Dziedziczenie testamentowe
Cudzoziemiec jako
spadkobierca testamentowy
AGNIESZKA KWIECIEŃ-MADEJ
Spadkobierca
Art. 959 k.c. Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób.
Spadkobiercy powołani w testamencie wyprzedzają spadkobierców ustawowych. W braku spadkobierców
testamentowych do dziedziczenia dochodzą spadkobiercy ustawowi (patrz art. 926 k.c.)
Zdolność dziedziczenia
Art. 927 k.c. § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
W testamencie można powołać do dziedziczenia swoje
niepoczęte (przyszłe) dzieci lub wnuki. Będą one dziedziczyć, o ile będą żyć w chwili otwarcia spadku.
Sposób powołania spadkobiercy
Testator musi oznaczyć osobę spadkobiercy w sposób umożliwiający jego identyfikację (nie wymaga to użycia żadnej szczególnej formuły),
Wskazanie jedynie celu na jaki majątek ma być przeznaczony np. na
bezdomne zwierzęta – nie stanowi prawidłowego oznaczenia spadkobiercy
do dziedziczenia dochodzą wówczas spadkobiercy ustawowi, a
rozrządzenie testamentowe może być co najwyżej uznane za polecenie (art.
982 k.c.)
Nie jest możliwe upoważnienie osoby trzeciej do wyznaczenia spadkobiercy np. powołanie do spadku najlojalniejszego wnuka (ocenne), jednakże
powołanie „najstarszego wnuka” należy uznać za możliwe.
Jeśli nie da się jednoznacznie zidentyfikować spadkobiercy powołanie jest bezsuteczne.
Powołanie kilku spadkobierców
Można dowolnie określić udziały powołanych spadkobierców w spadku albo przysługujące im części spadku, Brak takiego
wskazania oznacza, że wszyscy będą dziedziczyć w częściach równych (art. 960 k.c.)
Do powołania kilku spadkobierców może dojść w jednym lub kilku testamentów należy ustalić wzajemny stosunek tych
testamentów do siebie – art. 947 k.c.
Określenie wielkości udziałów może nastąpić w sposób wyraźny np. każdemu po ¼, albo opisowy,
Powołanie do całości lub do części spadku
Art. 959 k.c. powołanie spadkobierców następuje do całości spadku lub jego części (ułamkowej)
UWAGA: Art. 926 § 3 k.c. jeśli spadkobiercy testamentowi zostali powołani do części spadku (ułamkowych), pozostałą jego część dziedziczą
spadkobiercy ustawowi (krąg spadkobierców ustawowych może się pokrywać w całości lub w części ze spadkobiercami testamentowymi).
Powołanie spadkobiercy do dziedziczenia określonego przedmiotu nie jest równoznaczne z powołaniem do części spadku. W takiej sytuacji mogą mieć zastosowanie przepisy o zapisie windykacyjnym (art. 981(1) § 1 k.c.) albo art. 961 k.c. (gdy przedmioty te wyczerpują prawie cały spadek i
zachodzi wątpliwość co do woli ustanowienia zapisów), albo do
dziedziczenia dochodzą spadkobiercy ustawowi, zobowiązani do wykonania zapisów zwykłych na rzecz określonych osób.
Testament negatywny
Testament negatywny zawiera wyłączenie określonej osoby id dziedziczenia np. „nie życzę sobie by mój syn po mnie
dziedziczył”, bez wskazania spadkobierców,
Ustalenie konsekwencji testamentu negatywnego wymagają jego interpretacji,
Testamentu negatywnego nie należy mylić z instytucją
wydziedziczenia (art. 1008 k.c.), która skutkuje pozbawieniem prawa do zachowku z odsunięciem od dziedziczenia włącznie,
Spadkobierca odsunięty od dziedziczenia (na skutek testamentu negatywnego) nie jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Może np. być uprawnionym do zachowku,
Małżonkowie jako spadkobiercy
Powołanie do spadku małżonków bez wskazania czy spadek wchodzi do majątku wspólnego czy osobistego oznacza, że dziedziczą oni w częściach równych (art. 960 k.c.), a udziały wchodzą do ich majątków osobistych (art. 33 pkt. 2 k.r.o.),
Jeśli spadkodawca powołał do dziedziczenia osobę pozostającą w związku małżeńskim i wskazał, że spadek ma wejść do majątku wspólnego małżonków, to małżonek spadkobiercy chociaż jest beneficjentem spadku nie staje się spadkobiercą nie wymienia się go w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie
składa oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku
Przeznaczenie oznaczonej osobie poszczególnych przedmiotów
W praktyce często testamenty własnoręczne formułowane są w ten sposób, że testator wskazuje konkretne przedmioty przypadające konkretnym osobom np.
„Chcę, żeby dom z wyposażeniem odziedziczyła moja małżonka, samochód – syn, a oszczędności zgromadzone na rachunku bankowym – córka”
W rzeczywistości powołanie do dziedziczenia określonego przedmiotu jest możliwe wyłącznie poprzez zastosowanie instytucji zapisu windykacyjnego,
Nie można powołać spadkobiercy do dziedziczenia określonego przedmiotu spadkobierca zawsze dziedziczy cały spadek lub jego część,
Art. 961 k.c. Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie
testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Powołanie spadkobiercy pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu
Art. 962 k.c. Zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy
powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące.
Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku.
Treść powyższego przepisu oznacza, że powołanie do spadku ma być bezwarunkowe i nieograniczone terminem (zd. 1)
Okoliczności, o których mowa w zd. 2 należy interpretować szeroko – zarówno jako okoliczności sporządzenia testamentu jak i inne.
Jeśli ziszczenie lub nieziszczenie warunku albo nadejście terminu
nastąpiło przed otwarciem spadku, nie stosuje się sankcji ze zd. 2 (zd. 3)
Podstawienie zwykłe
Art. 963 k.c. Można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca
ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie).
Dotyczy sytuacji, w których spadkodawca powołuje do
dziedziczenia osobę A i jednocześnie zaznacza, że jeśli A nie
będzie chciał lub nie będzie mógł dziedziczyć, powołuję osobę B.
Jeśli warunek podstawienia będzie spełniony w chwili otwarcia spadku, do dziedziczenia dochodzi spadkobierca podstawiony (substytut),
Podstawienie może być wielokrotne, można ustanowić jednego lub kilku substytutów,
Ustanowienie substytuta wyłącza przyrost (art. 965 k.c.)
Podstawienie powiernicze
Art. 964 k.c. Postanowienie testamentu, przez które spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do
pozostawienia go innej osobie, ma tylko ten skutek, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, iż spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byłby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.
W polskim systemie prawnym obowiązuje zakaz postawienia powierniczego.
Dotyczy sytuacji, w które np. spadkodawca powołuje do
dziedziczenia swego brata, którego jednocześnie zobowiązuje do przekazania spadku synowi spadkobiercy po osiągnięciu
pełnoletności, gdyż wcześniej mógłby roztrwonić majątek.
Przyrost
Art. 965 k.c. Jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być
spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (przyrost).
Przyrost wyłącza:
Zastosowanie podstawienia,
Testament negatywny
Przykład: Spadkobierca ma jedynie dwoje dzieci A i B, które są jego jedynymi spadkobiercami ustawowymi. Powołuje je też do dziedziczenia w testamencie.
Gdyby A nie chciał lub nie mógł dziedziczyć, na zasadzie przyrostu dojdzie B – nawet jeśli nie jest to zgodne z prawdopodobną wolą spadkodawcy.
Bezskuteczność powołania a zapisy zwykłe i polecenia obciążające
spadkobiercę
Bezskuteczność powołania spadkobiercy testamentowego co do zasady pozostaje bez wpływu na skuteczność pozostałych
rozrządzeń testamentowych
Przykładem takiej sytuacji jest: powołanie spadkobiercy A i obciążenie go zapisem zwykłym na rzecz B. Bezskuteczność powołania A jako spadkobiercy jest bez znaczenia dla
skuteczności zapisu na rzecz B, gdyż obowiązek ten spoczywa na spadkobiercy, bez znaczenia kto nim będzie.
Dziedziczenie przez cudzoziemców
Zdolność dziedziczenia przysługuje osobom fizycznym, niezależnie od tego czy są
obywatelami polskimi. Wyjątki dotyczą nabywania nieruchomości przez cudzoziemców w drodze dziedziczenia
Podstawa prawna: USTAWA O NABYWANIU NIERUCHOMOŚCI PRZEZ CUDZOZIEMCÓW z dnia 24 marca 1920 r. tj. z dnia 22 listopada 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2278),
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wymaga zezwolenia (wydanego przez ministra właściwego do spaw wewnętrznych)
W przypadku dziedziczenia znaczenie odgrywa regulacja art. 7 ust 1-4 ustawy wyłącza się obowiązek uzyskania zezwolenia, o którym mowa wyżej w przypadku
nabycia nieruchomości w drodze dziedziczenia ustawowego lub zapisu windykacyjnego (art. 7 ust. 2)
Jeśli cudzoziemiec jest spadkobiercą testamentowym musi uzyskać omawiane zezwolenie. Czyni to na wniosek w terminie 2 lat od otwarcia spadku. Brak omawianego zezwolenia skutkuje tym, że prawo własności nieruchomości (lub użytkowanie wieczyste) przechodzi na osoby, które byłyby powołane do spadku z ustawy (art. 7 ust. 3)
Kazus
Testamentem własnoręcznym z dnia 7 lipca 2007 r. Jerzy C. powołała do dziedziczenia swego syna Mariusza C., wskazując, że zostanie on spadkobiercą pod warunkiem ukończenia studiów prawniczych.
Gdyby zaś Mariusz warunku tego nie spełnił, spadek ma przypaść w całości fundacji, której spadkodawca był założycielem. Jerzy C. zmarł 23 maja 2016 r., a 30 września 2016 r. Mariusz C. wystąpił o
stwierdzenie nabycia spadku na swoją rzecz, podnosząc, że w dniu 6 czerwca 2016 r. obronił pracę magisterską na Wydziale Prawa i
Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Uczestnikami postępowania są fundacja, przyrodnie rodzeństwo Mariusza C. – Julian T. i Adrianna N. – dzieci Jerzego C. ze związku pozamałżeńskiego.
Kto nabędzie spadek po Jerzym C.? Uzasadnij swoje stanowisko.
