesji pierw­

szej w Białej die 27 października spisać postanowiliśmy i porządek secun­

dum form alitatem uczyniliśmy, tudzież za zdaniem nas m arszałków

194 О А К Т А K O N F E D E R A C J I B A R S K I E J 12

i konsyljarzów z rad y naszej mieć chcem y ażeby IW. IP. Joachim ,

.Szw.artzemberg z W itaw ic C zerny generał m ajor wojsk koronnych, cho­ rąży księstw a Z a to rs k ie g o i oświęcimskiego a m arszałek w -a k ra ­ kowskiego1, którego z cnót i przym iotów wysokich wojew ództw jak ko­ chającego ojczyznę, a dla niej fortunę zdrowie w idząc hazardującego .obrało. ' P ierw szy ex turno w nieprzytom ności marszałka- generalnego IWo Michala Korwina; Krasińskiego podkomorzego Różańskiego·, którego

codziennie spodziew am y się uniwersałem swoim całą Koronę Polską

i w szystkie stan y o aktualnych, stw ierdzeniu elekcji IW o m arszałka i re­ gim entarza koronnych, generalnych oraz obwieścił i publikował, któ ry to obowiązek włożony rękami w łasnem i podpisaw szy w akta konfederacji i koronne wpisać zlecamy. Działo się w B id y . D nia dwudziestego siódme­ go października m iesiąca roku 1769. (str. 1—3).

III.

Str. 125. Dnia 11 Junii 1770. Uniwersał o g łaszający obywatelom, iż Generalna K onfederacja nie jest inszą ani różną tylko taż sam a i nieroz- dzielna, k tó rą poiwszechnie B arską zowią, że głową Koronnej кол federacji nie kto inszy jest tylko JW . K rasiński m arszałkiem G eneralnym koron­ nym, JW . Potocki. R egim entarzem Generalnym Koronnym.

M y stan y etc. wydanem i tylokroć do kraju uniwersałam i uczynio- nemi posłom naszym deklaracjam i staraliśm y się ostrzec publicum, iżby chytra i przem yślna na uszkodzenie interesom ojczyzny polityka wspacz- ne rzeczom dając tłumaczenie nie reprezentow ała płonnie jakoby rozłą­ czone dwie a w sobie różne generalnośoi mieniąc być w P olszczę jedną pod naszym imieniem, drugą po;d imieniem JW . Hrabi Krasińskiego, przeto na dowód, że generalna konfederacja w P olszczę nie jest rożną i .nie jest inszą tylko taka sam a i nierozdzielna, którą pow szechnie B arską zo-

w iem y, że głową koronnej konfederacji nikogo nie m am y innego tylko

szczegulnie JW . Krasińskiego M arszałkiem , JW IP. Potockiego Regim en­ tarzem Generalnym i, że intencje nasze są jednomyślne, że cele i tchnie­ nia nasze są wspólne, odebrany i dio nas przy słan y od tychże braci i pierw ­ szeństwem zaszczyconych uniw ersał słowo w sloiwo w niniejsze nasze um ieszczam y oznajmienie... Następuje uniw ersał Krasińskiego i Joachim a