Emilia Konwerska, Dominika
Kotuła
Ogólnopolska konferencja naukowa
"Narracje postkryzysowe : nowe
utopie", Olsztyn, 22-23 maja 2014
roku
Prace Literaturoznawcze 2, 380-385
E m ilia K onw erska, D om in ik a K o tu ła
O g ó l n o p o l s k a k o n f e r e n c j a n a u k o w a N a r r a c j e p o s t k r y z y s o w e . N o w e
u to p ie , O ls z ty n , 2 2 -2 3 m a j a 2 0 1 4 r o k u
O gólnopolska ko n feren cja n a u k o w a N arra cje postkryzysow e. N o w e utopie zo sta ła zorgan izo w an a przez In te rd y sc y p lin a rn e Koło N au ko w e In te rG e n d e r działające p rzy In sty tu c ie Filozofii UW M w O lsztynie, we w spółpracy z In s ty tu te m Filologii Polskiej. K onferencji tow arzy szyły w y d a rz e n ia a rty sty c z ne, odbyw ające się w p rz e strz e n i m iejskiej i w pisujące się w jej in te rd y sc y p lin a rn y pro fil. O rg a n iz a to rz y z a p ro sili do O ls z ty n a lite ra tu ro z n a w c ó w , filozofów, h isto ry k ó w sztu k i, kulturoznaw ców , politologów oraz p rz e d s ta w i cieli in n y ch dyscyplin, aby ra z e m z n im i zastan o w ić się n a d tym , czy n a d szedł czas, by odwołać sym p to m aty czny d la epoki p o stm o d ern izm u k ryzys i u znać, że spełnił sw oją rolę, in sp iru ją c do tw o rz e n ia now ych utopii. R eflek sji postanow iono poddać najnow sze n a rra c je , będ ące z jed n ej stro n y w y ra zem d y s ta n s u lu b niezadow olenia z rzeczyw istości, z drugiej zaś - propozycją jej m odyfikacji. P rzy jęto , że u to p ijn y c h a r a k te r p ro jek tó w n ie św iad czy o niem ożliw ości ich realizacji, lecz o ra d y k a ln e j rozbieżności m iędzy n im a rzeczyw istością, istn ie ją c ą czy k o n s ta to w a n ą w d y sk u rsa c h kryzysow ych. K onferencja, p o ru sz a ją c a szeroko d y sk u to w an e we w spółczesnej h u m a n is ty ce tem aty , ta k ie ja k p o sth u m an izm , tra n s h u m a n iz m , p o stsek u lary z m , eko- k ry ty k a , perfo rm aty w n o ść w k u ltu rz e czy m iejsk ie rew olucje, sp o tk a ła się z dużym z a in te re so w a n ie m re p re z e n ta n tó w ośrodków n au k o w y ch z całej Polski.
P ierw szy dzień konferencji zaczął się o b ra d am i trz e c h sekcji, od by w ają cym i się sy m u lta n ic zn ie w k ilk u salach. M oderow ane przez D a riu s z a B arb a- szyńskiego o b rad y pierw szego p a n e lu sekcji p o stse k u la rn e j rozpoczął R y sz a rd P odgórski z U n iw e rsy te tu W arm ińsko -M azurskiego w O lsztynie, k tó ry w sw oim w y stą p ie n iu p rz e d sta w ił aksjologię K a ro la W ojtyły n a tle cyw iliza cyjnych w yzw ań. K olejny p re le g en t, Tom asz Sieczkow ski z U n iw e rsy te tu Łódzkiego, om aw iał sek u lary zm y C h a rle s a T aylora, w chodząc ty m sam y m w in te re su ją c ą in te ra k c ję z K arolem J a s iń s k im z UW M, k tó ry w y stąp ił z re fe r a te m za ty tu ło w a n y m (P ost)sekularyzm C harlesa Taylora a jeg o koncepcja
h u m a n iz m u w yłącznego. Po trze cim w y stą p ie n iu odbyła się d y sk u sja z a k o ń
p o stse k u la ry z m w u jęciu m niejszościow ym . O b rad y zakończyły się p rzew i d z ia n ą w p lan ie d y sk u sją, po której n a s tą p iła przerw a.
K olejna sekcja z o sta ła pośw ięcona p ra k ty c zn y m realizacjom uto pijny ch oraz okołoutopijnych projektów . M oderow any przez S ła w o m ira B u ry łę p an el rozpoczęło w y stąp ien ie R e n a ty D opierały z U n iw e rs y te tu Łódzkiego p t. „Stać
się p u s ty m oznacza sta ć się bo g a tym ” — m in im a liz m ja k o (now y i utopijny) styl życia. A u to rk a odw oływ ała się w n im do ideałów p ro sto ty i o g ra n ic zan ia
p ra g n ie ń p ro pagow anych przez D om inique L oreau . O d m ien n y pom ysł n a przezw yciężenie ponow oczesnego p ro b lem u b ra k u saty sfak cji z życia z a p re z e n to w a ła D a ria B ru s z e w s k a z UW M , k tó r a w p o stu lu ją c e j pogodzenie z p rz em ija n ie m k u ltu rz e slow d o strze g ła m ożliwość p o k o n an ia ponowocze snego lę k u p rz ed tym czasow ością. R eferu jąca p o d k re śliła ła d u n e k k o n tro w ersji z a w a rty w ekonom icznym w ym iarze om aw ianego zjaw iska. O b rady zakończyło w y stąp ien ie A lek sa n d ry D rzał-S ierockiej z w arszaw sk iej SW PS, pośw ięcone n iejednoznacznym definicjom „rzeczy-do-jedzenia”. Podczas d y s k u sji z a sta n a w ia n o się n a d tym , czy p ro jek ty p re zen to w a n e przez a u to rk i m a ją rew olucyjny p o ten cja ł, czy raczej p o w in n y być k lasy fik o w a n e jak o m oda, je d e n z w ielu tre n d ó w obecnych we w spółczesnych p lu ralisty czn y c h sp ołeczeństw ach.
O dbyw ające się w ty m sam y m czasie w in nej sali o b rad y sekcji z a ty tu ło w anej N o w y w sp a n ia ły ś w ia t otw orzyło w y stąp ien ie M acieja Łokucijew skie- go z UW M p t. B u rzy ć czy budować? A n a rc h o p ry m ity w izm J o h n a Z erza n a
wobec cyw ilizacji, p o stm o d e r n izm u i technologii. P re le g e n t proponow ał po
strz e g a n ie koncepcji Z e rz a n a jak o a lte rn a ty w y d la p rojektó w cyw ilizacyjnych o p arty c h n a technologii. O dw ołując się do poszczególnych kry ty k ó w cyw iliza cji, an alizo w ał m ożliwość o d rz u cen ia k o n ce p tu re p re z e n ta c ji — te n pom ysł był później k ry ty k o w a n y przez u czestn ik ów dy sku sji, k tó rzy zwrócili uw agę n a n iere aln o ść an a rch o p ry m ity w isty czn y c h postulatów . K olejny re fe re n t, M i chał S m oleń z U n iw e rsy te tu W arszaw skiego, u d o w a d n ia ł w sw oim w y stą p ie niu , że tw o rzen ie uto p ijn y ch koncepcji nie je s t d o m en ą w yłącznie lewicowych m yślicieli - szczegółowo p rz ean a liz o w ał u top ie obecne w d y sk u rsa c h lib e ra l nych, a n a rc h o k a p ita listy c z n y c h i tech n o k raty cz n y ch oraz p rz e d sta w ił ideolo gię solucjonizm u, p o p u la rn ą w śród tw órców zw iązan ych z D o lin ą K rzem ow ą. P a n e l z a m k n ę ła K a ro lin a W iśn iew sk a z UW, k tó ra w referacie za ty tu ło w a ny m U topia i kryzys: negocjow anie ła d u społecznego w kib u cu p rz e d s ta w ia ła w ko n tek ście te o rii a rty k u la c ji S tu a r ta H a lla oraz te o rii d ysty nk cji P ie rre ’a B ord ieu w yniki w łasn y ch b a d a ń antropologicznych. R e fe re n tk a z a s ta n a w ia ła się n a d zależnościam i pom iędzy u to p ią, kry zy sem a w spólnotow ością, o p isu ją c p rzy ty m szczegółowo problem y, z k tó ry m i coraz częściej b o ry k a ją się
re fe ra te m Z m ia n a społeczna - p róba p o ststr u k tu ra listy c zn e j rekonceptualiza-
cji, stanow iącym próbę krytycznego p rz em y śle n ia zm ian y społecznej z p e r
spek tyw y p o ststru k tu ra listy c z n e g o fem inizm u, stu d ió w queer, stu d ió w po- strozw ojow ych oraz studiów n a d afek tam i. O dw ołując się do p ism M ichela F o u c a u lta i E ve K osofsky Sedgew ick, M ajk a s ta r a ł się w in te rd y sc y p lin a rn y sposób z re in te rp re to w a ć teo rię zm iany. K olejny p re le g en t, Wojciech B a rtło m iej Z ieliński z U n iw e rs y te tu P apiesk iego J a n a P a w ła II w K rakow ie, z a s ta n a w ia ł się n a d w spółczesnym i w izjam i szczęśliw ego społeczeństw a. Zwrócił u w a g ę n a za le żn o ści istn ie ją c e pom ięd zy u to p ią a fu tu ro lo g ią i u to p ią a p ro p a g a n d ą oraz położył n ac isk n a nieró w n o m iern y rozwój p o stę p u te c h nicznego i p o stęp u społecznego. O s ta tn im w y stąp ien ie m w sekcji był re fe ra t Jo a n n y W olskiej z U n iw e rs y te tu im . A d a m a M ickiew icza. A u to rk a opisyw ała lite ra c k ą utopię sam otności i an a liz o w ała d y sk u rs, w k tó ry m sam o tn o ść po ja w ia się ja k o e le m e n t pożądany. P re z e n to w a n e za g a d n ie n ie ilu s tro w a ła p rz y k ła d a m i z k sią ż e k B o h u m ila H ra b a la i M ichela H ouellebecqa, p o d k re ślając obecne w n ich p o sth u m a n isty c z n e ak c e n ty oraz to, że u to p ijn a sa m o t ność w y stęp u je w tw órczości obydw u p isarz y ja k o m e to d a zd y stan so w an ia się wobec pogrążającego się w kolejnych k ry z y sach św iata. O b rad y sekcji zakończyły się dyskusją.
Po p rzerw ie o b rady rozpoczęła sekcja pośw ięcona tra n sh u m a n iz m o w i, m o d ero w an a przez M a rk a L ubańskiego . J a k o p ierw si swój re fe ra t N a tu ra li-
zacja dośw ia d czen ia m istycznego a m oralne u lepszanie człow ieka — p ersp e k tyw a rew izji kond ycji lu d zk ie j za p rezen to w ali P aw eł M oty ka i P io tr L itw in
z UW. A u torzy p rz e d sta w ia li em piryczne p rz e sła n k i p rzem aw iające za tezą, że d ośw iadczenia m istyczne, sk u tk u ją c e p o ten cjaln ym i pozytyw nym i zm ia n a m i osobowości, s ą m ożliw e do u z y sk a n ia w w a ru n k a c h lab o rato ry jn y ch , m .in. poprzez e le k tro m a g n e ty c z n ą stym ulację m ózgu, d ziała n ie środków p sy c h o a k ty w n y ch czy depryw ację sen so ry c zn ą. K olejne w y stą p ie n ie Protezy,
horm ony, im p la n ty — ulepszanie człow ieka w sporcie, od etyk i p ra k ty c zn e j do fa n ta s ty k i zostało za p rez en to w an e w nietypow ej form ie m u ltim ed ialn e j, przy
nieobecności jego a u to ra , K rzy sztofa Solarew icza z U n iw e rs y te tu W rocław skiego. W sp o m n ian a nieobecność nie p rzeszk od ziła zgrom adzonym w d y sk u sji, podczas której z a sta n a w ia n o się n a d w izją sportow ych olim p iad osób p o d d a ją c y c h sw oje c ia ła z a a w a n s o w a n y m , k o s z to w n y m m o d y fik ac jo m . W rozm ow ie pojaw ił się rów nież te m a t historyczności przeżyć m istycznych oraz podobieństw i różnic pom iędzy koncepcjam i u le p sz e n ia człow ieka p rz e d staw io n y m i p rzez P a w ła M otykę i P io tra L itw in a a niepokojącym i ob razam i z N ow ego w spaniałego św ia ta A ldousa H uxleya.
R ów nolegle w innej sali rozpoczęły się o b rad y m oderow anej przez M a rk a J a w o ra sekcji poświęconej u n iw ersalizm ow i. J a k o pierw szy w y stąp ił K rzy sz to f P ią te k z UW M z re fe ra te m U nifikacja subiektyw n ego i obiektyw nego ro zu
m u w teorii kry ty czn ej M a xa H orkh eim era . N a stę p n ie swój te k s t, z a ty tu ło w a
i now a fo r m a u n iw e rsa lizm u , p rz e d sta w iła A g a ta P ió rko w ska, rów nież r e
p r e z e n tu ją c a o ls z ty ń s k i u n iw e r s y te t. W d y sk u sji, k t ó r a ro z p o c z ę ła się po w y stą p ie n ia c h prelegentów , pojaw iły się m .in. w ą tk i racjo nalno ści i p rz e k ra c z a n ia k ry z y su za pom ocą ro z u m u oraz b u d o w a n ia nowego sp ołeczeństw a k om unikacyjnego i etycznego w w ym iarze globalnym .
K olejna sekcja, m o d ero w an a przez Ja d w ig ę B ła h u t-P ru s ik , b y ła zw iąza n a z za g a d n ie n ia m i dotyczącym i ś w ia ta polityki. Rozpoczęło j ą w y stąp ien ie J o la n ty Saw ickiej z UW, pośw ięcone n a rra c jo m sym bolicznym C lau d e’a Le- forta. D ru g a p re le g e n tk a , M a łg o rz a ta O zim ek z U n iw e rsy te tu Opolskiego, p rz e d s ta w iła r e f e r a t z a ty tu ło w a n y P ro jekt p o s tm a r k sisto w s k i: od śm ierci
u n iw e rsa lizm u do agonistycznej dem okracji. W późniejszej d y sk u sji odwoły
w ano się do m yśli E rn e sto L ac lau a, C h a n ta l M ouffe i i C lau d e’a L efo rta i z a sta n a w ia n o się n a d poten cjaln ie id ealn y m p o rząd k iem społecznym oraz m odelem u stro ju . Pojaw iło się p y ta n ie , czy m o żn a u s u n ą ć ze sfery polityki k o n flik ty i a n tag o n iz m y oraz czy an tag o n iz m nie je s t sw o istą p o lity czn ą p odstaw ą. P oruszono k w estie spraw iedliw ości i wolności.
W ieczorem uczestnicy konferencji w zięli u d ział w w y d a rzen ia ch ro zgry w ających się w p rz e s trz e n i m iejskiej - akcji o lsztyńskiej g ru p y arty sty czn ej F ałd y O brazy c y m a ty k i oraz koncercie hip-hopow ego zespołu M a ria K onop nicka.
P ią tk o w a sekcja, dotycząca tra n s h u m a n iz m u i m o d ero w an a przez E m ilię K on w erską, rozpoczęła się re fe ra te m B e rn a rd a S zym anow skiego z U n iw er sy te tu A d am a M ickiewicza w P o z n a n iu za ty tu ło w a n y m T ran shu m a nistyczny
X X I wiek. R e fe ra t był p ró b ą p rz y b liż en ia poglądów bad aczy i sporów dotyczą
cych tej te m a ty k i. N a s tę p n ie głos z a b ra ł P io tr P rz y tu ła z UW M , je d e n z o rg a n iz ato ró w konferencji, k tó ry w tek ście O d p ro tezy do tra n sferu u m y słu - narracje tr a n sh u m a n isty c zn e w fa n ta sty ce n a u ko w ej przybliżył te m a t m o ty wów zw iązan y ch z ty m za g a d n ie n ie m w k in ie. W swojej m u ltim ed ialn e j p re z e n ta c ji re feru ją cy p rz e d sta w ił k a d ry z film ów ta k ic h ja k E liz ju m , T ra ns
cendencja czy d o sk o n ale w sz y stk im z n a n y M a trix . W y stęp u ją ca po nim
z re fe ra te m S h u la m ith F irestone i M orge Peircy - sztu czn e za p ło d n ien ie ja k o
w ła d za k o b ie t? M a g d a le n a U zarew icz z UW M d o k o n ała stre sz c z e n ia poglą
dów fem inistycznych a u to re k . Po w y stąp ien ia ch w yw iązała się b u rz liw a dys k u sja , dotycząca etyczności tra n s h u m a n iz m u w prow adzonego w p ra k ty k ę . U czestnicy konferencji po ddaw ali refleksji ta k ie k w estie ja k m acierzyństw o, relacje poliam oryczne i tra n s p la n ta c je .
I n s ty tu tu S ztu k i UW M w O lsztynie. W ygłosiła o n a te k s t p t. U rban exploring
ja k o u rzeczyw istn ien ie pojęcia „ nieśw iadom ości ekologicznej” n a p o d sta w ie p ro je k tu artystycznego „Opuszczone - o d zy sk a n e ”. R efe rato m to w arzy szy ła
d y sk u sja n a te m a t zm ieniającego się s ta tu s u m ia s ta oraz relacji łączącej człow ieka z cywilizacją.
R ów nolegle w innej sali rozpoczęły się o b rady sekcji dotyczącej p o sth u - m an izm u . M o d erato rem podczas drugiego d n ia konferencji był G w idon Fa- m u łk a. M ich ał K a sp rz a k z U n iw e rs y te tu W rocław skiego w ygłosił re fe ra t p t. S o lid a rn o ść postantro pocen tryczna. D aw id M isztal z U n iw e rsy te tu Łódz kiego za p rez en to w ał te k s t pod ty tu łe m O powieść o p e w n e j utopii, czyli k ilk a
u w a g o n a tu rze lu d zk ie j w ujęciu F ra n cisa F u k u y a m y . Po w ygłoszonych re fe
ra ta c h w to k u ożywionej dy sk u sji poruszono te m a t zm ierzch u an tro p o cen try - zm u oraz jego konsekw encji. R eferujący oraz goście konferencji rozm aw iali o pozycji zw ie rzą t we w spółczesnym świecie.
D ru g i p a n e l w sekcji p o sth u m an isty c zn ej rozpoczął re fe ra t E m ilii Kon- w erskiej z UW M za ty tu ło w a n y Osobowość M u ta n ta . Twórczość i filo zo fia
W illiam a S. B u rro u g h sa w persp ektyw ie p o sth u m a n isty c zn e j. K o lejną re p re
z e n ta n tk ą UW M b y ła D om in ik a K otuła, o m aw iająca eko kryty czn e stra te g ie in te rp re ta c y jn e w tekście ,„Ręce w ytrzeć o liście. C ały ku rz, tłu szc z m iasta.
W ytrzeć o liście”. E k o k ry ty k a i poeci. N a koniec J o a n n a B e d n a re k z U n iw e r
s y te tu im. A d a m a M ickiew icza w P o z n a n iu w ygłosiła re fe ra t pt. (Po) m yśleć
rzeczy. T h in k in g th in g s wobec literatury. D y sk u sja dotyczyła zw iązk u tra n s -
h u m an isty czn y c h p o stu lató w z n ietzsc h ean izm em , a ta k ż e p otencjalnej poli tyczności ek o k ry ty k i i ekopoezji. Podczas rozm ów pojaw iły się ta k ie w ą tk i ja k m ięso i jego znaczenia, naoczność śm ierci i zag ro że n ia płynące z rozw oju
cyw ilizacji i technologii.
Jed n o cześn ie rozpoczęto o b rad y n a te m a t w spółczesnych koncepcji p od m iotu. W sekcji m oderow anej p rzez A nikę L ew an d o w sk ą w y stą p iła A gniesz k a J a g u s ia k z U n iw e rsy te tu Łódzkiego, odnosząc się do postkryzysow ej te o rii podm iotow ości w filozofii Rosi B raid o tti. A u to rk a p rz y jrz a ła się koncepcji podm iotu nom adycznego. Z kolei A ndrzej P o te ra ła z UW M zap rezen to w ał refleksję n a d koncepcją p od m io tu po stem ancypacyjnego n a p rzy k ład zie kam - pu. M a re k B o ra ty ń sk i z U n iw e rs y te tu im. A d a m a M ickiew icza w P o z n a n iu wygłosił te k s t P olifonia (nie)spełnionej uto p ijn ej tożsam ości. Sekcję za k o ń czyła in te re su ją c a dyskusja.
N ajb ard ziej n o w a to rsk i c h a ra k te r m ia ła sek cja dotycząca p ra k ty k co dzienności. Podczas jej trw a n ia prelegenci i goście p o ru sz ali te m a t realnego zasto so w an ia now ych prąd ó w m yślow ych i koncepcji. S k u p ili się n a nowych tre n d a c h , m o dach i w ynikających z n ich p rz e m ia n a c h społecznych. M odera- to rk ą b y ła D a ria B ru sz e w sk a -P rz y tu ła , zaś re fe ra ty wygłosiły A n n a M iller z U n iw e rsy te tu G dańskiego W szyscy je s te ś m y a rty sta m i / W szystkie je ste śm y
a r ty s tk a m i. S z t u k a j a k o n a r z ę d z ie z m ia n y spo łeczn ej? o ra z K a ta r z y n a
O kobiecej tw órczości typ u sla sh ja k o sp ecyficznym w yrazie u n iw ersa ln ych uczuć, k tó ra w swojej m u ltim e d ia ln e j p re z e n ta c ji u k a z a ła fanfiction jako
n arzęd z ie w y ra zu fascynacji m ęsk im hom o seksualizm em .
