Stosunki przyrodnicze projektowanego rezerwatu Pańska Dolina w województwie zamojskim

(1)

A N N A L E S

U N 1 V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XLVI, 11 SEC TIO C 1991

Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin

M a r i a W A W E R , A n n a Ł U C Z Y C K A - P O P I E L

Natura! Relations in the Planned Reservation Pańska Dolina in the Zamość Area

WSTĘP

Okolice Skierbieszowa w województwie zamojskim znane są przede wszyst

kim z tego, że rosną tu lasy bukowe przy północno-wschodniej granicy ich zasięgu (2). W ykazują one duże powiązania ze zbiorowiskami grądowymi. N a odrębność lasów tego terenu w porów aniu do lasów bukowych Roztocza zwraca uwagę S ł a w i ń s k i (15), określając je jako Fagetwn zamosciense. Lasy te były także obiektem badań F i j a ł k o w s k i e g o i A d a m c z y k (5), którzy zwrócili uwagę na w yjątkow o piękny, naturalny las bukowy w leśnictwie Pańska D olina i zaproponow ali jego fragm ent do częściowej ochrony rezerwatowej. Stanowiska rzadkich m szaków z tego terenu podają K a r c z m a r z i K u c (12).

Celem niniejszej pracy jest charakterystyka florystyczno-ekologiczna zbioro

wisk roślinnych projektow anego rezerwatu (ryc. 1).

METODA PRACY

Badania terenowe przeprowadzono w sezonie letnim 1990 r. Dotyczą one występowania

zespołów roślinnych i flory tego terenu. Wykonano 19 zdjęć fitosocjologicznych (ryc. 2) ogólnie

przyjętą metodą B r a u n - B l a n q u e t a ( l ) w nieco zmodyfikowanej formie. Przy ocenie stosunków

liczbowych dla poszczególnych gatunków zastosowano skalę 10-stopniową. N a podstawie zdjęć

fitosocjologicznych wyróżniono zespół Tilio-Carpinetum z 2 podzespołami. Gatunki w tab. 1 ułożono

zgodnie z systemem M a tu s z k i e w ic z a (14), nazewnictwo roślin naczyniowych przyjęto za

J a s ie w ic z e m (11). Wykonano także odkrywki glebowe, opisano ich morfologię oraz pobrano

z poszczególnych poziomów genetycznych gleby próbki do analiz laboratoryjnych. Analizy

chemiczne gleby wykonano w Stacji Chemiczno-Rolnej w Lublinie metodami powszechnie

stosowanymi w gleboznawstwie. Wyniki analiz glebowych zestawiono w tab. 2.

(2)

Ryc. 1. M apa sytuacyjna projektowanego rezerwatu PańskaDolina; 1 — granica kompleksu leśnego, 2 — granica projektowanego rezerwatu

A situational map of the planned reservation Pańska Dolina; 1 — border of the forest complex, 2 — border of the planned reservation

1 5 2 -3

Ryc. 2. Stanowiska zdjęć fitosocjologicznych w projektowanym rezer

wacie Pańska Dolina; 1 — granice projektowanego rezerwatu, 2 — dro

ga leśna, 3 — numery oddziałów, 4 — numery zdjęć fitosocjologicznych, 5 — leśniczówka

Places of phytosociological records in the planned reservation Pańska Dolina; 1 — borders of the planned reservation 2 — forest road, 3 — section numbers, 4 — numbers of phytosociological records,

5 — forester’s cottage

STOSUNKI PRZYRODNICZE

Projektowany rezerwat Pańska Dolina obejmuje naturalny kompleks leśny położony we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej reprezentowanej przez Działy Grabowieckie (4). Usytuowany jest na terenie projektowanego Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego (5). Pod względem administracyjnym wchodzi w skład kompleksu leśnego nadleśnictwa Krasnystaw i leży na wschodnim skraju lasów należących do leśnictwa Pańska Dolina. Obejmuje oddz. 147 i 152. Otulinę jego tworzą lasy bukowe o składzie zbliżonym do drzewostanów projektowanego rezerwatu. Od strony wschodniej graniczy on z polami uprawnymi wsi Huszczka Duża, należącej do gminy Skierbieszów w woj. zamojskim (ryc. 1).

Teren projektowanego rezerwatu porasta zwarty las bukowy z licznymi okazami drzew

pomnikowych. Buk (Fagus sylvatica L.) wykazuje tu dużą dorodność i ekspansywność. Odnawia się

bardzo dobrze, bez potrzeby podsadzania. Jego naloty osiągają rozmiary podrostu, który

(3)

Stosunki przyrodnicze projektowanego rezerwatu Pańska Dolina... 127

w miejscach o słabszym zwarciu drzewostanu przechodzi do starszych klas wieku. Przy silniejszym ocienieniu dna lasu buk odnawia się słabiej. Szczególnie duży dynamizm wykazuje na szczytach i zboczach wzniesień. Buki są gonne i dobrze oczyszczone, osiągają wysokość 20-25 m. Maksymalna średnica drzew wynosi 50 cm (średnio 40 cm).

Teren projektowanego rezerwatu jest falisty, z kilkoma wąwozami. Leży na wysokości 220-260 m n.p.m. Charakteryzuje się dużymi różnicami wysokości względnej. W części północnej projektowanego rezerwatu (oddz. 147) na odcinku ok. 300 m różnica ta wynosi przeszło 40 m.

W części południowej (oddz. 152), łagodniejszej, ze spłaszczoną górną powierzchnią różnica wysokości względnej wynosi 20 m. Przez środek badanego terenu ciągnie się dolina o kierunku równoleżnikowym.

W projektowanym rezerwacie występują gleby brunatne wytworzone z lessów (3). Przyczyniają się znacznie do eutrofizacji siedliska chrakteryzującego lasy grądowe. Pokrywa lessowa łączy się z trudno przepuszczalnymi utworami kredowymi (10). Obszar ten leży w zlewni rzeki Wolicy. Silne urzeźbienie terenu powoduje, że kulminacje wzniesień są zawsze suchsze w stosunku do terenów obniżonych, a poziom wód gruntowych jest niski. Roślinność nie odczuwa braku wilgoci, ponieważ podłoże lessowe sprzyja magazynowaniu wód.

Klimat Działów Grabowieckich należy do klimatycznej Dzielnicy Lubelsko-Chełmskiej. Charak

teryzuje się znacznymi sumami rocznymi opadów atmosferycznych (550-600 mm), najwyższymi liczbami dni z opadami gradowymi (10-18 w ciągu roku) i najwyższymi wartościami usłonecznienia względnego w okresie letnim (45-50%). Okres wegetacyjny trwa 214 dni. Ostatnie przymrozki notowano 20 maja. Zaleganie pokrywy śnieżnej trwa 86 dni. Temperatura powietrza na poziomie rzeczywistym wynosi średnio: w okresie wegetacyjnym 13,4°C, w styczniu - 3 ,2°C, a wlipcu 18,6°C (16).

ZBIOROWISKA ROŚLINNE

Tilio-Carpinetum T r a c z y k 1962

Zbiorow isko lasu bukowego na terenie projektowanego rezerwatu zaliczono do zespołu Tilio-Carpinetum z tego względu, że głównym elementem ru n a są rośliny grądowe, natom iast brak jest gatunków charakterystycznych dla buczy

ny karpackiej. C harakteryzuje się ono domieszką graba, który jest stałym składnikiem sukcesyjnym lasów bukowych tego terenu. W kilku miejscach tworzy zwarte skupienia w wieku drągowiny. Czynnikami sprzyjającymi temu typowi lasów są przede wszystkim gleby brunatne wytworzone z lessów, bogata rzeźba terenu i kredowe podłoże.

W ydzielono 2 podzespoły: Tilio-Carpinetum typicum (bez buka w drzewo

stanie), zdj. 1-9 i Tilio-Carpinetum fagetosum (z dom inacją buka), zdj. 10-19 (5).

Podobny typ zbiorowisk roślinnych obserwowano w całej północno-wschod

niej strefie zasięgu buka (5, 6, 8, 9, 13, 15).

Tilio-Carpinetum typicum

(tab. 1, zdj. 1-9)

G rąd typowy n a terenie projektow anego rezerwatu tworzy niewielkie płaty,

występujące przede wszystkim na dnie doliny i u podnóża zboczy nachylonych

(4)

w kierunku północno-wschodnim , południowo-zachodnim i południowym.

Jest to las m ieszany, którego drzew ostan tworzy głównie Carpinus betulus z dom ieszką Quercus robur i Betula pendula, rzadziej (w miejscach wilgotnych) z Fraxinus excelsior. W warstwie krzewów o bardzo różnym, ale niewielkim

Tab. 1. Skład florystyczny 19 zdjęć fitosocjologicznych z projektowanego rezerwatu Pańska Dolina The floristic composition of 19 phytosociological records from the planned reservation Pańska

Dolina

Nr z d ję c ia Ko. o f re c o rd Nr o d d z ia łu No. o f s e c tio n

Z w arcie warstwy a w % Cover o f t r e e - l a y e r a i n %

Zw arcie w arstwy b w % Cover o f s h r u b - la y e r b i n % P o k ry cie w arstwy c w % Cover o f h e r b - l a y e r c i n % P o k ry c ie w a r etwy d w % Cover o f m o s s-la y e r d i n %

Drzewa i krzew y:

t-cm

m 4 m m co

<aj

b-~

UA-4 4 A A A 4 UA -4 -4 4 UA 1/A.J - 4 - 4 -4

8 8 S R ° ° £ S S 8 8 8 8 S & S °

O O O I O O O Q O t Q O Q O O Q Q O O NA c- r - 4 <— KA KA C\J

8 g 8 8 8 8 8 g 8 g 8 § ł S S ; S 8 R 8 8

I I O O I O I I I I I I I ♦ I ♦ I I I

4. F ra x in u s e x c e l s i o r a 1 4 1 F ra x in u s e z c e l s i o r b ♦

F ra x in u s e z c e l s i o r c 4 + ♦ ♦ + ♦ ♦ ♦ 1. C arp in u s b e t u l u s a 4 2 4 8 4 b 4 5 5 ♦ 1 2 1 1 1

C arp in u s b e t u l u s b 2 . ♦ + 2 • 1 1 .

C arp in u s b e t u l u s c + ♦ ♦ + 1 .

3. Fagus e y l r a t i c a a 5 8 7 5 7 6 6 5 9 7

Fagus s y l v a t i c a b 1 2 > 2 1 1 3 . 6 6 1 6 8 3 7

Fagus s y l v a t i c a c + ♦ + + . ♦ ♦ + + + ♦ ♦ • •

3. A cer p s e u d o p la ta n u s b + + 1 . + + . 1 • 1 A cer p s e u d o p la ta n u s c ♦ +

5 . B e tu la p e n d u la a 1 5. Q uercus ro b u r

Q uercus r o b u r c 2. T i l i a c o r d a ta b 4. Euonymus e u ro p a ea c 2. A cer p ia t a n o i d e a b

A cer p l a t a n o i d e s o 4. Euonymus v e rru c o s a b

Euonymue Y e rru c o sa c 5. Sambucu8 n i g r a b

Sambucus n i g r a c 2. C erasu s avium b

C erasu e avium c 5. So rb u s a u c u p a ria b

SorbuB a u c u p a ria c 5. F ra n g u la a ln u s b

F ra n g u la a ln u s c 5. Yiburaum o p u lu a c 5 . P o p u lu s tre m u la a

Populue tre m u la c 5 . A biee a lb a c

1. T ilio -C a rp in e tu m : C arez p i l o s a R anunculus c a s s u b ic u s

2. C a rp in io n b e t u l i : S t e l l a r i a h o lo s te a D a c ty lie g l o o e r a t a su b sp .

a s c h e rs o n ia n a 5. F a g e t a i i a s i l v a t i c a e : Lam iastrum g a le o b d o lo n Asarum europaeum Gal i urn odoratum iu lm o n a ria o b s c u ra D ry o p te ris f i l i x - m a s Carex s y l v a t i c a M ilium effusum S tach y a s y l v a t i c a Y io la s y l v e s t r i 8 F e s tu c a g ig a n te a Polygonatum m u ltiflo ru m L a th y ru s v e rn u s Circa© a l u t e t i a n a E p ilo b iu m montanum

4- ♦

2 .

+ 3

^♦

8 7

• ♦

•

^♦ ^♦ ^{♦ 4-}

+ • 4-

5 3

♦

7

4-

1

1 2 3 1 2 1

¹ ¹

4 3 3 3 1 2

^♦

2

♦

+ +

1

⁺ ^{4- ♦}

1

^4-

3

¹ ^♦

+ ♦ ♦

6

♦

1

^♦

2

¹ ^♦

4 1

♦ + 4- 1 ♦ + 4 ♦ ♦ +

2

♦ ♦ ♦ 4- + ♦ ♦

♦ ♦

4

♦ ♦ 4- ♦

• •

♦ ♦ ♦

+

♦ ♦ + 4-

•

4-

•

♦

1

⁴ ⁺

♦

♦ 4-

♦

♦ + 4 4- + ♦ ♦ ♦

♦ ♦ ♦ 4-

• •

^♦

•

♦

1 •

^{4- ♦} ^4- ^4-

4-

(5)

Stosunki przyrodnicze projektowanego rezerwatu Pańska Dolina... 129

Ciąg dalszy tab. 1 - Table 1 continued

Nr z d ję c ia v Ol b~ CO Os O r- OJ r- co O'

No. o f re c o rd 4. Q u erco -F ag etea:

Aegopodium p o d a g ra ria 1 1 8 4 * . + + ♦ 7 + ♦ 1 1 . . +

Geum urbanum . 1 + ♦ . +

n e p a t ic a n o b i l i s + + + + ♦ . + + + +

Carex d i g i t a t a . + . ♦ ♦ + ♦ + ♦ • + ♦

M elica n u ta n a + +

Anemone nemorosa +

5. Tow arzyszące (A ccopanying):

S t e l l a r i a nemorum 4 ♦

Chaerophyllum h irsu tu m 7

b r t i c a d i o i c a ♦ + 1

O x a lis a c e t o s e l l a 2 + ♦ + ♦ + ♦ + 2 2 ♦ 2 2 ♦ ♦ 1

A thyrium f i l i x - f e m i n a 1 5 4 1 + ♦ + + + + + ♦

D ry o p te ris c a r th u s i a n a ♦ 1 + ♦ + + + . . + +

Rubua id a e u s + + . ♦ +

brach y th eciu m salebrosum

Ajuga re p ta n s ♦ ♦ ♦ + ♦ 1 *

hajanthemum b ifo liu m ♦ + + + + + • .

R anunculus re p e n s + + +

L uzula p i l o s a • • + ♦ + ♦ •

G atunki sp oradyczne (S p o ra d ic s p . ) : 2. R anunculus auricom us 16/+, V io la m i r a b i l i s 4 /+ . 3 . A s t r a n t i a m ajo r 4 /+ , Daphne mezereura 11/ + , R anunculus la n u g in o e u s 10/ + , S c r o p h u la r i a nodosa 16/ + , Atrichum undulatum 4 /1 . 4. Brachypodium s y lv a tic u m 4/-, Carex rem o ta 14/+, H edera h e lix 4 /2 . 5 . A n th ris c u s s y l v e s t e r 3/ + » D escham psia c a e s p i- to s a 7 /+ , E ąuisetum 8 y lv aticu m 7/+» F r a g a r i a v e sc a 17/# Galiura a p a r in e 3/+» G a le o p s is p u b escen s 3/ + » J u n c u s e f f u s u s 6 / r , M oehrin- g ia t r i n e r v i a 1 4 /♦ , ł l a t a n t h e r a c h lo r a n th a 6 / + , V ero n ica o f f i c i n a l i s 3 /+ , D ry o p te rie d i l a t a t a 16/ + ,

zwarciu (do 30% ), najczęściej występuje podrost grabu. Towarzyszą m u Tilia cordata, Acer pseudoplatanus, Fagus sylvatica i Frangula alnus. R uno jest rozmieszczone równom iernie, pokryw a podłoże w 90-100% . W arstwa mszaków występuje rzadko. Nielicznie rosną Plagiomnium undulatum i Brachythecium salebrosum.

W śród ogółu roślin najliczniej występują gatunki mezotroficzne rzędu Fagetalia silvaticae i klasy Querco-Fagetea. Są to: Lamiastrum galeobdolon, Pulmonaria obscura, Asarum europaeum, Dryopteris filix-m as, Aegopodium podagr aria i Hepatica nobilis. Brak jest gatunków typowo borowych, sporadycz

nie występuje Yeronica officinalis. Stosunkowo dużą grupę tw orzą gatunki towarzyszące, lecz niewiele z nich odgrywa poważniejszą rolę. Częstsze są: Oxalis acetosella, Athyrium fdix-fem ina, Dryopteris carthusiana i Ajuga reptans.

Tilio-Carpinetum typicum z omawianego terenu m a w swym składzie fłorystycznym na ogół dość jednolitą budowę. M ożna wyróżnić kilka za

znaczających się facji związanych ze zróżnicowanym siedliskiem: z Aegopodium podagr aria (zdj. 3-4), Lamiastrum galeobdolon (zdj. 5), Stellaria holostea (zdj. 6), Galium odoratum (zdj. 7) i Carexpilosa (zdj. 8-9). Powierzchnia projektowanego rezerwatu, nachylająca się w kierunku północnym (oddz. 152) i południowym (oddz. 147) w stronę przecinającej go doliny, sprzyja spływowi wód i większej wilgotności gleby na jej dnie. G rom adzące się tam wody, zwłaszcza w okresie wiosennym, sprzyjają rozwojowi roślin higrofilnych i prow adzą do wykształ

cenia się wilgotniejszych postaci podzespołu z przewagą Stellaria nemorum

i Chaerophyllum hirsutum w runie (zdj. 1-2), nawiązujących tym do Tilio-

-Carpinetum stachyetosum.

(6)

Tilio-Carpinetum typicum występuje na glebach brunatnych wytworzonych z lessu. C harakteryzuje je profil glebowy nr 1 w zdj. 9:

0 - 2 cm — ściółka liściasta, słabo rozłożona;

3 - 1 5 cm — szarożółty less, ukorzeniony;

16-120 cm — jasnobeżowy, lekko wilgotny, lepiący się less;

od 121 cm — less jasnożółty, silnie zlepiony z rdzawymi plamami.

Odczyn wierzchnich warstw gleby jest słabo kwaśny, zasobność gleby w fosfor jest średnia, w potas — zła, w magnez — bardzo dobra (tab. 2).

Tab. 2. Niektóre właściwości fizyczne i chemiczne gleb w projektowanym rezerwacie Pańska Dolina Certain physical and Chemical properties of the soils in the planned reservation Pańska Dolina

N a badanym terenie podzespół Tilio-Carpinetum fagetosum związany jest ze szczytem i zboczami wzniesienia. Zajmuje siedliska nieco suchsze niż Tilio- -Carpinetum typicum. Tworzy go las bukowy (zwarcie drzewostanu do 90%), miejscami z dużym udziałem Carpinus betulus, rzadziej Acer pseudoplatanus.

G atunki te w ystępują także w podroście i jak o siewki. W warstwie krzewów przeważa podrost bukowy (zwarcie niekiedy do 80% , zdj. 17). W domieszce rosną Euonymus verrucosa, Sambucus nigra, sporadycznie S. racemosa i Cerasus avium.

W arstw a ru n a rozwija się bujnie, dom inują rośliny grądowe. Najliczniejszą

grupę stanow ią gatunki z rzędu Fagetalia: Galium odoratum, Asarum europaeum,

Lamiastrum galeobdolon i Pulmonaria obscura. W yraźnie zaznacza się udział

gatunków ze związku Carpinion: Carpinus betulus, Acer platanoides, Stellaria

(7)

Stosunki przyrodnicze projektowanego rezerwatu Pańska Dolina... 131

holostea i Carex pilosa. Związek Fagion reprezentowany jest przez bardzo dobrze odnawiające się drzewa: buk i jaw or. Brak jest roślin borowych z klasy Faccinio-Piceetea, sporadycznie występuje Dryopteris dilatata. Dość liczna jest grupa gatunków towarzyszących, z których większą stałość m ają Majanthemum bifolium i Oxalis acetosella. Lokalnie podzespół ten uform owany jest w 6 facjach z: Aegopodium podagraria (zdj. 10), Lamiastrum galeobdolon (zdj. 11-14), Asarum europaeum (zdj. 15), Słellaria holostea (zdj. 16-17), Galium odoratum (zdj. 18) i Carex pilosa (zdj. 19).

Tilio-Carpinetum fagetosum wykształca się na glebach brunatnych wy

tw orzonych z lessu. C harakteryzuje je profil glebowy nr 2 w zdj. 14:

0 - 2 cm — ściółka bukowo-grabowa, słabo rozłożona;

3-110 cm — less ciemnobeżowy z jaśniejszymi plamami, słabo wilgotny;

od 111 cm — less jasnobeżowy, lepki, zbity, wilgotny.

Kw aśny odczyn wierzchnich warstw gleby w głębi profilu wzrasta do zasadowego. Zasobność w fosfor jest średnia, w potas —- zła, gwałtownie wzrastająca na głębokości ok. 1 m , a w magnez — wysoka (tab. 2).

Podobne zbiorowisko opisuje I z d e b s k i (6, 7).

N a terenie projektow anego rezerwatu rośnie kilka gatunków uchodzących za rzadkie we florze Polski. Są to Phegopteris dryopteris, Dryopteris dilatata, Polypodium vulgare, Corydalis cava, C. solida, Dentaria glandulosa, Daphne mezereum, Hedera helix, Platanthera chlorantha, Neottia nidus-avis i Sambucus racemosa.

Dzięki swoim walorom przyrodniczym obiekt ten m a duże znaczenie dydaktyczne i krajobrazow e. Proponuje się utworzenie rezerwatu częściowego, co w arunkuje przeprow adzanie niezbędnych zabiegów gospodarczych.

PIŚMIENNICTWO

1. B r a u n - B l a n ą u e t J .: Pflanzensoziologie. 2. Auflage, Wien 1951.

2. B rz y s k i B .: Rozmieszczenie i ochrona kresowych stanowisk buka i jodły na Roztoczu i terenach sąsiednich. Ochr. Przyr. 26, 368-393 (1959).

3. D o b r z a ń s k i B ., U z ia k S .: Pokrywa glebowa woj. lubelskiego. Przegl. Geogr. 41 (1),67-78 (1969).

4. F ija ł k o w s k i D . : Stosunki geobotaniczne Lubelszczyzny. Lub. Tow. Naukowe, Ossolineum, Wrocław 1972.

5. F ija ł k o w s k i D ., A d a m c z y k B .: Zespoły i flora projektowanego Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990.

6. I z d e b s k i K .: Grądy na Roztoczu Środkowym. Ekol. Pol. seria A 10, (18), 523-584 (1962).

7. I z d e b s k i K .: Charakterystyka geobotaniczna rezerwatu leśnego Czerkies na Roztoczu Środkowym. Ann. Univ. M ariae Curie-Skłodowska, sectio C 19, 189-233 (1964).

8. I z d e b s k i K .: Zbiorowiska leśne na Roztoczu Południowym. Ann. Univ. Mariae Curie-

-Skłodowska, sectio C 21, 203-246 (1966).

(8)

9. I z d e b s k i K .: Zbiorowiska leśne na Roztoczu Zachodnim. Ann. Univ. Mariae Curie- -Skłodowska, sectio C 22, 235-266 (1967).

10. J a h n A .: Wyżyna Lubelska. Instytut Geogr. PAN, Prace Geogr. 7, Warszawa 1956.

11. J a s ie w ic z A .: Nazwy gatunkowe roślin naczyniowych flory polskiej. Fragm. Flor, et Geobot.

30 (3), 217-285 (1984).

12. K a r c z m a r z K ., K u c M .: Mchy wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Fragm. Flor. et.

Geobot. 8 (4), 483-508 (1962).

13. Ł u c z y c k a - P o p ie l A .: Szata roślinna rezerwatu Las Lipowy w uroczysku Bukowiec koło Tomaszowa Lubelskiego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 44, 209-218 (1989).

14. M a tu s z k i e w ic z W .: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa 1984.

15. S ła w iń s k i W .: Lasy bukowe na Wyżynie Lubelskiej Fagetum zamosciense. Ann. Univ.

Mariae Curie-Skłodowska, sectio E 1, 1-100 (1946).

16. Z in k ie w ic z W ., Z in k ie w ic z A .: Atlas klimatyczny woj. lubelskiego 1951-1960. Lub. Tow.

Nauk., Lublin 1975.

S U M M A R Y

The paper presents geobotanical characterization of the planned reservation Pańska Dolina. The main purpose of the creation of this reservation is to maintain an exceptionally beautiful, natura!

Stosunki przyrodnicze projektowanego rezerwatu Pańska Dolina w województwie zamojskim - Biblioteka UMCS