Z
apalenia spojówek (conjunctivitis) wy- stępują u ptaków domowych stosun- kowo często i główną ich przyczyną są zazwyczaj zakażenia bakteryjne (ryc. 1, 2).Duże znaczenie mają także czynniki nie- zakaźne, jak urazy i podrażnienia przez substancje chemiczne, np. dym papiero- sowy i amoniak.
Zapalenie spojówek jest dość często po- wiązane z zapaleniem zatok podoczodoło- wych (1) oraz chorobami innych struktur w obrębie oczodołu.
Najczęściej obserwowane objawy za- palenia spojówek to ich zaczerwienienie i obrzęk oraz pojawienie się wysięku mogą- cego sklejać powieki. W krańcowych sytu- acjach może również dochodzić do zrasta- nia się powiek w następstwie uszkodzenia
ich brzegów poprzez ocieranie i drapanie w odpowiedzi na świąd (ryc. 3).
Podobnie jak w przypadku innych cho- rób, zapalenia spojówek często wywoływa- ne są przez czynnik pierwotny (mechanicz- ny, chemiczny, wirusowy), a następnie są wikłane przez bakterie.
Czynnikiem usposabiającym mogą być także cechy rasowe danego osobnika (ryc. 4).
Choroby bakteryjne i zakażenia grzybicze Zapalenie spojówek szczególnie u papug i gołębi kojarzone jest często z chlamydiozą (ornitozą). Podejrzenie zakażenia Chlamy- dophila psittaci powinno być zawsze po- twierdzone badaniami dodatkowymi, po- nieważ w przypadku wystąpienia ornitozy leczenie musi trwać odpowiednio długo.
Należy również pamiętać o zoonotycznym potencjale tych bakterii.
Do zakażeń chlamydiami dochodzi naj- częściej drogą aerogenną lub alimentarną, możliwe jest także zakażenie transowa- rialne (1). U papug, jak i innych ptaków, w przebiegu chlamydiozy stany zapalne spojówek i górnych dróg oddechowych mogą w ogóle nie występować.
W ostrej postaci chlamydiozy występuje wysoka śmiertelność, podczas gdy w posta- ci przewlekłej ptaki stopniowo tracą kon- dycję i padają pojedyncze osobniki w sta- dzie. Jednak najczęściej zdarza się bezob- jawowe nosicielstwo chlamydii, związane
z zakażeniem latentnym, które może się uaktywnić przy spadku odporności (1, 2).
W postaci ostrej dominują objawy, ta- kie jak: żółtozielonkawe zabarwienie kało- moczu, wynikające z obecności moczanów (ryc. 5), apatia, obniżenie temperatury cia- ła, nastroszenie piór, dreszcze, duszność, zapalenie spojówek, a także zatok (częste u papużek falistych) oraz odwodnienie (3).
Po 8–14 dniach choroby zazwyczaj nastę- puje śmierć. Przypadki samowyleczenia są rzadkie. Sporadycznie zdarzają się również objawy ze strony ośrodkowego układu ner- wowego, takie jak: drgawki toniczno-klo- niczne i zarzucanie głowy na grzbiet (1).
Przebieg choroby może być bardzo łagod- ny, ograniczać się nieraz wyłącznie do con- junctivitis lub keratoconjunctivitis, co ma miejsce szczególnie często u gołębi, łusz- czaków, niektórych papug, a także u ka- czek i gęsi. Chlamydophila psittaci obok Mycoplasma spp. i Salmonella są najczę- ściej izolowanymi drobnoustrojami z przy- padków jednostronnego zapalenia spojó- wek u ptaków (1).
Diagnostyka chlamydiozy opiera się głównie na badaniach wymazów pobiera- nych ze spojówek, nozdrzy tylnych (cho- ane) i steku, a także na wykrywaniu prze- ciwciał we krwi. W trakcie badania sekcyj- nego należy wykonać preparaty odciskowe z wątroby, płuc, śledziony i jelit, a także z worków powietrznych. Najczęściej sto- sowanymi technikami diagnostycznymi Etiological agents of conjunctivitis in
domestic birds
Małek-Sanigórska A., Ledwoń A., Division of Pathology of Exotic, Laboratory and
Undomesticated Animals and Fishes, Department of Pathology and Veterinary Diagnostic, Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw University of Life Sciences – SGGW
This article aims at the critical presentation of eti- ological agents of conjunctivitis in domestic birds.
Conjunctivitis is a common clinical problem in birds.
The disease has usually bacterial etiology, including chlamydial and mycoplasmal infections. Viral, fun- gal and parasitic agents seldom occur in our coun- try. The non-infectious causes, such as injuries or ir- ritation by chemical substances e.g. cigarette smoke and ammonia, are also important and can work as a primary to the bacterial infection. Thus, the anal- ysis of predisposing environmental factors should be included when the bird with clinical conjunctivitis is presented to the clinic.
Keywords: conjunctivitis, etiology, domestic birds.
Etiologia zapaleń spojówek u ptaków domowych
Aleksandra Małek-Sanigórska, Aleksandra Ledwoń
z Zakładu Patologii Zwierząt Egzotycznych, Laboratoryjnych, Nieudomowionych i Ryb Katedry Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
Ryc. 1. Bakteryjne zapalenie spojówek i ropień podspojówkowy u gołębia brodawczaka polskiego
są metody serologiczne, w tym immuno- fluorescencja i testy ELISA. Metody dia- gnostyki molekularnej, jak np. PCR, cha- rakteryzują się jednak większą czułością w porównaniu z testem ELISA (3, 4). Roz- poznawanie chlamydiozy na podstawie oceny preparatów mikroskopowych bar- wionych metodami Giemsy, Gimeneza lub Macchiavello jest mało wiarygodne (5, 6).
Szeroko rozpowszechnione są zakażenia mykoplazmami, mające szczególnie duże znaczenie u kuraków i gołębi. Mykopla- zmy mogą być przyczyną zapalenia spojó- wek u nimf oraz innych papug i kanarków (1 ,3, 7). Poszczególne gatunki mykoplazm są chorobotwórcze dla różnych gatunków ptaków, u wróblowych najczęściej wystę- puje M. gallisepticum, natomiast u gołębi M. columbinum i M. columborale (3, 7). Do zakażenia mykoplazmami dochodzi przez układ rozrodczy, oddechowy, ale także po- karmowy. U gołębi często dochodzi do za- każenia młodych podczas karmienia od ro- dziców lub „mamek”. Podobnie jak w przy- padku chlamydiozy, częste są zakażenia bezobjawowe, które mogą się uaktywniać przy spadku odporności. Nie wszystkie ga- tunki mykoplazm są patogenne, ponieważ niektóre wchodzą w skład flory komensa- licznej (8). Do najczęściej występujących objawów zakażeń należą: zapalenia spojó- wek, nosa i zatok oraz tchawicy i worków powietrznych. Mykoplazmoza może być wikłana przez inne bakterie, jak na przy- kład Chlamydophiia psittaci lub Salmo- nella spp. W celu wykrycia mykoplazm u żywych zwierząt należy pobrać wymaz z górnych dróg oddechowych. Jeśli jest możliwość wykonania endoskopii, najlepiej próbki pobrać ze zmienionych worków po- wietrznych. Podczas sekcji do badania na- leży pobrać worki powietrzne, 1/3 dolną część tchawicy, płuca oraz śledzionę (1).
Obecnie najczulszą metodą potwierdzają- cą zakażenie jest badanie PCR.
Ryc. 4. Zmiany brodawczakowate na woskówce, powiekach, a także spojówce gołębia rasy karier są uwarunkowane genetycznie. Ze względu na charakterystyczną budowę powiek u tych gołębi istnieje predylekcja do zapalenia spojówek, a także głębszych struktur oczu
Ryc. 2. Zapalenie spojówek na tle zakażenia bakteryjnego najczęściej przebiega wraz z tworzeniem się sklejającego powieki wysięku oraz ze znacznym obrzękiem spojówki wraz ze zmianami proliferacyjnymi, co może przypominać zmiany wywołane wirusem brodawczaka (papilloma)
Ryc.3. Przewlekłe, nieleczone stany zapalne spojówek i powiek mogą prowadzić do głębszego uszkadzania i wtórnego zrastania się brzegów powiek, stosunkowo często występującego u nimf
Prace kliniczne i kazuistyczne
Przebiegająca przewlekle postać oczna salmonelozy może być przyczyną zapale- nia spojówek, tęczówki i ciałka rzęskowe- go. Zapalenie spojówek może również wy- stąpić w postaci nerwowej salmonelozy.
Do zakażeń dochodzi drogą pokarmową (zanieczyszczona odchodami karma lub woda oraz mleczko z wola u gołębi), ae- rogenną, a także trasowarialnie (3). Przy- życiowa diagnostyka jest oparta na izolacji bakterii z kałomoczu, pamiętać jednak na- leży, że niewykrycie patogenu w odchodach nie oznacza braku zakażenia, gdyż salmo- nele są wydalane tylko okresowo.
Mykobakteriozy występują zarówno u ptaków wolno żyjących, jak i trzymanych w niewoli. Najczęściej stwierdzane prątki to Mycobterium avium subsp. avium i My- cobacterium genavense (1). Do zakażenia dochodzi drogami pokarmową lub aero- genną, droga transowarialna ma niewiel- kie znaczenie. Mykobakteriozy u ptaków przebiegają głównie jako zakażenia uogól- nione (5), w niektórych przypadkach zmia- ny mogą być ulokowane tylko miejscowo.
W obrębie głowy procesem chorobowym mogą być objęte powieki, spojówki i zato- ki podoczodołowe. Zmiany te prezentują się najczęściej jako obrzęk powiek i spojó- wek, a także małe guzki na spojówce gałko- wej lub trzeciej powiece, może także wy- stępować pogrubienie trzeciej powieki (9).
U papug mających kontakt z chorymi ludźmi stwierdzano również gruźlicze za- palenie skóry i błon śluzowych głowy wy- wołane przez Mycobacterium tuberculosis subsp. tuberculosis. Zmiany gruźlicze roz- wijały się przy tym także w innych narzą- dach, jak np. płuca i kości (10, 11).
Sporadycznie do zapalenia spojó- wek mogą się przyczynić jeszcze ta- kie bakterie, jak: Erysipelothrix rhusio- pathiae, Clostridum botulinum, Esche- richia coli, Pseudomonas aeruginosa, Bordetella avium oraz grzyby Can- dida albicans i Aspergillus spp. (12).
Naturalna flora bakteryjna spojówek jest dość zróżnicowana. W badaniach
prowadzonych przez Zenoble i wsp. (13) u ponad 59% niewykazujących objawów klinicznych ptaków z wymazów ze spo- jówek wyhodowano bakterie. Najczęściej występował Staphylococcus epidermidis (25%) oraz paciorkowce α-hemolityczne (25%). Dość często izolowano także Cory- nebacterium spp. (7%) i Staphylococcus au- reus (5%). Inne bakterie występowały w ok.
1% przypadków (13). W innych badaniach wykazano znaczącą przewagę występowa- nia Staphylococcus spp. oraz Corynebacte- rium spp., które stanowiły 86% wyhodo- wanych bakterii. W badaniu tym bakterie Gram-ujemne występowały u 14%, nato- miast grzyby u ok. 9% zdrowych klinicz- nie ptaków (1).
Choroby wirusowe
Ospa występuje u większości gatunków ptaków, jednak w dużej mierze poszcze- gólne szczepy wirusa są chorobotwór- cze dla poszczególnych gatunków. W Pol- sce jak dotąd obserwowano ospę głównie u ptaków grzebiących, gołębi i wróblo- wych. Wirus ospy kanarków (Avipox se- rinae) jest groźny dla większości małych ptaków śpiewających (1, 3). Do zakaże- nia dochodzi drogą bezpośrednią, przez kontakt z zakażonymi ptakami, lub po- średnią przez kurz, pokarm, wodę, a tak- że przez owady (roztocza, komary), które mogą roznosić wirusa na duże odległości.
Choroba może przybierać postacie od na- dostrej, przez ostrą do przewlekłej (dyfte- roidalna lub skórna) nawet w obrębie jed- nego stada. Do zapalenia spojówek (cza- sem jednostronnego) dochodzi zazwyczaj przy postaci dyfteroidalnej ospy, która czę- sto występuje u kanarków, ale też u ama- zonek i nierozłączek (7). Przy postępują- cej chorobie dochodzi do uszkodzeń jamy dziobowej, tchawicy i powiek, często z po- wikłaniami bakteryjnymi lub grzybiczymi, co objawia się dusznością, niechęcią do je- dzenia i osowiałością. Po kilku dniach nie- leczonej choroby dochodzi zazwyczaj do
śmierci; ptaki którym udaje się przeżyć mają w różnym stopniu nasilone proble- my związane z narządem wzroku, włącz- nie z nawracającym zapaleniem spojówek.
U papużek falistych może występo- wać postać mieszana skórno-dyfteroidal- na ospy, objawiająca się zarówno występo- waniem zmian na skórze, jak i dusznością.
Ponadto tej formie często towarzyszy za- palenie spojówek oraz rogówki. Śmiertel- ność, zachorowalność i czas trwania cho- roby zależą zarówno od gatunku, wieku i indywidualnej odporności ptaka, jak rów- nież od wirulencji wirusa (5).
Diagnozę wstępną stawia się na pod- stawie wywiadu i obrazu klinicznego. Po- twierdzenie rozpoznania można uzyskać, pobierając zeskrobinę lub wycinki zmie- nionych tkanek do badania histopatolo- gicznego. Patognomiczne są wewnątrzcy- toplazmatyczne ciałka wtrętowe Bollinge- ra w komórkach nabłonka (6).
Zachorowania u ptaków powodu- ją też paramyksowirusy: PMV-1, PMV-2 i PMV-3, a zakażenie wirusem PMV-5 zo- stało jak dotąd opisane tylko w Japonii (5, 7). Paramyksowiroza powodowana przez paramyksowirus typu 1 (PMV-1) występu- je u większości gatunków ptaków, w tym papug, wróbli, astryldów, kanarków, kru- kowatych, łuszczaków i gołębi. W więk- szości przypadków jest ona równoznacz- na z rzekomym pomorem drobiu (choro- bą Newcastle, Newcastle disease – ND), jednak występujący u gołębi PMV-1 pod- typ 1 nieznacznie różni się od wirusa powo- dującego ND (5). Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego lub pośrednie- go (karma, woda, owady, skażone powie- trze) kontaktu z chorym ptakiem lub nosi- cielem wirusa. Możliwe jest także zakaże- nie pionowe przez zakażenie jaj (penetracja wirusa z kałomoczu przez nieuszkodzoną skorupę). Objawy oraz śmiertelność są za- leżne od szczepu wirusa oraz gatunku pta- ka. Zachorowaniu zazwyczaj towarzyszą apatia, biegunka, duszność oraz objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Ryc. 5. Zapalenie spojówek oraz żółtozielonkawe moczany w odchodach nimfy z rozpoznaną chlamydiozą
Zapalenie spojówek razem z wychudze- niem często jest jedynym objawem po- moru rzekomego u astryldów, u których, w przeciwieństwie do łuszczaków, cho- roba cechuje się wysoką śmiertelnością (3). Również w przypadku papug często pierwszymi objawami są zapalenia spojó- wek oraz duszność. Objawy spowodowa- ne przez PMV-3 charakteryzują się apatią, biegunką, zapaleniem spojówek oraz za- burzeniami ze strony ośrodkowego ukła- du nerwowego, wśród których dominują kręcz szyi (torticollis), niezborność i ru- chy maneżowe.
Zapalenie spojówek u gołębi i wróblo- wych często powodują herpeswirusy. Do zakażenia dochodzi przez układ odde- chowy i pokarmowy. U dorosłych ptaków przebieg jest zwykle bezobjawowy, a cho- roba może trwać nawet wiele tygodni.
U młodych ptaków występują natomiast miejscowe stany zapalne układu odde- chowego i pokarmowego (w tym zapale- nie wątroby), czasem pojawiają się również zaburzenia ośrodkowego układu nerwo- wego. Do badań diagnostycznych nale- ży pobrać wymazy z krtani i steku (14).
Grypa ptaków jest niezmiernie rzadką chorobą u ptaków utrzymywanych w klat- kach, jednak ze względu na rozprzestrze- nianie się wirusa drogami pośrednimi (dro- gą kropelkową, z odchodami, a także przez zanieczyszczoną wodę) oraz powszech- ność zarazka wśród zwierząt wolno żyją- cych, może dochodzić do zakażeń zwierząt utrzymywanych w wolierach (3). Wśród wielu nieswoistych i często zależnych od typu wirusa objawów można wymienić również zapalenie i obrzęk spojówek, które wraz z nieżytowym lub ropnym nieżytem zatok i tchawicy ma miejsce u ptaków grze- biących (14). Diagnoza oparta jest o izo- lację wirusa, testy RT PCR i serologiczne.
Wymazy od żywych zwierząt najlepiej po- bierać z górnych dróg oddechowych i ste- ku, natomiast dobrym materiałem sekcyj- nym są narządy miąższowe: wątroba i śle- dziona (1, 7, 14).
Pasożyty
Do częstych parazytoz omawianych ga- tunków ptaków można zaliczyć inwazję Trichomonas gallinae (ryc. 4), który bytuje w górnym odcinku przewodu pokarmo- wego. Przy bardzo silnej inwazji może dojść do rozprzestrzenienia się zmian także na inne struktury trzewioczasz- ki, w tym oczodół (15). Serowaty wysięk może się wówczas gromadzić pod spo- jówką, co sprawia wrażenie jej silnego obrzęku. Inne pasożyty spojówek rzad- ko występują w naszej szerokości geo- graficznej, ale można się z nimi spotkać u ptaków importowanych. Oxyspirura mansoni to tropikalny nicień powodu- jący zapalenie spojówek przebiegające z silnym świądem. Występuje on zarów- no u ptaków domowych, jak i u drobiu, szczególnie licznie w rejonie Indii, gdzie można go znaleźć u prawie co drugiego ptaka (16). Pasożyt zasiedla jeziorko łzo- we, a w swoim złożonym cyklu rozwojo- wym wymaga obecności karalucha (Pyc- noscellus spp.), stąd ograniczony jest za- sięg występowania pasożyta (17).
Przywry z rodzaju Philophthalmus u strusi mogą powodować zapalenie spo- jówek z silnym łzawieniem oraz objawy ogólne, takie jak rozdrażnienie oraz spa- dek kondycji ogólnej (1). Zapalenie spo- jówek opisano również jako towarzyszą- ce kryptosporydiozie u nierozłączek (18).
Obecność pasożytów w worku spo- jówkowym lub pod powieką nie zawsze musi prowadzić do zapalenia spojówek, jak ma to miejsce w przypadku niewiel- kiej inwazji Ceratospira (1). Thelazia spp. jest pasożytem bytującym w worku spojówkowym u ptaków i ssaków. Żywi- cielem pośrednim w cyklu rozwojowym tego pasożyta jest mucha, która zaraża się, zjadając łzy z okolic oczu zawierają- cych larwy nicienia. U senegalek nawet niewielka inwazja nicieni Thelazia spp.
może powodować znaczne przekrwie- nie spojówek (1).
Czynniki niezakaźne
Ciała obce, które dostały się za trzecią po- wiekę lub są schowane pod fałdem spo- jówek mogą być przyczyną podrażnienia spojówek i doprowadzić do ich zapalenia.
U ptaków towarzyszących najczęściej są to ziarna prosa, łupiny ziaren i pióra (1).
Należy o tym pamiętać zwłaszcza w przy- padku zapaleń spojówek opornych na an- tybiotykoterapię. Ponadto częsta ekspozy- cja na dym papierosowy, szkodliwe gazy, w tym amoniak lub aerozole kuchenne, mogą prowadzić do przewlekłych zapa- leń spojówek, często wikłanych zakaże- niami bakteryjnymi.
W niedoborze witaminy A poza wy- sychaniem spojówek i rogówki (xeroph- talmia) pojawia się również obrzęk spo- jówek. Objawy stają się bardziej widocz- ne, jeśli dojdzie do powikłań bakteryjnych lub grzybiczych (1, 4). Przy hipowitamino- zie A może dochodzić do utraty masy cia- ła, zmatowienia trzeciej powieki oraz roz- rostu gruczołów łzowych i hiperkeratozy powiek (4).
Diagnostyka przyczyn zapalenia spo- jówek jest trudna ze względu na czę- sto złożoną etiologię, zatem ważne jest przeprowadzenie szczegółowego wywia- du, co do warunków utrzymania i die- ty oraz analizy innych objawów towa- rzyszących. Najczęściej nieodzowne jest przeprowadzenie badań dodatkowych, szczególnie przy podejrzeniu chlamydiozy.
Piśmiennictwo
1. Harrison G.J., Ritchie B.W., Harrison L.R.: Avian Medici- ne Principles and Application. Wingers Publishing, 1994, s. 673–686.
2. Circella E., Pugliese N., Todisco G., Cafiero M.A., Spara- gano O.A., Camarda A.: Chlamydia psittaci infection in canaries heavily infested by Dermanyssus gallinae. Exp.
Appl. Acarol. 2011, 55, 329–38.
3. Tully T.N. Jr, Dorrenstein G.M., Jones A.K.: Avian Medi- cine. Elsevier, 2000.
4. Chitty J., Lierz M: Manual of Raptors, Pigeons and Pas- serine Birds. BSAVA, 2008.
5. Baumgartner R.: Praktyka kliniczna: zwierzęta egzotycz- ne. Galaktyka, Łódź 2009.
Ryc. 6. Podspojówkowo zlokalizowane masy włóknika, w których stwierdzono obecność licznych wiciowców Trichomonas spp.
Prace kliniczne i kazuistyczne
6. Dolka I., Dolka B.: Zmiany sekcyjne i histopatologiczne w wątrobie w przebiegu niektórych chorób ptaków Część I. Choroby wirusowe i bakteryjne. Życie Wet. 2012, 87, 373–380.
7. Altman R.B., Clubb S.L., Dorrestein G.M., Quesenberry K: Avian Medicine and Surgery. Saunders, 1997.
8. Möller F. Palau-Ribes, L. Ziegler, D. Enderlein,. Lierz M:
The mycoplasmal flora of white storks (Ciconia ciconia).
Proceedings 1. Int. Conf. on Avian, Herpetological & Exotic Mammal Medicine, Germany, 20–26 April 2013, 392–394.
9. Palmieri C., Roy P., Dhillon A.S., Shivaprasad H.L.: Avian mycobacteriosis in psittacines: a retrospective study of 123 cases. J. Comp. Pathol. 2013, 148, 126–38.
10. Washko R.M., Hoefer H., Kiehn T.E., Armstrong D., Dor- sinville G., Frieden T.R. Mycobacterium tuberculosis in- fection in a green-winged macaw (Ara chloroptera): re- port with public health implications. J. Clin. Microbiol..
1998 36, 1101–2.
11. Peters M., Prodinger W.M., Gümmer H., Hotzel H., Möbius P., Moser I.: Mycobacterium tuberculosis infec- tion in a blue-fronted amazon parrot (Amazona aestiva aestiva). Vet. Microbiol. 2007, 122, 381–383.
12. Bayón A., Almela R.M., Talavera J.: Avian ophthalmolo- gy. Eur. J. Comp. Anim. Pract. 2007, 17, 9–15.
13. Zenoble R.D., Griffith R.W., Clubb S.L.: Survey of bacte- riologic flora of conjunctiva and cornea in healthy psit- tacine birds. Am. J. Vet. Res.1983, 44, 1966–1967.
14. Thomas N.J., Hunter D.B., Atkinson C.T.: Infectious Di- seases of Wild Birds, Blackwell Publishing 2007, 63–86, 108–130.
15. Friend M., Franson J.C., Ciganovich E.A.: Field Manual of Wildlife Diseases: General Field Procedures and Dise- ases of Birds. U.S. Dept. of the Interior, U.S. Geological Survey, 1999; 201–206.
16. Jeyakumar S., Srivastava R.C., Kuntola R., Kumar S. Arun S. P.C., Kundu A., Damodaran T., Ravishankar N., Bala- krishnan M., Zamir A.S.K., Swapna T.P., Zachariah G.:
Prevalence of eyeworm Oxyspirura mansoni (Cobbold, 1879) infection of domestic fowl in Andaman Islands. J.
Vet. Parasit. 2011, 25, 171–172.
17. Monnig H.O.: Veterinary Helminthology and Entomolo- gy: The Diseases of Domesticated Animals Caused by Hel- minth and Arthropod Parasites. The Williams &Wilkins Company, 1950, 251–252
18. Ley D.H., Moresco A., Frasca S. Jr.: Conjunctivitis, rhini- tis, and sinusitis in cliff swallows (Petrochelidon pyrrho- nota) found in association with Mycoplasma sturni in- fection and cryptosporidiosis. Jap. J. Vet. Res. 1992 40, 161–174.
Lek. wet. Aleksandra Małek-Sanigórska, e-mail: aleksandra.sanigorska@gmail.com
Ocena wyników badania
sanitarno‑weterynaryjnego drobiu rzeźnego w Polsce w 2012 r.
Henryk Lis, Krzysztof Górski
z Katedry Rozrodu i Higieny Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach
W
2012 r. Polska była potentatem eksportowym w branży drobiar- skiej. Handel zagraniczny drobiem (ży- wiec, mięso, podroby, przetwory) wzrósł o 19% w stosunku do 2011 r. i osiągnął wielkość 584,6 tys. ton w wadze produk- tu. Wzrost wpływów ze sprzedaży osią- gnął 1,20 mld euro. Warto przypomnieć, że nie tylko bydło, ale również drób do końca 2012 r. był ubijany na zasadach uboju rytualnego, co pozwoliło wyeks- portować około 55 tys. ton tak przygoto- wanego mięsa. Dodatkowym elementem wzrostu produkcji drobiarskiej był fakt, że ceny pełnoporcjowej mieszanki paszo- wej dla brojlerów kształtowały się tak, że za kilogram brojlera kurzego można było kupić 2,5 kg mieszanki (1).Wzrosło również spożycie (o około 6%) do 26,6 kg na mieszkańca naszego kraju.
Wzrósł również import drobiu o około 9%,
do 90 tys. ton, ale jednocześnie poprawie uległo dodatnie saldo, które wzrosło o 29%, do kwoty 1,05 mld euro (2).
Głównym kierunkiem wywozu mięsa drobiowego były kraje Unii Europejskiej, do których trafiło 80% eksportu. Najwięk- szym odbiorcą były Niemcy (96,2 tys.
ton – 18% całego eksportu), Czechy – 10%, Wielka Brytania – 9%, Holandia – 8%. Na dalszych miejscach były – Hong- kong – 20 tys. ton – 3,7% oraz niewielkie ilości do Wietnamu i Chińskiej Republi- ki Ludowej.
Eksport żywego drobiu w 2012 r.
w ekwiwalencie mięsa wynosił 9 tys.
ton (około 75 mln sztuk drobiu), war- tości 44 mln euro. Głównymi odbior- cami drobiu żywego były: Ukraina (70%
całego eksportu), Białoruś (16%), Litwa (5,5%), Rosja (4,8%) i Niemcy (2,4% całego eksportu).
Import żywego drobiu wyniósł 40 tys.
ton w ekwiwalencie mięsa (88 mln euro).
Głównymi dostawcami drobiu były Cze- chy (22% importu), Niemcy (21%), Dania (14%) i Słowacja (13%; 2).
Należy pamiętać, że obrót i handel dro- biem i jego przetworami w Europie był możliwy i nieograniczony dzięki pomyśl- nej sytuacji epizootycznej na tym terenie, ciągle istnieją jednak zagrożenia spowodo- wane takimi chorobami, jak: wysoce pato- genna grypa ptaków, która występuje pra- wie na wszystkich kontynentach, rzekomy pomór drobiu czy nisko patogenna grypa ptaków. Ta ostatnia, powodowana wirusem H7N9, spowodowała nie tylko zagrożenie dla zdrowia ptaków, ale również zachoro- wania i padnięcia świń, a także przypadki śmierci ludzi na terenie Chińskiej Repu- bliki Ludowej (3).
Celem pracy była ocena wyników ba- dania sanitarno-weterynaryjnego drobiu rzeźnego, określenie przyczyn i wielkości konfiskat oraz ocena i analiza wyników urzędowego badania drobiu.
Materiał i metody
Dane dotyczące oceny wyników badania sa- nitarno-weterynaryjnego opracowano na podstawie urzędowej dokumentacji Inspek- cji Weterynaryjnej zebranej ze wszystkich miejsc uboju zwierząt, który odbywał się pod nadzorem lekarsko-weterynaryjnym.
Wyszczególnienie Liczba badanego drobiu Liczba/procent drobiu z objawami lub zmianami chorobowymi
Liczba/procent drobiu uznanego za niezdatny do spożycia
Kury 45 095 382 814 825/1,80 799 493/1,77
Kurczęta 762 311 543 3 046 987/0,39 3 018 773/0,39
Indyki 29 268 879 268 696/0,91 182 776/0,62
Kaczki 7 929 547 26 459/0,33 26 459/0,33
Gęsi 6 836 250 25 231/0,36 25 136/0,36
Inny drób 140 667 1393/0,99 1193/0,84
Tabela 1. Występowanie objawów i zmian chorobowych u drobiu rzeźnego w Polsce w 2012 r.
