Oj, nieraźny stary drużba, nieraźny, Bo mu nogi do podłogi psymarzly, A wypijze starsy drużba, dzban piwa,
To my ci tu Andziuleczkę same ocepiwa.
(Same ocepiwa).
W związku z bierną postawą głównej boha- terki dramatu — zachowały się w strukturze wesela ślady roli, jaką spełniał chór w innych tradycyjnych dramatach np. w obrzędach lu- dów pierwotnych, w tragedii greckiej. W i ę c e j treści mieściło się w pieśniach chóralnych niż w grze „aktorów", która j a k b y dopełniała wi- zję chóru. Chór spełniał f u n k c j ę epicką stwier- dzając pewne akty w obrzędzie inscenizowane.
Wypowiadał się również w imieniu osób biorą- cych udział w akcji, miał więc f u n k c j ę i dra- matyczną i reżyserską, gdyż wprawiał w ruch całe widowisko. Poza tym chór spełniał rolę intermedialną, niezwiązaną z przełomowymi momentami akcji. P o w t a r z a j ą c e się od wieków pieśni o „Chmielu", „Sokole", „Pawiu" były żelaznym repertuarem każdego wesela.
Swachy:
Pod o-hiera-kierr} ziele-ni s« ę /"ra- cjkapa-jfa pan -no
> *
m
j ; j mm
be -lu djoe-gopau-Ko Jta pa-sta jo, do do mu ga i i i i ? J f u > - » i i fna'ta sLi - Ln<e, -hnie zni rrju^ni roa-ut o-ta
Pod okienkiem zieleni się trawka, Pasła panna bieluchnego pawka.
Napasła go, do domu go gnała, Slicnie, pięknie z nim się rozmawiała.
Trąciła go w piórecko niechcący, Paw poleciał do boru ksycący.
Sukała go w polu i w komoze, A paw siedzi w boru na jawoze.
Niezależnie od funkcji chóru — cały zespół starał się o pewne formy dekoracyjne, two- rząc harmonijne grupy, zachowując wspólny rytm ruchów i pląsów. Nawet suknie — acz- kolwiek już, niestety „miejskie" — miały pe- wien swoisty charakter. Młoda w „bieli" i druhny ze „stroikami" we włosach odcinały się jasną plamą na tle buraczkowych, zielo- nych i „modrych" ubiorów Swach, z których kilka najstarszych kobiet miało jeszcze na so- bie dawne c h a r a k t e r y s t y c z n e „katanki" i czep- ce, długie, suto fałdowane spódnice i szerokie
„gospodarskie" fartuchy w niebieskie i białe pasy. Strój regionalny zaginął już dawno, ale na podstawie różnych szczegółów z pewnością uda się odtworzyć i tę naszą odrębność płocką.
Takie „oczepiny" widziałam w Swięcińcu, Być może, w innych wsiach płockich o d b y w a - ły się one w sposób bardziej p r y m i t y w n y — zależało to w dużej mierze od głównej „aktor- ki" — starszej Swachy, j e j umiejętności, dow- cipu. głosu, inwencji. Forma jednak i treść obrzędu: obnoszenie czepca przez Swachy przy melodii „Pawia", trzykrotne zrzucanie z głowy czepca przez Młodą, różne pieśni i przyśpiewki — powtarzały się w Płocku, a zwłaszcza od Bodzanowa do Płocka niemal identycznie.
Niesposób w krótkim artykule wykazać róż- norodność owych czynników kultury, k t ó r e przez swe przymioty i środki powołane b y ł y do upiększania życia ludu, do wznoszenia go ponad niedole i utrapienia dnia codziennego.
Postępująca naprzód kultura narodowa w y p ł a - sza nieodwracalnie z naszych wsi płockich swo- isty, regionalny śpiew, taniec, obrzęd. Nie mo- żemy pozwolić, aby te bezcenne okruchy, któ- re jeszcze zostały — rozpadły się w proch, bez śladu. Trzeba znaleźć chęć, czas, siłę i środ- ki, aby te ostatnie zabytki wziąć w umiejęt- ne ręce z czcią i ostrożnością niezmierną, uchronić od zapomnienia i podobnie, jak w in- nych dzielnicach Polski, odtworzyć wiernie własną kulturę artystyczną płockiego Mazow- sza.
Z N O T A T N I K A
W okresie wczesnośredniowiecznym osadnictwo m a - zowieckie na pograniczu z t e r y t o r i u m p r u s k i m o d g r y w a ważną rolę z j e d n e j s t r o n y j a k o pośrednik, d o s t a r c z a - j ą c y Prusom soli i żelaza z d r u g i e j zaś pod względem obronnym.
Na szlaku handlowym, p r z e b i e g a j ą c y m przez Ma- zowsze, j e d n y m z punktów e t a p o w y c h byt Ciechanów (Mazowsze Północne).
W latach 1940—1941 w czasie kopania rowów ka- nalizacyjnych w Ciechanowie n a t r a f i o n o przypadkowo na m i e c z j okresu wczesnośredniowiecznego.
Miejsce znalezienia miecza z n a j d u j e się w dolinie za- lewowej r z e k i Łydyni, nad k t ó r ą z n a j d u j e się grodzisko a u podnóża jego od s t r o n y północnej na t z w . podgro- dziu n a t r a f i o n o na miecz a z n i m na ślady osady pod- grodowaj.
Odkryty w w y ż e j wymienionym czasie miecz w gro-
A R C H E O L O G A
bie szkieletowym, oraz znalezione w zasięgu dzisiejsze- go m i a s t a Ciechanowa i jego okolicy s k a r b y m o n e t s r e b r n y c h z XI w. (należące do n a j b a r d z i e j obfitych s k a r b ó w ) , m a j a już związek ze źródłami p i s a n y m i . Skarby ciechanowskie obejmowały zarówno monety za- chodnio-europejskie, a w pośród nich rzadką m o n e t ę czeską J a r o m i r a jak też dużą ilość ozdób i s r e b r a sie- kanego.
Wymieniony miecz, w e d ł u g Nadolskiego, t y p u o t z XII w. z n a j d u j e się w P a ń s t w Muzeum Archeolog w W a r s z a w i e , zaś w r. 1953 był na wystawie urządzo- n e j przez m g r a J e r z e g o Antoniewicza w Płocku.
Ponieważ Ciechanów, j a k o pośrednik handlowy w okresie wczesnohistorycznym był punktem e t i p n w y m między Mazowszem Północnym a P r u s a m i , przeto na- leży ustalić związki między Płockiem a Ciechanowem w t y m czasie. K. Gelinek
16
