Obrońca a obrońca społeczny w przyszłym k.p.k.

Mieczysław Siewierski

Obrońca a obrońca społeczny w

przyszłym k.p.k.

Palestra 8/1(73), 19-27

1964

n ie n ia n a d z ie s ię c io le tn i (d a w n ie j d w u d z ie s to le tn i) od s tw ie r d z e n ia ro s z c z e n ia (d łu ­ gu) p ra w o m o c n y m o rz e c z e n ie m (w y ro k iem ).

A r ty k u ł 113 p.o.p.c. n a to m ia s t m ó w i o s tw ie rd z e n iu ro s z c z e n ia n ie p r a w o m o c ­ n y m o rz e c z e n ie m , lecz ty tu łe m e g z e k u c y jn y m . T y tu łe m e g z e k u c y jn y m z aś j e s t t y l ­ ko t a k i d o k u m e n t p u b lic z n y , k tó r y s tw ie rd z a is tn ie n ie , w o k re ś lo n y m ro z m ia r z e , ro s z c z e n ia w ie rz y c ie la o ra z o d p o w ia d a ją c y m u z a ra z e m o b o w ią z e k ś w ia d c z e n ia ze s tr o n y d łu ż n ik a . W y ro k u s t a la ją c y p ra w o s ta n o w i t y t u ł e g z e k u c y jn y je d y n ie co do k o sztó w p ro c e s u , g d y ż w p o z o s ta ły m z a k re s ie n ie s ta n o w i o n p o d s ta w y do w sz c z ę c ia e g z e k u c ji. N ie p o z o s ta je on je d n a k m .zd. b ez w p ły w u n a b ie g te r m i n u p r z e d a w n ie n ia . W y d a je się, że m o ż n a b ro n ić p o g lą d u , iż w y to c z e n ie p o w ó d z tw a n a p o d s ta w ie a rt. 3 k.p.c. j e s t c z y n n o śc ią p rz e d s ię w z ię tą w c e lu d o c h o d z e n ia ro s z c z e n ia p rz e d są d e m w ro z u m ie n iu a r t. 111 p k t 2 p.o.p.c., s k o r o w m y ś l u c h w a ły s k ła d u 7 s ę ­ d zió w S. N. z d n . 7.1.1961 r . I Co 29/606 n a w e t z ło ż e n ie w n io s k u o z w o ln ie n ie od k o sz tó w s ą d o w y c h p r z e r y w a b ie g p rz e d a w n ie n ia , je ż e li ty lk o tr e ś ć w n io s k u p o ­ z w a la n a s k o n k r e ty z o w a n ie ro s z c z e n ia i z id e n ty fik o w a n ie s tro n .

Z tr e ś c i w y r o k u u s ta la ją c e g o w y n ik a , że p o s z k o d o w a n y b ę d z ie m ó g ł w p r z y ­ szłości d o c h o d z ić o d s z k o d o w a n ia , je ś li się o k a ż e , że n p . w z w ią z k u z d o z n a n ą s z k o ­ d ą u tr a c ił z a ro b k i. D o p ie ro w ię c w ty m m o m e n c ie p o w s ta je ro s z c z e n ie o ś w ia d c z e ­ n ie. Z ty m te ż d n ie m ro z p o c z n ie się b ie g p r z e d a w n ie n ia , b o d o p ie ro w ó w c z a s u p r a w n io n y b ę d z ie m ó g ł ż ą d a ć z a s p o k o je n ia ro s z c z e n ia (a rt. 108 p.o.p.c.). K o n ­ s e k w e n tn ie w ię c c h y b a tr z e b a p rz y ją ć , że ro s z c z e n ie m a ją tk o w e p o s z k o d o w a n e g o p rz e d a w n i się w ta k im w y p a d k u z u p ły w e m l a t d z ie s ię c iu (a r t. 105 p.o.p.c.).

P o ru s z o n e z a g a d n ie n ie b ę d z ie a k tu a l n e ta k ż e p o w e jś c iu w ż y c ie p r o j e k t u k o d . p o stę p , cyw ., p o m im o że tr e ś ć a r t. 176 n ie j e s t z b ie ż n a z tr e ś c ią a r t . 3 k .p .c . P r o ­ b le m o w i te m u p o ś w ię c ił u w a g ę E. W e n g e re k w s w o im o b s z e r n y m a r t y k u le p t. „P o w ó d z tw o o u s t a le n i e ”7.

MIECZYSŁAW SIEWIERSKI

O b ro ń c a a obrońca społeczny w przyszłym k. p. k.

N ie z w y k le ż y w a i in te r e s u j ą c a d y s k u s ja n a d p r o je k te m k o d e k s u k a r n e g o w y k a ­ z a ła , j a k tr u d n o je s t o sią g n ą ć r o z w ią z a n ia k o d y f ik a c y jn e w p e łn i z a d o w a la ją c e o r a z ja k w ie lu s tu d ió w , p o p ra w e k i z m ia n w y m a g a ją w s z e lk ie p r o j e k ty le g i s l a c y j­ n e, z a n im u z y s k a ją o s ta te c z n e b rz m ie n ie . W sz y s tk ie te w y s iłk i p o w in n y b y ć p o d e j- m c w a n ; z a w c z a su , w m ia r ę m o żn o ści w ty c h s ta d ia c h , k tó r e p o p r z e d z a ją o p r a c o ­ w a n ie o sta te c z n e g o te k s tu . W d y s k u s ji p rz e p r o w a d z o n e j n a d p r o je k te m k .k . og ó ł n a sz e g o p r a w n ic t w a — p o p rz e z g ło sy k r y t y k i — w łą c z y ł się d o p ra c y tw ó rc z e j n a d ty m p r o je k te m i w y k a ­ z a ł z n a c z n ą je d n o m y ś ln o ś ć p o g lą d ó w . O b e c n ie o p in ia p ra w n ic z a o c z e k u je o p r a c o ­

• OSN zesz. 3/1962, poz. 79.

w a n ia n o w e j w e r s j i p r o je k tu k .p .k ., ćo b ę d z ie w y m a g a ło z n o w u d łu ższeg o czasu . S k o ro z a ś n ie n a s tą p iło d o ty c h c z a s o p u b lik o w a n ie p r o j e k tu k .p .k ., to o p in ia p r a w ­ n ic z a w y s n u w a s tą d w n io s e k , że w id o c z n ie ró w n ie ż i te n p r o j e k t u le g n ie j a k i m i z m ia n o m , a b y p o te m u k a z a ć s ię ju ż ra z e m z p o p ra w io n ą w e r s j ą p r o j e k tu k .k . N ie z n aczy to je d n a k , żeb y s a m a k o d y f ik a c ja p r a w a p ro c e so w e g o p r z e s ta ła b y ć a k ­ tu a ln a . W y d a je się, że d a ls z y m p ra c o m n a d o s ta te c z n y m b rz m ie n ie m p r o j e k tu k .p .k . s p r z y ja ć b ę d ą g ło sy w p r a w d z ie n ie o p a r te n a k o n k r e tn y c h te k s ta c h p r o p o n o w a ­ n y c h p rz e p is ó w , a le o m a w ia ją c e k lu c z o w e z a g a d n ie n ia p ro c e s o w e w u ję c iu te o r e ­ ty c z n y m , z w ła sz c z a je ś li c h o d z i o in s ty t u c je n o w e. J e d n ą z ta k i c h i n s ty tu c ji j e s t o b ro ń c a sp o łe c z n y . N ie m o ż n a so b ie d z iś w y ­ o b ra z ić so c ja lis ty c z n e g o p ro c e s u k a rn e g o , k tó r y b y n ie z n a ł te j in s ty tu c ji, sa m o j e d n a k j e j u k s z ta łto w a n ie m o ż e b y ć u s ta lo n e w e d łu g ró ż n y c h w z o ró w . W d y s ­ k u s j a c h te o r e ty c z n y c h p o w in n o to b y ć w y ja ś n io n e .

N ie sp o só b o g ra n ic z y ć s ię d o z a m ie sz c z e n ia w k .p .k . k ró tk ie g o p rz e p is u , że p ró c z o b ro ń c y z a w o d o w e g o -a d w o k a ta j e s t je s z c z e o b ro ń c a sp o łe c z n y , p o w o ły w a n y do o b r o n y p rz e z o s k a rż o n e g o sp o ś ró d o só b w y z n a c z o n y c h d o s p e łn ia n ia te j f u n k c ji p rz e z o rg a n iz a c je sp o łe c z n e (g łó w n ie z a p e w n e p rz e z z w ią z k i zaw o d o w e). T eg o ro - ro d z a jiu m & chaniczine r o z w ią z a n ie w łą c z a ją c e d o n a s z e g o s y s te m u p ro c e s o w e g o n o v u m n ie w y ja ś n io n e , b y ło b y n ie d o p u s z c z a ln e .

B r a k d o k ła d n e g o o k r e ś le n ia w p rz y s z ły m p r o je k c ie n o w e g o k .p .k . s w o is te j ro li i o d rę b n y c h z a d a ń o b ro ń c y sp o łe c z n e g o n ie d a łb y s ię w y p e łn ić w d ro d z e w y k ła d n i, k tó r a n ie m ia ła b y o p a rc ia w z n a n y c h i u z n a n y c h z a s a d a c h n a sz e g o u s ta w o d a w s tw a p ro c e so w e g o . B r a k p o d s ta w d o u z n a n ia , że m o ż n a to z a ła tw ić j e d ­ n y m p rz e p is e m w p r o w a d z a ją c y m te n ro d z a j o b ro ń c y b ez w y ra ź n e g o o k re ś le n i* je g o p r a w i o b o w ią z k ó w . W szczeg ó ln o ści n ie do p r z y ję c ia b y ła b y n o rm a , że o s k a r ż o n y m o ż e k o rz y s ta ć z p o m o c y a lb o o b ro ń c y z a w o d o w e g o -a d w o k a ta , a lb o o b ro ń c y sp o łeczn eg o .

O ile in s ty t u c ja o s k a r ż y c ie la p o siłk o w e g o b y ła z n a n a n a s z e m u s y s te m o w i p r o ­ c e s o w e m u i d o tr w a ł a do n o w e li do k .p .k . z 1950 r . w p o s ta c i p o k rz y w d z o n e g o , m a ją c e g o p r a w a s tr o n y w p o s tę p o w a n iu p rz e d są d e m g ro d z k im (co o d p o w ia d a ­ ło m n ie j w ię c e j z a k re s o w i d z is ie jsz e g o p o s tę p o w a n ia u p ro szczo n eg o ), o ty le i n ­ s t y t u c j a o b ro ń c y sp o łe c z n e g o s ta n o w i n o v u m n ie z n a n e w t e j p o s ta c i n a s z e m u p r a w n ic tw u . W p ra w d z ie w o k r e s ie od n o w e li z 1950 r. d o n o w e li z 1958 r. is tn ia ła m o ż n o ść w y z n a c z e n ia o b r o ń c ą z u rz ę d u k a ż d e g o n ie p o s z la k o w a n e g o o b y w a te la , je d n a k ż e n ie m o ż n a teg o id e n ty f ik o w a ć z o b ro n ą sp o łe c z n ą .

P o n ie w a ż in s ty t u c ja o s k a r ż y c ie la sp o łe c z n e g o w y k s z ta łc iła się w p r a w ie p r o ­ c e so w y m r a d z ie c k im , p rz e to b liż sz y c h d a n y c h o ty m o s k a r ż y c ie lu n a le ż y sz u k a ć p rz e d e w s z y s tk im w ty m s y s te m ie o ra z w je g o te o rii.

W p rz e p r o w a d z o n e j p o n iż e j a n a liz ie o p ie r a m się p rz e d e w s z y s tk im n a p o ­ w a ż n y m a r t y k u le P . E lk in d a n a te n w ła ś n ie te m a t („ S o w ie ts k o je G o s u d a rs tw o i P r a w o ” , n r 3/1961 r., s tr . 52).

I n s t y t u c j a t a p o w s ta ła w w y k o n a n iu u c h w a ł X X I Z ja z d u K P Z R , z m ie r z a ją ­ c y c h d o z w ię k s z e n ia u d z ia łu c z y n n ik a sp o łe c z n e g o w w a lc e z p rz e s tę p c z o śc ią . Z w ię k s z e n ie te g o u d z ia łu p o sz ło d w o m a to r a m i:

1) p r z e z p rz e k a z a n ie o r g a n o m sp o łe c z n y m n ie k tó r y c h f j n k c j i w z a k re s ie z a ­ p e w n ie n ia p o r z ą d k u sp o łe c z n e g o i p r z e s trz e g a n ia z a s a d w sp ó łż y c ia o ra z 2) p rz e z ro z s z e rz e n ie u d z ia łu sp o łe c z e ń s tw a w d z ia ła ln o ś c i o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h

H a s ła te z o s ta ły z re a liz o w a n e p rz e z :

1) p o w o ła n ie są d ó w ro b o tn ic z y c h (to w a r is z c z e s k ije su d y );

2) p o w o ła n ie lu d o w y c h d r u ż y n re jo n o w y c h c e le m o c h ro n y p o r z ą d k u i w a lk i z c h u lig a ń s tw e m ;

3) w p ro w a d z e n ie f o r m y o d d z ia ły w a n ia sp o łe c z n e g o p o le g a ją c e j n a o d d a n iu o s k a r ­ żo n eg o „ n a p o r ę k ę ” o r g a n iz a c ji sp o łe c z n e j l u b z e sp o ło w i p ra c o w n ic z e m u : a) n a ic h ż ą d a n ie — z a m ia s t s to s o w a n ia r e p r e s j f k a r n e j ,

b) w r a z ie z a w ie s z e n ia w y k o n a n ia k a r y (u s ło w n o je o s u ż d ie n ije ) — n a o k re s p ró b y ,

c) w r a z ie p rz e d te rm in o w e g o z w o ln ie n ia z o d b y w a n ia k a r y — ró w n ie ż n a o k re s p ró b y (w o b u o s t a tn ic h w y p a d k a c h b e z ż ą d a n ia ty c h o rg a n iz a c ji); 4) p o w o ła n ie o s k a rż y c ie li sp o łe c z n y c h o r a z o b ro ń c ó w sp o łe c z n y c h .

P o w y ż s z e r e f o r m y z w ią z a n e s ą ze z w ę ż e n ie m s f e r y p rz y m u s u p a ń s tw o w e g o n a rz e c z sp o łe c z n e g o o d d z ia ły w a n ia ja k o n a r z ę d z ia w y c h o w a n ia k o m u n is ty c z ­ n eg o m a s p ra c u ją c y c h . Z r e f o r m p o w y ż sz y c h in t e r e s u j e n a s w r a m a c h p o d ję te g o te m a tu p rz e d e w s z y s tk im in s ty t u c ja o b ro ń c y sp o łeczn eg o . S to s u n k o w o s z c z u p łe p rz e p is y k .p .k . R S F R R o o b ro ń c y sp o łe c z n y m n a le ż y p o p rz e d z ić w s k a z a n ie m n a s t ę p u ­ ją c y c h n a jw a ż n ie js z y c h n o rm te g o k o d e k s u o o b ro n ie w o g ó ln o ści: 1) o s k a r ż o n e m u p r z y s łu g u je p ra w o do o b ro n y p rz e d p o s ta w io n y m i m u z a r z u t a ­ m i (a r t. 19); 2) o s k a r ż o n y m a p r a w o k o rz y s ta ć z p o m o cy o b ro ń c y (a rt. 46), k tó r e g o d o p u sz c z a się do u d z ia łu w s p r a w ie z c h w ilą z a w ia d o m ie n ia o s k a rż o n e g o o z a k o ń c z e n iu ś le d z tw a i o k a z a n iu m u a k t s p r a w y (w s p r a w a c h n ie le tn ic h o r a z o só b , k tó r e ze w z g lę d u n a w a d y fiz y c z n e lu b p s y c h ic z n e n ie m o g ą się s a m e b ro n ić — od c h w ili p r z e d s ta w ie n ia z a rz u tó w ), a g d y ś le d z tw a n ie p rz e p r o w a d z o n o — od c h w ili o d d a n ia o s k a rż o n e g o p o d s ą d (a r t. 47); 3) o b r o ń c a m i m o g ą b y ć a d w o k a c i, p r z e d s ta w ic ie le z w ią z k ó w z a w o d o w y c h i i n ­ n y c h o r g a n iz a c ji s p o łe c z n y c h ; m o g ą b y ć d o p u sz c z e n i w ty m c h a r a k t e r z e r ó w ­ n ie ż b lis c y k r e w n i o sk a rż o n e g o , je g o u s ta w o w i p rz e d s ta w ic ie le , a n a w e t k a ż - d u in n a o so b a (a rt. 47); 4) t a s a m a o so b a n ie m o ż e w y s tę p o w a ć w c h a r a k t e r z e o b ro ń c y d w ó c h o s k a r ż o ­ n y c h , k tó r y c h in te r e s y są sp rz e c z n e ( a r t. 47); 5) o s k a r ż o n y lu b in n e o soby za je g o zg o d ą d o k o n u ją w y b o r u o b ro ń c y sp o ś ró d o só b w y ż e j w s k a z a n y c h ; n a p ro ś b ę o s k a r ż o n e g o m o ż e m u b y ć w y z n a c z o n y o b r o ń c a p rz e z f u n k c jo n a r iu s z a śled czeg o lu b p rz e z są d , a g d y u d z ia ł o b ro ń c y z w y b o r u n a tr a f i a n a p rz e s z k o d ę t r w a j ą c ą c z a s d łu ż s z y , to m o ż n a z a p ro p o n o ­ w a ć o s k a r ż o n e m u , b y w y b r a ł so b ie in n e g o o b ro ń c ę , lu b te ż m o ż n a w y z n a ­ czyć m u o b ro ń c ę za p o ś r e d n ic tw e m k o le g iu m a d w o k a c k ie g o (a r t. 48); I) u d z ia ł o b ro ń c y n a ro z p r a w ie s ą d o w e j je s t o b o w ią z k o w y w s p r a w a c h : a) w k tó r y c h u c z e s tn ic z y o s k a rż y c ie l p u b lic z n y lu b sp o łe c z n y , b) o só b n ie m y c h , g łu c h y c h , n ie w id o m y c h i ty c h , k tó r e ze w z g lę d u n a w a d y fiz y c z n e lu b p s y c h ic z n e n ie m o g ą s ię b ro n ić sa m e ,

c) n ie p e łn o le tn ic h ,

d ) n ie w ła d a ją c y c h ję z y k ie m , w k tó r y m o d b y w a się p o s tę p o w a n ie ,

e) o sób, k tó r y c h in te r e s y są sp rz e c z n e , p r z y czy m c h o ć h y je d n a z n ic h k o ­ r z y s ta z p o m o c y o b ro ń c y ,

W ty c h w y p a d k a c h — je ż e li o s k a r ż o n y n ie w y b r a ł o b ro ń c y — f u n k c j o n a r i u s z śle d c z y l u b s ą d m a ją o b o w ią z e k w y z n a c z e n ia o b ro ń c y ; k o d e k s n ie u ż y w a tu n a z w y „ o b ro ń c a z u i z ę d u ” (a rt. 49); 7) o s k a r ż o n y m o ż e w k a ż d y m s ta d iu m p o s tę p o w a n ia z rz e c s ię o b ro ń c y , a le ty lk o z w ła s n e j in i c ja t y w y (a rt. 50); 8) o b ro ń c a k o r z y s ta z p r a w p ro c e s o w y c h w c e lu w y ja ś n ie n ia b r a k u w in y o s k a r ­ ż o n eg o l u b o k o lic z n o śc i ła g o d z ą c y c h o raz u d z ie le n ia m u n ie z b ę d n e j p o m o c y

p r a w n e j ( a r t. 51);

9) a d w o k a t n ie m a p r a w a z rz e c się o b ro n y , k tó r e j się p o d ją ł (a rt. 51).

U d z ia ł o b ro ń c ó w s p o łe c z n y c h n a r o z p r a w ie s ą d o w e j z o s ta ł u ję ty w t a k i sa m sp o só b j a k u d z ia ł o s k a r ż y c ie la sp o łeczn eg o , z ty m je d n a k z a s trz e ż e n ie m , że o s ­ k a rż y c ie l m o ż e z rz e c się o s k a r ż e n ia , je ż e li d a n e z p rz e w o d u są d o w e g o d a j ą k u te m u p o d s ta w ę , n a to m ia s t o b ro ń c a sp o łe c z n y n ie m o że się z rz e c o b ro n y (a r t. 250), d o p ó k i o r g a n i z a c ja go n ie o d w o ła.

W r a z ie n ie z g ło s z e n ia s ię n a ro z p r a w ę o b ro ń c y sp o łe c z n e g o s ą d b ą d ź o d ra c z » ro z p r a w ę , b ą d ź ro z p o z n a je s p r a w ę w je g o n ie o b e c n o śc i. W d a ls z y c h p rz e p is a c h o ro z p r a w ie m o w a j e s t o g ó ln ie o o b ro ń c y , f u n k c j e z aś o b ro ń c y sp o łe c z n e g o n ie z o s ta ły u re g u lo w a n e w sp o só b o d m ie n n y . T y le u s ta w a . Z k o n s t r u k c ji p rz e p is ó w k o d e k s o w y c h o r a z z w y p o w ie d z i z a w a r ty c h w o p r a ­ c o w a n ia c h te o r e ty c z n y c h n a le ż y w y s n u ć n a s tę p u ją c e w n io s k i. I n s t y t u c j e o b ro ń c y sp o łe c z n e g o o ra z o s k a r ż y c ie la sp o łe c z n e g o p o w in n y b y ć tr a k to w a n e w ś c isły m p o w ią z a n iu ze so b ą, p o n ie w a ż o b ie o n e w y c h o d z ą z ty c h s a ­ m y c h z a ło ż e ń , a osoby d z ia ła ją c e w ty m c h a r a k t e r z e w y r a ż a ją s ta n o w is k o d a n e j o r g a n iz a c ji s p o łe c z n e j lu b z e sp o łu p ra c o w n ic z e g o w o b e c to czą ceg o się p o s tę p o w a ­ n ia , s to s o w n ie d o o trz y m a n e g o o d o r g a n iz a c ji lu b z e sp o łu „ n a k a z u ”. Z a ic h p o ś r e d n ic tw e m w ła ś n ie s p o łe c z e ń s tw o b ie rz e b e z p o ś r e d n i u d z ia ł w ro z p o z n a w a n iu s p r a w s ą d o w y c h . W te j s y t u a c ji s p o ty k a n e n ie k ie d y w p r a k t y c e w y p a d k i d e le g o w a n ia p rz e z tę s a m ą o rg a n iz a c ję je d n o c z e ś n ie i o s k a r ż y c ie la sp o łe c z n e g o , i o b ro ń c y sp o łe c z n e g o d o te j s a m e j s p r a w y św ia d c z ą o b r a k u „ p ry n c y p ia ln o ś c i” o r a z o b r a k u z ro z u ­ m ie n ia r o li o r g a n iz a c ji sp o łe c z n e j.

N a s y tu a c ję o s k a rż y c ie li i o b ro ń c ó w sp o łe c z n y c h w ła ś c iw e ś w ia tło rz u c a b a r ­ d zo in te r e s u j ą c y a r t y k u ł K . I o a n n e s ja n a „O p r a w a c h i s y t u a c ji p ro c e s o w e j o s k a r ­ ż y c ie la sp o łe c z n e g o o ra z o b ro ń c y sp o łe c z n e g o ” („ S o w ie ts k o je G o s u d a rs tw o i P r a ­ w o ” , n r 10/1932, s tr . 125), w k tó r y m a u to r d łu ż s z e w y w o d y p o św ię c a z a g a d n ie n iu , czy o s k a r ż y c ie l sp o łe c z n y i o b ro ń c a sp o łe c z n y m a j ą p ra w o w n o sić k a s a c ję od w y r o k u I in s ta n c ji i b r a ć u d z ia ł w ro z p r a w ie k a s a c y j n e j.1

A u to r , o p ie r a ją c się n a p rz e p is ie a r t. 41 P o d s ta w o w y c h z a s a d k a rn e g o p o s tę p o ­ w a n ia s ą d o w e g o , s tw ie rd z a , że u d z ia ł ty c h o só b o g ra n ic z a s ię do p o s tę p o w a n ia

w I in s ta n c j i, n a to m ia s t w y łą c z o n y o n je s t w d a ls z y c h s ta d ia c h p o s tę p o w a n ia są d o w e g o (w szczeg ó ln o ści o so b y te n ie są u p r a w n io n e do z a k ła d a n ia k a sa c ji). A u to r , p r z e c iw s ta w ia ją c się z d a n iu k o m e n ta to r ó w n o w e g o p r a w a I. P ię tro w a i R. R a c h u n o w a (N a u c z n o -p ra k tic z e s k ij k o rr .m ie n ta rij k o s n o w a m u g o ło w n o g o s u d o p r o iz w o d ś tw a , G o s ju r iz d a t M o s k w a 1960, s tr . 229— 243), p o w o łu je się n a p r z e ­ p is a r t . 44 P o d s ta w o w y c h z a s a d , k tó r y w y r a ź n ie u p r a w n ia d o z a ło ż e n ia k a s a c ji

i R ad zieck ą k a sa cję m ożna nw ażać za o d p o w ied n ik n a szej rew izji m im o różnic zachodzą­ cych m ięd zy ty m i in sty tu c ja m i

p o d są d n e g o , je g o o b ro ń c ę i u s ta w o w e g o p r z e d s ta w ic ie la o ra z p r o k u r a to r a , n a t o ­ m i a s t n ie m ó w i n ic o o s k a r ż y c ie lu i o b ro ń c y sp o łe c z n y m .

Z p o w y ż sz e j a n a liz y n ie w ą tp liw ie w y n ik a , że w s y s te m ie p ro c e s o w y m r a ­ d z ie c k im : 1) o b ro ń c a sp o łe c z n y m a z a d a n ia z u p e łn ie ró ż n e od o b ro ń c y z a w o d o w e g o -a d w o k a ta , 2) o b ro ń c a sp o łe c z n y n ie m o ż e z a s tą p ić a d w o k a ta - o b r o ń c y , w sz c z e g ó ln o śc i w te d y , . g d y u s ta w o d a w c a , w p r o w a d z a ją c o b ro n ę o b o w ią z k o w ą , p r a g n ie z a p e w n ić o s k a r ­ ż o n e m u p o m o c fa c h o w ą , 3) o b r o ń c a sp o łe c z n y o tr z y m u je sw e u m o c o w a n ie o d o r g a n iz a c ji sp o łe c z n e j, k t ó ­ r e j p o g lą d y r e p r e z e n tu je n a ro z p r a w ie , p rz y czy m n ie w o ln o m u s ię z rz e c o b ro n y d o p ó ty , d o p ó k i o rg a n iz a c ja sp o łe c z n a n ie o d w o ła go n a s k u te k z m ia n y p o g lą d u n a is to tę s p r a w y , 4) u d z ia ł o b ro ń c y sp o łe c z n e g o m u s i u z y s k a ć a p r o b a tę o sk a rż o n e g o , a le ty lk o w ty m se n s ie , że o s k a r ż o n e m u p rz y s łu g u je p ra w o z re z y g n o w a n ia r ó w n ie ż z o b r o ­ n y s p o łe c z n e j (w p r a k ty c e r e z y g n a c ja ta k a z a p e w n e n ie w y s tę p u j e w o b e c o c z y w is te j k o rz y ś c i p ły n ą c e j d la o sk a rż o n e g o z teg o r o d z a ju o b ro n y ). K a ż d y s y s te m p ro c e s o w y k a r n y p o w in ie n s ta n o w ić k o n s e k w e n tn ą c a ło ść , w s z e l­ k ie z a ś f r a g m e n ta r y c z n e u z u p e łn ia n ie te j cało ści (k o n ie c z n e z r e s z tą n ie r a z p rz y n o w e liz a c ji) je s t a b s o lu tn ie n ie do p r z y ję c ia , w k o d y fik a c ja c h , k tó r e m a j ą a m ­ b ic ję d a ć n o w ą , c a ło ścio w o u ję t ą k o n s t r u k c ję p ro c e su .

M o żn a m ie ć p o g lą d k r y ty c z n y n a in s ty t u c ję o b ro ń c y sp o łe c z n e g o w p ro c e s ie r a d z ie c k im , a le tr z e b a p rz y z n a ć , że j e s t o n a ta m p o m y ś la n a i z r e a liz o w a n a w s p o s ó b z u p e łn ie k o n s e k w e n tn y .

C a ły s e n s in s ty tu c ji o s k a rż y c ie la sp o łe c z n e g o i o b ro ń c y sp o łe c z n e g o p o le g a n a ty m , że c z y n n ik sp o łe c z n y zaw sz e u s t a la sw ó j s to s u n e k d o d a n e j k o n k r e t ­ n e j s p r a w y , p rz y czym p o in f o rm o w a n y o tr e ś c i z a rz u tó w o ra z o ic h p o d s ta w a c h d o w o d o w y c h , w im ię p ra w d y o b ie k ty w n e j i w y n ik a ją c e g o z n ie j in t e r e s u s p o ­ łe c z n e g o s t a je po te j czy in n e j s tro n ie w to c z ą c y m s ię p ro c e s ie .

N ie j e s t to z re s z tą k o n s tr u k c ja z u p e łn ie o b c a n a s z e m u u s ta w o d a w s tw u . P r z e ­ p is a r t . 18 u s ta w y z d n ia 15.XII.1951 r. o o rz e c z n ic tw ie k a r n o - a d m i n is t r a c y jn y m (Dz. U . z 1959 r . N r 15, poz. 79) g ło si, że p rz e w o d n ic z ą c y k o le g iu m m o że z a ­ p ro s ić n a r o z p r a w ę p rz e d s ta w ic ie la z w ią z k u z aw o d o w eg o , Z w ią z k u S a m o p o ­ m o cy C h ło p s k ie j lu b in n e j o rg a n iz a c ji sp o łe c z n e j, k tó r e j c z ło n k ie m j e s t o b w i­ n io n y , w c e lu u z y s k a n ia o p in ii o o so b ie o b w in io n e g o .

Co p r a w d a p rz e p is te n w n a s z e j p r a k ty c e j e s t r a c z e j m a r tw y , a le u je g o p o d ­ s t a w le ż y w ła ś n ie id e a w łą c z e n ia te j sp o łe c z n o śc i, w ja k ie j o b r a c a ł się o b w in io ­ n y , d o o p in io w a n ia o o so b ie o b w in io n e g o w z a k re s ie k a r a n i a w y k ro c z e ń . P r z e ­ p is te n z o s ta ł u tr z y m a n y w p ro je k c ie n o w e g o P r a w a o o rz e c z n ic tw ie k a r n o - - a d m in i s tr a c y jn y m , choć w n ie c o z m ie n io n e j fo r m ie , p o z w a la ją c e j o g ra n ic z y ć się d o z a ż ą d a n ia p is e m n e j o p in ii o o b w in io n y m . N a m a r g in e s ie n a le ż y z a z n a c z y ć , i e p r o j e k t te g o p ra w a , id ą c za w z o re m r a d z ie c k im , u w z g lę d n ia ró w n ie ż m o żn o ść z a s tą p ie n ia r e p r e s ji k a r n o - a d m in is t r a c y jn e j f o r m a m i o d d z ia ły w a n ia s p o łe c z ­ nego. I d e a s tw o r z e n ia n o w e g o p io n u o b ro n y sp o łe c z n e j, ró w n o le g łe g o do p io n u o b ro n y z a w o d o w e j i s p e łn ia ją c e g o te s a m e z a d a n ia , p o le g a ła b y c h y b a n a n ie ­ p o ro z u m ie n iu i n ie m o g ła b y b y ć u z n a n a za p o m y s ł tr a f n y .

T e o r ia s o c ja lis ty c z n e g o p ro c e s u k a rn e g o o ra z p rz e p is y r e a liz u ją c e tę te o r ię p r z y w ią z u j ą d u ż ą w a g ę d o z a p e w n ie n ia o k s a r ż o n e m u o b ro n y fa c h o w e j. W p o ­

r ó w n a n iu z u s ta w o d a w s tw e m p r z e d w o je n n y m z a k re s o b ro n y o b o w ią z k o w e j zo­ s t a ł w P o ls c e L u d o w e j ro z s z e rz o n y n a w s z y s tk ie n a jp o w a ż n ie js z e p r z e s tę p s tw a ,

a m ia n o w ic ie n a p r z e s tę p s tw a n a le ż ą c e do w ła ś c iw o ś c i są d ó w w o je w ó d z k ic h . W y p a d k i w y z n a c z a n ia o b ro ń c ó w z u rz ę d u są te r a z s to s u n k o w o cz ę stsz e n iż w s ta n ie p r a w n y m p r z e d w o je n n y m .

C a ły n a s z s y s te m p r a w n y d ą ż y d o s tw o r z e n ia g w a r a n c ji, że o b ro n a p r o c e ­ so w a b ę d z ie s p r a w o w a n a p rz e z lu d z i m a ją c y c h w ła ś c iw e k w a lif ik a c je . O ile

w p o c z ą tk a c h n a s z e j p a ń s tw o w o ś c i lu d o w e j p e w n e o d c h y le n ia m o g ły t u b y ć w p r o w a d z o n e ze w z g lę d u n a b r a k s ił w y k w a lifik o w a n y c h , o ty le d z iś w r o k u 1964 j e s t to n ie do p o m y ś le n ia . P r z e p is a r t. 85 § 2 k .p .k . o m o ż n o śc i w y z n a c z e ­ n ia o b ro ń c y z u rz ę d u w o so b ie k a ż d e g o n ie p o s z la k o w a n e g o o b y w a te la z o s ta ł u c h y lo n y n o w e lą ju ż z 1958 r., z w ła sz c z a że w p r a k ty c e b y ł to p rz e p is z u p e łn ie m a r tw y . P re z e s i są d ó w n ie c h c ie li b r a ć n a sie b ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i za w y b ó r o b ro ń c y n ie fa c h o w e g o . K ie d y w 1950 r., ze w z g lę d u n a tr u d n o ś c i k a d r o w e w s ł u ż ­ b ie z d ro w ia , w sk rz e s z o n o d a w n ą in s ty tu c ję fe lc z e ra ,2 g d y ż b y ło to k o n ie c z n o ś c ią s p o łe c z n ą o w e j c h w ili, to d ziś n a p e w n o n ie czas n a tw o rz e n ie „ fe lc z e ró w ” vr s z e r e g a c h o b ro ń c z y c h . N ie m o ż n a te ż d ziś tłu m a c z y ć w p r o w a d z a n ia obrońcó-w sp o łe c z n y c h b r a k ie m d o s ta te c z n e j liczb y a d w o k a tó w . U s ta w o d a w c a n a sz , z a p e w n iw s z y o s k a r ż o n e m u — w w y k o n a n iu p r z e p is u a r t 53 u s t 2 K o n s ty tu c ji P R L •— o b ro n ę i n a k a z u ją c w o k re ś lo n y c h w y p a d k a c h w y z n a c z a n ie o b ro ń c y z u rz ę d u , g d y n ie m a o b ro ń c y z w y b o ru , je d n o c z e ś n ie m u s i d a ć g w a r a n c ję , że o b r o n a ta k a b ę d z ie w y k o n y w a n a p rz e z c z y n n ik f a c h o ­ w y , p o d n a d z o re m o r g a n ó w p o w o ła n y c h p rz e z u s ta w ę o r a z p o d s a n k c ją o d p o ­ w ie d z ia ln o ś c i d y s c y p lin a r n e j i m a ją tk o w e j. T a k ic h g w a r a n c ji co do o b ro ń c ó w sp o łe c z n y c h u s t a w a d a ć n ie m oże. N ie do p r z y ję c ia z a te m b y łb y p rz e p is, że o s k a r ż o n y k o r z y s ta z p o m o c y o b ro ń c y l u b o b ro ń c y sp o łe c z n e g o , p o n ie w a ż w ż a d n y m ra z ie je d e n z n ic h n ie z a s tę p u je a n i n ie w y łą c z a d ru g ie g o , a z a te m o s k a rż o n y m oże k o rz y s ta ć z p o m o c y o o ro a c y i o tr o ń c y r sp o łeczn eg o .

W sz c z e g ó ln o śc i o b ro ń c a sp o łe c z n y n ie m oże z a s tą p ić a d w o k a ta - o b r o ń c y z u r z ę d u , g d y ż j e s t n ie d o p o m y ś le n ia p o d c ią g n ię c ie o b ro ń c ó w sp o łe c z n y c h po d t e ry g o r y , k tó r e m a j ą z a s to s o w a n ie do a d w o k a tó w , a n i te ż p o k ła d a n ie n a d z ie i, że ró w n ie d o b rz e w y k o n a ją o n i z a d a n ie o b ro ń cze, z w ła sz c z a je ś li c h o d z i o s t r o n ę p r a w n ą s p r a w y .

R odzi się p y ta n ie , k to p o n o siłb y o d p o w ie d z ia ln o ść (i ja k ą ) za d z ia ła ln o ś ć o b ro ń ­ cy s p o łe c z n e g o , k tó r a w y rz ą d z iła o s k a r ż o n e m u k o n k r e tn ą sz k o d ę , d a ją c ą się lu b te ż n ie d a ją c ą się p rz e lic z y ć n a p ie n ią d z e . C zy o d p o w ia d a tu o r g a n iz a c ja s p o ­

łe c z n a . czy te ż w y z n a c z o n y p rz e z n ią o b ro ń c a sp o łe c z n y o so b iście? A m oże o b a te p o d m io ty łą c z n ie ? J a k i e -sankcje m o g ą o b ją ć o b ro ń c ę sp o łe c z n e g o w ra z ie złego w y k o n a n ia p rz e z n ie g o o b o w ią z k u o b ro ń czeg o ? Bo p o z a o d p o w ie d z ia ln o ś c ią m a j ą tk o w ą p rz e d są d e m c y w iln y m ż a d n a in n a j e s t tu n ie do p o m y ś le n ia .

J e d y n y m p r a w id ło w y m ro z w ią z a n ie m k o d y fik a c y jn y m j e s t p r z y ję c ie (o p ie ­ r a j ą c s ię n a w z o rz e ra d z ie c k im ), że o b ie te o b ro n y d z ia ła ją ró w n o le g le , ró w n o ­ rz ę d n ie i n ie z a le ż n ie od sie b ie . Z h a rm o n iz o w a n ie z a ś d z ia ła ń o b u o b ro ń c ó w , d y k to w a n e o k o lic z n o ś c ia m i k o n k r e tn e j s p r a w y , n ie m o że b y ć u n o r m o w a n e p r z e ­ p is e m p ra w n y m .

O b ro ń c ą z u r z ę d u m o że b y ć jeayrn ie a d w o k a t, t a k j a k j e s t d o ty c h c z a s. N a 2 Od 1959 r. szkoły fe lc ze rsk ie ju ż n ie są czynne.

te j w ła ś n ie z a s a d z ie o rz e c z n ic tw o n ie c h ę tn e j e s t d o p u s z c z e n iu do w y k o n y w a n ia o b ro n y z u r z ę d u p rz e z a p li k a n ta a d w o k a c k ie g o n a m o cy s u b s ty tu c ji p a tr o n a , p o n ie w a ż u s ta w o d a w c a n ie m oże d a ć g w a r a n c ji co do k w a lif ik a c ji z a w o d o w y c h p o s ia d a n y c h p rz e z a p lik a n ta . N ie j e s t z a te m d o p o m y ś le n ia , żeb y u s ta w o d a w c a p o z w a la ł n a w y z n a c z a n ie o s k a r ż o n e m u z u r z ę d u o b ro ń c y sp o łeczn eg o z a m ia s t o b ro ń c y z a w o d o w e g o -a d w o - k a ta . In i c ja t y w a w y z n a c z e n ia p rz e z o rg a n iz a c ję sp o łe c z n ą o b ro ń c y s p o łe c z n e g o m o ż e ró w n ie d o b rz e w y jś ć od o s k a r ż o n e g o i je g o ro d z in y , j a k i z ło n a s a m e j o r g a ­ n iz a c ji. M o żn a m ie ć w ą tp liw o ś c i, czy tr a f n y b y łb y p rz e p is , że o b ro ń c ę sp o ­ łec z n e g o u s ta n a w ia o s k a rż o n y . T r a f n ie js z e w y d a je się ro z w ią z a n ie le g is la c y jn e ra d z ie c k ie , że o s k a r ż o n y m a p ra w o zrzec się ta k ie g o o b ro ń c y (in a c z e j m ó w ią c , z a p ro te s to w a ć p rz e c iw je g o u d z ia ło w i), n ie on je d n a k u d z ie la o b ro ń c y s p o łe c z ­ n e m u sw eg o p e łn o m o c n ic tw a , lecz o rg a n iz a c ja sp o łe c z n a , k tó r a g o w y z n a c z y ła . O b ro ń c a sp o łe c z n y p o w in ie n re p r e z e n to w a ć w p ro c e s ie in te r e s sp o łe c z n y , ta k j a k go ro z u m ie d a n a o r g a n iz a c ja , a n ie e g o is ty c z n y in te r e s o sk a rż o n e g o . Co d o e w e n tu a ln e j k o liz ji m ię d z y k ie r u n k ie m p r z y ję ty m p rz e z je d n ą a d r u g ą o b r o n ą — tr u d n o ż ą d a ć , a b y k w e s tia t a m ia ła by ć u r e g u lo w a n a w k o d e k sie . N a le ż y to p o ­ z o sta w ić ży c iu , k tó r e i d z iś d y k tu je n ie r a z ro z s ą d n e w y jś c ie w w y p a d k a c h n ie - z h a r m o n iz o w a n ia . w y s tą p ie ń d w ó c h a d w o k a tó w w o b r o n ie te g o sa m e g o k lie n ta .

P r a w o o u s t r o j u a d w o k a tu r y w rozdz. 6 o p ra c y z a w o d o w e j a d w o k a ta z a ­ w ie r a sz e re g p rz e p is ó w z z a k r e s u w y k o n y w a n ia p rz e z a d w o k a tó w o b o w ią z ­ k ó w o b ro ń c z y c h w s p r a w a c h k a r n y c h . S p o śró d ty c h o b o w ią z k ó w n a p ie rw s z y m

m ie js c u n a le ż y w y m ie n ić o b o w ią z e k z a c h o w a n ia ta je m n ic y z a w o d o w e j (a rt. 53 u.o u.a.). P rz e p is y te n ie d o ty c z ą o czy w iście o b ro ń c ó w sp o łe c z n y c h . T ę lu k ę n a ­ le ż a ło b y w y p e łn ić .

K o d e k s p o s tę p o w a n ia k a r n e g o R S F R R z a w ie r a p rz e p is o n ie m o ż n o ś c i p r o ­ w a d z e n ia o b ro n y d w ó c h o sk a rż o n y c h , k tó r y c h in te r e s y w s p r a w ie są sp rz e c z n e (a rt. 47, O it. zd.). N a le ż a ło b y go p r z y ją ć do n a szeg o p rz y s z łe g o k .p .k .

J e s t c h y b a n ie do p o m y ś le n ia , że b y p is m a p ro c e s o w e d o rę c z a n e o b ro ń c y s p o ­ łe c z n e m u m ia ły w y w o ły w a ć te s a m e s k u tk i p r a w n e co p is m a d o rę c z a n e o b ro ń c y z a w o d o w e m u , w szczeg ó ln o ści że b y od d n ia d o rę c z e n ia b ie g ły te r m i n y u s t a ­ w o w e . O b ro ń c a sp o łe c z n y n ie ro z p o rz ą d z a a n i w ia d o m o ś c ia m i p ra w n ic z y m i, a n i o d p o w ie d n im a p a r a t e m w ty m z a k re s ie . N ie m oże w ię c b ra ć n a s ie b ie ta k p o ­ w a ż n e j o d p o w ie d z ia ln o śc i za s k u tk i ściśle p ro c e s o w e sw eg o z a c h o w a n ia się.

U p o d s ta w in s ty tu c ji o b ro ń c y sp o łeczn eg o m u s i leżeć o k r e ś lo n a k o n c e p c ja tw ó rc z a .

T r u d n o p rz y p u ś c ić , żeb y K o m is ja K o d y fik a c y jn a m o g ła o g ra n ic z y ć się d o w p r o w a d z e n ia do w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i n o w eg o p io n u o b ro n y , w y k o n y w a n e j w sp o s ó b s ta ły p rz e z la ik ó w ró w n o rz ę d n ie i n ie ja k o k o n k u r e n c y jn ie w s to s u n k u do p io n u a d w o k a c k ie g o . N a le ż y z a te m w y ra z ić p o s tu la t, że b y n o w a k o n c e p c ja o b ro n y sp o łe c z n e j w p o s tę p o w a n iu k a r n y m z o s ta ła o p a r t a n a n o w y c h z a ło ż e n ia c h n a t u r y p r a w n e j i id e o lo g ic z n e j.

O to p r ó b a u ję c ia ta k i c h zało ż eń :

1. O b ro n a sp o łe c z n a w y s tę p u je w ó w c z a s, g d y d a n a o rg a n iz a c ja s p o łe c z n a p r a g ­ n ie d a ć w y r a z s w e m u p o z y ty w n e m u sto s u n k o w i do o s k a r ż o n e g o z a ró w n o w te d y , g d y u w a ż a — z n a ją c o k o lic z n o śc i s p r a w y — że p o s ta w io n e z a r z u ty n ie są s łu s z n e , ja k i w te d y , g d y u w a ż a , że o s k a r ż o n y je s t w in ie n , le c z z a s łu g u je n a

ła g o d n ie js z e p o tr a k to w a n ie , n a le ż y zaś z a sto so w a ć d o n ie g o ś r o d k i o d d z ia ły ­ w a n ia sp o łeczn eg o .

~2. O b ro n a s p o łe c z n a j e s t w y ra z e m z a in te r e s o w a n ia s ię p rz e z o rg a n iz a c ję s p o ­

łe c z n ą lo s e m sw eg o c z ło n k a c e le m d o p ro w a d z e n ia do w ła ś c iw e g o r o z s tr z y g ­ n ię c ia s p r a w y p rz e z są d , a w ię c : a) do u n e w in n ie n ia o sk a rż o n e g o , je ż e li n ie je s t w in ie n , b) d o u ła t w i e n ia są d o w i w y b o ru w ła ś c iw e g o ś r o d k a r e p r e s j i k a r n e j , je ś li j e s t w in ie n , c) d o u m o r z e n ia p o s tę p o w a n ia , je ż e li w o b e c z n ik o m e g o n ie b e z p ie c z e ń s tw a s p o ­ łec z n e g o c z j n u k a r a n i e j e s t b e z p rz e d m io to w e , d) d o e w e n tu a ln e g o z a w ie s z e n ia w y k o n a n ia k a r y o rz e c z o n e j, c z e m u p o w in n o to w a rz y s z y ć z a ję c ie się p rz e z o rg a n iz a c ję k w e s tią u p rz e d n ie g o w y r ó w n a n ia s z k o d y w m ie n iu sp o łe c z n y m a lb o k rz y w d y w y rz ą d z o n e j in n e m u o b y ­ w a te lo w i, a n a s tę p n ie o b ję c ie n a d z o ru n a d s k a z a n y m p rz e z o k re s z a w ie ­ sz e n ia w y k o n a n ia k a ry . 3. P o z a z a d a n ia m i w s k a z a n y m i p o d p k t 2 n a le ż a ło b y n a d to w ło ż y ć n a o b ro n ę sp o łe c z n ą o b o w ią z e k o p ie k i n a d ro d z in ą p o z b a w io n e g o w o ln o śc i, a n a s tę p n ie o b a rc z y ć o p ie k ą p o s tp e n ite n c ja r n ą p o o p u sz c z e n iu p rz e z s k a z a n e g o w ię z ie n ia . 4. D z ia ła ją c y w e d łu g ty c h za ło ż e ń o b ro ń c a sp o łe c z n y w y s tę p u j e ty lk o w p o s tę ­ p o w a n iu p rz e d są d e m I in s ta n c ji, g d z ie d la re a liz a c ji c e lu z a k re ś lo n e g o m u u c h w a łą d a n e j o r g a n iz a c ji z g ła sz a w je j im ie n iu s to s o w n e o ś w ia d c z e n ia , a p o n a d to m o że w y k o n y w a ć n a sa m e j r o z p r a w ie p r a w a p r z y s łu g u ją c e o b r o n ie z a w o d o w e j r ó w n o rz ę d n ie i n ie z a le ż n ie o d n ie j. 5. O s k a rż o n y n ie u d z ie la o b ro ń c y sp o łe c z n e m u p e łn o m o c n ic tw a d o w y s tę p o ­ w a n ia w s p r a w ie , p r z y s łu g u je m u je d n a k p ra w o z rz e c z e n ia się te j o b ro n y . 6. P o n ie w a ż z a k ła d a n ie ś r o d k ó w o d w o ła w c z y c h je s t c z y n n o ś c ią p ro c e s o w ą , k tó r a

d la s w e j s k u te c z n o ś c i w y m a g a z a c h o w a n ia p rz e p isó w p r a w n y c h , o b ro ń c y s p o ­ łe c z n e m u n ie p r z y s łu g u je p r a w o z a k ła d a n ia ty c h ś r o d k ó w , n a to m ia s t w ra z ie k o n ie c z n o ś c i s k o r z y s ta n ia z ta k ie g o ś r o d k a d o o b ro ń c y sp o łe c z n e g o n a le ż y i n i c ja t y w a w d o p ro w a d z e n iu d o z a ło ż e n ia ś r o d k a o d w o ła w c z e g o p rz e z o b ro n ę z a w o d o w ą lu b p rz e z p r o k u r a to r a n a k o rz y ść o s k a rż o n e g o . O ś w ia d c z e n ia z ło ­ ż o n e w I in s ta n c j i o w z ię c iu n a sie b ie p rz e z o r g a n iz a c ję p e w n y c h o b o w ią z k ó w z a c h o w u ją sw e z n a c z e n ie p rz y r o z s trz y g a n iu s p r a w y w I I in s ta n c ji. K w e s tia u d z ia łu o b ro ń c y sp o łe c z n e g o w ro z p r a w ie r e w iz y jn e j p o w in n a b y ć p o z o s ta ­ w io n a je g o u z n a n iu . 7. O b ro n a sp o łe c z n a m a ró w n ie ż za z a d a n ie w y s tą p ie n ie z w n io s k ie m o p r z e d ­ te r m in o w e w a r u n k o w e z w o ln ie n ie o ra z z o rg a n iz o w a n ie n a d z o r u w o k re s ie p r ó b y (p o rę k a ). 8. O b ro n a s p o łe c z n a j e s t f u n k c j ą sp o łe c z n ą , a z a te m w y k o n y w a n a j e s t h o n o ro w o i n ie m o ż e o b c ią ż a ć k o s z ta m i o sk a rż o n e g o a n i je g o ro d z in y , co n ie sto i n a p rz e s z k o d z ie te m u , b y o r g a n iz a c ja p o k r y w a ła e f e k ty w n e w y d a tk i o b ro ń c y ( d ie ty , z w r o t k o sz tó w p o d ró ż y itp.).

S ą d z ę , że ta k r o z u m ia n a o b ro n a sp o łe c z n a le p ie j s p e łn i s w e z a d a n ia sp o łeczn e a n iż e li o b ro n a n a z w a n a sp o łe c z n ą , a le p o v /o ły w a n a do w y k o n y w a n ia je d y n ie z w y k ły c h f u n k c j i o b ro ń c z y c h , s p e łn ia n y c h d o ty c h c z a s p rz e z a d w o k a tu r ę . U p r a w n ie n ie zaś k a ż d e g o o b y w a te la o n ie p o s z la k o w a n e j o p in ii do d z ia ła n ia w c h a r a k t e r z e z w y k łe g o o b ro ń c y , w y s tę p u ją c e g o w in te r e s ie o s k a rż o n e g o , a n ie o rg a n iz a c ji s p o łe c z n e j b io r ą c e j w o p ie k ę sw e g o c z ło n k a — n ie m o ż e b y ć u z n a n e za p o m y s ł tr a f n y . N ie ty lk o z re s z tą d la te g o , że n ik t n ie m o ż e b r a ć o d p o w ie d z ia l­ n o śc i za s p o s ó b w y k o n y w a n ia p rz e z n ie g o f u n k c j i o b ro ń c z y c h i n i k t n ie d y sp o

-n u j e w s to s u -n k u d o -n ie g o ś r o d k a m i d y s c y p li-n a r-n y m i (o czym b y ła ju ż w y ż e j m o w a). P rz e d e w s z y s tk im d la te g o , ż e o b r o ń c a - a d w o k a t, o r i e n tu j ą c y s ię w c a ­ łości d z ia ła n ia w y m ia r u sp ra w ie d liw o ś c i, le p ie j s p e łn i r o lę w s p ó łc z y n n ik a te g o w y m ia r u a n iż e li o b r o ń c a - la ik , k tó r y n ie p r z e b ie r a ją c w ś r o d k a c h i n ie lic z ą c s ię z w z g lę d a m i z a w o d o w y m i (g łó w n ie z w z g lę d a m i n a e ty k ę z a w o d o w ą ), a c zęsto n ie m a ją c w ła ś c iw e g o w y c z u c ia s y tu a c ji, ła t w i e j p rz e o b r a z i się w c z y n n ik h a ­ m u ją c y w y m ia r s p r a w ie d liw o ś c i. J e s t z a ś p e w n e g o r o d z a ju p a r a d o k s e m , ż e n a ­ w e t n a ju c z c iw s z y la i k im s u m ie n n ie j i s ta r a n n ie j b ę d z ie s ta w a ł p rz e d s ą d e m vr o b ro n ie sw e g o k lie n ta , ty m w ię c e j b ę d z ie w y w o ły w a ł k o n flik tó w lu b n ie p o t r z e b ­ n y c h s p o ró w , co n ie w y jd z ie n a d o b re a n i o s k a r ż o n e m u , a n i in te r e s o w i w y m ia r u sp ra w ie d liw o ś c i. S ą d o w i i p r o k u r a to r o w i n ie b ę d z ie ła tw o z n a le ź ć w s p ó ln y ję z y k p r a w n ic z y z la ik ie m , a n a o s k a rż o n e g o m o g ą s p a ś ć s k u t k i n ie u d o ln o ś c i sw e g o o b ro ń c y . O g ó ln ie b io rą c , b y łb y to e k s p e r y m e n t s k a z a n y z g ó ry n a n ie p o w o ­ d zen ie. P o z o s ta je do ro z w a ż e n ia , czy w r a z ie w p ro w a d z e n ia p o s tu lo w a n e g o w y ż e j ty p u o b ro n y s p o łe c z n e j n ie n a le ż a ło b y ró w n ie ż z m ie n ić lu b u z u p e łn ić p rz e p is ó w o o s k a r ż y c ie lu p o siłk o w y m , z a g a d n ie n ie to je d n a k w y k r a c z a ju ż p o z a r a m y te m a tu .

A r ty k u ł n in ie js z y n ie ro śc i so b ie p r e t e n c ji d o w y c z e r p a n ia o m a w ia n e j k w e s tii i d a n ia g o to w eg o r o z w ią z a n ia le g isla c y jn e g o . C ele je g o s ą z n a c z n ie s k r o m n ie j­ sze: a u to r p r a g n ie p rz y c z y n ić się do w y w o ia n ia d y s k u s ji te o r e ty c z n e j n a d u k s z t a ł­ to w a n ie m n o w e j in s ty tu c ji o b ro ń c y sp o łeczn eg o .

ALFRED KAFTAL

O niektórych zagadnieniach praw om ocności

postanowień p rokura torskich um arzajqcych

postępowanie karne

( A r t / k u ł d y s k u s y j n y ) I. N in ie js z e u w a g i b ę d ą d o ty c z y ć je d n e g o z z a s a d n ic z y c h z a g a d n ie ń p ro c e s o w y c h o d u ż y m c ię ż a rz e g a tu n k o w y m z p u n k tu w id z e n ia z a b e z p ie c z e n ia p r a w o s k a r ż o n e ­ go d o o b ro n y . R o z w a ż a n a b o w ie m b ę d z ie k w e s tia s k u tk ó w , ja k ie w y w o łu je p r a w o ­ m o c n e u m o r z e n ie p o s tę p o w a n ia p rz e z p r o k u r a to r a w c e lu u m o ż liw ie n ia p r o w a ­ d z e n ia d a ls z e g o p o s tę p o w a n ia o te n s a m czy n w s to s u n k u do te g o sa m ;go p o d e j­ rz a n e g o .

W y d a w a ło b y się, że z a g a d n ie n ie to n ie w y m a g a s z e rs z e g o w y ja ś n ie n ia ze w z g lę ­ d u n a to , że p w now ne p o s tę p o w a n ie to c z y ło b y się "w t a k 'm w y p a d k u z o b ra z ą a r t . 3 lit. c) k .p .k ., tj. z p o g w a łc e n ie m z a s a d y r e i iud.ica.tae, co p o c ią g n ę ło b y za s o b ą u m o r z e n ie p o s tę p o w a n ia k a rn e g o . T a k je d n a k , n ie s te ty n ie je s t, o c z y m m o g ą św ia d c z y ć p r z y k ła d y z o rz e c z n ic tw a S ą d u N ajw y ż sz e g o .