Kolonie. Materiał zawiera 16 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków).

Kolonie

Materiał składa się z sekcji: "XVI wiek – podboje Portugalczyków i Hiszpanów", "Kolonie i imperium Holendrów", "Budowa imperium kolonialnego Anglików", "Budowa imperium kolonialnego przez Francję",

"Rywalizacja między krajami europejskimi o kolonie".

Materiał zawiera 16 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków).

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

Praca domowa Polecenie 1.1

Przypomnij sobie, czym były kolonie greckie w starożytności:

wskaż na mapie, na jakich terenach się znajdowały, wymień, kto je zakładał,

kto w nich mieszkał,

określ, jaki był ich związek z krainami, na terenie których powstawały.

Kolonizacja grecka i fenicka Krys an Chariza i zespół,

Kolonie

Wskazówka

Lekcja wykracza poza podstawę programową, nauczyciel może z niej zrezygnować.



Polecenie 1.2

Co oznacza termin „kolonizacja na prawie niemieckim”? Jakie były jej skutki dla ziem polskich, na których się ona dokonywała?

Kolonizacja na prawie niemieckim do 1333 r.

Krys an Chariza i zespół,

XVI wiek – podboje Portugalczyków i Hiszpanów

Po odkryciu i zagospodarowaniu bezludnych wysp: Madery, Azorów oraz Wysp Zielonego Przylądka, Portugalczycy założyli faktorię handlową „Elmina”. Jej zadaniem była kontrola i organizacja wymiany handlowej, np. wzdłuż wybrzeży afrykańskich, a w Azji – z Goa, Cejlonem, Kalikat oraz Macao.

Portugalskie imperium kolonialne Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 4.0

Początki hiszpańskiego imperium kolonialnego wiążą się z odkryciami Kolumba. Nawet jeśli zachowane zostały wcześniejsze miejsce osadnicze, jak np. Meksyk (wcześniej Tenochtitlan), czy Cuzco, Hiszpanie częściej zakładali nowe ośrodki (Hawana, Lima, Buenos Aires, Bogota) i na sposób europejski wiązali je z rolniczym zapleczem. Wsparciem dla administracji kolonialnej były struktury Kościoła katolickiego.

Z inicjatywy kościoła powstały: uniwersytet w Santo Domingo na Karaibach oraz uniwersytety

w Meksyku i Limie.

Wielkie odkrycia geograficzne Krys an Chariza i zespół,

Wielkie kościoły barokowe w Ameryce kolonialnej: Katedra w Hawanie Escla, 2010, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Wielkie kościoły barokowe w Ameryce kolonialnej: Katedra w Limie

Victoria Alexandra González Olaechea Yrigoyen, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Kolonie i imperium Holendrów

Holendrzy, korzystający już w XVI wieku z wymiany handlowej z koloniami hiszpańskimi w Ameryce, dobrze rozumieli, jakie korzyści ekonomiczne płyną z posiadania zamorskich kolonii. Gdy Hiszpania zamknęła dla Holendrów port morski w Sevilli, ci zaczęli rabować hiszpańskie statki, a po zawarciu przez Hiszpanię unii z Portugalią, także statki należące do Portugalii. Jednak choć piractwo stanowiło intratny interes, trudno było opierać na nim trwałe relacje ekonomiczne. Z czasem Holendrzy wyparli

Portugalczyków m.in. z Kraju Przylądkowego, Cejlonu oraz z Japonii. System kolonialny Holandii opierał się na wzorach portugalskich faktorii i nie prowadził osadnictwa rolniczego na większą skalę, poza południowym krańcem Afryki.

Imperia kolonialne pod koniec XVI w.

Krys an Chariza i zespół,

Gmach Kampanii wschodnich Indii w Amsterdamie Iijjccoo, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Gmach Kampanii wschodnich Indii w Amsterdamie J. Patrick Fischer, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0

Dawna zabudowa kolonialna w Malakkce AngMoKio, fotografia, domena publiczna

Widok na wyspę Ambon na Molukach z plantacjami w tle Lubiesque, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Holenderska kolonia w tle Batawia (obecnie Dżakarta) Milgesch, domena publiczna

Budowa imperium kolonialnego Anglików

Anglicy włączyli się w rywalizację kolonialną w XVI wieku, jednak dopiero dwieście lat później ekspansja brytyjska nabrała przyspieszenia. Imperium ułatwiało przepływ ludności przeludnionych miast do kolonii, dbając, aby nie ponosiła żadnych strat w nowym miejscu. Anglicy zdobyli także i założyli kolonie na tzw.

„wyspach cukrowych” posiadających doskonałe warunki dla zakładania plantacji trzciny cukrowej (Barbados - 1632; Jamajka - 1655) oraz nielegalnie wymieniali się towarami z koloniami hiszpańskimi.

W Afryce zakładali faktorie umożliwiające handel niewolnikami, a w Azji starali się kontrolować jak największe tereny.

Atak korsarzy (piratów pozostających na usługach władców) Ambroise-Louis Garneray, ok. 1800, domena publiczna

Angielskie pierwsze imperium kolonialne do końca XVIII w.

Krys an Chariza i zespół,

Budowa imperium kolonialnego przez Francję

Francuzi zaczęli zakładać kolonie dopiero w początkach XVII w. w późniejszej Kanadzie. Mimo tego, że Francja była najludniejszym krajem Europy, nie powstał mechanizm, który skłaniałby osadników do wyjazdu z Francji i osiedlania się w tzw. „Nowej Francji” (czyli Kanadzie) czy założonej w początkach XVIII w. „Luizjanie” w dorzeczu Missisipi.

Znacznie bardziej owocne okazały się próby pozyskania przez Francję „wysp”. Takie kolonie jak Haiti, Gwadelupa, Martinica, Saint Lucia itp. stały się one największymi producentami cukru. Sukcesem zakończyły się również próby zdobycia przyczółków w Azji, gdzie Francuzi przez długi czas skutecznie rywalizowali w Brytyjczykami.

Miasto Quebec po zniszczeniach w wojnie siedmioletniej 1761, domena publiczna

Rywalizacja między krajami europejskimi o kolonie

W 1756 roku wybuchła tzw. wojna siedmioletnia, którą możemy nazwać pierwszą wojną o światowym zasięgu. Działania zbrojne toczyły się wprawdzie głównie w Europie, ale także w Ameryce Północnej, Indiach, u wybrzeży Afryki i na Karaibach. Anglicy, Holendrzy i Francuzi nie respektowali „podziału świata” i stref wpływów hiszpańskich oraz portugalskich, ale łamali także monopol handlu z koloniami.

Prowadziło to do otwartych konfliktów, które często przenosiły się z odległych kolonii na kontynent.

Efektem tej konfrontacji stał się upadek pierwszego imperium kolonialnego Francuzów, a w dalszej perspektywie również osłabienie innych państw kolonialnych i dawnych systemów eksploatacji terytoriów zamorskich.

Polecenie 2

Scharakteryzuj imperium kolonialne wylosowanego kraju europejskiego. Na czym polegało znaczenie posiadania imperium dla tego kraju?

Wskaż na mapie obszary wchodzące w skład imperium kolonialnego wylosowanego kraju.