System ubezpieczeń społecznych Koordynacja systemów zabezpieczenia
społecznego rok akademicki 2018/2019 dr Eliza Mazurczak-Jasińska
Koncepcja zabezpieczenia społecznego powstała w związku z koniecznością zapewnienia ludziom
środków do życia na wypadek utraty możliwości trwałej lub czasowej ich pozyskiwania.
W międzynarodowym prawie zabezpieczenia społecznego można wyodrębnić:
Akty ONZ
Akty Rady Europy
Umowy bilateralne, których stroną jest Polska.
Wśród deklaracji, konwencji i zaleceń uchwalanych przez ONZ, szczególnie istotne są:
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 roku;
Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r;
Konwencja MOP nr 102 z 1952 r., w sprawie minimalnych norm zabezpieczenia społecznego (Dz.
U. Z 2005 r., Nr 93, poz. 775).
Wśród aktów Rady Europy Europejska Karta Społeczna (zrewidowana), przyjęta w Strasburgu 3 maja 1996 r., a podpisana przez Polskę w 2005 roku.
„Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę
lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia
społecznego określa ustawa”.
(art. 67 ust. 1 Konstytucji RP)
„Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma
prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa”.(art. 67 ust. 2
Konstytucji RP)
Zabezpieczenie społeczne
Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą
których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności
zaspokojenia podstawowych, wspólnie uznawanych za ważne potrzeb.
System zabezpieczenia społecznego :
zapewnienia obywatelom poczucie bezpieczeństwa socjalnego;
stanowi „ubezpieczenie” człowieka od ubóstwa, w które może wpaść w skutek niezdolności do pracy lub niemożliwości znalezienia pracy.
Przyczyny niezdolności do pracy lub niemożliwości znalezienia pracy :
podeszły wiek, uniemożliwiający dalszą wydajną pracę;
stan zdrowia, trwale uniemożliwiający lub ograniczający możliwość pracy;
choroba, czasowo uniemożliwiająca pracę;
bezrobocie (czasowa utrata pracy);
trudna sytuacja rodzinna;
inne zdarzenia losowe.
Metody (techniki) realizacji zabezpieczenia społecznego:
ubezpieczenia społeczne (metoda ubezpieczeniowa);
zaopatrzenie społeczne (metoda zaopatrzeniowa);
opieka (pomoc) społeczna (metoda opiekuńcza).
W rozróżnieniu tych metod uwzględnia się cztery elementy:
1. uprawnionych;
2. finansowanie;
3. świadczenia;
4. podmiot zabezpieczający.
Metoda ubezpieczeniowa
odpłatny charakter świadczeń(składka),
odrębny fundusz,
standaryzacja potrzeb i schematyzm świadczeń,
roszczeniowy charakter prawa do świadczeń,
prawo do świadczeń powstaje ex lege,
prawo do świadczenia, jego wysokość i wypłata są gwarantowane ustawowo.
Przystąpienie do ubezpieczenia ma charakter
przymusowy, co ma na celu przeciwdziałanie brakowi przezorności pracowników, niedbalstwu pracodawcy, a
także potanienie ubezpieczenia.
Metoda zaopatrzeniowa
prawo do świadczeń opartych na kryterium zasług lub potrzeb,
roszczeniowy charakter,
finansowane ze środków publicznych,
standaryzacja i schematyzm świadczeń,
system administrowany przez urzędy publiczne (państwowe lub samorządu lokalnego).
Metoda opiekuńcza
subsydiarność,
indywidualizacja,
świadczenia na poziomie minimum egzystencji,
uznaniowość,
finansowanie ze środków publicznych (przeważnie lokalnych).
Ubezpieczenie społeczne
Ubezpieczenie społeczne stanowi system
zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym,
pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia,
spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub
pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na
zbiorowość osób do nich uprawnionych.
Wacław Szubert
Ubezpieczenia społeczne cechuje występowanie:
składki;
wspólnego funduszu;
oznaczonego ryzyka;
szkody;
pokrycia szkody (świadczenia).
W przypadku techniki ubezpieczeniowej kluczowe znaczenie ma pojęcie ryzyka socjalnego.
Ubezpieczenie społeczne, co do zasady nie chroni samego zdarzenia losowego, np. choroby, ale skutki tych zdarzeń w zakresie zdolności do zdobywania środków utrzymania. Dopiero
te skutki są zdarzeniami ubezpieczeniowymi, czyli zdarzeniami, których zajście powoduje obowiązki po stronie ubezpieczyciela
(tzw. ryzyko ubezpieczeniowe).
Cechą ubezpieczenia społecznego jest schematyzm prawa do świadczeń.
Przewidziane w ustawach świadczenia możemy podzielić ze względu na:
formę - pieniężne i w naturze oraz
z punktu widzenia czasu trwania prawa do świadczeń na: okresowe (długoterminowe i krótkoterminowe) i jednorazowe.
Świadczenia przysługujące z tytułu ryzyk związanych ze stanem zdrowia (chorobą lub kalectwem) lub ze śmiercią ubezpieczonego możemy podzielić z punktu widzenia okoliczności w jakich doszło do wystąpienia danego zdarzenia.
Jeśli okoliczności te mają związek z pracą (działalnością) ubezpieczonego to mówimy o świadczeniach wypadkowych, pozostałych sytuacjach są to świadczenia z tzw. ogólnego stanu zdrowia.
Świadczenia mają charakter odpłatny (ze składki) i przysługują z tytułu zajścia ubezpieczonego ryzyka, ale po spełnieniu się warunków nabycia
prawa.
Zasady konstrukcyjne systemu ubezpieczenia społecznego
Zasada powszechności
Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia osób
pozostających w zatrudnieniu i osób których sytuacja faktyczna i prawna jest analogiczna do sytuacji osób pozostających w zatrudnieniu, mających stałe źródło
dochodu.
Zasada przymusu
Obowiązek objęcia ubezpieczeniem wynika z ustawy, jest niezależny od woli jednostki (zob. np. art. 6
ustawy systemowej).
Dobrowolne ubezpieczenie społeczne ma charakter wyjątkowy
Zasada automatyzmu
Obowiązek ubezpieczenia powstaje z chwilą nawiązania stosunku prawnego, z którym
ustawa łączy obowiązek podlegania
ubezpieczeniom społecznym (zob. art. 13 ustawy systemowej).
Zasada odpłatności
Wyraża się w odpłatnym charakterze świadczeń związanym z obowiązkiem odprowadzania
składek.
Zasada równego traktowania
Nie oznacza jednolitego traktowania, zróżnicowanie dopuszczalne, jeśli jest usprawiedliwione
(tzw. dyskryminacja pozytywna).
Organizacja systemu ubezpieczeń społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
Otwarte Fundusze Emerytalne
płatnicy składek.
ZUS
państwowa jednostka organizacyjna, posiadająca osobowość prawną,
działająca na podstawie ustawy,
składająca się z centrali i terenowych jednostek organizacyjnych,
organy(Prezes, Zarząd, Rada Nadzorcza),
wykonuje zadania powierzone ustawą systemową oraz określone na podstawie innych ustaw, a także inne zadania zlecone z zakresu zabezpieczenia społecznego.
OFE
ustawa z dnia 28 sierpnia 1997r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (T.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1906 z późn.zm.)
osoba prawna
przedmiot działalności: gromadzenie środków pieniężnych pochodzących ze składki płaconej przez ubezpieczonego (2.92%)i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu emerytury po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego oraz emerytury częściowej, lub okresowej emerytury kapitałowej.
Płatnik składek
Osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna zobowiązana do:
zgłaszania do ubezpieczenia oraz
comiesięcznego naliczania, pobierania i przekazywania składek do ZUS,
realizacji prawa do tzw. świadczeń krótkoterminowych.
Ubezpieczony
Osoba fizyczna podlegająca przynajmniej jednemu rodzajowi ubezpieczenia społecznego.
Tytuł ubezpieczenia
Stosunek prawny lub określona sytuacja faktyczna, z którą ustawa łączy obowiązek podlegania
ubezpieczeniom społecznym lub stwarza taką możliwość.
Zakres obowiązku ubezpieczenia społecznego
Zakres przedmiotowy obowiązku ubezpieczenia społecznego
Podział ubezpieczeń na cztery działy według rodzaju chronionego ryzyka tj.
ubezpieczenie emerytalne
ubezpieczenie rentowe
ubezpieczenie chorobowe
ubezpieczenie wypadkowe
Zakres podmiotowy obowiązku ubezpieczenia społecznego
Ubezpieczeniom społecznym podlega się:
obowiązkowo (art. 13 ustawy systemowej)
lub dobrowolnie (art. 14 ustawy systemowej)
Zasady podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu
art. 6 ust. 1 ustawy systemowej zasada terytorialności - powiązanie stosunku ubezpieczenia emerytalnego
i rentowego z zatrudnieniem na terytorium RP,
wyjątek art. 8 ust. 14 ustawy systemowej.
Wyłączenia z obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego dokonane przez ustawodawcę:
w sposób wyraźny:
sędziowie PrUSP;
prokuratorzy art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej;
rolnicy i niektórzy obywatele państw art. 5 ustawy systemowej;
uczniowie szkół ponadpodstawowych lub studenci, do ukończenia 26 lat.
albo przez niewymienienie określonych grup osób na zamkniętej liście ubezpieczonych, np.:
osoby świadczące usługi bez wynagrodzenia (w tym jako wolontariusze);
utrzymujące się z wykonywania umowy o dzieło.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym podlegają (art. 6 ust. 1 ustawy systemowej) m.in.:
pracownicy;
Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy,
Ale !
Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 ustawy systemowej - dla celów ubezpieczeń społecznych jest
traktowany jako osoba współpracująca.
(art. 8 ust. 2, art. 8 ust. 11 ustawy systemowej)
Status osoby współpracującej wymaga łącznego spełnienia dwóch warunków:
pozostawania z krewnym lub powinowatym we wspólnym gospodarstwie domowym;
współpracy z krewnym/powinowatym prowadzącym pozarolniczą działalność lub wykonującym umowę zlecenia/ agencyjną.
Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także !!!!!!!!!!!!!
osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy,
lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust.
2a ustawy systemowej).
Obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i rentowego objęte są także:
osoby wykonujące pracę nakładczą;
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące;
posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego;
osoby pobierające stypendium sportowe;
pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
duchowni;
osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
(por. art. 6 ust. 1 ustawy systemowej)
Ubezpieczenie na wniosek (dobrowolne)
wyróżnia się tzw. dobrowolność:
samoistną;
wtórną,
związaną (w przypadku ubezpieczenia chorobowego).
Dobrowolność „wtórna”
np. art. 9 ust. 2 ustawy systemowej
Dobrowolność „samoistna”
Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo
(art. 7 ustawy systemowej)
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem (art. 14 ust. 1 ustawy systemowej)
Dobrowolne ubezpieczenie społeczne ustaje:
ex lege (art. 14 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy systemowej)
na wniosek ubezpieczonego (art. 14 ust.2 pkt 1 ustawy systemowej).
Zakres podmiotowy ubezpieczenia chorobowego (art. 11 ustawy systemowej)
Dobrowolność „związana”
Art. 11 ust. 2
(w ubezpieczeniu chorobowym)
Zakres podmiotowy ubezpieczenia wypadkowego
(art. 12 ustawy systemowej)
Ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają m.in.:
1)bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne;
2)posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art.
1 ust. 1 ustawy o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej;
3)osoby wykonujące pracę nakładczą;
5)osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
7)osoby podlegające dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 7 ustawy systemowej).
Zgłoszeń do ubezpieczeń dokonuje się co do zasady w terminie
7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.
(zob. art. 36 ustawy systemowej)
Składka na ubezpieczenie społeczne jest świadczeniem pieniężnym o charakterze:
przymusowym,
celowym,
odpłatnym,
bezzwrotnym.
Stopy procentowe składek wynoszą:
19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne,
8,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe,
2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe,
od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie wypadkowe.
(art. 22 ust. 1 ustawy systemowej)
System finansowania składek
1) finansowanie składek w równych częściach z własnych środków przez płatników składek i ubezpieczonych
2) finansowanie składek w określonej procentowo części z własnych środków przez płatników składek i ubezpieczonych
3) finansowanie składek w całości z własnych środków przez ubezpieczonych
4) finansowanie składek w całości z własnych środków przez płatników składek;
5) finansowanie składek w całości lub w części z budżetu państwa, funduszu celowego albo przez inne podmioty niż ubezpieczeni.
Podstawa wymiaru składki
podstawa, od której odprowadza się składkę na ubezpieczenia społeczne, zależna od tytułu
ubezpieczenia.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne może stanowić:
faktyczny przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;
(np. art. 18 ust. 1, 3, art. 19 ustawy systemowej)
przychód w kwocie zadeklarowanej przez ubezpieczonego;
(np. art. 18 ust. 7 i 8, art. 18a ustawy systemowej)
kwota ustalona w ustawie.
(np. art. 18 ust. 6 ustawy systemowej)
PODMIOTY KORZYSTAJĄCE Z PREFERENCYJNEJ PODSTAWY WYMIARU SKŁADEK
(art. 18a ustawy systemowej)
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą
działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności
gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Z PREFERENCYJNEJ PODSTAWY WYMIARU SKŁADEK skorzystać nie mogą osoby, które:
prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Ulga na start
art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców
Przedsiębiorca będący osobą fizyczną,
który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy
albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia
i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej,
nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym
przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.
Ulga na start c.d.
Przedsiębiorca może zrezygnować z ulgi przez zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych,
w takim przypadku okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami,
objęcie ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.
Najniższa podstawa wymiaru składek osób wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę
(art. 18 c ustawy systemowej)
Maksymalna roczna wysokość podstawy wymiaru składki
30 x prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego określonego w ustawie budżetowej – aktualnie wynosi: 142950 zł.
Przyjęta do jej ustalenia kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia to:
4765 zł.
(tylko ubezpieczenie emerytalne i rentowe obowiązkowe i dobrowolne)
art. 19 ust. 1 ustawy systemowej
Maksymalna miesięczna podstawa wymiaru składek
250% przeciętnego prognozowego miesięcznego wynagrodzenia – - 11 912,50 zł
(dotyczy tylko dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) art. 20 ust. 3 ustawy systemowej
Terminy rozliczania i opłacania składek:
do 5 dnia następnego miesiąca - jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe,
do 10 dnia następnego miesiąca –osoby fizyczne opłacające składkę wyłącznie za siebie,
do 15 dnia następnego miesiąca – pozostali płatnicy.
Konto ubezpieczonego w ZUS (indywidualne)
konto, na którym ewidencjonowane są składki oraz informacje dotyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego
(art. 4 pkt 7 ustawy systemowej)
Informacje ewidencjonowane na koncie ubezpieczonego
w ZUS
(art. 40 ustawy systemowej)
Subkonto ubezpieczonego w ZUS
(art. 40 a ustawy systemowej)
Podział składki na ubezpieczenie emerytalne W przypadku:
odprowadzania składki do OFE część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca:
a) 2,92% podstawy wymiaru składki jest odprowadzana przez ZUS do wybranego przez ubezpieczonego OFE
b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez ZUS na subkoncie
nieodprowadzania lub zaprzestania odprowadzania składki do OFE część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez ZUS na subkoncie.
System finansowy ubezpieczeń społecznych
System oparty na funduszach, z których przychody pochodzą m.in. ze składek.
Głównymi elementami systemu finansowego ubezpieczeń społecznych są:
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
Fundusz Rezerwy Demograficznej
Otwarte Fundusze Emerytalne
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z
zakresu ubezpieczeń społecznych.
(art. 51 ust. 1 ustawy systemowej)
Przychodami FUS są, m.in.:
składki na ubezpieczenie społeczne, niepodlegające
przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych;
odsetki od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec Funduszu;
zwrot nienależnie pobranych świadczeń i odsetki z tego tytułu.
(por. art. 52 ust. 1 ustawy systemowej)
Ze środków gromadzonych w FUS finansowane są m.in.:
wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego,
należności dla płatników składek,
wydatki na prewencje rentową.
(art. 54 ustawy systemowej)
W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
emerytalny;
rentowy;
chorobowy;
wypadkowy;
rezerwowe (dla ubezpieczeń rentowych oraz ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia wypadkowego.
Dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku na rachunku funduszu emerytalnego,
pomniejszonych o kwotę niezbędną na zapewnienie wypłat świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku - tworzy się
Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD) (art. 58 ust. 1 ustawy systemowej)
Inne źródła zasilania FRD
m.in.
prywatyzacja mienia Skarbu Państwa;
przychody od środków FRD lokowanych w bonach i obligacjach skarbowych, papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa.
(art. 58 ust. 2 ustawy systemowej)
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego
regulacje prawne, które uzupełniają prawo wewnętrzne danego państwa, chroniąc osoby
wykonujące pracę za granicą przed utratą ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego.
Rodzaje koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:
wielostronna (wspólnotowa/unijna)
dwustronną (umowna).
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego jest oparta na czterech generalnych zasadach:
1) równego traktowania;
2) jedności stosowanego ustawodawstwa;
3) zachowania praw nabytych oraz w trakcie nabywania;
4) sumowania okresów ubezpieczenia.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego
(Dz. U. UE L 166 z dnia 30 kwietnia 2004 roku z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5 z późn. zm.)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
(Dz. U. UE L 284 z dnia 30 października 2009 roku).
Rozporządzenie 883/04 wprowadza zasadę podlegania ustawodawstwu tylko jednego państwa
członkowskiego, co należy rozumieć jako zasadę przynależności do jednego systemu.
Zakres podmiotowy wspólnotowej koordynacji zabezpieczenia społecznego
obywatele państw członkowskich;
bezpaństwowcy;
uchodźcy, mieszkający w państwie członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw
członkowskich oraz członkowie ich rodzin i osoby pozostałe przy życiu;
osoby pozostałe przy życiu po osobach zmarłych, które podlegały ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich,
niezależnie od obywatelstwa tych osób, o ile pozostali przy życiu są obywatelami jednego z państw członkowskich lub
bezpaństwowcami, lub uchodźcami, zamieszkującymi na terytorium jednego z Państw Członkowskich.
Świadczenia, których dotyczy unijna koordynacja to:
emerytury,
renty inwalidzkie,
renty rodzinne,
świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
świadczenia rodzinne,
świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa oraz równoważne świadczenia dla ojca,
świadczenia dla osób bezrobotnych,
świadczenia zdrowotne, w tym opieka medyczna,
zasiłki pogrzebowe,
świadczenia przedemerytalne.
Rozporządzenie nr 883/2004 wyłącza expressis verbis z zakresu wspólnotowej koordynacji:
pomoc społeczną;
pomoc medyczną;
systemy świadczeń dla ofiar wojny i jej skutków.
