Krajewski, Mirosław
"Konspiracyjna prasa w Krakowie w
latach okupacji hitlerowskiej
1939-1945", Jerzy Jarowiecki, Kraków
1980 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 72/2, 375-376
1981
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I 375
wań nie ukryw a sporów i m om entów drażliwych, aż po starcia zihrojne i ofiary w ludziach. P rzedstaw ia w ęgierskie kłopoty m ateriałow e — k ra j r»ie był przygo tow any n a przyjęcie ta k dużej grupy uohodáców.
A utor w yjaśnia przyczyny propolskiego nastaw ienia rządu węgierskiego — było ono kontynuacją realizow anej przed w ojną przyjaznej polityki wobec Rzecz pospolitej, choć później, -w listopadzie 1940 roku k r a j H orthy’ego przystąpił do
paktu antykom internow skiego i znalazł się „po przeciw nej stro n ie”. W iehi Węgrów łączyły z Polską kontakty zadzierzgnięte jeszcze przed pierw sząą w ojną światową. W przyjaznych stosunkach z Polakam i widzieli alternatyw ę wobec polityki całko wicie proniem ieckiej. Mimo, iż spraw a polska toyła jedyny kw estią, w której Budapeszt nie uległ Berlinowi, autor przestrzega przed jej przecenianiem — była tylko m ałym fragm entem skom plikowanych stosunków W ęgier z Ш Rzeszą.
Bazę źródłową stanow iły dla m onografii Istvána L a g z i dokum enty z arch i wów w ęgierskich i około 50 wspomnień uczestników w ydarzeń zebrane przez au to ra .Nie mógł on w ykorzystać dokum entów znajdujących się w Archiw um In sty tu tu im. gen. W ładysław a Sikorskiego w Londynie, mogących wnieść nowe szczegóły i sposoby in terpretacji.
P raca zaw iera obfity m ateriał fotograficzny, wyposażona jest w obszerną b i bliografię i indeksy.
P. W.
Jerzy J a r o w i e c k i , Konspiracyjna prasa w K rakow ie w latach
okupacji hitlerow skiej 1939—1945, W ydawnictwo Literackie, K raków
1980, s. 428.
Prasa podziemna lat 1939—1945 jest bairdzo bogatym i jednocześnie skom pli kowanym zjaw iskiem historycznym , niespotykanym w takiej skali w żadnym k raju okupow anej Europy. Od 19*62 r. dysponujem y „Centralnym katalogiem prasy konspiracyjnej” który oczywiście spraw y тііе rozwiązuje. Chodzi przecież nie ty l ko o re je str ale o dodatkowe inform acje, dotyczące ludzi i wydarzeń.
A utor niniejszej książki, historyk literatu ry , rzetelnie zebrał i omówił cza sopism a w ydane w K rakow ie i tzw . dystrykcie krakow skim podczas okupacji Ihii- lerow skiej. Był to, obok W arszawy jeden z najaktyw niejszych ośrodków ruchu oporu, co miało sw e odbicie w pism ach konspiracyjnych.
W krakow skim ośrodku wychodziło aż 159 czasopism obejm ujących cały w ach larz w ydaw nictw , od 'biuletynów z nasłuchów radiow ych do czasopism społecz no-kulturalnych, literackich i poetyckich. A utor wyszedł daleko poza ustalenia „C entralnego katalogu”, który odnotow ał 96 tytułów uzupełniając go o 63 dalsze. Praca składa się ze w stępu, sześciu rozdziałów tem atycznych oraz „Katalogu krakow skiej prasy k o n spiracyjnej” ukazującej się w latach okupacji hitlerow skiej 1939—1945. K ażde jego hasło obejm uje adnotację bibliograficzną (tytuł, podtytuł, wydawca, częstotliwość ukazyw ania się, technika wydawania), k rótką ch arak tery stykę pism a w raz z podaniem ważniejszych akcji prasow ych, polemik i dyskusji. Dalej znajdujem y uwagi o stanie zachowania poszczególnych egzemplarzy, oraz inform ację o m iejscu ich przechow yw ania. 1
Cennym uzupełnieniem książki, poza bibliografią, są indeksy nazw isk i pseu donimów oraz czasopism nie wymienionych w owym „K atalogu”. Na uwagę za sługują liczne i staran n ie dobrane ilustracje, stanowiące w większości strony ty tułowe (konspiracyjnych czasopism; pełnią one dodatkow ą rolę inform acyjną.
W badaniach nad krakow ską p ra są konspiracyjną autor sięgnął do różnych metod i technik badawczych. (Wykorzystał z pożytkiem relacje świadków. Obok
376 Z A P I S K I
postępow ania badawczego, dharakterystycznego đla prasoznaw stw a, zastosował nie które m etody historyczno-literackie' oraz historyczne. W arto, toy jego pionierskie ^ opracow anie znalazło naśladowców, zwłaszcza w odniesieniu do środow iska w a r szawskiego. '
. . ' M. K. Zapiski opracowali: Marian Dygo (M. D.), Ł ukasz Kądziela (Ł. Κ.), Tomasz K izw alter (T. Κ.), M irosław K rajew ski (M. Κ.), Lidia M ilka (L. M.), Zbigniew Mo raw ski (Z. M.), K azim ierz S tem brow icz (K. S.), Jerzy Suchocki (J. S.), A ndrzej Szw arc (A. S.), M arek U rbański (M. U.), Piotr W róbel (P. W.), M ałgorzata Z bi kow ska (M. Z.).
