37. PRAWA I OBOWI¥ZKI CZ£OWIEKA WE WSPÓLNOCIE LUDZKIEJ

237

37. PRAWA I OBOWI¥ZKI CZ£OWIEKA WE WSPÓLNOCIE LUDZKIEJ

Cel ogólny

Ukazanie praw i obowi¹zków istniej¹cych w spo³ecznoœci ludzkiej.

Kszta³towanie odpowiedzialnej postawy w wype³nianiu ¿yciowych zadañ.

Cele szczegó³owe Uczeñ:

– wymienia trzy podstawowe grupy praw spo³ecznych,

– wyjaœnia, czego dotycz¹ prawa spo³eczne,

– rozró¿nia prawa i obowi¹zki spo³ecznoœci ludzkiej,

– stosuje „z³ot¹ zasadê” w ¿yciu,

– wskazuje na obowi¹zki cz³owieka we wspólnocie,

– uzasadnia potrzebê stosowania prawa mi³oœci we wspólnocie ludzkiej,

– dowodzi s³usznoœci praw spo³ecznych.

Metody

Pogadanka, metoda skojarzeñ, analiza tekstu Ÿród³owego, rozmowa kie- rowana.

Œrodki dydaktyczne

Pismo Œwiête, Katechizm Koœcio³a Katolickiego, encykliki „Laborem exercens”

i „Sollicitudo rei socialis”.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Na poprzedniej katechezie mówiliœmy o osobie ludzkiej jako fundamen- cie ¿ycia spo³ecznego. Dowiedzieliœmy siê, czego na ten temat naucza³ Chry- stus oraz jakie jest stanowisko Nauczycielskiego Urzêdu Koœcio³a dotycz¹- ce tej kwestii. Na dzisiejszej lekcji przekonamy siê, jakie s¹ prawa i obo- wi¹zki cz³owieka we wspólnocie ludzkiej.

237

37. PRAW

A I OBOWI¥ZKI CZ£OWIEKA WE WSPÓLNOCIE LUDZKIEJ

Cel ogólny Ukazanie praw i obowi¹zków istniej¹cych w spo³ecznoœci ludzkiej.

Kszta³towanie odpowiedzialnej postawy w wype³nianiu ¿yciowych zadañ.

Cele szczegó³owe

Uczeñ: –

wymienia trzy podstawowe grupy praw spo³ecznych, –

wyjaœnia, czego dotycz¹ prawa spo³eczne, –

rozró¿nia prawa i obowi¹zki spo³ecznoœci ludzkiej, –

stosuje „z³ot¹ zasadê” w ¿yciu, –

wskazuje na obowi¹zki cz³owieka we wspólnocie, – uzasadnia potrzebê stosowania prawa mi³oœci we wspólnocie ludzkiej, – dowodzi s³usznoœci praw spo³ecznych.

Metody

Pogadanka, metoda skojarzeñ, analiza tekstu Ÿród³owego, rozmowa kie- rowana.

Œrodki dydaktyczne

Pismo Œwiête, Katechizm Koœcio³a Katolickiego, encykliki „Laborem exercens” i „Sollicitudo rei socialis”.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Na poprzedniej katechezie mówiliœmy o osobie ludzkiej jako fundamen- cie ¿ycia spo³ecznego. Dowiedzieliœmy siê, czego na ten temat naucza³ Chry- stus oraz jakie jest stanowisko Nauczycielskiego Urzêdu Koœcio³a dotycz¹- ce tej kwestii. Na dzisiejszej lekcji przekonamy siê, jakie s¹ prawa i obo- wi¹zki cz³owieka we wspólnocie ludzkiej.

238

Spróbujmy wspólnie, metod¹ skojarzeñ, zastanowiæ siê nad znaczeniem terminu „prawo”.

Piszemy na œrodku tablicy wyraz „prawo” i dopisujemy wokó³ propozy- cje uczniów. Jednoczeœnie uczniowie wyjaœniaj¹, jaki jest zwi¹zek poda- nych terminów z prawem.

Prawo jest norm¹ uporz¹dkowania ¿ycia spo³ecznego, poddanego pew- nym regu³om, aby umo¿liwia³o funkcjonowanie spo³ecznoœci, której cz³on- kowie maj¹ ró¿ne potrzeby i aspiracje i w której dochodzi do dwóch ró¿- nych konfliktów.

Zagro¿eñ tych mo¿na unikn¹æ, wprowadzaj¹c ró¿ne systemy norm: praw- nych, moralnych czy religijnych. Mog¹ one nakazywaæ lub zakazywaæ okre-

œlonych czynnoœci, wyznaczaj¹c ludziom obowi¹zek pewnego postêpowa- nia. Mo¿e to byæ obowi¹zek wykonania jakiejœ czynnoœci lub osi¹gniêcia poprzez swoje postêpowanie jakiegoœ stanu rzeczy.

Prawo normuje dziœ niemal wszystkie dziedziny ¿ycia spo³ecznego.

„Prawa cz³owieka wyra¿aj¹ i opisuj¹ prawne i moralne gwarancje osoby ludzkiej. Jako kategorie prawno-moralne zaczêto je formowaæ w XVII-XVIII w., ale proces ich uœwiadomienia historycznego by³ o wiele d³u¿szy. Ode- gra³y w nim rolê pogl¹dy filozofów greckich, biblijna nauka o cz³owieku stworzonym przez Boga, niektóre idee renesansu, reformacji i oœwiecenia.

Przygotowaniem do sformu³owania Deklaracji Praw Cz³owieka by³y takie dokumenty jak: Magna Charta, Habeas Corpus czy polskie Neminem capti- rabimus. Jako pierwsze sformu³owania praw cz³owieka wymienia siê pra- wodawstwo Stanów Zjednoczonych (Bill o Rights) i Deklaracjê Niepodle- g³oœci, francusk¹ Deklaracjê Praw Cz³owieka i Obywatela oraz polsk¹ Kon- stytucjê 3 Maja” (ks. Ireneusz Mroczkowski, w: Byæ chrzeœcijaninem dziœ, red. ks. Marian Rusecki, Lublin 1994, s. 379).

ROZWINIÊCIE

Katecheta zwraca siê do uczniów, aby sami wymienili prawa, które s¹ najbardziej potrzebne cz³owiekowi do codziennego ¿ycia.

Uczniowie wypisuj¹ na tablicy swoje propozycje:

– prawo do ¿ycia,

– prawo do poszanowania godnoœci osobistej,

– prawo do wolnoœci sumienia, myœli i wyznania,

– prawo do pracy i sprawiedliwej zap³aty.

238

Spróbujmy wspólnie, metod¹ skojarzeñ, zastanowiæ siê nad znaczeniem terminu „prawo”.

Piszemy na œrodku tablicy wyraz „prawo” i dopisujemy wokó³ propozy- cje uczniów. Jednoczeœnie uczniowie wyjaœniaj¹, jaki jest zwi¹zek poda- nych terminów z prawem.

Prawo jest norm¹ uporz¹dkowania ¿ycia spo³ecznego, poddanego pew- nym regu³om, aby umo¿liwia³o funkcjonowanie spo³ecznoœci, której cz³on- kowie maj¹ ró¿ne potrzeby i aspiracje i w której dochodzi do dwóch ró¿- nych konfliktów.

Zagro¿eñ tych mo¿na unikn¹æ, wprowadzaj¹c ró¿ne systemy norm: praw- nych, moralnych czy religijnych. Mog¹ one nakazywaæ lub zakazywaæ okre- œlonych czynnoœci, wyznaczaj¹c ludziom obowi¹zek pewnego postêpowa- nia. Mo¿e to byæ obowi¹zek wykonania jakiejœ czynnoœci lub osi¹gniêcia poprzez swoje postêpowanie jakiegoœ stanu rzeczy.

Prawo normuje dziœ niemal wszystkie dziedziny ¿ycia spo³ecznego.

„Prawa cz³owieka wyra¿aj¹ i opisuj¹ prawne i moralne gwarancje osoby ludzkiej. Jako kategorie prawno-moralne zaczêto je formowaæ w XVII-XVIII w., ale proces ich uœwiadomienia historycznego by³ o wiele d³u¿szy . Ode- gra³y w nim rolê pogl¹dy filozofów greckich, biblijna nauka o cz³owieku stworzonym przez Boga, niektóre idee renesansu, reformacji i oœwiecenia. Przygotowaniem do sformu³owania Deklaracji Praw Cz³owieka by³y takie dokumenty jak: Magna Charta, Habeas Corpus czy polskie Neminem capti- rabimus. Jako pierwsze sformu³owania praw cz³owieka wymienia siê pra- wodawstwo Stanów Zjednoczonych (Bill o Rights) i Deklaracjê Niepodle- g³oœci, francusk¹ Deklaracjê Praw Cz³owieka i Obywatela oraz polsk¹ Kon- stytucjê 3 Maja” (ks. Ireneusz Mroczkowski, w: Byæ chrzeœcijaninem dziœ

, red. ks. Marian Rusecki, Lublin 1994, s. 379).

ROZWINIÊCIE

Katecheta zwraca siê do uczniów, aby sami wymienili prawa, które s¹ najbardziej potrzebne cz³owiekowi do codziennego ¿ycia.

Uczniowie wypisuj¹ na tablicy swoje propozycje:

– prawo do ¿ycia, – prawo do poszanowania godnoœci osobistej, – prawo do wolnoœci sumienia, myœli i wyznania, – prawo do pracy i sprawiedliwej zap³aty.

239 Wspó³czeœni ludzie bardzo czêsto s¹ nieœwiadomi swoich praw, a nie- którzy wstydz¹ siê z nich korzystaæ, choæ znajduj¹ siê w trudnej sytuacji

¿yciowej i prawa takie im przys³uguj¹.

S¹ jednak tacy, którzy prawa nadu¿ywaj¹ i unikaj¹ swoich obowi¹zków.

To w³aœnie o nich mówi Katechizm Koœcio³a Katolickiego.

„Uczestnictwo wszystkich w urzeczywistnianiu dobra wspólnego poci¹- ga za sob¹, jak ka¿dy obowi¹zek etyczny, wci¹¿ ponawiane nawrócenie uczestników ¿ycia spo³ecznego. Oszustwo i ró¿ne wykrêty, przez które nie- którzy uchylaj¹ siê od przestrzegania prawa i przepisów odnosz¹cych siê do obowi¹zków spo³ecznych, powinny byæ zdecydowanie potêpione jako nie- zgodne z wymogami sprawiedliwoœci (...)” (KKK 1916).

£amanie prawa zawsze zas³uguje na karê, ale nawet kara powinna byæ sprawiedliwa i uregulowana przepisami prawnymi, ma bowiem wychowy- waæ i odmieniaæ cz³owieka, aby spo³eczeñstwo czu³o siê bezpiecznie.

Ka¿dy z nas pragnie byæ szanowany i kochany, chcemy ¿yæ w komforto- wych warunkach, osi¹gn¹æ stabilizacjê ¿yciow¹ – s¹ to zwyk³e ludzkie pra- gnienia, bliskie ka¿demu cz³owiekowi. Musimy jednak pamiêtaæ, ¿e obok nas ¿yj¹ inni ludzie. Ludzie ci posiadaj¹ takie same prawa jak my i wobec Boga s¹ równi nam. Nale¿y wiêc, przypomnieæ sobie, „z³ot¹ zasadê”, we- d³ug której: „Wszystko, wiêc co byœcie chcieli, ¿eby wam ludzie czynili, i wy im czyñcie! Albowiem na tym polega Prawo i Prorocy” (Mt 7,12).

W przestrzeganiu prawa powinniœmy kierowaæ siê nie tylko sprawiedli- wosci¹, lecz równie¿ mi³oœci¹.

„Poszanowanie osoby ludzkiej przejawia siê w poszanowaniu zasady:

<Poszczególni ludzie powinni uwa¿aæ swojego bliŸniego bez ¿adnego wy- j¹tku za «drugiego samego siebie», zwracaj¹c przede wszystkim uwagê na zachowanie jego ¿ycia i œrodki do godnego jego prowadzenia>. ¯adne pra- wodawstwo nie jest w stanie samo przez siê usun¹æ niepokojów uprzedzeñ oraz postaw egoizmu i pychy, stoj¹cych na przeszkodzie ustanowieniu praw- dziwie braterskich spo³ecznoœci. Postawy te przezwyciê¿a jedynie mi³oœæ, która w ka¿dym cz³owieku dostrzega <bliŸniego>, brata” (KKK 1931).

Dotychczasowe sformu³owania praw cz³owieka dotycz¹: prawa do ¿y- cia, wolnoœci myœli, sumienia, wyznania, swobodnego zgromadzenia, uczest- nictwa w ¿yciu publicznym oraz prawa do odpowiedniego poziomu ¿ycia, nauki, udzia³u w ¿yciu kulturalnym. W encyklice „Sollicitudo rei socialis”

czytamy:

„Wewn¹trz ka¿dego narodu ogromne znaczenie posiada poszanowanie wszystkich praw: zw³aszcza prawa do ¿ycia w ka¿dej fazie istnienia; praw 239

Wspó³czeœni ludzie bardzo czêsto s¹ nieœwiadomi swoich praw, a nie- którzy wstydz¹ siê z nich korzystaæ, choæ znajduj¹ siê w trudnej sytuacji ¿yciowej i prawa takie im przys³uguj¹.

S¹ jednak tacy, którzy prawa nadu¿ywaj¹ i unikaj¹ swoich obowi¹zków

. nawrócenie Ka¿dy z nas pragnie byæ szanowany i kochany, chcemy ¿yæ w komforto- „Uczestnictwo wszystkich w urzeczywistnianiu dobra wspólnego poci¹- W przestrzeganiu prawa powinniœmy kierowaæ siê nie tylko sprawiedli- £amanie prawa zawsze zas³uguje na karê, ale nawet kara powinna byæ i wy im czyñcie! Albowiem na tym polega Prawo i Prorocy” (Mt 7,12). d³ug której: „Wszystko, wiêc co byœcie chcieli, ¿eby wam ludzie czynili, Boga s¹ równi nam. Nale¿y wiêc, przypomnieæ sobie, „z³ot¹ zasadê”, we- nas ¿yj¹ inni ludzie. Ludzie ci posiadaj¹ takie same prawa jak my i wobec gnienia, bliskie ka¿demu cz³owiekowi. Musimy jednak pamiêtaæ, ¿e obok wych warunkach, osi¹gn¹æ stabilizacjê ¿yciow¹ – s¹ to zwyk³e ludzkie pra- sprawiedliwa i uregulowana przepisami prawnymi, ma bowiem wychowy- waæ i odmieniaæ cz³owieka, aby spo³eczeñstwo czu³o siê bezpiecznie. To w³aœnie o nich mówi Katechizm Koœcio³a Katolickiego. zgodne z wymogami sprawiedliwoœci (...)” (KKK 1916). obowi¹zków spo³ecznych, powinny byæ zdecydowanie potêpione jako nie- którzy uchylaj¹ siê od przestrzegania prawa i przepisów odnosz¹cych siê do uczestników ¿ycia spo³ecznego. Oszustwo i ró¿ne wykrêty, przez które nie- ga za sob¹, jak ka¿dy obowi¹zek etyczny, wci¹¿ ponawiane wosci¹, lecz równie¿ mi³oœci¹.

„Poszanowanie osoby ludzkiej przejawia siê w poszanowaniu zasady: <Poszczególni ludzie powinni uwa¿aæ swojego bliŸniego bez ¿adnego wy- j¹tku za «drugiego samego siebie», zwracaj¹c przede wszystkim uwagê na zachowanie jego ¿ycia i œrodki do godnego jego prowadzenia>. ¯adne pra- wodawstwo nie jest w stanie samo przez siê usun¹æ niepokojów uprzedzeñ oraz postaw egoizmu i pychy, stoj¹cych na przeszkodzie ustanowieniu praw- dziwie braterskich spo³ecznoœci. Postawy te przezwyciê¿a jedynie mi³oœæ, która w ka¿dym cz³owieku dostrzega <bliŸniego>, brata” (KKK 1931).

Dotychczasowe sformu³owania praw cz³owieka dotycz¹: prawa do ¿y- cia, wolnoœci myœli, sumienia, wyznania, swobodnego zgromadzenia, uczest- nictwa w ¿yciu publicznym oraz prawa do odpowiedniego poziomu ¿ycia, nauki, udzia³u w ¿yciu kulturalnym. W encyklice „Sollicitudo rei socialis” czytamy:

„W ewn¹trz ka¿dego

narodu

ogromne znaczenie posiada poszanowanie wszystkich praw: zw³aszcza prawa do ¿ycia w ka¿dej fazie istnienia; praw

240

rodziny jako podstawowej wspólnoty spo³ecznej czy <komórki spo³eczeñ- stwa>; sprawiedliwoœci w stosunkach pracy; praw, zwi¹zanych z ¿yciem wspólnoty politycznej jako takiej; praw opartych na transcendentnym po- wo³aniu istoty ludzkiej, poczynaj¹c od prawa do swobodnego wyznawania i praktykowania w³asnego religijnego credo” (Jan Pawe³ II, Sollicitudo rei socialis, 33).

Ró¿ne systemy spo³eczne i gospodarcze maj¹ tendencjê do dostosowy- wania niektórych praw do swoich potrzeb. Aby tego unikn¹æ, trzeba je roz- patrywaæ w duchu ca³oœci koncepcji osoby. Za punkt wyjœcia przyjmuje siê trzy zasady: wolnoœci, równoœci i uczestnictwa w ¿yciu spo³ecznym. Po- wstaje jednak problem, jak je pogodziæ z dobrem wspólnym, zak³adaj¹cym pojêcie obowi¹zku. Mo¿liwe jest to wtedy, gdy ustrój prawny spo³eczeñ- stwa opiera siê g³ównie na trzech podstawowych grupach praw:

I. Prawa wolnoœciowe, zwi¹zane ze swobod¹ obywatelsk¹, polityczn¹ i osobist¹. Nale¿y do nich prawo do ¿ycia oraz godnego poziomu egzystencji, wolnoœci religijnej, sumienia, wypowiadania pogl¹dów.

II. Prawa spo³eczno-gospodarcze: prawo do pracy, godziwych warun- ków pracy, s³usznej p³acy, wypoczynku, zabezpieczeñ spo³ecznych, zrzeszania siê w zwi¹zkach zawodowych.

III. Prawa solidarnoœciowe: prawo do rozwoju, poszanowania œrodowi- ska naturalnego, solidarnoœci z narodami innych krajów.

Z punktu widzenia chrzeœcijañskiego koncepcja tak rozumianych praw cz³owieka znajduje pe³n¹ aprobatê.

ZAKOÑCZENIE

Dla Boga ludzie s¹ równi bez wzglêdu na to, jakie zajmuj¹ miejsce w spo³eczeñstwie. W swej wielkiej mi³oœci Bóg obdarowuje wszystkich cen- nym darem, jakim jest naturalne prawo moralne. Niestety, na drodze ¿ycia nasyconej mnóstwem pokus, cz³owiek nie s³ucha g³osu sumienia i czêsto b³¹dzi. Widz¹c s³aboœci ludzkie, przed kilkoma tysi¹cami lat Bóg ofiarowa³ nam za poœrednictwem Moj¿esza Dziesiêæ Przykazañ.

Od tej pory Dekalog jest najwa¿niejszym Prawem, stoj¹cym ponad wszystkimi innymi prawami.

Prawo mo¿e byæ dobre tylko wtedy, kiedy nie jest sprzeczne z Prawem Bo¿ym. Powinni o tym pamiêtaæ w szczególnoœci ci, którzy prawa ustana- wiaj¹, poniewa¿ tylko w³adza, która domaga siê porz¹dku moralnego, po- chodzi od Boga.

240

rodziny jako podstawowej wspólnoty spo³ecznej czy <komórki spo³eczeñ-

stwa>; sprawiedliwoœci w stosunkach pracy; praw, zwi¹zanych z ¿yciem wspólnoty politycznej jako takiej; praw opartych na transcendentnym po-

wo³aniu istoty ludzkiej, poczynaj¹c

od prawa do swobodnego wyznawania i praktykowania w³asnego religijnego cr

edo” (Jan Pawe³ II,

Sollicitudo , wypoczynku, zabezpieczeñ spo³ecznych, , 33). i osobist¹. Nale¿y do nich prawo do ¿ycia oraz godnego poziomu ska naturalnego, solidarnoœci z narodami innych krajów. zrzeszania siê w zwi¹zkach zawodowych. ków pracy, s³usznej p³acy Prawa spo³eczno-gospodarcze: prawo do pracy, godziwych warun- egzystencji, wolnoœci religijnej, sumienia, wypowiadania pogl¹dów. Prawa wolnoœciowe, zwi¹zane ze swobod¹ obywatelsk¹, polityczn¹ I. II. III.Prawa solidarnoœciowe: prawo do rozwoju, poszanowania œrodowi- Ró¿ne systemy spo³eczne i gospodarcze maj¹ tendencjê do dostosowy- Z punktu widzenia chrzeœcijañskiego koncepcja tak rozumianych praw rei socialis stwa opiera siê g³ównie na trzech podstawowych grupach praw: pojêcie obowi¹zku. Mo¿liwe jest to wtedy, gdy ustrój prawny spo³eczeñ- wstaje jednak problem, jak je pogodziæ z dobrem wspólnym, zak³adaj¹cym trzy zasady: wolnoœci, równoœci i uczestnictwa w ¿yciu spo³ecznym. Po- patrywaæ w duchu ca³oœci koncepcji osoby. Za punkt wyjœcia przyjmuje siê wania niektórych praw do swoich potrzeb. Aby tego unikn¹æ, trzeba je roz- cz³owieka znajduje pe³n¹ aprobatê.

ZAKOÑCZENIE

Dla Boga ludzie s¹ równi bez wzglêdu na to, jakie zajmuj¹ miejsce w spo³eczeñstwie. W swej wielkiej mi³oœci Bóg obdarowuje wszystkich cen- nym darem, jakim jest naturalne prawo moralne. Niestety, na drodze ¿ycia nasyconej mnóstwem pokus, cz³owiek nie s³ucha g³osu sumienia i czêsto b³¹dzi. Widz¹c s³aboœci ludzkie, przed kilkoma tysi¹cami lat Bóg ofiarowa³ nam za poœrednictwem Moj¿esza Dziesiêæ Przykazañ.

Od tej pory Dekalog jest najwa¿niejszym Prawem, stoj¹cym ponad wszystkimi innymi prawami.

Prawo mo¿e byæ dobre tylko wtedy, kiedy nie jest sprzeczne z Prawem Bo¿ym. Powinni o tym pamiêtaæ w szczególnoœci ci, którzy prawa ustana- wiaj¹, poniewa¿ tylko w³adza, która domaga siê porz¹dku moralnego, po- chodzi od Boga.

241 Bóg wzywa ludzi, aby przestrzegali praw, a owe obowi¹zki wykonywali sumiennie, zgodnie ze swoim stanem i powo³aniem.

P o m y œ l m y :

– Co robiê, aby swoje obowi¹zki wype³niaæ jak najlepiej?

– Jak staram siê realizowaæ „z³ot¹ zasadê” w relacji z drug¹ osob¹?

– Jak czêsto modlê siê o godne wykonywanie swoich obowi¹zków?

ZESZYT UCZNIA

• Prawo jest norm¹ uporz¹dkowania ¿ycia spo³ecznego poddanego pew- nym regu³om, aby umo¿liwia³o funkcjonowanie spo³ecznoœci. Wpro- wadza ono w ¿ycie spo³eczeñstwa, ró¿ne systemy norm, które mog¹ nakazywaæ lub zakazywaæ okreœlonych czynnoœci, wyznaczaj¹c lu- dziom obowi¹zek pewnego postêpowania.

• Najwa¿niejsze prawa cz³owieka mo¿na uporz¹dkowaæ w trzech gru- pach:

I. Prawa wolnoœciowe, zwi¹zane ze swobod¹ obywatelsk¹, politycz- n¹ i osobist¹. Nale¿y do nich prawo do ¿ycia oraz godnego poziomu egzystencji, wolnoœci religijnej, sumienia, wypowiadania pogl¹dów.

II. Prawa spo³eczno-gospodarcze: prawo do pracy, godziwych wa- runków pracy, s³usznej p³acy, wypoczynku, zabezpieczeñ spo³ecznych, zrzeszania siê w zwi¹zkach zawodowych.

III. Prawa solidarnoœciowe: prawo do rozwoju, poszanowania œrodo- wiska naturalnego, solidarnoœci z narodami innych krajów.

• Prawo ustanowione przez ludzi mo¿e byæ tylko wtedy dobre, kiedy nie jest sprzeczne z Prawem Bo¿ym.

• Bóg wzywa ludzi, aby przestrzegali prawa, a swe obowi¹zki wykony- wali sumiennie.

PRACA DOMOWA

Uzasadnij stwierdzenie: „Dobrze wykonywane obowi¹zki s³u¿¹ ca³emu spo³eczeñstwu”.

MODLITWA

Daj im zatem, Panie, zdrowie, pokój, zgodê i sta³oœæ,

aby sprawowali bez przeszkody tê w³adzê, któr¹ Ty im powierzy³eœ.

241

Bóg wzywa ludzi, aby przestrzegali praw, a owe obowi¹zki wykonywali sumiennie, zgodnie ze swoim stanem i powo³aniem.

Po my

œl my

: Co robiê, aby swoje obowi¹zki wype³niaæ jak najlepiej? Jak staram siê realizowaæ „z³ot¹ zasadê” w relacji z drug¹ osob¹? Jak czêsto modlê siê o godne wykonywanie swoich obowi¹zków? – – – ZESZYT UCZNIA

• Prawo jest norm¹ uporz¹dkowania ¿ycia spo³ecznego poddanego pew-

nym regu³om, aby umo¿liwia³o funkcjonowanie spo³ecznoœci. Wpro- wadza ono w ¿ycie spo³eczeñstwa, ró¿ne systemy norm, które mog¹ nakazywaæ lub zakazywaæ okreœlonych czynnoœci, wyznaczaj¹c lu-

dziom obowi¹zek pewnego postêpowania. • Najwa¿niejsze prawa cz³owieka mo¿na uporz¹dkowaæ w trzech gru-

pach:

I. Prawa wolnoœciowe, zwi¹zane ze swobod¹ obywatelsk¹, politycz- n¹ i osobist¹. Nale¿y do nich prawo do ¿ycia oraz godnego poziomu egzystencji, wolnoœci religijnej, sumienia, wypowiadania pogl¹dów.

II. Prawa spo³eczno-gospodarcze: prawo do pracy, godziwych wa-

runków pracy, s³usznej p³acy

, wypoczynku, zabezpieczeñ spo³ecznych, zrzeszania siê w zwi¹zkach zawodowych. III. Prawa solidarnoœciowe: prawo do rozwoju, poszanowania œrodo- wiska naturalnego, solidarnoœci z narodami innych krajów. Prawo ustanowione przez ludzi mo¿e byæ tylko wtedy dobre, kiedy nie jest sprzeczne z Prawem Bo¿ym. Bóg wzywa ludzi, aby przestrzegali prawa, a swe obowi¹zki wykony- wali sumiennie. •• PRACA DOMOWA

Uzasadnij stwierdzenie: „Dobrze wykonywane obowi¹zki s³u¿¹ ca³emu spo³eczeñstwu”.

MODLITWA Daj im zatem, Panie, zdrowie, pokój, zgodê i sta³oœæ,

aby sprawowali bez przeszkody tê w³adzê, któr¹ Ty im powierzy³eœ.

242

To Ty sam przecie¿, W³adco Nieba, Królu wieków, dajesz synom ludzkim chwa³ê i godnoœæ,

i w³adzê nad tym, co jest na ziemi.

Ty wiêc, o Panie, kieruj ich wol¹ wed³ug tego, co jest dobre i mi³e w Twoich oczach,

aby sprawuj¹c zbo¿nie, w pokoju i z ³agodnoœci¹ dan¹ im przez Ciebie w³adzê, zyskali ³askê Twoj¹.

(œw. Klemens Rzymski)

242

To T y sam przecie¿, W³adco Nieba, Królu wieków

, (œw. Klemens Rzymski) dajesz synom ludzkim chwa³ê i godnoœæ, i w³adzê nad tym, co jest na ziemi. Ty wiêc, o Panie, kieruj ich wol¹ wed³ug tego, co jest dobre i mi³e w Twoich oczach, aby sprawuj¹c zbo¿nie, w pokoju i z ³agodnoœci¹ dan¹ im przez Ciebie w³adzê, zyskali ³askê Twoj¹.