Krzysztof Koźbiał
Wadowice i okolice na mapach z XVI
i XVII wieku
Wadoviana : przegląd historyczno-kulturalny 5, 61-67
2000
K rzysztof Koźbicił
WADOWICE I OKOLICE NA MAPACH Z XVI i XVII WIEKU
Każdy z n a s z pew nością m iał kiedyś do czynienia z m apą, choćb y tylko po to aby odn aleźć na niej ja kieś m iejsce - m iasto, państw o, rzekę itd.. M apa je s t bow iem geo m etrycznym przedstaw ieniem na płaszczyźnie obrazu pew nego, określo nego kaw ałka pow ierzchni Ziem i. P okazuje nam rozm ieszczenie m iast, sieci rzek i dróg oraz inne składniki rzeczyw istości - w zależności od tego z jakiego rodzaju m apą m am y do czynienia . D zisiejsze m apy są o czyw iście bardziej dokładne od tych, które rysow ano przed w iekam i - niew ątpliw ie przyczynił się do tego rozw ój techniki użytkowej, kiedyś nie było chociażby m ożliw ości fotog rafow ania pow ierzchni Z ie mi z sam olotu.
Problem ka rto gra ficznych p rze dstaw ień W a d o w ic i o ko lic nie był d o tychczas przedm iotem badań historycznych, m im o że w o statn im czasie pojaw iło się na rynku w ydaw niczym sporo pozycji dotyczących historii pap ieskiego m iasta. Tem at ten je st przecież interesujący a m apy ze w zg lędu na sw ą różnorodność i przeka zyw ane dane są nieocenionym źródłem historycznym . Z całą pew nością m ożna stwierdzić, iż do podjęcia dyskusji nad m apam i uw zględniającym i także W adow ice przyczyniła się wystawa prezentowana w ubiegłym roku w wadowickim m uzeum 1. Było to w zasadzie pierwsze nawiązanie do tego niezbadanego dotychczas proble mu, należy m ieć nadzieję, iż badania nad nim będą prowadzone nadal.
W sw ym artykule chciałbym krótko przedstaw ić ja k na tle najstarszych m ap pol skich, i nie tylko, przedstaw ia się najbliższe sąsiedztw o naszego m iasta. Interesu ją ce w yd aje się bow iem poznanie kiedy W adow ice, Z a to r czy Lanckorona zostały zazna czone na ja k ie jko lw ie k m apie. S tarałem się przedstaw ić m apy w yd ane do połow y XV II w ieku, najw ięcej m iejsca pośw ięciłem m apie a u torstw a Stanisław a Porębskiego z połow y XVI w ieku. M oim zdaniem m im o sw e go duże go znaczenia dla szeroko pojętej polskiej kartografii nie je s t ona szerzej znana a niew ątpliw ie taką pow inna się stać.
1. Najstarsze dzieje kartografii
Z asa dnym sta je się w tym m iejscu pytanie od ja k d aw na w łaściw ie czło w ie k stara ł się rysow ać m apy i jakiem u celow i m iały one służyć. N ajstarsze w zm ianki o m apach poch odzą z Egiptu i Babilonu g d zie sporządza no je ju ż praw d opo dobnie w X X X w ieku p.n.e.. Nie dotrw ały one rzecz ja sn a do naszych czasów , n a to m ia st je d n ą z n a jsta rszych zacho w a n ych je s t m apa kopalń zło ta w Nubii z czasów Ram zesa II (XII w. p.n.e.). S tarożytni E gipcjanie przeprow adzali pom ia ry, szkice topograficzne, plany kana łów naw adniających, plany doliny Nilu - w szystko to m iało służyć celom podatkow ym . Stosow ane m etody i ich w yniki są za skaku ją co, ja k na ó w czesne czasy, d okładne. P lany te re n o w e spo rzą d za li rów nież ju ż
około 1000 lat p.n.e. m ieszkańcy C hin2.
N a stępne pokolenia przejęły um iejętność odw zorow yw ania pow ierzchni terenu na karcie pa p ie ru lub in n e g o m a te riału. W s p o m n ie ć n a le ży prze d e w szystkim 0 uczonym aleksandryjskim K laudiuszu P tolem euszu żyjącym w li wieku n.e., który stw orzył niejako podstaw y teorii sporządza nia m ap opa rte o astronom iczne w yznaczanie szerokości i długości geograficznej. Był on także autorem pierw szej w historii próby przedstaw ienia kartograficznego obszaru, który pod koniec I ty siąclecia wsze dł w skład państw a polskiego. Podał m .in. nazw y rzek, ludów i osie dli z n a n ych ó w c z e ś n ie 3. Nie zn a la z ł on n ie ste ty g od nych na stę p có w w sw ych dzia ła n ia ch , d la te g o na n a stępne p o w ażne o p ra co w a n ia ka rto g ra ficzn e trze b a było czekać przez kilkanaście stuleci. C zasy średniow iecza były zresztą pod tym w zg lęde m praw ie całkow icie stracone, przełom nastąpił dopiero u progu czasów now ożytnych a w ięc w X V wieku.
D uże znacze n ie dla karto gra fii zie m polskich m iała m apa Eu rop y Ś rodko w ej autorstw a M ikołaja z K uzy (1401 - 1464), który um ieścił na niej sporo m iejscow o ści z terenu Polski, niestety nie znalazły się na niej m iejscow ości z interesujące go nas obszaru. W a rto dodać, Iż a u to r w e dle w sze lkie g o p ra w d opodob ieństw a korzystał z w iadom ości uzyskanych od Ja n a Długosza4.
W XVI w ieku Polska docze kała się w reszcie rodzim ego karto gra fa - Bernarda W apow skiego. Na początku tegoż wieku rozpoczął on prace, których ukoronow a niem były m apy „S arm a cja P o łudn iow a i Północn a" (skala ok. 1:290000 0) oraz
„P olonia" (1:1000000) wydane w K rakow ie w latach 1526 - 28 w pracow ni zna
nego drukarza Floriana Unglera. O znaczeniu szczególnie tej drugiej m apy pisze dobitnie Karol Buczek: „ Trzeba stwierdzić, że ja k o ś c ią bije „m ilio n ó w ka ” W apow
skie g o w szystkie n ie m a l o kilka lub kilka n a ście la t w cze śniejsze lub późn ie jsze m a p y krajów ; N iem cy rów ną [...] m apę otrzym ały [...] dopiero w 1565 r.”5. M ożna
stwierdzić, iż w zasadzie aż do połow y XVIII wieku m apa ta była uw ażana za naj lepszą jeśli chodzi o przedstawienie Polski, wielu kartografów naszego kontynentu w ykorzystywało ją przy opracow ywaniu m ap tej części Europy. Niestety do dziś do chow ały się jedynie nieliczne fragm enty tego dzieła i to dotyczące głów nie Polski środkow ej i północnej. Brak części dotyczącej bezpośrednio sąsiedztwa W adow ic 1 Zatora i dlatego trud no odpow iedzie ć na pytanie czy W apow ski uw zględ nił te tereny na swej m apie a jeśli tak to w jakiej form ie i ja k dokładnie. Nie m a nato m iast takich problem ów jeżeli chodzi o mapę, którą postaram się om ów ić poniżej.
2. Mapa Stanisława Porębskiego z 1563 roku
W 1563 roku w W enecji została w ydana m apa sporządzo na przez S tanisław a P orębskiego „D ucatus O sw ieczim ensis e t Zatorien sis descriptio"6. Jest ona w kar to g ra fii p olskiej d ziełem w yją tko w ym c h o cia żb y z tego pow odu, że w sposó b bardzo szczegó łow y ja k na ów czesne czasy przedstaw ia je den z obszarów R ze czyposp olitej7 . Z resztą na długie lata stała się podstaw ą do opracow ań karto gra ficznych obu księstw.
A u to r ded yko w a ł m apę staro ście ośw ięcim skiem u i Zatorskiem u Zygm untow i M yszko w skie m u . C e le p rz y ś w ie c a ją c e je j p o w sta n iu m o g ły być ró żn o ro d n e - z je dnej strony pokazanie rodzinnych stron tak P orębskiego ja k i M yszkowskiego, z d ru g ie j zaś praw d o p o d o b n ie cel p o lityczn y8. W iad om o bow iem , iż to w łaśnie
w 1563 i ostatecznie w 1564 roku zostały sfinalizow ane prace m ające na celu w łą cze n ie K sięstw O św ię cim skie g o i Z a to rskie g o w g ranice R zeczypospolitej. N ie w y k lu c z o n e , ż e to w ła ś n ie c h ę ć p rz e d s ta w ie n ia i p rz y b liż e n ia s z e rs z e j p u b liczn o ści zie m p rzyłą czo n ych d o Polski le g ła u p o d sta w p o w s ta n ia m apy. Hipotezę w ysuniętą przez S. A lexandrow icza9 , iż być m oże to nie Stanisław Porębski je s t autorem m apy trud no uzna ć za p raw d ziw ą p o n iew aż w żade n sposó b nie została ona poparta źródłam i historycznym i. S ugerow anie pew nych podobieństw z m apą Polski W acław a G ród eckieg o w ydaną w 1562 roku nie je st w ystarczające do u d o w o d n ie n ia pow yższe j hipotezy, c h o cia żb y z uw agi na z n a czn ą różnicę w skalach obu m ap (Porębski 1:255500, G ródecki 1:1680000).
O ryginał m apy ma w ym iary 33 na 24,5 cm , obejm uje obszar m iędzy 18*45' i 19*50' długości geograficznej wschodniej oraz 49*4* i 50*6' szerokości geograficznej pół nocnej. W przybliżeniu daje to ok. 78 na 59 km czyli około 4600 km 2. Średnia skala całej m apy wynosi 1:255500, należy je dnak zauw ażyć, że w ystępują tu dosyć istotne różnice je żeli chodzi o poszcze gólne partie mapy. R óżnice te najlepiej ilustruje porów nanie odległości m iędzy kilkom a m iejscam i w rzeczywistości i po przelicze niu na podstaw ie mapy. O dległość W adow ice - Bielsko to 33,5 km (u Porębskiego 33 km), W adow ice - Zator 13,5 km (na m apie 16,9 km), W adow ice - Babia Góra 34,5 km (na m apie 23,5 km), O święcim - Żyw iec 40,8 km (u Porębskiego 34,6 km )10. W szyst kie odległości m ierzono w linii prostej. Najgorzej pod w zględem dokładności przed stawiają się w ięc południowe i południowo - wschodnie partie mapy.
om aw ianej m apie gdyż figurują tu aż 162 osady z nazw am i oraz 16 bez nazw, tzn. je st zarys osady ale bez podpisu. 10 spośród nich to m iasta, m .in. W adow ice i Z a tor, w yróżnione podpisam i m ajuskulnym i. M iasta przedstaw ione są w form ie sku pionej grupy dom ków , natom iast w sie ja ko dom ki rozciągnięte w określonym kie runku. P okazana została zdecyd ow ana w iększość osad w ym ienionych w lustra cji w ojew ództw a krakow skiego z 1564 roku, w lustracji dróg z 1570 roku czy też w rejestrze pob oro w ym w o je w ó d ztw a 1' . N ieobe cność niektórych wsi, o których w iadom o że ju ż istniały m ożna z kolei łatw o w ytłu m aczyć poprzez fakt, iż w okre sie w którym ukaza ła się m apa na in teresującym nas o b sza rze m iała m iejsce akcja zakładania w ielu now ych osad. Był to proces raczej trud no uchwytny, stąd brak uw zględnienia np. Ponikwi, Rzyk i Kozińca - wsi w chodzących w skła d sta rostw a Zatorskiego, które dopiero co zostały założone. C h ara kterystyczna je st na to m ia s t m ała d o kła d n o ść je śli ch o d zi o osa d y w p o łu d n io w e j części obsza ru objętego m apa, m .in. w okolicach Żyw ca i na południe od Lanckorony m im o, że pew ne osad y istniały tam od d aw na (np. Z em brzyce). M ożna przypuszczać, że okolice te nie były po prostu zbyt dob rze znane autorowi.
W porów naniu do rzeczyw istości P orębski „prze sunął” kilka osad w inne m iej sce - w sie koło L a n cko ro n y zo s ta ły u m ie jsco w io n e prze z niego zd e cyd ow anie bardziej na południe, naw et o 10 km, a Z a k rz ó w w w yniku tego zabiegu znalazł się aż na le w ym brzegu Skaw y (sic!). Z kolei Babia G óra, zdecydow anie dom in u ją ca nad pobliskim i góram i, została przesunięta aż o około 14 km na północny - w sch ó d 12. Z m iejscow ości bezp ośre dnio sąsiadujących z W adow icam i m ożem y o dn aleźć Frydrychow ice, R adoczę, Tom ice, Roków, B abicę i n a jp ra w d o p o d o b niej Jaroszow ice (w tym m iejscu istnieje o sad a bez podpisu). Dziwić m oże jedynie brak uw zględnienia na m apie M ucharza, który ju ż od w ielu w ieków był w sią para fialną i trud no w yobrazić sobie aby nie b ył znan y kartografow i.
O gólnie sieć osad niczą uznać należy je d n a k za bardzo wiarygodną, św iadczy o tym chociażby ilość zaznaczonych m iast i wsi. M apa pozw alała z pew nością na ba rd zo d o b rą o rie n ta cję w tere nie. P rzecież ju ż w te d y m apy w ie lo ska lo w e uznaw ano z a pom ocne w prow a dzeniu ew entualnych działań w ojenn ych, toteż nic dziw neg o iż niektórzy m ogliby uznać m apę P orębskiego za „m ap ę taktyczną" o p rzeznacze niu w o jsko w ym 13.
R ów nie dokładnych danych dostarcza nam om aw iana m apa odnośnie sie ci hy drograficznej - chodzi zarów no o sieć rzeczna ja k te ż i stawy. Porębski uw zględ nił system górnej W isły w raz z jej lewym i i praw ym i dopływ am i (Soła, Skawa). S zcze g ó ln ie do kła d n ie o d d a ł bieg W isły b io rą c pod uw agę w sz y s tk ie ła g o d n e skrę ty i z m ia n y kie run ków , je d y n ie o d cin e k m ię d zy D a nkow icam i i B rzezinką zo stał prze su n ię ty nieco na w schód. N ieco gorzej je s t z w ie rn o ścią przebiegu dop ływ ó w - S o ła zo sta ła przez a u tora do ść znaczn ie prze su n ię ta w okolicach Żyw ca i Kęt, inny je s t przebieg Skaw y pow yżej W adow ic a także środkow y bieg S kaw inki. Te nieznaczne m ankam enty nie m ogą je d n a k odd ziaływ ać na ogólną ocenę przedstaw ienia sieci rzek, która m usi pozo stać bardzo wysoka.
Z sie cią rzek są także w pew ien sposób zw iązane mosty, które m ożna odnaleźć na interesującej nas m apie. W idnieją na niej 4 m osty na W iśle, w tym m ost koło S pytkow ic, oraz 5 m ostów na je j dopływ ach - m .in. m ost na Skaw ie koło Zatora. Na
zg o d ność ich u sytuow ania z tym co podaje Poręb ski w ska zu je zre s z tą w sp o m niana ju ż lu stracja dróg w ojew ództw a z 1570 roku14. W zasadzie je dynym po w a żniejszym m ankam entem całej m apy je st brak przedstaw ienia na niej szla ków ko m u n ika cyjn ych ja k ie p rz e b ie g a ły przez K się stw a O św ię c im s k ie i Z a to rskie , szczególnie tych najw ażniejszych. M ożna założyć, iż były one znan e autorow i ale nie w ziął ich pod uwagę, trud no rozstrzygnąć dlaczego ta k postanow ił.
A utor w ziął natom iast pod uw agę stawy, których lo kalizację odd ał z reguły dość w iernie, cią gną się one pasem po prawej stronie W isły na odcinku od O św ięcim ia do S pytkow ic. Ich za zna czenie było zre sztą niezbędne gdyż g o sp odarka rybna odgryw ała na tym tere nie kluczow ą rolę.
O statnim aspektem m apy w artym om ów ienia je st zaprezen tow ania na niej lasów i gór. G óry i pagórki zostały odw zorow ane m etodą tzw. „kopczyków " - te w o k o licy B abiej G óry są zdecyd ow anie w yższe od innych co je s t zresztą zg od ne z rze czyw istością. Szczyt najw yższego w zniesienia w B eskidach je s t jedynym pod pi sanym , na p ołudnie od W a d o w ic z a zn a czył pasm o B e skidu M ałego. O dnaleźć m ożna kom pleksy le śne, szczególnie w idoczne na północ od W isły. Lasy nie są natom iast zazna czone w tere nie górskim , być m oże dlatego, iż zrobie nie tego na tle gó r spow odow ało by nieczytelność takieg o obrazu. Innym pow odem m ógł być p raw dopodobnie fakt, iż a utor uznał w ystępo w anie lasów w górach za rzecz tak oczyw istą, że aż niepotrze bną do uw zględniania. Jedn akże odd anie rzeźby terenu przez kartografa należy ocenić bardzo w ysoko, pochłonęło ono z pew nością w ie le w ysiłku. Porębski był w ręcz je dnym z pierw szych rysow ników m ap, którzy z a znaczali nie tylko w iększe góry ale także pagórki i falistość te re n u 15.
3. Inne mapy
M apa P orębskiego na długie lata stała się podstaw ow ym źródłem karto gra ficz nym o okolicy W adow ic. N iew ątpliw ie przybliżała zainte reso w anym ten teren po przez zam ieszcze nie je j w w ielu znanych atlasach ów czesnej epoki. Nie były to ju ż je d n a k orygin ały ale przeróbki, reprodukcje pow stałe na podstaw ie oryginału. R óżniły się głów nie tym , iż żadn a z nich nie była w yko nana w ta kie j skali ja k m apa z 1563 roku. Z n a lazły się one m .in.: w piątym w yd aniu atlasu znan ego kartografa A. O rteliusa „ Theatrum O rbis Terrarum" w ydanym w Antw erpii w 1575 r., w d ziele M a tthiasa Q uada „ E u ro p a e totius terrarum o rb is" (trzecie w yd a n ie w Kolonii w 1596 r.) oraz w atlasie P ierre’a Berta „Tabuliarum geogra phicarum confractarum lib ri quinque" (w ydan ie piąte, A m sterdam 1606 r.)1$. O czyw iście to tylko kilka z tych atlasów, dalsze ich w ym ienianie nie je st bow iem przedm iotem tego artykułu.
W a d o w ice i s ą sie d n ie m ie jscow ości zo sta ły p rze d sta w io n e ta k ż e na innych m apach z XVI i XVII wieku. Były to m apy pokazujące z reguły całą Polskę a w ięc trud no liczyć w tym przypadku na specjalną dokładność. Nie m ożna te ż oczekiw ać, iż na p o d s ta w ie ta k ic h d z ie ł d o w ie m y s ię c z e g o ś b a rd z ie j s z c z e g ó ło w e g o o u k s z ta łto w a n iu p o w ie rz c h n i te re n u czy te ż o s ie c i rzek. In te re s u ją c e nas m ie jsco w o ści z n a jd u je m y n a w e t na m apach p o p rz e d z a ją c y c h c h ro n o lo g ic z n ie dzieło Porębskiego. W 1554 roku słyn ny karto gra f flam andzki G erard M erkator w y d a ł m a p ę E u ro p y, na k tó re j u m ie ś c ił L a n c k o ro n ę z c h a ra k te ry s ty c z n y m
w zgórzem zam kow ym . Na m apie Polski w sp om n iane go ju ż W acław a G rodeckeigo z 1562 r. znajdujem y Zator, W adow ice i Lanckoronę, te sam e osady w idnieją na m apie Polski autorstw a A ndrzeja Pograbki z 1570 roku. O siem lat później m apę naszego kraju rysow aną przez Chrystiana S grootena opu blikow ał G erard de Jode - oprócz W adow ic i Lanckorony w idnieje na niej podpisana rzeka Skawa. W 1585 r. w s p o m n ia n y p o w y ż e j M e rk a to r p u b lik u je d o s y ć d o k ła d n ą m a p ę P o ls k i um ieszczając na niej Zator, W adow ice, Lanckoronę oraz Zakrzów i Tłuczań. Z kolei na m apach XVII - w iecznych Piotra du Val (ок. 1645 r.) znajdują się Zator, Lanckorona i Zakrzów a na m apie Polski W ilhelm a Le Vasseur de ß ea upla n'a z 1652 roku odnaleźć m ożna jedynie Z a to r17.
Porów nując w szystkie wym ienione pow yżej przedstaw ienia kartograficzne m ożna d ostrzec pew ne podobieństw a. U derza jące je st to, że praw ie na każdej z nich odn ajdujem y te sam e m iejscow ości. O becność na nich Zatora i W adow ic nie dziwi z uw agi na to, iż były to najbardziej znaczą ce m iasta w okolicy, ten pierw szy był w d od atku sie dzibą staro stw a. Z kolei Lan ckoro na znan a była z istniejące go tam zam ku, którego charakterystyczna sylw etka w idniała często na m apach.
Od XVII w ieku pojaw iały się stopniow o jeszcze inne m apy dotyczące naszego regionu. C h odzi tu ta j o te, które opisyw ały, p rzybliżały sanktuariu m w K alw arii Z ebrzydow skiej. Jeden z najw cześniejszych jej w idoków w postaci m apy „M on s
C alvanae" pochodzi z 1617 roku. Z o stał zam ieszczo ny w atlasie „C ivitates orbis terrarum ” w ydanym w K olonii przez G. B rauna i F. H egenberga’* . E dycja zaw ie
rała w idoki w ielu sław nych m iast europejskich, autorzy docenili w ię c rów nież Kal w a rię u m ieszcza jąc ją w ta k e litarn ym gronie. W id o k p rze dstaw iał m iasteczko z zaznaczeniem głów nych bud ynków i dróżek sanktuarium , z okolicznych osad znajdujem y je d yn ie Lanckoronę. W ydaw nictw a tego typ u zn a lazły sw ych naśla dow ców w następnych latach.
Podsumowanie
W ten sposób w yglądają początki kartograficznych przedstawień naszego m iasta i je go okolicy. Jeżeli pow staw ały m apy całej R zeczypospolitej to um ieszczano na nich rzecz ja sna jedynie najbardziej znaczące miasta, nie były to je dnak m apy zbyt dokładne. Jednakże dzieło Porębskiego z 1563 r. szczegółow o opisujące Księstwa O św ięcim skie i Zatorskie było w ydarzeniem zupełnie w yjątkowym , w yp rzed zają cym naw et w spółczesną mu epokę. Bez w zględu na cele jakie przyświecały autoro wi trzeba przyznać, iż stw orzył m apę jaką nie m ógł się pochwalić dotąd żaden region naszego kraju. Na długie lata w łaśnie ta m apa stała się podstaw ą szerszej w iedzy geograficznej o W adow icach, Zatorze, Lanckoronie i innych m iejscowościach.
Następne tak dokładne opisanie te g o obszaru pod w zg lęde m kartograficznym pow stało dopiero w tedy kie dy w sze dł on w skład m onarchii habsburskiej. M apy z okresu rozbio rów są ta kże bardzo interesujące i m ogą stanow ić m ate riał do szerszego opracow ania. O pisy kartograficzne W adow ic i okolic nie były bow iem dotąd przedm iotem szerszych badań a z całą pew nością na to zasługują.
K rzyszto f K oźbial je s t doktorantem w Katedrze Europeistyki U niwersytetu Jagiellońskiego
P rzypisy:
1 W y s ta w a „W a d o w ic e na m a p a ch ” b y ła p re z e n to w a n a w M u ze u m Z b io ró w Historycznych Ziemi W adow ickiej w dniach 23 m arca - 30 kwietnia 1999 roku. Znalazło się na niej ponad 30 map, m.in. mapy powstałe w XVII wieku na podstawie orygin alne go w yd ania m apy P orębskiego z 1563 roku. Z asięg chronologiczny ekspozycji obejm ował czasy aż do lat 50-tych XX wieku a więc był bardzo obszerny. 2 S. Pietkiewicz, S. Żmuda, Słownik pojęć geograficznych. W arszawa 1973, s. 256; J.
Drabek, F. Piątkowski, 1000 słów o m apach i kartografii. W arszawa 1989, s. 213. 3 K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej o d X V do XVIII wieku. W rocław - W arszawa
- Kraków 1963, s. 10; S. Żmuda, op. cit., 4 К. Buczek, op. cit., s. 17, 18.
5 Ibidem, s. 23, 24, 30, 31.
6 O ryginał m apy znajduje się w zbiorach Biblioteki Czartoryskich w Krakowie. Muzeum w W adow icach dysponuje reprodukcjami z XVII i XVIII wieku pow stałym i na podstaw ie oryginalnego w ydania m apy Porębskiego.
7 R e produkcja m apy w : K. Buczek, op. cit., za łącznik nr XIV. W yczerpują cą ana lizą m apy zajm ow ali się S .Pietkiew icz, S tudia n a d dokładnością daw nych m ap ziem
polskich. Trzy m a p y z X V I i X V II wieku, w: S tudia i M ateriały z D ziejów Nauki
Polskiej, seria C, z. 24. W arszaw a 1980, s. 63-78; oraz S. A lexandrow icz, N aj starsza m apa szczegółow a ziem polskich: S tanisław a P orębskiego m apa księ stw a ośw ięcim skiw ego i Zatorskiego z 1563 r.. Poznań 1984.
8 S. Alexandrowicz, op. cit..
9 Ibidem, s. 368-372.
10 S. Pietkiewicz, op. cit., s. 63, 66; tabela II, s. 67.
11 Lustracja województwa krakowskiego w 1564 r., wyd. J. Małecki. W arszawa 1962, cz. I, s. 217-248; B. Wyrozumska, Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku
1570. W rocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1971; A. Pawiński, Polska X V I w. Pod względem geograficzno - statystycznym. Warszawa 1886, t. XIV, s. 96-106.
12 S. Pietkiewicz, op.cit., s. 72.
13 B. O lszew icz, W zm ianki o znacze niu m ap w lite raturze p o ls k ie j X V I wieku, w: Acta Universitatis W ratislaviensis. W rocław 1963, s. 131.
14 B. W yrozum ska (op. cit.) w ym ienia m osty na Wiśle w Harmęzach, koło Bobrka, koło Zabrzega i koło Spytkowic (s. 15-22) oraz m.in. most na Skawie koło Zatora (s. 10). 15 S. Pietkiewicz, op. cit., s. 75, 77,
1S J. Bzinkowska, M apy ziem daw nej Polski - od X V do XV III wieku - w wybranych
atlasach B iblioteki Jagiellońskiej. W arszawa 1992, s. 91-94, 107, 108, 113, 114.
17 Reprodukcje wym ienionych m ap znajdują się w e wspomnianej ju ż książce Karola Buczka.
