Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu torfowiskowego Wieprzec pod Zamościem - Biblioteka UMCS

ANNALES

U N I V E R S I T A T I S MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

VOL. XXXVII, 22 SECTIO C 1982

Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin

Dominik FIJAŁKOWSKI,

Elżbieta C H O J N A C K A - F I J A Ł K O W S K A

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne

projektowanego rezerwatu torfowiskowego Wieprzec pod Zamościem

<t>MTOcoiy-iojiorK'iecKMe u (jjjiopnCTnnecKne coomomennH

b

npoeKTnpyeMOM TopcpHiiOM 3anoBefliiMKe Benineu noą 3aM0CbpeM

Phytosocioliogical and Floristic Relations in the Projected Peaty Reservation Wieprzec near Zamość

WSTĘP I STOSUNKI PRZYRODNICZE

Projektowany rezerwat położony jest w obrębie Padołu Zamojskiego i wchodzi do strefy ochronnej Roztoczańskiego Parku Narodowego. Zajmuje część rozległego obniżenia górnych odcinków cieków wodnych: Wieprzca i Topomicy (ryc. 1). Od strony zachodniej obniżenie to przylega do dość wysokich brzegów, które są odsła­

niane na skutek erozji, przemieszczając na łąki bogate w wapń utwory kredowe w postaci białych i szarobiałych iłów. Zalegają one na dnie torfowiska, podchodząc miejscami do jego powierzchni. Od strony wschodniej dolina przylega do terenów o glebach bielicowych i pseudobielicowych wytworzonych z piasków pochodzenia aluwialnego. Tuż obok projektowanego rezerwatu wytworzyły się nawet niskie wzniesienia piaszczyste (ok. 1,5 m wysokości) z rzadką florą wydmową. Są też piaski podmokłe z roślinnością wrzosowiskową. We wschodniej części projektowa­

nego rezerwatu wykształca się mozaikowy układ wpływu na gleby torfowe z jednej strony iłu kredowego, a z drugiej — piasków pochodzenia aluwialnego. Na skutek osuszenia torfowiska przed 25 laty torf przekształcił się w mursz, a na piaszczystych wzniesieniach wzmogło się bielicowanie. W tych warunkach powstały gleby bieli- cowe (ok. 10% powierzchni) wytworzone z piasków słabogliniastych o odczynie kwaśnym, gleby murszowe napiaskowe (20% pow.) i natorfowe (50% pow.). Około 10% pow. projektowanego rezerwatu zajmują gleby glejowe i brunatne wytworzone z utworów gliniastych oraz pyłowych. W nielicznych zagłębieniach lokalnych za­

chowały się na ok. 10% pow. gleby bagienne wytworzone z torfów niskich tu-

rzycowych.

256 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska

Udział wapnia stwarzał warunki do osiedlania się rzadkiej flory węglanowej, która jeszcze niedawno panowała niemal w całej dolinie rzek Wieprzca i Topor - nicy na odcinkach ich przepływu przez Padół Zamojski. Łąki te zostały zmelioro­

wane i tylko dzięki usilnym naszym staraniom oraz przychylnej decyzji Zarządu Melioracji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zamościu wydzielono część tych ba­

gien w celu utworzenia rezerwatu. Jest to już jedyny na Zamojszczyźnie ocalały (nie poddany melioracji) fragment roślinności wapieniolubnej. Obecnie wydzielony teren znajduje się w środku doliny i otoczony jest łąkami uprawnymi; zajmuje ok. 20 ha. W krajobrazie wyróżnia się on występowaniem zarośli złożonych z krze­

wów (Salix nigricans, S. cinerea, S. rosmarinifolia), o średnim zwarciu ok. 30%, i niskich brzóz. Wartość florystyczną podkreślają głównie następujące rzadkie rośli­

ny: Salix lapponum, Dianthus superbus, Gentiana uliginosa, Gymnadenia conopea, Liparis loeselii, Orchis maculata, Pedicularis sceptrum-carolinum, Sweertia perennis, Tofieldia calyculata oraz gromadne występowanie Euphorbia lucida, Iris sibirica, Trollius europaeus i Phyteuma orbiculare. Na pobliskich wydmach stwierdzono jeszcze Scorzonera purpurea, Festuca psammophila, Koeleria glauca, Festuca sulcata i Silene chlorantha.

Ryc. 1. Położenie projektowanego rezerwatu Wieprzec; 1 — projektowany rezerwat Wieprzec, 2 — powierzchnia leśna Roztoczańskiego Parku Narodowego, 3 — tereny

łąkowe, 4 — drogi

Localization of the projected reservation Wieprzec; 1 — projected reservation Wie­

przec, 2 — forested area of the National Park Roztocze, 3 — meadows, 4 — roads

ZBIOROWISKA ROŚLINNE

W projektowanym rezerwacie stwierdzono występowanie 23 zespołów i 2 podzespołów. Ich przybliżony udział zestawiono w tab. 1. Nomenkla­

turę zespołów podano wg prac Tomaszewicza (6), D e n i s i u k a

Stosunki fi tosocjo logiczne i flory styczne projektowanego rezerwatu 257

K Hfl

258 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska

(1), Matuszkiewicza (4) i Fijałkowskiego (2, 3). W pra­

cach tych można znaleźć pełną przynależność fitosocjologiczną stwier­

dzonych zespołów.

Niżej zestawiono udział w arach poszczególnych zespołów na terenie projektowanego rezerwatu. Liczby 1—23 odpowiadają numeracji zespo­

łów w tabelach dotyczących składu florystyczmego (tab. 1 i 2).

ary

1. Charetum fragilis Corillion 1957 0,01

2. Ranunculetum fluitantis A 11 o r g e 1922 0,05

3. Sagittario-Sparganietum R. T x. 1953 0,05

4. Calamagrostidetum canescentis 2,00

5. Caricetum elatae W. Koch 1926 100,00

6. Caricetum gracilis R. T x. 1937 50

7. Caricetum paradoxae R. T x. 1947 50

8. Caricetum rostratae R ii b e 1 1912 1

9. Caricetum diandrae O b e r d. 1957 2

10. Caricetum dauallianae W. Koch 1928 5

11. Veratro-Molinietum Fijałkowski mscr. 5

12. Molinietum coeruleae W. Koch 1026 1000

13. Cirsietum riuularis R a 1 s k i 1931 15

14. Arrhenatheretum elatioris O b e r d. 1952 10 15. Poo-Festucetum rubrae Fijałkowski 1959 10 16. Holcetum lanati Issler 1036 em. Pass. 1964 3

17. Lolio-Cynosuretum R. T x. 1937 10

18. Sagino-Bryetum D i e m., S i s s. et W e s t h. 1940 1

19. Rumici-Alopecuretum R. T x. 1950 1

20. Hieracio-Nardetum Jen. 1961 5

21. Nardo-Callunetum uulgaris Klika et Smarda 1944 10 22. Spergulo-Corynephoretum R. T x. (1937) 1955 10 23. Festuco-Thymetum serpylli R. T x. (1928) 1937 5

1. Charetum, fragilis (tab. 1, zdj. 1). Zespół tworzy zwarty kożuch z Chara uulgaris. Udział innych roślin (Nitella flexilis, Phragmites com- munis, Heleocharis palustris, Carex rostrata) jest minimalny. Mały płat zbiorowiska stwierdzono na piaszczystym dnie rowu melioracyjnego.

2. Ranunculetum fluitantis (tab. 1, zdj. 2) tworzy kożuch z Ranun­

culus fluitans. Domieszkę stanowią zwłaszcza Phragmites communist Alis- ma plantago-aąuatica i Lythrum salicaria. Stwierdzono go na nieco za­

mulonym, ale piaszczystym, dnie rowu melioracyjnego.

3. Sagittario-Sparganietum (tab. 1, zdj. 3) tworzy Sparganium sim- plex (50% pokrycia) z nieliczną domieszką, zwłaszcza Carex rostrata, Veronica scutellata, Lythrum salicaria i Sagittaria sagittifolia. Zespół stwierdzono w rowie melioracyjnym.

4. Calamagrostidetum canescentis (tab. 1, zdj. 4—6) tworzy Calama­

grostis canescens o pokryciu do 80%. Udział po 10% mają: Phragmites

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu... 259

communis, Filipendula ulmaria, Carex stricta, Menyanthes trifoliata i Ur- tica dioica. Zespół stwierdzono w stale mokrych płatach na torfie niskim o odczynie zbliżonym do obojętnego.

5. Caricetum elatae (tab. 1, zdj. 7—8) charakteryzują skupienia Carex hudsonii (C. elata) o zwarciu ok. 50%, z domieszką zwłaszcza Phragmites communis, Eąuisetum limosum, Carex gracilis, Geum rivale, Acrocladium cuspidatum, Calliergon giganteum i Salix cinerea. Zespół stwierdzono na torfach niskich, silnie podmokłych, o odczynie zbliżonym do alkalicznego.

6. Caricetum gracilis (tab. 1, zdj. 9—10) tworzą skupienia Carex gra­

cilis o pokryciu do 70%. Domieszkę o pokryciu do 10% stanowią Carex paradoxa, Caltha palustris, Geum rivale, Climacium dendroides, Eąui­

setum palustre, Festuca rubra, Aulacomium palustre, Calliergon cuspi­

datum i Salix cinerea. Zespół wykształca się na torfach niskich ze stagnu- jącą wodą o odczynie zbliżonym do obojętnego.

7. Caricetum paradoxae (tab. 1, zdj. 11—13). Zespół charakteryzuje duże pokrycie (do 80%) Carex paradoxa. Udział po ok. 10% stanowią jesz­

cze Caltha palustris, Geum rivale, Filipendula ulmaria, Festuca rubra, Comarum palustre, Drepanocladus aduncus, Frangula alnus i Salix ci­

nerea. Płaty z dużą domieszką (do 50%) wierzb zaliczono do podzespołu C. b. salicetosum cinereae. Zespół wykształca się na mokrych siedliskach torfów niskich o odczynie zbliżonym do obojętnego.

8. Caricetum rostratae (tab. 1, zdj. 14) charakteryzuje duży udział (do 30%) Carex rostrata, Phragmites communis, Acrocladium cuspidatum (po 20% pokrycia) oraz ok. 10% Eąuisetum limosum, Salix cinerea, S. ni­

gricans i S. rosmańni folia. Zbiorowisko stwierdzono w zarośniętym rowie melioracyjnym.

9. Caricetum diandrae (tab. 1, zdj. 15—16). Zbiorowisko tworzą małe, ale zwarte płaty Carex diandra o pokryciu tej rośliny ok. 60%. Domieszką (po ok. 20%) są: Phragmites communis, Carex rostrata, C. fusca, Agrostis canina, Drepanocladus intermedius, D. aduncuus, Caltha palustris, Ga­

lium uliginosum, Acrocladium cuspidatum, Calliergon cordifolium, Co­

marum palustre i Menyanthes trifoliata. Miejscami zespół przechodzi w Carici-Agrostidetum caninae. Płaty Caricetum diandrae stwierdzono na podmokłym torfie w pobliżu wrzosowiska we wschodniej i południo­

wej części projektowanego rezerwatu.

10. Caricetum dauallianae (tab. 1, zdj. 17) tworzy zwarty płat Carex daualliana o pokryciu ok. 50%. Domieszkę 10—20% stanowią: Car ej; pa- radoxa, C. fusca, Campylium stellatum, Caltha palustris, Deschampsia caespitosa, Festuca rubra, Poa pratensis i Acrocladium cuspidatum. Ze­

spół stwierdzono we wschodniej części projektowanego rezerwatu na

murszu torfowym o odczynie słabo kwaśnym.

260 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska Tab. 1. Skład florystyczny zbiorowisk bagiennych i łąkowych

Floristic composition of marsh and meadow communities

Objaśnienia w ■ woda tn ® torf niski tp ■ torf przejściowy ret ® mineralno-torf owe pl ■ piasek luźny ps ■ piasek »słaboglin. •Pk

ffl

3

>

3 B

£ffl 6 m

p

■H

3

9

C

§ o 3O 5

aj i p

* ffl

a cn_oi

■dk

<0 P 1

FA

3

p10

o oj

U ffl

bflP

co OB oj ffl rd

r-ł 00

3 £

-4

3CO

«J

—1<J 9s

pa

o kw u

lA

•H

•PO

5

bO

3

0)o

3

u

53

O

?

s.

3s

p 0ł

■do

3

k

§

8 p OJo

•p-*

affl

c*

o mi p pG

mo k

§

P ii O kCO o

r‘ Oj

TJc c<0

X) 3

Oto

•d k

3

O'

OJ (0 Cffl

rdffl

>ffl

X3 6 P01

o

•p k

3

O

5

p dOJ

c

X1 2

p_sffl

Oj

>

Oj

fflffl 2 8O

E 3 PC

,«Pc

2

Al OJ rdOJ 2 O8e 3s

3W P O Oj P

•poj

c O

rd rd

O ffl X OS

0)

u 2

U

3

P OJ

Ł-

o

FA

W kc

pffl Ł BŁ

p

ŁOj

C

Pffl

OJ

£E

u

■4

O 2

3 3

p

■- pw

r«,ł oi o.O lA Pa c■ E3 POJ

O

o

sD

•c₉

p

• k3 Oc

C.)o1 uo

.V' .

■9 p

E 3 £ +> O 3 O

Ci Q

>. O

U rd cn <

O

i

-p

c o

3 S

■o oc CT*

Zwarcie krzewów b

” runa c

M mszaków d Skała macierzysta Poziom wody gruntowej

Nr zdj<c fitosoc.

1 o

>

o o"

i ii

o-

O O 1

CO

o o“

FA

• 1 JA O'O' o

♦ ♦ ♦ ccc p pp AJ AJ FA O OO

iAvO FA 1

O> o>

r-^rA

C C P P fa

o o ao

1 FA ao oo

CO CM

3 3

-4 o o

o

♦fA j-;

04

33

IAIA OO

T~AJ o e-

pc FA

3 FA CM ia

CM

pn

O

■4 r- 1 CO co co o o. a

p p

o” o’

lA ^0

1

er

FA PC

■A O

♦ 1 1

O'> cr> o>

r- FA C PP p e e iaiaia O* O O

®O' o r- t- CM

0> CM AJCO 4 cr> 4 £ co

w- 4

IAaj^t- c c t!t!±i c P P BEE P

<0 'Ti lA i1- r~ O O O O O OO

r CM l<4 lAtf CM CM CM C\| CM CM

1

o\

AJ

£ o A-AJ

i i 00

IA AJ PP

E E

OO*

co 7AJ AJ

1

Oj

PE

CO

o orA

• O

pE

O

«-

_FA

1 1

X Ch ?

t- r- ^CM E' E E

O cT of*

■ 1 •'

r- r-

F h

ut r-

O* O

A >£>

FAFA

1. Charetum fragilis

Chara vulgaris 9 .

Charę talia

Nitella flexilis ♦ . 2. Ranunculetum fluitantis Ranunculus fluitans Batrachium trichophyllura

Potamogetonetea Elodea canadensis Batrachium circinatun

5. Sagittario-Sparganietum Sagittaria sagittifolia Sparganium simplex

Phragmitetalia Iris pseudoacorus Glyceria aąuatica Ruraex hydrolapathum Equisetum limcsum Alisma plantago-aąuatica Rorippa amphibia Phragmites communis Heleocharia palustris

4. Calamagrostidetum Calamagrostis neglacta 5. Caricetum eiatae Carex hudsonii

6. Caricetum gracllis Carex gracilis

7. Caricetum paradoxae Carex paradoxa

8.

Caricetum rostratae

Carex ros trata ♦ . 1...

Magnocaricetalla Galiuir. palustre .

Scutellarla galericulata...♦ • • • ♦ Peucedanun palustre ...♦ . ♦ ♦ . Stellaria palustris ...

Carex acutiformis ... ♦ Phalaris arundinacea ... ♦ . . ♦ Poa palustris

Phragmitetea

Sium latlfolium . ♦ ...

Ker.tha aąuatlca

Yeronica anagallis • . ♦ • ♦ ...

9. Caricetum diandrae

Carex diandra ...• . • • • Caricetalia fuscae

Carex canescens ...

Carex fusca ...1 ♦ . ♦ . . Carex stellulata ...

Agrostis canina ... ♦ Ranunculus flammula ...

Stellaria palustris .. . .♦*. .

Yeronica scutellata .. 1 ♦

1

12.2111 neglectae

. . .886 4 5

1 7 3 17 8 5

3 11

6 6

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu.. 261

»-rj KA ir, ® r-® C'O 10. Cariceturc dav£llłanae

Carex davalliar.a ...

Sweertia perennis ...

C?ricetalia davall1?rr ?.e Campylium a te 11$ tur.

Carex flava Carex lepidocarpa Drepar.ocladus intermed ius Epipacti* palustris Eriopnorurr latifolium Orchis latifolia Scorpidiuo scorp?oidcs

11. Veratro-Molinietum Vera trum lobelianum

12. Molinietum coeruleae Molinia coerulea Dianthus superbus Gentiana pneumonanthe Iris sibirica Laserpicium prutenicum Succisa pratensis

Moliniou coeruleae Juncus conglomeratus Juncus effusus Galium boreale Inula salicina Lysimachia vulgaris Ophioglossun vulgaium Serratula tinctoria Thalictrum flavum

13. Cirsietum rivularis Cirsium rivulare *

Cal thi on Caltha palustris Crepis paludosa Myosotis palustris Geum rivale Heracleum sibiricum Polygonum bistorta Trifolium hybridum Avenastruw pubescens Trollius europaeus Veronica cnamaedrys Leontodon hispidus Lythrum salicaria Epilobium palustre

Molinietalia Angelica silvestris Cirsium oleraceum Cirsium palustre Climacium dendroides Deschampsia caespitosa Eąuisetum palustre Filipendula ulmaria Galium uliginosum Lathyrus paluster Lotus uJigonosus Lychnis flos-cuculi Sanguisorba officinalis Selinum carvlfolia

14. Arrhenatheretum elatioris Arrhenatherura elatius Phleum pratense Festuca pratensis Dactylis glomerata

15. Poo-Festucetum rubrae Festuca rubra

Poa pratensis Agrostis alba

IS.Holcetum lanati Holcus lanatus

Arrhenatherion Alchemilla micans Alchemilla pastoralis Campanula patula Galium mollugo Knautia arvensia

17 • Lo 1 i o-Cyn osu re t urn Lolium perenne Cynosurus cristatus

Cynosurion Trifolium repens Ranunculus sardous

Arrhen a t ha re ta 1 ia Bellis perennis Bromus mollis

Chrysantheaum leucanthem*

Daucus carota Taraxacua officinale

Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued

<\i ha c- © o- o »■ ir<-o r- cc c c«- ry *2

T-r-r-T-T- r T- T-M N r\, (M OjfM ni (V K\ >0 *' r.

♦ ♦ . 1 . 4 1 ⁴

♦ 4 4 i .

. . , , . 4

... 1 ♦ ♦ 4 4 . ,

. 1 . ^{. 4} r

4 4 . . 4 . 4 .

4 4 ♦...

1 1 . . ^{4 .} 2 ^{3 4}

o 1 . . . o 1 2 3 2 h 1 2 2 1...

♦ i 4

> 4 4 . 4 4 4

♦ ♦ . 1

♦ 4 4 .

♦ 1 ^{4 4.}

4 4 . . 4 . . 4 .

1 1 . . 4

4

...1 . . 1 . . ⁴ 1 2 . ^{4 4 4}

1

♦ ♦ 1

4 4 . ,

1 . 6 .

...44. 1 ♦ 1 4 1 ♦ ♦ 2 1 ^{♦ 4 4} 1 . ♦ ^{. 4 4 .}

♦ . • 4

. ...4 ♦ ♦ ♦ 4 .

...4 1 2 ♦ . 1 . . ♦ ♦ ♦ . ♦ . 2 2 . 1 4 4. 4 4 . 4

1 . . 4 1 .

4 . 2 ^{1 4}

1 2 4 • 4 . 1 4 . 4 . .

i . . 1

♦ 1 4 4 • 4 4 4 4 1 ^{4 4 .}

1 1

4 4 4

4

... , . . 2 ^{4 4} . 4 . 4 . 1 2 1 1 ⁴ 1 1 ⁴ 1 1 ⁴ . ⁴ . ^{4 . .} 1 1 ^{. 4 4} . ^{4 4 . 4} . 1 . 4 4 .

. . . 1 ^{4 4 4 4 4 4 •}

... 1 4 .. 4 . . 4 1 2

. . 4 . 4 4 . 1 1

4 4 4

4

4

4 1 ⁴

1 ^{. 4 4} 1 4

tioris

4 ♦

3 1 ⁴

4 2 2 1 . . .

4 4

ae

. . 4 1 4 1 ^{4 . 4} 1 1 1 1 1 ⁴ 1 1 1 ⁴ 1 1 2 1 1 2 3 2 . . . . 1 1 1 1 1 1 ⁴ 1 1 1 ⁴ 1 1 3 3 '3 2 1 2 2 .

3 32 4 4 ., 4

♦ 3 ⁴

262 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-FijaŁkowska

Ciąg dalszy tab. 1 — Table ł continued

•CM -I lA C- CO Ch Cr-cu •A -t i

Molinlo-Arrhenatheretea Briza media

Achilles raillefoliura Alectorolophus glaber Alectorolophus minor Anthoxanthum odoratua Centaurea Jacea Latnyrus pratensis Plantago lanceolata Poa trivialis Ranunculus acer Rumex acetosa Trifoiium pratense Vicia cracca

16 • Sag ino- tJry«tum Bryun argenteum bryum caespiticium Sagina procumbens Spergularia rubra

Polygonion avicularis

Poa annua >

Polygonum aviculare Capsella bursa-pastoris Pranella vulgaris •

19.Rumici-Alopecuretum Alopecurus ger. iculatus Inula britannica Potentilla reptans Rorippa silvestris •

Rumex crispus .

Agropyro-Rumicion crispi Agrostis alba var.procum..

Carex hirta •

Potentilla anserina • Leontodon auturanalis Ranunculus repens •

Plantago maior •

Plantaginetea maioris Festuca gigantea

Gat.towarzyszące Rośliny łąkowe Auiacomium palustre Acrocladium cuspidatum Calliergon cordifolium Cailiergon giganteum Carex panicea Carex tome.itosa Cerastiuir. vulgatum Fissidens adiantoides Comarum palustre Crepis succisifolia Drepar.ociadus aduncus Drepanocladus sendtneri Eriopnorum angustifolium Euphorbia lucida Fissidens taxifolius Geranium palustre Juncus articulatus Lycopus europaeus Luzul? multiflora Heclicago lupulina Mentha arvensis Meny inthes tri fol Łata

Ostericum palustre ...i •••.♦• ♦...

Parnassia palustris ... ♦ • Pedicularis sceptram* car... ♦ Połygala vulgaris . ...

ualix cinerea b ...3 Salix nigricans b ...

Salix pentanom b ...♦

Saiix rosraari:ii folia o ...1...

Thalictrum lucidum ... ♦ Valenana officinalis ... 1...♦ .

Rośliny lasów grądowych i lęgowych

Eurhyncnium Zetterstedtii...

Galium vemum ...♦ ♦ Melarapyram nemorosum ...

Thalictrum aąuilegiifol... 21 Urtica dioica ... 3...

Rośliny kserotermiczne

Carex glauca ... . . . ...

Filipendula hexapetala ...

Galium verum ... 1*

Helianthemum ovatum ... .... ...♦ ♦ Hypericum perforatum ... ♦ Pimpinella saxifraga ... ♦ Plantago media ... ♦ ♦ Hypochoeris maculata • • ... •

1 1 1

- cmcmcmcmcm c

1111

♦ • ♦ • .

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ...1 1 ♦ . 1 . . 1 . ♦ 1 2 1 2 2 . .

♦ . . ♦ . i .

♦ • ♦ ♦

♦ . . ♦ .... 1 ♦ ♦ ♦

♦ . . . 1 . ♦

2 1 1

♦ 1 •

4 ♦ 2 ♦

, ♦ ♦ + ♦ ♦ 2 2 2 1 1 2 5 2 2 1 2 1 1 3 2 2 2 1 1 1 ♦ 1 1 1 1 2 . ♦ 1 3 ♦

. 1 .. . . . 1 3

1 1 ♦ 1 ♦ ♦ ♦ • • ♦ ♦ ♦ ...

♦ ♦ ♦ ♦

♦ . * ♦ ♦ ♦ . . . ♦ ♦ . .

1 ♦ 1 + ♦ 1 1 ♦ . .

. . . . 1 5 1 1

1 ♦

... ♦ ♦ 25 ♦

♦ . ♦

2 1 1 . .

1 ♦ ♦ 1 ♦ • •

1 1

♦ . 1 .

♦

> + ♦ , ♦ ♦ • . •

♦ ♦ + ♦ ♦ ♦ ♦ • • .

♦ ♦ 2 1 ♦ ♦ ♦ • .

3 2

I b

1

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu... 263

Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued

** (\i m >£> r- © O' c Roiłlny lasów borowych

Betonica offlclnalla ...

Batula varrucoaa b ...

Faatuca ovlna

Frangula alnua b . , * i * * * i Potentilla erecta

Solldago virga-aurea ...

Carex hirta ... «...

ru -J UA <«O r-' © o «“ •"> iTikO N CD O r- CJ KA .< UA<O

vaticua 26/1/; Carax oederi 55/*/, 36/*/? C.praecox 19/17? ^entricosum 28/1/; Brachypodlum sil- S3!3}13 21/3/s Corylus ay.llana b 26/1/; Dicranum bonieanl 24/4“na^ul*ari3 33/*/i Convallarla Łnt°don schreborl 24/*/; Geni sta tinctoria 18 A/ 20%/“ Uy°pterl3. t’lel/>5teri3 27/4/;

da tum 25/»/( M.sellgerl 25/1/; Melampyrum pratense 24/.Ź- conopea 18/*/; Mnium cuspi- Orchla maculata 24/1/; Padus aviuio b 25/1 / 26/2/. Harchantla polymorpha i/./, 55/1/;

cul.? 18/./, 20/./, kpulus U^lJ b 21/ż/!^^^^ R>y^U“

5?°rzonera humilia 24/1/; Se„«cio palister 6/1/; SUene nutaAs ^1/1>. ^i"8,"04?33 35/5/- 27/1/; Vibumua opulus b 25/*/; Viola riyiniana 19/./, 21/./" nutans 21/1/, kronice longlloli.

11. Veratro-Molinietum (tab. 1, zdj. 18—20) charakteryzuje panowa­

nie Veratrum lobelianum (pokrycie do 40%) i Molinia coerulea (pokrycie 20%); w mniejszym stopniu Succisa pratensis, Galium boreale, Avena- strum pubescens, Climacium dendroides, Festuca rubra, Poa pratensis, Cynosurus cristatus, Briza media, Anthoxanthum odoratum, Acrocladium cuspidatum, Carex panicea i Thalictrum aąuilegiijolium. Nadto zbioro­

wisko tworzą inne rzadkie rośliny: Ophioglossum uulgatum, Dianthus superbus, Orchis maculata, Tofieldia calyculata, Phyteuma orbiculare, Peucedanum ceruaria, Iris sibirica. Wykształca się na lokalnych wznie­

sieniach mineralnych, ale próchnicznych (czarne ziemie) o podłożu boga­

tym w wapń.

12. Molinietum coeruleae (tab. 1, zdj. 21—26). Zespół tworzy przede wszystkim Molinia coerulea (do 40% pokrycia), ze znaczną domieszką następujących roślin: Gentiana pneumonanthe, Lysimachia uulgaris, Ge­

um rivale, Caltha palustris, Climacium dendroides, Festuca rubra, Poa pratensis, Acrocladium cuspidatum, Fissidens adianthoides, Salix cinerea, S. nigricans i Frangula alnus. Liczny udział krzewów wydziela podzespół zaroślowy M. c. salicetosum, nawiązujący bezpośrednio do Salici-Frangu- letum. Zespół należy do panujących w projektowanym rezerwacie. Zaj­

muje gleby murszowe i glejowe oraz czarne ziemie. W podłożu często występują iły wapienne pochodzące z rozmycia okolicznych zboczy kre­

dowych.

13. Cirsietum rivularis (tab. 1, zdj. 13) tworzą skupienia Cirsium riuulare ze znaczną domieszką Polygonum bistorta, Climacium dendro­

ides, Poa pratensis, Festuca rubra, Anthoxanthum odoratum i Acrocla­

dium cuspidatum. Wykształca się nielicznie na glebach murszowych i czar­

nych ziemiach o odczynie zbliżonym do obojętnego.

14. Arrhenatheretum elatioris (tab. 1, zdj. 28, 29). Zbiorowisko obej­

muje gatunki traw o dużych wartościach paszowych (Phleum pratense,

Festuca pratensis, F. rubra, Poa pratensis, Agrostis alba). W domieszce

264 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska

występują zwłaszcza Trifolium hybridum i Rumex acetosa. Na terenie projektowanego rezerwatu zespół wykształca się od strony północnej i północno-wschodniej.

15. Poo-Festucetum rubrae (tab. 1, zdj. 30). Zespół tworzą głównie trawy: Festuca rubra, Poa pratensis i Agrostis alba. Domieszkę stanowią najczęściej Acrocladium cuspidatum, Mentha aruensis i Anthoxanthum odoratum. Wykształca się we wschodniej części projektowanego rezer­

watu, przy lokalnych wzniesieniach na glebach glejowych.

16. Holcetum lanati (tab. 1, zdj. 31) tworzy duży udział niskich traw:

Holcus lanatus, Briza media, Anthoxanthum odoratum, Festuca rubra i Poa pratensis. Domieszkę stanowią inne rośliny. Zespół wykształca się w postaci małych płatów na suchszych łąkach, przy wschodniej stronie projektowanego rezerwatu, na glejowych glebach mineralno-torfowych.

17. Lolio-Cynosuretum (tab. 1, zdj. 32—34). Panują tu — podobnie jak w Holcetum lanati — niskie trawy: Festuca rubra, Poa pratensis, Cynosurus cristatus i Anthoxanthum odoratum. Bardzo nieliczne są inne rośliny. Zespół zajmuje suchsze wzniesienia mineralno-torfowe od strony wschodniej rezerwatu.

18. Sagino-Bryetum (tab. 1, zdj. 35). Liczny udział ma tu Bryum argenteum. Domieszkę stanowią: Bryum caespiticum, Sagina procumbens, Spergularia rubra, Prunella uulgaris i Ranunculus repens. Zbiorowisko stwierdzono na mokrym piasku po zdartej murawie zespołu Lolio-Cyno­

suretum i Poo-Festucetum rubrae.

19. Rumici-Alopecuretum (tab. 1, zdj. 36). Zbiorowisko tworzy Alo- pecurus geniculatus (50% pokrycia), z domieszką głównie Bryum caespi­

ticum, Rorippa siluestris, Ranunculus repens, Potentilla anserina i Leon- todon autumnalis. Nielicznie występował na podtopionym podłożu mine- ralno-torfowym o odczynie zbliżonym do obojętnego.

20. Hieracio-N ardetum (tab. 2, zdj. 37) tworzy murawę złożoną z Nar- dus stricta i domieszki zwłaszcza Calluna uulgaris, Potentilla erecta, Agro­

stis uulgaris, Entodon schreberi, Polytrichum juniperinum, Anthoxan- thum odoratum i Molinia coerulea. Wykształca się na lokalnych, mo­

krych, mineralnych wzniesieniach wśród łąk we wschodniej części pro­

jektowanego rezerwatu.

21. Nardo-Callunetum uulgaris molinietosum (tab. 2, zdj. 38—41) cha­

rakteryzują skupienia Calluna uulgaris o pokryciu do 60% z domieszką (do 30%) Molinia coerulea oraz zarośli z Populus tremula, Quercus robur, Frangula alnus, Salix nigricans i S. rosmarinifolia. Nielicznie rosną Suc- cisa pratensis, Anemone nemorosa, Melampyrum pratense, Entodon schre­

beri, Agrostis uulgaris, Ceratodon purpureus i Potentilla erecta. Fragmen­

ty wrzosowisk towarzyszą płaskim wzniesieniom piaszczystym we wschod­

niej części projektowanego rezerwatu.

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu... ₂₆₅

22. Spegulo-Corynephoretum (tab. 2, zdj. 42—44) charakteryzuje pa­

nowanie Corynephorus canescens i Festuca psammophila (do 20% pokrycia).

W domieszce występują: Spergula uernalis, Cornicularia aculeata, Poly­

trichum piliferum, Cladonia rangiferina. Cl. siluatica i Racomitrium ca­

nescens. Zespół wykształca się na wydmach przylegających od strony wschodniej rezerwatu.

23. Festuco-Thymetum serpylli (tab. 2, zdj. 45—47) tworzą przede wszystkim kępkowe trawy o zwarciu do 60%. Są to Festuca sulcata, F. psammophila, F. ovina i Corynephorus canescens. Domieszkę stanowią głównie mchy i porosty Polytrichum piliferum, Racomitrium canescens, Cornicularia aculeata, Cetraria islandica, Cladonia rangiferina i Cl. sil- vatica). Zbiorowisko wykształca się na wydmach obok Spergulo-Coryne- phoretum, przy wschodniej części rezerwatu.

ROŚLINY RZADKIE

Projektowany rezerwat położony jest wprawdzie w szerokiej dolinie, ale cechuje go duże zróżnicowanie stosunków wodnych, składu mecha­

nicznego gleby i odczynu. Dzięki temu flora badanego terenu jest zróż­

nicowana i bardzo bogata w gatunki roślin nie tylko pospolitych, ale i rzadkich.

Niżej zestawiono alfabetycznie stwierdzone gatunki uchodzące na Lu- belszczyźnie lub w Polsce za rzadkie. Jednocześnie podano ich udział.

Liczbą 1 oznaczono występowanie pojedynczych okazów, liczbą 2 — 11—

100 szt., 3 — występowania na łącznej pow. 1 ara, 4 — na pow. 1—

10 arów, 5 — ponad 10 arów.

Alopecurus geniculatus 3 Aguilegia culgaris 2 Astrapalus arenarius 1 Acenastrum pubescens 3 Batrachium trichophyllum 1 B. circinatum 1

Campanula glomerata 2 C. sibirica 1

Carex buxbaumii 3 C. caespitosa 2 C. daualliana 4 C. diandra 4 C. distans 1 C. ericetorum 2 C. montana 1 C. paradoxa 4 C. tomentosa 1 Cirsium canum 1

Clematis recta 1 Dianthus śuperbus 3 Epipactis latifolia 1 E. palustris 2 Euphorbia lucida 4 Festuca sulcata 4 F. ualesiaca 1 F. psammophila 4 Filago minima 2

Filipendula hexapetala 4 Galium boreale 4

Gentiana pneumonanthe 4 G. uliginosa 1

Geranium sanguineum 2 Gymnadenia conopea 1

Helianthemum nummularium 3

Helichrysum arenarium 3

Hypochoeris glabra 1

266 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska Tab. 2. Skład florystyczny zbiorowisk wydmowych

Floristic composition of dune communities

20. Hleraolo-Nard«tum

Carex pilulifera . ...

Hieracium lacnenalii ♦.♦••••••••

Nardua stricta ♦ ♦ • ...

Nardetalia

Hieracium auricula ♦ ...

Polygala vulgaris ♦ . ♦ . ♦ ...

Viola canlna ♦ ♦ • ♦ ...

Piaplnella saxifraga ♦ . ♦ . ♦ ...

Thymua pulegioldea ♦ ...

21. Nardo-Callunetum

Calluna vulgaris 25556 ...

Calluno-Ulicetalia Hieracium umbellatum

Hypnum cupressiforme ... • Carex ericetorum ...♦ • ♦ • 1 Peucedanum oraoselinum ♦ 1 • ♦ • ••••••

Na rdo-Cal lunę tea Hieracium piloaella

Lu żula campestris . ...

Potentilla erecta 1 ♦ . ♦ 1 ...

Sieglingia decumbens ♦ 1 ♦ ♦ ...

22. Spergulo-Corynephoretum

Spergula vemills . . • • ♦ 1 * ♦ 1 ♦ • Corynephorua canescena... 5 * 1 Veronica dillenli ...

Córynephoretalia

Syntrichia rura lis ... .... ♦ . ♦ Fllago minima • • • • • • • * ■ • • Festuca rubra ssp.aren. ♦ ♦♦•!♦•■

Jasione mon tana ...♦ . ♦ ♦ . Viola tricolor ... .... . ♦ ♦ .

23*Festuco-Thymetum aerpylli

Thymua serpyllum • • • • ' • • * Ł ' Festuca ovina ♦... * • t I Festuca sulcata ...Ó ó I i 5 Festuca psammophila ... 22312

Festuco-Sedetalia Hellchrysum arenarium

Hypochoeris glabra ... . . . Tortula ruralls ...* * Artemisia campestris

Sedo-Scleranthetea Brachytnecium albicans Cerastium semidecandrum

Ceratodon purpureus *1.11.**.**

Cladonia furcata ...♦ • ♦ • • • Comicularia aculeata ...

Myosotis micrantha ... ♦ • ♦ Polytrichum piliferum ...1*11*1**

Potentilla argentea ♦ • • •

Rhacomitrium canescena . . . . ♦ ♦ ♦ * 1 ♦ » Rumex acetosella

Scleranthus perennis ... ♦ ♦ . ♦ . Sedum acre ... *•

Sedum sexangulare ...♦ • • Trifolium arvenae

Veronica praecox ...♦ ♦ ♦ . • Veronica verna ... ♦

Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu... 267

Ciąg dalszy tab. 2 — Table 2 continued

s O'r\o Sfr\

■ą

\o r-

♦ ♦

♦ i . ♦

1 4 ♦ 2 ♦ ♦ .

• ♦ • ♦

♦ • ♦ ♦

♦ • ♦ •

♦

♦ • ♦ 1 ♦ •

♦ ♦

♦ • ♦ ♦

♦ ♦ 2 . 4 3

3

♦ i <.

1

1

1 .

♦ ♦ 3 1

♦ 1 1 2 j

1 1

♦ ♦ 1

♦ 1 ♦ •

♦ • ♦ • • 1 2 1

♦ ♦ i 1 2 2 3 • •

♦ ♦ 1

♦ • 1 •

• ♦ ♦ • •

♦ • ♦ • 5 1 1 •

♦ 1 ♦ ♦

♦ 1 1♦ •

♦ ♦ • ♦ •

♦ • ♦ 1 • Get.towarzysząca

Rośliny kse rot* etniczne fiuphorbia cyparisslas ♦ Achillea millefolium Agrostia vulgaris 2

Centaurea Jacea ♦

Cerastium arvense , Hypericum perforatum ♦ Hypochoeris radicata ♦ Poa pratensis var.angus..

Rośliny lasów borowych Antennaria dioica ♦ Campanula rotundifolia • Cetraria islandica Cladonia rangiferina Cladonia silvatica Entod on schreberi 1 Frańgula alnus b ♦ Me lampy rum pratense ♦ Polytricnum Juniperinum 1 Cerratula tinctoria Veronica officinalia ♦

Rośliny lasów grądowych Anemone nemorosa •

Orchis maculata •

Populus tremula b • Rośliny łąkowe Anthoxanthum odoratum 1

Briza media ♦

Campanula patula ♦ Lu żula multiflora ♦ Salix nigricans b Salix rosmarinifolia b . Succisa pratensis 1 Leontodon autumnalis ♦ Festuca pratensis ♦

Carex hirta ♦

Cat.sporadyczne: Antnericum ramosum 40/*/»

Betula verrucosa b 38/*/; Calamintha vulgaris 38/*/; Convallaria maiali* yil+lt 38/2/; Co- ronilla varia mj+fi Cytisus ratisbonensis 42/*/, 47/2/j Euphraaia stricta 37/*/; Calium boreale 41/1/; Juniperus communis 45/*/; Mnium cuspidatum 38/*/; Platanthera bifolia 38/*/, 40/*/; Ouercus robur b 38/2/, 39/1/; Salix alba b 45/1/; Cc orz one ra purpurea 44/*/; S.hu- milis 38/*/, 40/2/; Sedum maximum 4j/*/; So- lidago virga-aurea 37/*/, 39/*/; Trifolium montanum 41/1/; T,pratense Yll+I, 39/*/; Vero- nica spicata 41/*/; Yicia cracca 38/*/; Vera- trum lobelianum 41/1/; Viscaria vulgaris 39/*/.

Inula salicina 3 Iris sibirica 4 Juncus sęuarrosus 3 Koeieria plauca 1

Laserpitium prutenicum 3 Leersia oryzoides 1 Liparis loeselii 1

Ophioglossum uulgatum 3 Orchis latifolia 1

O. maculata 3 Ostericum palustre 4

Pedicularis sceptrum-carolinum 2 Peplis portula 2

Peucedanum cervaria 3 Phyteuma orbiculare 4 Pinquicula vulgaris 2 Platanthera bifolia 2 Polygala amarella I

P. vulgaris 2

Ranunculus auricomus 2 R. lanuginosus 2

R. polyanthemos 3 R. sceleratus 1

Salix nigricans 5 S. lapponum 1 Salvia pratensis 1 Saxifraga granulata 1 Scorzonera humilis 3 S. purpurea 1 Sedum sexangulare 3 Silene chlorantha 1 Sweertia perennis 1

Thalictrum aquilegiifolium 2 Th. flavum 2

Th. lucidum 2

Th. minus 1

268 Dominik Fijałkowski, Elżbieta Chojnacka-Fijałkowska Thesium ebracłeatum 1

Tofieldia calyculata 1 Trollius europaeus 3 Veratrum lobelianum 4

Veronica beccabunga 1 V. longifolia 1

V. spicata 1

PIŚMIENNICTWO

1. Denis i uk Z.: Łąki turzycowe Wielkopolski (klasa Phragmitetea). PWN, War­

szawa 1980.

2. Fijałkowski D.: Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przyle­

gających do nich torfowisk. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio B 14, 131—206 (1960).

3. Fijałkowski D.: Zbiorowiska lewobrzeżnej doliny Bugu w granicach woj.

lubelskiego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 21, 247—320 (1966).

4. Matuszkiewicz W.: Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Polski, [w:] Scamoni: Wstęp do fitosocjologii praktycznej. PWRiL, Warszawa 1967.

5. Nowiński M.: Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. PWRiL, Warsza­

wa 1967.

6. Tomaszewicz H.: Roślinność wodna i szuwarowa Polski. Rozprawy Uniw.

Warszawskiego. Wydawn. Uniw. Warszawskiego, Warszawa 1979.

PE31OME

IIpoeKTMpyeMbuł 3anoBenHMK Benniep pacnojiowen

b

floaime npMTOKOB Benuien u Tonopnnpa Meacay

mccthocthmh

3aM0Cbp

h

KocoGygbi. On 3annMaeT nnonjagb 20 ra, ne oxBaneHHyio MeaMopauMeił. 3aecb BbiCTynaioT MypuieBbie nonBbi, o6pa3O- BaHHbie M3 HM3OBbix Top<łx>B. ToabKO na BOCTOKe npoeKTnpyeMoro 3anoBegHHKa pac- noaojKeno naocKoe necnanoe B03Bbnuenne

h

necicojibKO apoB jpon. OGnapysceHO necKo.ibKO oneHb peflKnx pacTemoi: Sweertia perennis, Trollius europaeus, Iris sibirica, V er a tum lobelianum, Phyteuma orbiculare, Laserpitium prutenicum, Dian­

thus superbus, Liparis loeselii, Orchis maculata, Pedicularis sceptrum-carolinum, Tofieldia calyculata, Salix lapponum, Carex buxbaumii. BbinojmeHO 36

c

£>

htocoijho

- aornnecKnx

chmmkob

, KOTopbie omeceHbi

k

23 accopnaunaM n 2 nogaccorpiaiinHM.

TocnogCTByiomHM cooGmecTBOM HBjiaeTCH Molinietum coeruleae c 3apoca«Mn Fran­

gula alnus, Salix cinerea, S. nigricans, Betula uerrucosa co cpegneń nojiHOTOfł ape-

boctoh okoho

30%. 3Ta accoiyiapHH 3annMaeT

okoho

80% oCmeił naomagn 3anOBeg- Hma. II

ohtm

10% 3aHHMaioT accoipiaijHH 5oabuiMx

ocok

(Caricetum elatae, Carice- tum gracilis, Caricetum paradoxae, Caricetum rostratae) u

okojio

10% coofimecTna

hm

3

khx

TpaB (accopnarpiH Poo-Festucetum rubrae, Lolio-Cynosuretum, Holcetum lanati). Oeraabiibie accoąnapnn 3annMaiOT ne6ojibuine ynacTKM (Ta6a. 1).

SUMMARY

The projected reservation Wieprzec is located in the drainage valley of the

Wieprz and Topomica rivers between Zamość and Kosobudy. It covers an area of

20 ha of land excluded from amelioration measures. There are mainly muck soils

formed of k>w peats. Only in the eastern part of the projected reoervation there

Phytosociological and Floristic Relations in the Projected... 269

is a fiat, sandy rise and seyeral acres of dunes. There occur several rare plants,

such as Sweertia perennis, Trollius europaeus, Iris sibirica, Veratrum lobelianum,

Phyteuma orbiculare, Leserpitium prutenicum, Dianthus superbus, Liparis loeselli,

Orchis maculata, Pedicularis sceptrum-carolinum, Tofieldia calyculata, Salix lappo-

num, Carex buxbaumii. In the area examined 36 phytosociological records were

madę and classified into 23 associations and 2 subassociations. The dominant com-

munity is Molinietum coeruleae with the shrubs of Frangula alnus, Salix cinerea,

S. nigricans, Betula verrucosa, of a mean cover about 30%. This association grows

on about 80% of total area. Close to 10% is covered by associations of large sedges

(Caricetum elatae, Caricetum gracilis, Caricetum paradoxae, Caricetum rostratae)

and another 10% by the communities of Iow grasses (associations: Poo-Festucetum

rubrae, Lolio-Cynosuretum, Holcetum lanati). Remaining associations cover smali

patches (Table 1).